Thụy Khuê

Tú Mỡ và Thế Lữ

Tú Mỡ

Tú Mỡ

Tú Mỡ kể lại với Lê Thanh năm 1943: Ông tên thật là Hồ Trọng Hiếu, sinh ngày 14-3-1900 tại phố Hàng Hòm, Hà Nội. Năm tuổi học chữ nho với ông nội, học hết Tam Tự Kinh, Dương Tiết, thì ông nội chết, cha cho học tư trường cụ giáo Quý, rồi các trường Hàng Bông, Hàng Vôi, đến hết bậc tiểu học. Đậu bằng sơ học Pháp-Việt năm 1914. Học trường Bưởi, cùng lớp với Hoàng Ngọc Phách. Tú Mỡ làm thơ từ năm thứ ba, 16 tuổi, bắt đầu vịnh cái chuông xe điện, vịnh các viên giám thị... để nhạo báng. Năm sau (1917) mê thơ Tản Đà, Tú Xương. Từ "thầy" Tú Xương, lấy biệt hiệu Tú Mỡ.

ngút ngàn

Qua khỏi khu phố chợ khá rộn rịp của vùng ngoại ô, và cái đồn lính có thép gai rào chằng chịt, xe đò bắt đầu đổ dốc. Hai bên đường, nhà cửa thưa thớt dần. Những đồi thông xanh xuất hiện trong tầm mắt. Xuống hết dốc, xe lại nặng nề lên dốc. Buổi chiều không nắng, rơi mênh mang trên cây lá, trên con đường vắng lặng. Phía xa, rừng núi xanh um, mập mờ, ẩn giấu. Nguyên ngồi thật im, trí nhớ thả lỏng, bay đầy những hình ảnh mơ hồ. Ngày tháng dồn lại trong một quá khứ chơi vơi, nhạt nhòa. Thỉnh thoảng, Nguyên kéo cổ áo lên túm lại ở đàng trước. Mấy ngày trở lại đây, trời không mưa, mặt trời có lúc lấp ló, nhưng cái lạnh cắt da cắt thịt vẫn còn thấp thoáng đâu đó, ngây ngấy. Những người trong xe chừng như đều muốn ngồi khít bên nhau, lặng lẽ. Bên ngoài cũng lặng lẽ. Con đường về vùng núi lên dốc xuống dốc chập chùng. Buồn. Những ngày cuối năm dễ mang lại thứ cảm giác xao xuyến kỳ quặc. Nguyên cúi xuống, tẩn mẩn lấy guốc chà nát mấy cái vỏ đậu phụng dưới sàn xe. Lúc ngẩng lên, Nguyên bắt gặp nụ cười của người đàn bà ngồi ở hàng đối diện. Tự dưng, Nguyên cũng mỉm cười. Xe đến một ngã ba, xe quẹo về phía mặt. Đàn Nam Giao quạnh quẽ. Con đường ở bên kia dẫn về dòng Thiên An, vắng thật vắng. Những cây thông xanh ngát đã xuất hiện hai bên đường. Những người trong xe thò đầu nhìn ra ngoài, chỉ trừ người đàn bà trước mặt Nguyên vẫn ngồi im. Khi bà ta đưa tay sửa lại đầu tóc, Nguyên mới để ý thấy vành khăn tang trắng quấn trên đầu, ẩn sau chiếc khăn choàng ấm. Thấy Nguyên nhìn chăm chú, người đàn bà lại cười, nụ cười nửa như có vẻ tự nhiên nửa như muốn tạo một thân mật. Chợt Nguyên thấy thông cảm sâu xa nụ cười là lạ đó. Nguyên muốn hỏi người đàn bà một câu, nhưng lại thôi. Nguyên kéo cổ áo len lên nhìn ra ngoài. Sương mù loang loáng ở đám thông xa. Những con đường mòn đất đỏ ngoằn ngoèo, lạnh tanh, dẫn xuống những căn nhà đâu ở phía dưới, khuất sau cây lá. Sao buồn quá thế này!

Đoản Thi Mùa Đông

Thà như giọt mưa. Tranh sơn dầu Đinh Trường Chinh

MÙA ĐÔNG. TÔI ĐI

 

mùa này

cây sầu đông. đầu ngõ. còn ra hoa. tím

tôi đi. một mình

tóc trên cây

trăng mùa xưa. đôi mắt

chợt thấy lại

một mái trường

ngói đỏ

buổi thiếu thời. ở huế

chiếc xe đạp. kính koong

em

em có cùng tôi. về lại

 

 

MÙA ĐÔNG. MỞ CỬA

 

mùa đông

mở cửa

em chợt hiện. dưới ánh đèn

như vầng trăng. trong mưa

tặng tôi

đóa haiku

rực. sầu

vừa hái

 

 

MÙA ĐÔNG CỦA TÔI

 

đêm mùa đông

ngồi đốt một ngón nến

nhớ

bình trà. mùi hương hoa cúc

mơ

giấc mơ

của tranh tĩnh vật

ngoài trời

tuyết chưa tan. những mái nhà. im lặng

con chim. đậu trên cây. sáng nay

đã bay chưa

dường như

không còn ai

không còn ai

về lại

con đường của mùa thu trước. dưới lá khô

 

 

THƠ CHO ĐINH CƯỜNG

 

tiếng còi tàu đã tắt. chiều rơi

con chim màu đỏ không về nữa

bóng người đội chiếc mũ xanh. đã khuất.

                                                sau rừng thông

tiếng gió

không quán cà phê starbucks

chỉ có những trang thơ. nhóm lên đống lửa.

                                                    của một thời

sưởi ấm

ôi. đinh cường. bạn tôi

 

Khi ở Garland. đầu năm 2019

 

 

MÙA ĐÔNG. TIẾNG CHIM HÓT TRONG MƯA

 

mùa đông. xám

một mình. trong căn nhà. không đốm lửa

nghe khúc hát

của phượng thành. ngày xưa

hàng sầu đông. rũ tóc

mảnh trăng gầy. trên mái rạ. mắt em

cây cầu bắc qua dòng sông

hoàng hôn. tắt

con đường. đẩy xe đá. và những vệt máu. khô

gió. cát. những tiếng ho khan

ngày qua. những cánh bướm. màu hổ hoàng

bỗng nghe. bỗng nghe

một tiếng chim. hót. trong mưa

 

 

… VÀ NHỮNG BÚP BÊ BẰNG SÀNH. BAY LÊN

 

mùa đông

em còn đứng hát. trên đồi cổ thi

tôi nghe. như tiếng ca. từ đất đá

từ nguồn hương. xưa

khổ

đau

mưa phùn. và bùn lầy. kiếp nạn

của người

bỗng lặng im

như trong mơ

và những búp bê. bằng sành. bay lên

bay lên*

người gặp lại người

tôi xin làm gã khờ. đứng lắc chuông. giữa chợ

 

*hình ảnh trong một truyện ngắn của Cam Li Nguyễn Thị Mỹ Thanh

 

 

TIẾNG HÓT CHIM HỌA MI

 

đêm mùa đông

một cơn ác mộng. đánh thức tôi

lúc 2 giờ rưỡi sáng

em. em có chờ tôi. trên con dốc nhà thờ

sao mãi hoài tôi đợi

mong. gặp lại nhau. một ngày nào

và

tôi nằm. nghiêng tai. lắng nghe

dường như trong vòm lá. tối. ngoài khung cửa

có mảnh trăng hạ huyền. và tiếng chim họa mi

hót

tiếng chim họa mi

từ thơ. tomas transtromer

trong đêm khuya

cất lên. lảnh lót

không hề run rẩy. sợ sệt

tiếng chim họa mi hót

như lời trẻ reo. trên đồi cổ thi

ôi. tiếng chim họa mi. đến thăm tôi

ý chừng thấy tôi cô đơn. tuyệt vọng

 

họa mi ơi

 

 

MƯA PHÙN

 

mưa phùn. ngày chủ nhật

buồn

không ai mang cho cành hoa

không ai gọi

chỉ nghe tiếng gió

không ra quán cà phê

ngồi nhà

như con chó ốm

đọc thơ

thấy trời màu xám. mây màu xám

nghĩ tới người thi sĩ*

ngày nào

đi trên đường phố paris. new York

cũng dưới mưa phùn

ho khan

lại nghĩ tới basho

nón lá

giày rơm

lội trong tuyết

về túp lều. cây chuối

 

*phạm công thiện

 

 

MÂY. ĐỒI CỔ THI

 

thời gian

như mây. đồi cổ thi

tôi gặp lại em

con dốc nhà thờ

với những bông cúc. vàng

trong nắng

nhưng đâu rồi. bầy chim én. xưa

dưới mái lầu. quán sách nhân văn

hương cà phê

tôi cầm tay em

không nói

rồi đi. như mây

qua khói lửa. chiến tranh

áo vương mùi cỏ

một chiều. dừng chân

ôi biển xa. ngôi nhà thờ. với gác chuông

và đàn chim én. lượn bay

như trong thơ tôi. trao em. ngày ấy

 

Tháng 11. 2020

Phạm Nguyên Trường

257. Islamic Politics – Chính trị Hồi giáo. Từ cuối thế kỉ XIX, câu thần chú trong đạo Hồi nói rằng tôn giáo và chính trị là không thể tách rời “Islam din wa dawla” (Đạo Hồi là tôn giáo và nhà nước) là quan niệm thịnh hành và được nhiều người ở Trung Đông chia sẻ. Tuy nhiên, quá trình thế tục hóa - tách tôn giáo ra khỏi nhà nước - đã là sự kiện trong đời sống xã hội Trung Đông trong một thời gian khá dài. Điều này thề hiện rõ trong việc chính phủ ngày càng lấn át vai trò của luật Hồi giáo (Shar’a). Trong thời Đế chế Otoman và vương triều Qajar ở Iran luật lệ của nhà nước phần lớn mang tính thế tục. Nhưng người ta lại không tiến hành một cách có ý thức việc thế tục hóa dân cư. Kết quả là, trong khi chính phủ theo đuổi chính sách “biện hộ cho cả những hành động phi đạo đức” (reason of state) thì đạo Hồi vẫn là thành tố quan trọng của văn hóa và bản sắc của quần chúng ở Trung Đông. Việc phương Tây thâm nhập vào thế giới Hồi giáo từ thế kỉ XIX trở đi đã tạo ra xung đột giữa quan điểm của thế tục và tôn giáo về chính trị, vì hệ thống giáo dục và luật pháp đã bị phương Tây hóa. Chủ nghĩa thực dân lại dẫn tới lĩnh vực công mới, các tín đồ Hồi giáo tìm cách tái thiết lập diễn ngôn chính trị bằng cách sử dụng công thức “Islam din wa dawla” nhằm tái chiếm vũ đài, nơi mà từ “din” có nghĩa là nhân dân và kêu gọi bổ sung thêm những biện pháp bảo vệ mang tính hiến định giúp tạo ra tính chính danh cho cộng đồng chính trị.

Vì "lý do sức khỏe", nhà văn Đặng Văn Sinh không thể tham gia Ban Xét giải Văn. Thay vào đó là nhà văn Nguyễn Viện.

Ban Tổ chức Giải Văn Việt lần thứ Sáu (2021) xin cảm ơn nhà văn Nguyễn Viện.

Nguyễn Khắc Phê

Phan Thuý Hà là một tác giả mới nổi lên gần đây với bốn cuốn sách “phi hư cấu” đang được nhiều bạn tìm đọc – “ Đừng kể tên tôi” đã in lần thứ 4, “Tôi là con gái của cha tôi” vừa tái bản và “Gia đình” mới xuất bản đầu năm 2020 nghe đâu đã bán gần hết; cuốn thứ tư “Qua khỏi dốc là nhà” do NXB Kim Đồng in năm 1918, gần như là tự truyện tuổi thơ của Phan Thuý Hà. Cả ba cuốn trước đều do NXB Phụ nữ cấp phép với gần 1000 trang in và không ghi thể loại. “Phi hư cấu” chỉ là thuật ngữ để các nhà phê bình xếp chung những cuốn sách chủ yếu tái hiện sự thật cuộc sống, không có sự “bịa đặt”, tưởng tượng (hư cấu) của người viết (nói vui một chút, cũng tương tự như gọi chung gà, vịt, ngan… là “gia cầm”!) chứ sách của Phan Thúy Hà không “đồng dạng” với hàng loạt cuốn được xếp vào “phi hư cấu” được dư luận chú ý những năm gần đây.

Lê Học Lãnh Vân

Bài này xin một chút đất trên Văn Việt để nói chuyện liên quan tới Phây.

Tui có quan sát và nhận xét gì về Tổng thống Trump không?

- Có chớ! Một nhân vật ở vị trí quan trọng như vậy, sao tui lại không quan tâm được?

Tui có quyền nhận xét, phê bình về Tổng thống Trump không?

(Về Căn nhà giữa những đám mây, Nxb Phụ nữ Việt Nam, 2020, tiểu thuyết của Vũ Thành Sơn)

Lê Hồ Quang

 

Căn nhà giữa những đám mây mở đầu bằng việc nhân vật tôi về thăm mẹ ốm nặng. Việc gặp lại người thân và khung cảnh quen thuộc đã khơi dậy trong anh ta vô số hồi ức, kỉ niệm và mối liên hệ về gia đình, bè bạn, tuổi thơ ấu... Nhưng đó chỉ là khởi điểm. Tựa hương vị chiếc bánh madeleine nổi tiếng, chuyến trở về đồng thời đánh thức nỗi ưu tư về thời gian, cái chết, nỗi bất hạnh; sự lỏng lẻo trong các mối quan hệ người; sự phi lí, ngẫu nhiên và bất khả tri của thực tại mà nhân vật đang nếm trải. Với 15 chương, Căn nhà giữa những đám mây (vốn có tên ban đầu gợi hơn là Nhà tôi ở cuối chân trời) là hành trình người kể chuyện không ngừng lục lọi những mảnh vụn kỉ niệm trong kí ức rối rắm, nhằm tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi muôn thuở: Tôi là ai? Ừ, rốt cục thì tôi là ai chứ? Đâu là cái có thể giúp định danh/ xác định về tôi? Là tôi trong quá khứ hay tôi trong hiện tại, hoặc nữa, trong một chiều kích không - thời gian nào đó khác, mới đích thực là chính tôi? Hồi ức và tưởng tượng, mộng và thực, quá khứ và hiện tại, tôi và phi-tôi, tất cả đan cài, xoắn bện vào nhau tạo thành một thế giới trùng phức. Một thế giới ám ảnh bất lực, đổ vỡ, bất an. Ở đó, con người bị đẩy vào dòng xoáy thời gian, bị sinh ra, bị lớn lên và cứ thế, bị cuốn đi mãi, tới đích cuối đợi sẵn – cái chết và hư vô.

 

Vì ta

Đêm qua vũ trụ thì thầm,

nói hạt mầm ta gieo không nảy chồi,

bảo giọt nước ta thả không hoá thành sông suối.

Thế là bầy nai chẳng có gì ăn,

con hổ chẳng còn gì uống.

Mảnh ruộng không đủ nước, trâu chẳng muốn cày;

ly rượu không thể say, thi nhân ném xuống đất.

Giữa thinh không, một điều gì bí mất đã bị đánh mất.

Bởi vì ta!

Thêm một rung động từ vô biên đến thế gian quá muộn,

thêm một nỗi buồn

lưu lại quá lâu...

Loài chim thiên di không tìm được nhành cây để đậu,

bầy cá hồi không có một con suối để trở về.

Và khi giọt lệ nàng rơi,

chẳng có bàn tay nào lau được nỗi đau chất chồng từ miên viễn.

Bởi vì ta!

Đêm qua vũ trụ thì thầm...

bảo ta ôm lấy kẻ điên,

bảo ta cứu một con kiến,

bảo ta hoàn thành bao điều giản đơn, bình dị.

Nhưng ta chẳng thiết làm gì,

ta chỉ là kẻ hèn mọn, ngu dốt, mù quáng, ích kỷ.

Ta chẳng thiết làm gì...

ta chỉ muốn làm thơ!

 

Ba đoản khúc xàm

1.

Có một con đường nhưng không đi...

có một bến bờ nhưng chẳng đến...

Anh muốn gì?

Em muốn gì?

Tôi muốn gì?

Bạn muốn gì?

Có lần say ta thoáng quay nhìn lại,

vũ trụ đã nằm dài...

ta còn đứng với ai?

2.

Có một lời hẹn nhưng đã quên...

có một ngưỡng vọng nhưng cũng bỏ...

Có lần nằm mơ

ta thấy muôn kiếp trước mình đã tới trước ngõ,

mà muôn kiếp sau vẫn chẳng dám bước vào.

3.

Có gì cay đắng giữa những chuyện tầm phào,

có gì vui sướng trong muôn tràng gào thét.

Con mèo kêu meo meo,

con chó sủa gâu gâu,

con heo thì éc éc.

Khi ta nói "Yêu em!"

Hẳn ta như con vẹt.

Chỉ lặp lại một lời,

dù chẳng hiểu là gì

mà cứ lải nhải đến vạn năm...

   

Cuối

Đến cuối cùng,

chỉ còn một hơi thở

rung rinh những mảnh vỡ thời gian...

Đến cuối cùng,

chỉ còn một ánh mắt bẽ bàng

con thuyền bỏ hoang nằm dưới bến sông cạn...

Đến cuối cùng

ta bước giữa nhưng điêu tàn còn sót lại;

dù vẫn muốn ôm em,

nhưng vòng tay chẳng phải ngày xưa.

Ngọn nến đã tắt,

ai đó vừa bật đèn.

Đến cuối cùng,

những chiếc bóng ngả vào đêm tối.

Chẳng ai cứu rỗi tiếng thở dài,

chẳng ai đoái hoài đôi mắt lạc lối.

Đến cuối cùng

ta vẫn đứng trước em

vẫn nói những điều ta vẫn luôn nói.

Nhưng ta chẳng còn là ta,

em cũng chẳng phải em...

 

 

 

Chúc ngủ ngon

Anh đạp cửa xông vào căn phòng linh hồn của em!

Không báo trước,

không hỏi xin;

chỉ với một ánh nhìn anh đã đi đến tận cùng mọi ngóc ngách.

Anh thấy em là một quyển sách đang mở ra,

anh thấy từng câu chữ đang ca hát ngôn từ của chính nó

và mỗi âm điệu cuộn trào vô vàn viễn cảnh mênh mang thần diệu.

Anh đã thấy mạch nguồn,

từ một khe suối nhỏ róc rách,

đến con thác dữ,

đến đại dương,

đến tột đỉnh thiên đường trong vườn địa đàng Adam nhìn Eva bóp nghẹt con rắn độc ác.

Em không thể đuổi anh ra,

em không thể làm gì khác...

Ngoại trừ những tiếng gầm gừ,

ngoài trừ âm thanh con rắn rít lên trơn tuột khỏi đôi bàn tay và nhanh chóng lẫn vào trảng cỏ.

Anh là tên khách không mời,

nhưng cũng là đứa con hoang đàn đến hôm nay mới tìm được về ngôi nhà của bố mẹ.

Anh chạy khắp các căn phòng,

anh chơi đùa, lật tung và phá tan tất cả hệt như một đứa trẻ.

Anh biến linh hồn em thành bãi chiến trường,

vì đó là điều em luôn thèm khát;

ta nắm tay cùng đi đến tận cùng tàn ác.

Để nằm cạnh nhau

chúc vũ trụ ngủ ngon...

 

 

 

Trống

Khi khoảng trống đến tìm...

vào một chiều mưa,

vào buổi sáng mùa hè và bầy chim ngừng hót,

vào một đêm tĩnh lặng

lúc giấc mơ vừa đến lưng chừng đã đột ngột kết thúc...

Khi khoảng trống đến tìm,

tựa những hồ nước ngầm giấu trong lòng núi đá,

tựa những chiếc ghế không người ngồi,

khoảng sân bỏ hoang, những cành cây không lá.

Tôi không có gì để lấp vào,

ngay cả nỗi đau cũng là nhỏ bé

và sự cuồng nộ tựa bão giông bỗng chốc hoá thành cơn gió nhẹ...

Khi khoảng trống đến tìm,

giữa những nhịp tim,

giữa bờ môi, nụ hôn, đầu lưỡi, bàn tay, bờ vai...

giữa những câu chữ tuôn trào, bất chợt dừng lại trên bàn phím.

Tôi nhìn khuôn mặt mình phản chiếu phía bên kia màn hình

góc máy quay vẩn vơ, không nhân vật chính.

Không có gì để lấp vào,

chỉ là cái bóng hằn lên mặt kính...

và bên kia

một khoảng trống mênh mông.

 

 

Vẫn

Tôi vẫn mơ thấy mỗi đêm

những loài chim

chưa kịp bay đã chết...

Những bầu trời chưa kịp ngắm nhìn,

đã vội vàng khép lại.

Không một tiếng kêu than,

không một giọng thét gào ai oán.

Tôi vẫn mơ thấy mỗi đêm,

những người đàn ông và đàn bà đứt đoạn,

lê lết phần còn lại của mình,

tìm thấy nhau

mà cũng chẳng thấy gì...

Không có nước mắt lăn xuống hàng mi,

không có vết thương nào trong lồng ngực.

Tôi vẫn ngủ, còn họ thì đã tỉnh thức.

Những bóng tối nấp trong đôi mắt khi ta trông thấy nhau,

tựa miệng giếng hoang đã cạn trơ đáy.

Có vài lần tôi đủ can đảm nhìn vào

và rất nhiều lần tôi vội vàng bỏ chạy...

Tôi vẫn mơ thấy mỗi đêm

những loài chim quên cách bay,

những bầu trời chưa kịp thành hình hài đã đổ ập xuống.

Một buổi chiều,

giữa ngã tư đường tôi trót thấy nụ cười buồn của một đứa trẻ.

Đến tận bây giờ

tôi vẫn mơ thấy mỗi đêm...