Cao Quang Nghiệp

Vấn đề liệu nhà thơ Xuân Diệu có là thành viên Tự Lực Văn Đoàn hay không và nếu có thì từ bao giờ đã là đề tài mang ra thảo luận trong giới văn học sử từ gần 80 năm nay. Ngay từ thời tiền chiến, trong công trình khảo cứu nổi tiếng về Thơ mới Thi nhân Việt Nam 1932-1941 hai tác giả Hoài Thanh và Hoài Chân đã cho biết Xuân Diệu “[C]ó chân trong Tự Lực Văn Đoàn”[1]. Rất tiếc hai tác giả trên đã không trích dẫn nguồn cho thông tin này. Nhưng không thấy ai trong các thành viên Tự Lực Văn Đoàn lúc bấy giờ đang sống ở Hà Nội lên tiếng bác bỏ. Sau 1954, ở miền Nam, nơi Nhất Linh từ năm 1951 đã vào sinh sống, việc giảng dạy và nghiên cứu về Tự Lực Văn Đoàn được tiến hành rất chuyên sâu. Trong quyển Bình giảng về Tự Lực Văn Đoàn, xuất bản năm 1958 nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Xung đã viết: “Tự lực văn-đoàn là một nhóm thanh niên trí thức gồm có 7 người: Nhất Linh (Nguyễn tường Tam), Khái Hưng (Trần khánh Giư), Thế Lữ (Nguyễn thứ Lễ), Hoàng Đạo (Nguyễn tường Long), Thạch Lam (Nguyễn tường Lân), Tú Mỡ (Hồ trọng Hiếu)[,] Xuân Diệu (Ngô Xuân Diệu)”[2]. Vì Nguyễn Văn Xung cũng không trích dẫn tài liệu cho nhận định của mình nên chưa thể thuyết phục hoàn toàn được giới nghiên cứu.[3]

(Tham luận cho buổi sinh hoạt ra mắt Sáng Trăng của Hà Sĩ Phu tại Paris 02.05.04)

Đỗ Mạnh Tri

Kính thưa Quý vị và các Bạn,

Như chúng ta đều biết, từ năm 1988, với bài Dắt tay nhau đi dưới những tấm biển chỉ đường của trí tuệ, Hà Sĩ Phu được dư luận trong nước, ngoài nước đặc biệt chú ý. Và đương nhiên, cũng được chính quyền đặc biệt "chiếu cố". Theo nhận xét của Nguyễn Thanh Giang, Hà Sĩ Phu có "tư duy khúc chiết, chính xác, đầy tính chất toán học". Đọc Dắt tay nhau... rồi đọc Đôi điều suy nghĩ của một công dân và Chia tay ý thức hệ, hay Thằng Bờm, Biện chứng và Nguỵ biện trong công cuộc đổi mới, dù không phải là nhà khoa học như Nguyễn Thanh Giang, và dù đồng ý hay không đồng ý với Hà Sĩ Phu, ai cũng phải cảm phục lối lý luận chặt chẽ, cao thâm của tác giả. Nhưng lý luận ở đây lại được trình bày bằng một văn phong độc đáo. Mà văn là người. Văn mới là người. Người Hà Sĩ Phu trước hết là một tấm lòng. Anh suy tư bằng khối óc, nhưng nói bằng trái tim, nói từ trái tim. Trí tuệ trong những bài viết ngắn, dài của anh, quan trọng ở chữ "tuệ". Tuệ như đuốc tuệ. Nhắc tới Hà Sĩ Phu như một trí tuệ Việt Nam, tôi muốn nói về Hà Sĩ Phu như một tấm lòng. Hà Sĩ Phu trước hết là một tấm lòng. Tấm lòng ấy bàng bạc trong những bài tiểu luận, nhưng kín đáo. Vì lý luận khoa học thượng tôn lý trí và thực tại khách quan nên người đọc nhiều khi thấy rõ cái trí mà không nhìn ra cái tâm của tác giả. Ngược lại, trong thơ văn, tâm không bị kiềm chế. Trí có can thiệp cũng chỉ là nhằm tước bỏ những gì dư thừa, quá trớn khiến cho tâm biểu lộ rõ ràng hơn, trong sáng hơn. Tập Sáng Trăng (1) vừa xuất bản, đặc biệt với gần một trăm bài thơ dài ngắn, thường là ngắn, có khi rất ngắn hướng dẫn người đọc vào cõi tâm của Hà Sĩ Phu (mà vì thế, là một bổ túc cần thiết cho những bài viết có tính cách lý luận của anh).

Vương Trí Nhàn

21/8

Cự Nẫm. Những buổi tối ở Quảng Bình, xe không hiểu ở đâu ra mà nhiều vậy. Những tiếng nói mà suốt cả ngày ta không nghe, bây giờ tự nhiên lại râm ran đây đó, là cái gì thật hơn mọi thứ trên đời.

Chập choạng tối là thời điểm của những chuyến xuất phát hào hứng, còn như đến khuya thì đã là một nhịp lao động kéo đi rất bình thường.

Bao nhiêu hố bom! Những hố bom rất lớn, và những mái nhà ở Quảng Bình thì rất nhỏ, đến nỗi là cả hai bên đan xen nhau rất hài hòa. Số hố bom e nhiều bằng số mái nhà. Và mỗi hố bom là nơi trú ngụ những gì, ai mà biết được.

Na, một chiến sĩ nuôi quân:

– Lắm lúc nghĩ mình chả khác gì con cua, ngày hai bữa ra vơ cái gì vào miệng, tối lại chui vào hang. Lại chẳng khác gì con cá nằm trên thớt. Tất cả đổ vào hai chữ: chiến tranh...

SƯƠNG MUỐI

Đêm tháng Tư sũng ướt

Những hạt nước bắn tung toé vào các hốc rãnh thời gian

Mặt trời bốc hơi ẩn trong hạt sương gượng toả chút sáng lóng lánh trên những chiếc lá màu xám xịt

Trên đỉnh trời em trôi như sương tựa loài yêu quái nhận chìm tôi trong vô vàn khuyết tật của trái tim

Lâu không có liên lạc trực tiếp nào với Hoàng Nhuận Cầm chợt hay tin Cầm đã ra đi lặng lẽ, một mình, trong căn phòng nào, ở Hà Nội, như câu thơ Cầm viết: Một mai chết thật tình cờ/ Thuốc trên tay khói vẫn dờ dật bay… Một mai đi chẳng trở về/ Rượu buồn đổ đắng vỉa hè buồn thiu… (Một mai/ Xúc xắc mùa thu)

Hồi còn ở Hà Nội, thi thoảng gặp, thi thoảng nghe Cầm đọc thơ, giọng vang, trầm ấm. Bọn tôi vẫn đùa, mỗi khi ngồi cùng nhau, nhất thiết phải để Cầm đọc thơ, nếu không, hắn sẽ không để mọi người yên. Mà Cầm phải đọc vài ba bài mới hả.

Chỉ có trong tay tập Xúc xắc mùa thu Cầm gửi tặng từ 1992, tôi gõ lại mấy bài thơ của Cầm để tưởng nhớ người bạn vong niên.

Thơ Cầm buồn mà không bi lụy, đau mà không dằn hắt, không oán giận.

Ý Nhi

Nguyên Ngọc

Năm 1991 của tôi là một năm rất lắm chuyện, dồn dập, có lẽ cũng cần và nên kể. Chỉ riêng chuyện giải thưởng Hội Nhà văn 91 đã khá ầm ĩ, còn nợ chưa kể hết, lần này lại xin khất. Chuyện kể hôm nay có phần dính dáng ít nhiều đến anh Trần Độ, chắc cũng không ngẫu nhiên.

Nguyễn Đức Sơn: Một đỉnh thơ kỳ dị và cô độc

Sơn Núi Đại Lão

   (Đinh Cường 8.8.2011)

Trong một bài viết về Bùi Giáng gần đây, tôi có nhắc đến một cô phong đỉnh của vòm thơ Việt hiện đại, đấy là tôi muốn đề cập đến Nguyễn Đức Sơn, cũng là một tài năng rất lạ lùng của nền thi ca đương đại của chúng ta. Cũng ngang ngửa với Bùi Giáng những bước đi bằng một nhịp điệu khác, cũng tài năng lồng lộng và cuộc đời thì vô cùng kỳ cục, kỳ dị, kỳ quái, bao nhiêu chữ kỳ tìm thấy trong từ điển có lẽ đều dùng được để mô tả về chàng thi sĩ này.

(Tưởng nhớ Hoàng Nhuận Cầm)

Mai An Nguyễn Anh Tuấn

Có lần, tại nhà đạo diễn Tự Huy - khu nhà thờ danh nhân Nguyễn Văn Siêu, sau khi đọc và “xi-nê-mồm” một kịch bản của mình, Hoàng Nhuận Cầm bất chợt đọc một bài thơ mới, trong đó có câu: “Ta đi như mèo trên phố vắng/ Gọi tên con như gọi những thiên thần”. Hai câu thơ đó đã neo lại trong tôi suốt một thời gian dài; cho tới khi nghe tin anh mất, nó lại chợt hiển hiện, để tôi cảm nhận một cách trực giác toàn bộ cuộc đời làm thơ và viết kịch bản điện ảnh của anh, cuộc đời mà có lần anh bộc bạch với báo chí: “Mê thơ đến muốn chết và say điện ảnh đến phát mệt, cả hai tạo thành tình yêu cuộc sống…”.

(Chuyện cười)

Hà Sĩ Phu

Tự dưng lại nói về ngày sinh của mình là điều thật vô duyên. Chắc chắn tôi không phạm điều vô duyên này nếu hôm nay, trước sinh nhật của tôi một ngày, anh chị Huỳnh Nhật Tấn bạn tôi không đem tặng tôi một chậu hoa mừng sinh nhật rất tươi đẹp.

Tôi cảm ơn anh chị đã nhớ ngày sinh của tôi thì được trả lời:

- Anh sinh đúng ngày sinh Lênin thì khó gì đâu mà phải nhớ? (Anh Tấn từng là Phó Giám đốc trường Đảng của tỉnh thì chắc quá quen với ông Lênin rồi!).

Anh chị Tấn đặt chậu hoa lên cái tháp thờ mà tôi thờ người vợ quá cố của tôi, rồi thắp nhang và khấn vái. Nhưng chắc anh chị Tấn không biết việc mừng Sinh nhật này lại rất liên quan đến một nỗi niềm của người bạn đời tri âm quá cố của tôi trên bàn thờ kia!

Xin kể. Lần sinh nhật cách đây sáu năm, lúc ấy vợ tôi còn khỏe mà tôi ốm yếu, nên nàng nghĩ rằng tôi sẽ chết trước. Nàng yêu cầu tôi phải làm một Câu đối tự viếng để nàng sử dụng lỡ khi tôi qua đời. Tôi nghe lời và đã làm Câu đối tự viếng, in vào một tấm hình như tấm ảnh thờ (hình bên).

Cao Quang Nghiệp

Theo chúng tôi, dòng chữ “Trong Tự Lực Văn Đoàn” được ghi chú dưới/sau tên tác giả là một tiêu chí tiên quyết và đáng tin cậy nhất để xác định tư cách thành viên Tự Lực Văn Đoàn của một nhà văn nào đó. Đây là một trong bốn điều lệ được Tự Lực Văn Đoàn chính thức thông báo trong tuyên ngôn thành lập văn đoàn của mình: “Người trong Văn Đoàn có quyền để dưới tên mình chữ Tự Lực Văn Đoàn và bao nhiêu tác phẩm của mình đều được Văn Đoàn nhận và đặt dấu hiệu.”[30] Trong thực tế chúng ta có thể tìm thấy ba cách diễn đạt và ghi chú khác nhau: “có chân trong Tự Lực Văn Đoàn”[31], hay ngắn hơn một chút thì “Trong Tự Lực Văn Đoàn” [32], còn ngắn nhất thì “Tự Lực Văn Đoàn”[33]. Nguyên tắc này được các thành viên Tự Lực Văn Đoàn hân hạnh tuân thủ một cách tuyệt đối, kể cả Nhất Linh. Tuy ai cũng biết ông là sáng lập viên của Tự Lực Văn Đoàn nhưng trong tất cả các tác phẩm ông đều ghi thêm dòng chữ “Trong Tự Lực Văn Đoàn” dưới tên Nhất Linh, ngay cả khi tác phẩm ấy chưa được xuất bản, chẳng hạn trong bản thảo truyện dài Xóm Cầu-Mới, viết ở Hồng Kông vào ngày 19 tháng 1 năm 1950, ông cũng không quên chi tiết quan trọng này (hình 4).

Thụy Khuê

Khái Hưng xây dựng tiểu thuyết hiện đại trên Phong Hoá

Về tiểu thuyết, trước Hồn bướm mơ tiên, ngoài Bắc có Tố Tâm của Hoàng Ngọc Phách và trong Nam, năm 1932 đã có 18 tác phẩm của Hồ Biểu Chánh. Nhưng tiểu thuyết Hồ Biểu Chánh hầu như không có ảnh hưởng ra Bắc, vì người Bắc không thích đọc tiếng Nam, lấy cớ không hiểu, hoặc chê “thô thiển không phải văn chương” và thứ hai, Hồ Biểu Chánh chuyên viết lối hiện thực xã hội trong suốt hành trình dài hơn nửa thế kỷ tiểu thuyết của ông.

Ngu Yên

Vào khoảng gần cuối thập niên 1960,  tôi vô tình đọc nhật báo, thấy một bài viết mang tựa đề: “Nỗi lòng Thanh Thúy”, thật hấp dẫn. Vội vàng ngồi xuống bên ly cà phê chiều, nhâm nhi chữ và đắng.

Mới đầu tôi cứ tưởng đây là tâm sự buồn vui của cô ca sĩ đang nổi tiếng, một cách đặc biệt. Thời đó, các ca sĩ miền Bắc vào Nam chiếm ngự từ đài phát thanh đến các phòng trà với tiếng hát thanh trong, phát âm chuẩn, và có trình độ âm nhạc. Cho đến khi tiếng hát ấm áp của quái kiệt Trần Văn Trạch nổi lên, giọng miền Nam mới chen chân vào sân khấu. Thanh Thúy là ca sĩ được khán thính giả khắp miền yêu chuộng mà khi hát không phát âm theo giọng Bắc. Tiếng hát trầm, gợi cảm, nổi bật giữa những danh ca đương thời, phù hợp với những bản nhạc tình bolero, nhất là nhạc của Trúc Phương.

Lê Học Lãnh Vân

Bạn của Vương đã mất rồi, mất vì bệnh chứ không vì chó cắn.

Hàng ngày Vương và chúng bạn ăn cơm tại căng-tin trường Orsay. Các bạn cũng thường gặp nhau trên những lối mòn trong khuôn viên trường. Trong số các bạn đó, người bạn đặc biệt của Vương thường lặng lẽ. Lặng lẽ cười, lặng lẽ cau có.

Hoàng Hưng

51. Alcohol hallucinosis: Ảo giác do bỏ rượu.

Một rối loạn có đặc điểm là những ảo giác thính giác tuy không bị mờ ý thức, thường xảy ra trong những ngày đầu cữ rượu sau thời gian dài lạm dụng.

52. Alexia: Sự mất khả năng đọc

Cũng gọi là dyslexia.

53. Alexic acalculia: Sự suy giảm khả năng đọc các chữ số.

Cũng gọi là alexia for numbers.

54. Alexithymia: Chứng khó mô tả hay nhận ra cảm xúc.

Một dạng rối loạn tình cảm và nhận thức: khó mô tả hay nhận ra cảm xúc của chính mình, suy giảm đời sống tình cảm và trí tưởng tượng.

Vương Trí Nhàn

Bài in lần đầu trên báo Văn Nghệ (tôi không nhớ số nhớ năm)

và đã đưa lại trên blog cá nhân tôi ngày 30 thg 4, 2009

------

Hồi tôi còn học trung học phổ thông, tức là đầu những năm sáu mươi, trong sách giáo khoa văn học trích giảng, vẫn có những phần nhắc lại một cách sơ lược rằng các thành thị miền Nam có một nền văn học của mình – dù rằng nhắc để phê phán.

Truyện Nguyễn Viện

Minh họa Bảo Huân

(Tiếp theo và hết)

36. NHỮNG MẢNH VỤN LINH HỒN

Khi thế giới không còn xác định được ngày tháng

có một người từ biển bước lên

lớn tiếng

tôi là kẻ được tái sinh

vì thế tôi đã có muôn lượng kiếp

ở mỗi một kiếp

Chúng tôi, những nạn nhân còn sống và thân nhân những nạn nhân đã qua đời trong một vụ án không được xét xử cách nay vừa tròn 50 năm được gọi tắt là “Vụ án Xét lại chống Đảng”, một lần nữa phải lên tiếng vì sự thật và công lý, vì lương tâm và nghĩa vụ, vì một đất nước thượng tôn pháp luật.

Vương Trí Nhàn

MIỀN TÂY QUẢNG BÌNH

15/8

Từ Quảng Bình về Hà Nội, ít ra sẽ mất 15 ngày. Bằng thời gian một đoàn nhà văn VN được Hội các nước Đông Âu mời sang thăm rồi quay về.

1964-1972, tám năm chiến tranh, cái cảm giác chính của mọi người là mệt mỏi. Đất nước nghèo quá. Nhà cửa lụi tàn, đồng áng xơ xác.

Đinh Thanh Huyền

Trong vật lý học, có một khái niệm gọi là kỷ nguyên Planck, chỉ khoảng thời gian sớm nhất của lịch sử vũ trụ từ lúc 0 cho đến 10^-43 giây tức khắc ngay sau Vụ Nổ Lớn. Đó là giới hạn cuối cùng của nhận thức con người. Bên ngoài giới hạn đó là một cái gì mà chúng ta không bao giờ hiểu nổi. Tôi nghĩ trong nghiên cứu văn học cũng có một “kỷ nguyên” như thế, một “bức tường” vô hình dựng lên, khiến cho việc truy nguyên sự sáng tạo nghệ thuật là bất khả. Nếu với ngành vũ trụ học, câu hỏi về nguồn gốc của vũ trụ là một nan đề vì nó đẩy vũ trụ tới giới hạn của không-thời gian thì trong nghiên cứu nghệ thuật, câu hỏi về nguồn gốc của sáng tạo cũng là nan đề bởi nó đẩy nghệ thuật tới giới hạn của tự quy chiếu. Trong bài viết này, tôi đặt hai vấn đề dưới điểm nhìn truy nguyên: quá trình sáng tạo nghệ thuật và bản chất của thơ.

Tiểu sử

Sinh năm 1946 ở Huế. Đến với thế giới văn chương khá sớm. Tiểu luận đầu tiên về mỹ thuật, Đường bay của nghệ thuật, đi trên tạp chí Văn (Sài Gòn) viết vào năm 18 tuổi. Trước 1975, ngoài Văn, còn viết cho tạp chí Vấn Đề, Khởi Hành, Hiện Tượng. Ở hải ngoại, cộng tác với các tạp chí văn học: Hợp Lưu, Văn, Khởi Hành, Thế Kỷ 21, Diễn Dàn Thế Kỷ….

Sách đã in:

- Nghệ thuật tạo hình dân gian Việt Nam (Hồng Lĩnh, 1994)

- Mấy nẻo đường của nghệ thuật và chữ nghĩa (Văn Nghệ, l999)

- Nghệ thuật tạo hình Việt Nam hiện đại (VAALA, 2008)

- Mấy chân dung văn nghệ hiện đại (Văn Mới, 2013)

- Mỹ thuật Việt Nam ngày xưa (Văn Mới, 2013)

[những vi trần chính chẳng phải những vi trần, 

đó gọi là những vi trần.   ̶ ̶ ̶  kinh kim cang]

Nguyễn Thanh Bình tuyển chọn

Mai An Nguyễn Anh Tuấn

(Cảnh phim “Long thành cầm giả ca”, sưu tầm trên mạng)

Nhân dịp kỷ niệm Lễ tưởng niệm 200 năm ngày mất của Nguyễn Du (9/2020), chúng tôi xem lại bộ phim truyện điện ảnh khá hoành tráng: “Long thành cầm giả ca” (Kịch bản: Văn Lê, Đạo diễn: Đào Bá Sơn - Hãng phim Giải phóng sản xuất). Đây là bộ phim truyện điện ảnh đầu tiên nói về thi hào Nguyễn Du, đáp ứng được mong mỏi của khán giả xem phim Việt Nam trong hàng thập niên; và chúng tôi càng có điều kiện để nhận thấy: đây là phim có thể nói là khá hơn cả so với các phim lịch sử và dã sử của ta từ trước tới nay, nhất là về bối cảnh, phục trang, đạo cụ, dàn dựng, tạo ra được phần nào không khí xã hội - lịch sử thời Nguyễn Du sống, đáng để những người làm phim lịch sử Việt Nam nghiên cứu, học tập.

T.Vấn & Bạn Hữu thực hiện (2021)

Nha Trang Ngày Về – Sáng tác: Phạm Duy

Trình bày: Lệ Thu (Pre 75)

Hoàng Hưng

41. Agression: Sự xâm kích (xâm hấn), sự hung hăng.

Hành vi có mục đích trước nhất hay duy nhất là làm tổn hại người (hay tổ chức) khác, về mặt thể chất hay tinh thần.

42. Agitated depression: Trầm cảm kích động.

Dạng trầm cảm đi kèm với sự kích động mang tính tâm vận động (psychomotor agitation: vận động quá khích, đi kèm với sự lo âu, căng thẳng).

Nguyễn Đức Tùng

Không một quan hệ thân xác nào chỉ hoàn toàn là thân xác. Trong khi bạn giao tiếp tình dục với người khác, sờ mó, hôn, làm tình, không chỉ hai cơ thể có dịp cọ xát với nhau mà còn có những tiếp xúc đụng chạm khác nữa: xúc cảm, sự đau đớn, sự hòa tan, hạnh phúc, sự tưởng tượng, những mối quan hệ trở nên bền chặt hơn hoặc trở nên rạn vỡ hơn. Truyền thống của người Việt Nam, cũng như của nhiều tôn giáo, đối lập đời sống nhục cảm và đời sống tinh thần, một bên thấp hèn, một bên cao quý. Trẻ em từ khi sinh ra đến trước tuổi trưởng thành rất dễ bị tổn thương khi tiếp xúc với tình dục, chẳng thế mà Nguyễn Viện đã ghi rõ dưới nhan đề bài thơ của anh "không dành cho trẻ em dưới 18 tuổi". Các nhà nghiên cứu nhân chủng học không ngớt ngạc nhiên phát hiện rằng đời sống của nhân loại đầy rẫy các yếu tố dục tính, tổ tiên chúng ta không hề ngượng ngùng khi đề cập đến sex trong văn hóa và nghệ thuật. Rõ ràng có một mối liên hệ mật thiết giữa tình dục và các huyền thoại và tôn giáo và những phẩm chất cao quý của đời sống. Mỗi bài thơ viết về tình dục, sexual poetry, erotic poetry, đều chọn một khoảnh khắc, một khía cạnh để nhìn thấu suốt niềm vui thú kia, nhìn từ trong ra ngoài, lộn trái. Chính sự phát hiện ấy, sự soi tỏ các huyền thoại của tình dục, chứ không phải là sự mô tả nó một cách trần trụi, mới làm nên giá trị của văn chương tình dục.

Lê Học Lãnh Vân

Trước năm 1975, Miền Nam dùng từ thu hoạch cho mùa màng. Thu hoạch lúa, thu hoạch bắp… Sau năm 1975, sinh viên chúng tôi tham dự các buổi báo cáo, thảo luận, học tập chính trị mới biết thu hoạch có thể dùng cho kiến thức thụ đắc được sau một buổi sinh hoạt văn hoá, chính trị… Sau một đợt sinh hoạt như vậy, chúng tôi được yêu cầu viết thu hoạch, chủ yếu là viết về những gì mình tâm đắc nhất qua đợt sinh hoạt, những gì nên tiếp tục làm hay nên tránh cho đợt tổ chức sau.

Truyện Nguyễn Viện

Minh họa Bảo Huân

31. HÁT

Tôi hát em và tôi hát đêm

tôi hát vu vơ và tôi hát mộng hờ

cho dẫu khi ốm đau hay mạnh khỏe

tôi hát tôi về những giấc mơ

Đặng Văn Sinh

Mỗi dịp xuân về, nhìn câu đối la liệt trên các số báo tết ta không thể không nhớ đến Hà Sĩ Phu, vốn là nhà khoa học, đang "ẩn cư" tại thành phố Cao Nguyên nhưng lại rất có sở trường với loại hình văn học độc đáo này tuy câu đối của ông được in báo không nhiều.

Thói quen viết câu đối là một nét đẹp văn hóa. Ngày xưa, viết câu đối là cả một sự khổ công tìm tòi, sáng tạo của các nhà nho hay chữ. Nó chẳng những khái quát được diện mạo thời đại mà còn biểu hiện triết lý nhân sinh. Nhìn vào câu đối tết, người ta biết thời cuộc thịnh hay suy, phong hóa khởi sắc hay lụi tàn. Nhưng nay thì khác rồi. Hằng năm, cứ đến tầm tháng mười âm lịch là các "chuyên gia" lao vào cuộc chạy sô sản xuất theo dây chuyền công nghệ "hiện đại" để kịp thời rải lên tám trăm tờ báo tết hàng loạt cái gọi là câu đối nhằm cung cấp món ăn tinh thần cho đồng bào đón xuân thêm phần vui vẻ. Nhưng buồn thay, hầu hết trong số đó lại là những sản phẩm ngô ngọng nhạt hơn nước lã ao bèo bởi chúng đều được "chế tác" cùng một khuôn đúc, ý tứ thô thiển, véo von tụng ca sống sượng, bất chấp nhân cách của người cầm bút. Ấy là chưa kể đến khá nhiều câu đối sai niêm luật, kết cấu xộc xệch, từ ngữ mòn sáo chứng tỏ người viết chỉ ở tầm "văn hóa lùn", thậm chí chưa "sạch nước cản", nhưng do các mối quan hệ xã hội, thông qua những cuộc trao đổi có đi có lại, ngang nhiên xuất hiện trên mặt báo như là một sự thách đố thiên hạ.

Tuấn Khanh

Hầu như ai yêu văn chương, cũng đều biết đến nhà thơ người Nga, gốc Do Thái Joseph Brodsky. Đến Mỹ từ đầu thập niên 70, Brodsky trở thành một trong những biểu tượng hàng đầu về ngôn ngữ thi ca. Nhiều giải thưởng quốc tế trao cho ông để vinh danh, trong suốt một thời gian dài, cao quý nhất là Nobel Văn chương năm 1987.

Cho tới khi Brodsky qua đời (1996), đa số giới phê bình vẫn đồng quan điểm rằng ba nhân vật quan trọng hàng đầu, là Joseph Brodsky, Octavia Paz và Gabriel Garcia Marquez đã kiến tạo nên sự đẹp đẽ của ngôn ngữ thi ca văn chương thế kỷ 20.

Ấy vậy mà, ít ai tưởng tượng được, trong thời kỳ sống và sáng tác ở Liên Xô, Brodsky bị mật vụ đưa vào các trại tâm thần, chỉ vì ông có đường lối sáng tác riêng, cũng như không khuất phục các yêu cầu tư tưởng từ lãnh đạo chính trị. Bị kết án là phi lao động và là thành phần có tư tưởng phản Xô-viết, Brodsky ra tòa vào tháng 3-1964, và bị đưa vào trại tâm thần, bên cạnh việc lao động cưỡng bức.

Một nhân vật kiệt xuất của loài người như Joseph Brodsky, mà cũng bị đưa vào trại cưỡng bức điều trị tâm thần, thì có lẽ không còn ai sống trong chế độ cộng sản có đủ nhân tính, đủ tỉnh táo lại được tự do bên ngoài.

Trong một lần trả lời phỏng vấn ở Mỹ, sau khi định cư, nhà thơ Brodsky kể rằng mình bị giam trong phòng riêng ở trại tâm thần, và được y tá đến tiêm những loại thuốc 'an thần' không tên. Nếu kháng cự, ông sẽ bị trói vào giường và được chụp hình lại để làm bằng chứng trong hồ sơ về mức độ nguy hiểm của giai đoạn tâm thần. Brodsky thường bị đánh thức vào nửa đêm, các bác sĩ và y tá “điều trị tâm thần” dẫn ông đi, xịt nước và bắt ngâm mình trong bồn nước lạnh.

Từ thời Josef V. Stalin, việc đẩy các tù nhân chính trị vào trại tâm thần để cách ly với xã hội khá phổ biến, nhưng đến thập niên 60, thời của tổng bí thư Leonid Brezhnev, tâm thần được biến hóa thành một công cụ hoàn chỉnh để loại bỏ các đối thủ chính trị hay những người bất đồng chính kiến, hoặc thậm chí với những người dám công khai bày tỏ sự mâu thuẫn với giáo điều cộng sản.

Trong tiếng Nga, có chữ Psikhushka (психу́шка), mà hầu hết những người có hiểu biết về chế độ cộng sản đều nhớ đến nó như một nỗi ám ảnh. Trong thời đại cưỡng ép mọi người phải cúi đầu trước chủ nghĩa Marx-Lenin và bạo quyền, toàn cõi Liên Xô khi nhắc về Psikhushka, là nhắc những trại tù tâm thần, với đủ các trò tra tấn để hủy diệt con người không chịu khuất phục.

Thậm chí, các cuộc tranh luận về tính thực tế của lý thuyết Marx, Lenin… trên báo chí hay các diễn đàn, người thắng cuộc phản biện cũng có thể bị đưa vào nhà thương điên, với chẩn đoán chuẩn mực Xô viết, là những kẻ philosophical intoxication - bị ngộ độc triết học, và cần phải được chạy chữa.

Mikhail I. Buyanov, bác sĩ tâm thần và thần kinh học, viết trong cuộc khảo sát lịch sử về tâm thần học của Liên Xô sau khi hệ thống này tan rã, do Uchitelskaya Gazeta xuất bản, viết rằng “các nhà lãnh đạo thỏa thuận với nhau về nội dung: ở đất nước chúng tôi không có những người bất đồng chính kiến ​​- chỉ có những người tâm thần mất trí hay vi phạm pháp luật”. Đến thời của Nikita S. Khrushchev, lời giải thích chính thức kèm theo, trở thành câu nói cửa miệng của giới công an, là “không một người lành mạnh nào chống lại chủ nghĩa xã hội”.

Lịch sử vẫn ghi lại rõ tội ác của những kẻ thủ ác, từ những trại tập trung của Phát xít Đức trong đệ nhị thế chiến, cho đến vụ thảm sát dân thường ở Hungary vào năm 1956 của Hồng quân Liên Xô. Thế nhưng ghi chép về các âm mưu biến người bất đồng chính kiến thành các bệnh nhân tâm thần trong thời chiến tranh lạnh, chưa bao giờ tỏ rõ được hết sự man rợ của các nhà lãnh đạo cộng sản. Đặc biệt trong đó có sự hợp tác của các bác sĩ được gọi là chuyên gia tâm thần. Sau này, trong cuốn State of Madness: Psychiatry, Literature, and Dissent after Stalin (tạm dịch: Tình trạng cuồng điên: Tâm thần học, Văn chương và Bất đồng chính kiến thời sau Stalin), tác giả Rebecca Reich gọi các loại bác sĩ đó là những nhà viết kịch bản đại tài để bỏ tù những người bất đồng chính kiến.

Chẳng hạn như với trường hợp của nhà thơ Joseph Brodsky, không có hồ sơ bệnh án nào. Nhưng từ phán quyết của Snezhnevsky, một bác sĩ “chính trị tâm thần” lừng danh trong thời Xô-viết, đã trở thành mệnh lệnh trước tòa để quyết định đưa Brodsky đi “điều trị tâm thần”. Ông này đã nói rằng “nhìn Brodsky là biết có bệnh tâm thần phân liệt”, và Snezhnevsky kết luận rằng “anh ta không phải là một người có giá trị gì cả và nên cho đi vào trại tâm thần”. Lúc đó, Joseph Brodsky chưa đến 24 tuổi.

Liên Xô được coi là văn minh nhất, vì có cả những tòa án xét tội tâm thần. Tại tòa, Brodsky bị đại diện Viện kiểm sát kết án là “đã không thực hiện được nghĩa vụ hiến định của mình là làm việc lương thiện vì lợi ích của Tổ quốc”. Khi ấy, ông bị chất vấn “ai cho phép anh xưng là nhà thơ, ai cho phép anh tự mình đứng vào hàng ngũ các nhà thơ?”' - “Không ai cả”, Brodsky trả lời, “Vậy ai đã ghi danh tôi vào hàng ngũ loài người?”. Sau cuộc đối chất đó, Joseph Brodsky bị kết án 5 năm, vừa chữa tâm thần, vừa cải tạo lao động cưỡng bức 5 năm tại tỉnh Arkhalgelsk, miền bắc nước Nga.

Tài liệu điều tra của nhà nghiên cứu Benjamin Zajicek (The Psychopharmacological Revolution in the USSR: Schizophrenia Treatment and the Thaw in Soviet Psychiatry, 1954–64), phát hiện rằng vào những năm 1950 và 1960, sự ra đời của các loại dược phẩm tâm thần mạnh mẽ, đặc biệt là Chlorpromazine (Thorazine), các bác sĩ “chính trị tâm thần” Liên Xô đã lạm dụng với tên Aminazine, và sử dụng tùy tiện nơi các tù nhân chính trị, các nhân vật bất đồng chính kiến. Thậm chí, Liên Xô còn hợp thức hóa việc điều trị chuyên biệt ở bệnh viện, sang điều trị 'hỗ trợ' trong cộng đồng, tức một người nào bị tạm giam 1 hay 4 tháng để điều tra ở bất kỳ đồn công an nào, họ cũng có thể bị ép hoặc lừa dùng thuốc này, để thao túng lời khai hay trạng thái của người bị giam giữ.

Tài liệu này cũng ghi nhận, ít nhất sau 12 tháng điều trị, nếu thấy thể chất của người bị áp dụng thuốc vẫn tốt, thường liều lượng được tăng lên gấp 2 hoặc gấp 4 lần, để phục vụ việc ra tòa hoặc kết thúc nhanh sự vụ.

Việc cưỡng bức điều trị tâm thần ở Liên Xô bị tố cáo trong các kỳ Đại hội của Hiệp hội Tâm thần Thế giới ở Mexico City (1971), Hawaii (1977), Vienna (1983) và Athens (1989), gây ra thiệt hại không thể cứu vãn đối với uy tín của nền y học Liên Xô. Thậm chí năm 1974, nhà tranh đấu Vladimir Bukovsky và bác sĩ tâm thần bị giam giữ Semyon Gluzman đã cùng viết cuốn Cẩm nang hướng dẫn đối phó về việc bị cưỡng bức điều trị tâm thần cho những người bất đồng chính kiến, cung cấp cho các nạn nhân tiềm năng của bệnh “tâm thần vì chính trị”, hướng dẫn cách cư xử trong quá trình điều tra để tránh bị chẩn đoán là bệnh tâm thần.

Sự việc bùng nổ hơn vào năm 1968, khi nhà ngôn ngữ học Viktor Isaakovich Fainberg, nhân vật nổi bật của phong trào bất đồng chính kiến ​​ở Liên Xô, cùng 6 người bạn của mình biểu tình ở Quảng trường Đỏ phản đối Liên Xô xâm lược Tiệp Khắc, qua đó khởi phát Chiến dịch chống lạm dụng tâm thần.

Về vấn nạn cưỡng ép người khác biệt quan điểm chính trị hay hoạt động xã hội vào trại tâm thần, có thể được xem Liên Xô là anh cả, kế đến là Trung Quốc và nhiều nước cộng sản đàn em khác. Thập niên 2000, việc đưa vào trại tâm thần được áp dụng nhiều ở Trung Quốc và các nước cộng sản và độc tài, vì rất tiện lợi: không cần ra tòa, chỉ cần có công an và bác sĩ thỏa hiệp với nhau. Nhưng khác với thời chiến tranh lạnh, giờ đây, hành động đó hiển nhiên được coi là tội ác chống loài người, dù được ngụy trang với bất kỳ vỏ bọc nào.

Năm 1996, nhà thơ Joseph Brodsky qua đời tại căn hộ của mình ở Brooklyn Heights, New York. Sau đó ít lâu, Vladimir Radunsky, một họa sĩ Nga hâm mộ ông, đến làm một bia mộ, trên đó có dòng chữ tiếng Latin “Letum non omnia finit” (Chết chưa là hết). Diễn ngôn này mô tả danh tiếng của Brodsky, nhưng có lẽ cũng nhắc cho mọi người nhớ, nhà thơ vĩ đại này ra đi, nhưng ký ức về loại tội ác với con người của chế độ cộng sản, mà ông là một trường hợp, sẽ luôn được ghi nhớ.

Nguồn: FB Tuấn Khanh

Vương Trí Nhàn

14/7
Về T.70. Có lệnh quay ra. Từ vương quốc của hoang dại, bọn tôi sẽ trở lại vương quốc của sự nhân tạo, cấy trồng. Những chán ngán trong gia đình, những lúng túng trong công việc, và sự không phương hướng trong tình thế chung – sẽ lại đối mặt tất cả. Sau chuyến đi này liệu mình có khác được chút nào?

Truyện Nguyễn Viện

Minh họa Bảo Huân

26. SINH NHẬT MỘT NGÔI SAO

Giữa thế giới của những ngôi sao đa sắc màu và hình thù kỳ dị

là sự ganh ghét

có thể vì độ sáng phản chiếu trên bầu trời

cũng có thể không vì bất cứ lý do gì

nên chúng thường có khuynh hướng đẩy nhau ra xa

cũng vì thế chúng càng ngày càng trở nên đơn độc

Hoàng Hưng

31. Affect display: Sự thể hiện tình cảm

Một hình thức giao tiếp không lời trong đó một cảm xúc hay tình cảm được truyền thông, nhất là ở con người, bằng nét mặt.

32. Affective flattening: Sự mờ nhạt về biểu hiện tình cảm

Sự giảm bớt hay mất biểu hiện tình cảm, được liên kết với một số rối loạn tâm trí, nhất là một số hình thức tâm thần phân liệt. Biểu hiện là nét mặt không thay đổi và không có phản ứng, tránh nhìn và giảm thiểu ngôn ngữ cơ thể.

Tạ Duy Anh

Chưa bao giờ tôi thực hiện một cuộc gới thiệu sách nào. Khá nhiều bạn đọc và cả chính đối tác in sách của tôi luôn tỏ ra ngạc nhiên về chuyện này (Với đối tác thì họ có quyền bực mình, vì cảm thấy thiệt thòi trong việc quảng bá bán hàng). Thực lòng thì tôi cũng không có hứng làm chuyện đó. Với tôi, một cuốn sách đã in ra, coi như tôi xong việc.

Nhưng có một sự thật là giả sử tôi muốn làm, dù chỉ một cuộc thôi, cũng không dễ dàng.

Trương Quang Đệ

Thấy tân Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo dùng facebook để gửi một bức thư tâm huyết đến thầy cô giáo, cán bộ ngành giáo dục toàn quốc, không ai không vui mừng, vì có lẽ đây là lần đầu tiên một quan chức cấp cao nhà nước tự bước ra khỏi tháp ngà khép kín lâu đời để hòa mình vào quần chúng. Kẻ thường dân hy vọng hôm nào đó có thể đi uống cà phê với Bộ trưởng và nhân đó đàm đạo về những vấn đề cấp bách của ngành giáo dục. Trong khi chờ đợi một dịp may như vậy với xác suất hết sức nhỏ bé gần bằng không, tôi nêu ra đây vài suy nghĩ sơ bộ. Trong thư của Bộ trưởng có mấy từ ngữ được coi như then chốt, xuất phát từ cách nhìn của Bộ trưởng với sứ mệnh của mình. Đó là “ khát vọng bứt phá”, “đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới”, “xuất phát từ thực tiễn”. Theo tôi hiểu, khát vọng bứt phá mà Bộ trưởng quan tâm hàng đầu có nghiã là tìm ra cách giải quyết trọn vẹn một số vấn đề cơ bản, từ đó những vấn đề khác sẽ được giải quyết nhẹ nhàng tự động. Quả vậy, trong cách giải quyết vấn đề, kẻ hiểu biết không tìm cách giải quyết nhiều thứ cùng một lúc mà lần lượt theo thứ tự ưu tiên. Theo qui luật Pareto thì 20% nguyên nhân đã tạo ra 80% kết quả. Do đó trong một loạt các vấn đề đặt ra cho ngành giáo dục hiện nay, cái bứt phá nằm ở chỗ tìm ra 20% vấn đề ưu tiên giải quyết, các vấn đề khác không còn là khó khăn nữa. Tôi cho rằng Bộ trưởng chỉ cần giải quyết hai vấn đề thuộc loại ưu tiên tuyệt đối. Giải quyết xong hai vấn đề này Bộ trưởng sẽ được đánh giá là người xoay chuyển được tình thế, công lao của ông sẽ được nhân dân chân thành ghi nhận, coi như một mốc lịch sử cho ngành giáo dục. Một là Bộ trưởng kiên quyết cho thực hiện tính trung thực trong giảng dạy, học tập và thi cử. Điều đó có nghĩa là kiên quyết loại bỏ thành tích khiên cưỡng, dỏm, kiểu lớp nào cũng 90% khá giỏi. Bộ sẽ đánh giá các trường về các điểm như chăm lo đời sống giáo viên, tạo điều kiện học tập, vệ sinh, vui chơi giải trí cho học sinh, giữ gìn môi trường giáo dục, thế thôi. Cũng cần kiên quyết loại bỏ những việc vô ích chỉ có mục đích hành hạ con người: đủ thứ thi, đủ thứ chứng chỉ, v.v. Việc thực hiện tính trung thực sẽ chẳng mấy chốc nâng chất lượng giáo dục lên cao, bảo đảm giữ gìn phẩm chất thầy giáo, đạo đức học sinh. Hai là Bộ trưởng tìm cách nào đó để sau một thời gian ngắn, giáo viên các cấp, nhất la các cấp mầm non, tiểu học, sống được bằng đồng lương. Được vậy những vấn đề giáo dục khác sẽ được giải quyết dễ dàng, thuận lợi.

Vũ Thư Hiên

“Những gì mà chủ nghĩa cộng sản hứa sẽ thành hiện thực trong tương lai thì cái hiện thực ấy sẽ giết chết cả loài người”.

1

Yaroslavsky Vokzal là một ga lớn ở Moskva. Nó nối liền miền Đông nước Nga mênh mông với Trung Quốc, Triều Tiên, Việt Nam cùng hệ thống, thêm Vương quốc Lào có phớt qua tí nước sơn xã hội chủ nghĩa.

Đứng ê càng trên ke mới thấy con tàu Bắc Kinh-Moskva lừng lững hiện ra, đèn pha sáng quắc, còi hú điếc tai, chậm một giờ.

Vương Trí Nhàn

2/7

Một làng 16 nữ, có 4 nam thanh niên. Một tay vợ nguỵ quyền bảo tôi không thấy Mỹ đâu. Giờ Mỹ về rồi, chỉ thấy các ông thôi, các ông ở đâu về. Tôi không biết ông Hồ là ai. Thế bây giờ ông ấy chết thì còn lấy ai.

- Bộ đội đánh Thừa Thiên đi bầy tôi đỡ khổ.

- Mẹ không gọi con mẹ về?

- Ở xa, không gọi được. Với gọi cách chi?

- Sao không gọi hắn từ hồi trước.

- Cứ đánh đi, chết vài đứa, để đấy, đẻ đứa khác.

--Nó đánh chết nhiều người. Còn lo đánh cứu dân chứ.

- Thời bây giờ e chết cũng phải đánh thôi

- Giờ làm sao đánh cái thằng Tàu chú ạ.

 (Rút từ tập thơ Mùi thơm của im lặng)

Thi sĩ 8x

Tôi, gã làm thơ, sinh 1980

Ai gán tôi là thi sĩ 8x

Thi sĩ 8x thì nên xanh mừng hay buồn héo vũ khúc lá

Tôi mang vác đào đắp một con đường mọc ra từ vầng

trán khiêm tốn của con người

Lê Học Lãnh Vân

Trong bức thơ ở cương vị tân Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, viết ngày 09/4/2021 và đăng trên trang Phây của mình, ông Nguyễn Kim Sơn trình bày với “các cô giáo, thầy giáo, công chức viên chức, người lao động trong ngành giáo dục” “những suy nghĩ về nghề và sự nghiệp của nhà giáo”.

Bức thơ ngắn xuất phát từ “những trăn trở và suy nghĩ đầu tiên” của ông sau khi nhận trách nhiệm. Bài viết này xin được chia sẻ những suy nghĩ tiếp theo bức thơ về mong mỏi của ông rằng “vị thế của nhà giáo chúng ta cần phải được củng cố, cần giữ sự tôn nghiêm của nghề”.

Thụy Khuê

Khái Hưng xây dựng truyện ngắn hiện đại

Tự Lực văn đoàn chủ trương đổi mới văn học. Nhưng tiến trình ấy đã diễn ra như thế nào? Ai trong văn đoàn là người chủ động? Khảo sát sự hình thành truyện ngắn và tiểu thuyết trên Phong Hóa Ngày Nay, chúng ta sẽ tìm được câu trả lời.

Có thể nói rằng: Phong Hóa là đất thực nghiệm, Ngày Nay là nơi dấn thân, và hệ thống truyện ngắn và tiểu thuyết của Tự Lực văn đoàn được dựng nên từ hai nền móng ấy.

Truyện Nguyễn Viện

Minh họa Bảo Huân

21. CỬA HÀNG BÁN TIM

Không phải là ngày xửa ngày xưa

mà ở một tương lai cũng không xa lắm

con người chế tạo được những con-vật-người để phục vụ mình như một thứ nô lệ

và cũng đến một ngày

con-vật-người tích lũy đủ dữ liệu để hình thành một nhận thức về bản thân

tương quan giữa cuộc sống của con người và những con-vật-người phát sinh những hệ lụy ngoài mong muốn của cả hai phía

sự hiểu biết về thế giới chung quanh gần như giống nhau

Trần Đình Sơn Cước

1. TƯỞNG NHỚ

Nhà tưởng niệm ''CHICAGO REMEMBERS" tại thành phố Chicago

Hoàng Hưng

21. Action slip: Hành động lỡ (lỡ chân, lỡ tay…)

Một hành động hay hành vi không chủ ý, thường là kết quả của sự vô ý khi lãng trí, và thường liên quan đến sự lơi lỏng kiểm soát một hành động vốn đòi hỏi sự kiểm soát chặt chẽ để thi hành đúng đắn.

Tạ Duy Anh

Trong bất cứ xã hội nào, thì bộ phận có học vấn luôn đóng vai trò quan trọng hàng đầu đối với mọi lĩnh vực. Điều đơn giản này thiết tưởng chẳng cần phải nhắc lại. Nhưng thực tế lịch sử luôn khiến chúng ta không được yên lòng, chủ quan với bất cứ nhận định nào.

Xem xét tính tương đối của cái đẹp trong lịch sử con người

Umberto Eco

Hà Vũ Trọng dịch

Hầu như trong mọi thế kỉ các nhà triết học và nghệ sĩ đã viết ra những ý tưởng của họ về cái đẹp, tuy nhiên có rất ít những văn bản quan trọng quan niệm về cái xấu, một trong số đó có cuốn Mĩ học về cái xấu xí viết năm 1853 của Karl Rosenkrantz. Tuy nhiên, cái xấu xí luôn được trình bày như cái nền để tôn cái đẹp lên – như Người đẹp và Quái vật mang nhiều hình thức. Điều này có nghĩa là, một khi bạn đặt ra tiêu chuẩn cho cái đẹp, thì một tiêu chuẩn tương ứng cho cái xấu gần như luôn tự động xuất hiện: “Chỉ cái đẹp có trật tự đối xứng,” Iamblichus nói với chúng ta trong Cuộc đời của Pythagoras, và “ngược lại, cái xấu làm rối loạn sự đối xứng.” Thomas Aquinas dạy rằng ba phẩm chất cần thiết để có vẻ đẹp – trước hết là tính toàn vẹn hoặc hoàn hảo – vì thế những thứ không hoàn thiện chính là do chúng bất toàn, “là xấu xí”. William Auvergne nói thêm: “Chúng ta cho rằng một người có ba mắt hoặc một mắt là xấu xí.”

T.Vấn

 1.

Chỉ với công trình “70 Năm Tình Ca trong âm nhạc Việt Nam”, Hoài Nam đã đủ để lại đời một món quà quý báu hiếm có cho những người yêu chuộng âm nhạc miền Nam nói riêng, và kho tàng văn hóa Việt Nam nói chung.

Cập nhật ngày 3.4.2021 (xem khung màu xanh cuối bài). Trong lần cập nhật này, tôi cũng đã chỉnh sửa lại tên người đồng chủ bút Nam Phong với Phạm Quỳnh: ông Nguyễn Bá Trác (chứ không phải Trạc). Cám ơn anh Đặng Tiến.

Thuật ngữ “khoa học”

Hoàng Hưng

11. Acalculia: Sự suy giảm năng lực tính toán.

12. Acceptance and commitment therapy: Liệu pháp chấp nhận và cam kết.

Một kỹ thuật tâm lí trị liệu dựa trên việc nhận thức được đầy đủ (chánh niệm) và chấp nhận, trong đó người bệnh được khuyến khích thuận theo thực tế của tình thế mà mình lâm vào, không cố gắng thay đổi, phản đối hay thoát ra khỏi.