Lê Học Lãnh Vân

Ngàn năm qua, lịch sử chép rằng Dương Quý Phi sắc nước hương trời làm hư hỏng vị minh quân Đường Minh Hoàng! Khoảng hai trăm năm trước, Nguyễn Du đã viết về Dương Quý Phi như sau:

Tự thị cử triều không lập trượng,
Uổng giao thiên cổ tội khuynh thành

Nghĩa là:

Cả một triều đình như phỗng đá

Mà để ngàn năm buộc tội người con gái nghiêng thành!

Phan Nam Sinh

Phan Khôi xuất thân nho học nhưng hình như ông không có thói quen làm thơ khai bút như nhiều nhà nho khác. Chỉ những dịp Tết có điều gì đó đặc biệt đến với ông, ông mới có thơ. Vì thế cho tới nay tôi cũng chỉ mới tìm được ba bài thuộc loại thơ khai bút của ông. Cả ba đều viết bằng chữ Hán mà không có bài nào viết bằng chữ Quốc ngữ.

Annie Ernaux

Hà Dương Tường dịch, Đỗ Tuyết Khanh hiệu đính

Hơn một tháng trước, Văn Việt đã đăng Diễn từ Nobel của Annie Ernaux do Minh Hùng dịch. Nay được biết có bản do Hà Dương Tường dịch, Đỗ Tuyết Khanh hiệu đính, Văn Việt xin đăng để bạn đọc có thêm chọn lựa.

Văn Việt

(ảnh chụp từ trang mạng của Nobelprize.org)

Bắt đầu từ đâu? Câu hỏi này, tôi đã tự hỏi mình hàng chục lần trước trang giấy trắng. Như thể tôi phải tìm ra một câu, duy nhất, cho phép tôi bắt đầu viết cuốn sách và ngay lập tức xóa tan mọi nghi ngại. Một loại chìa khóa. Hôm nay, đối mặt với một tình huống mà, sau khi đã sững sờ trước sự kiện – “điều này thực sự xảy ra cho mình ư?" – trí tưởng tượng làm tôi càng sợ, cũng nỗi lo ấy xâm chiếm tôi. Tìm được câu nào cho tôi thoải mái và vững vàng để nói mà không run, ở nơi mà các bạn mời tôi đến tối nay. (1)

Hà Sĩ Phu

Ấy là cái Tết Kỷ Tỵ 1989. Chuẩn bị cho ngày Tết, ông Chủ tịch UBND thành phố Đà Lạt mới nhậm chức muốn mở đầu nhiệm kỳ bằng một Hội chợ tưng bừng với nét văn hóa độc đáo khác những năm trước, bèn mời tôi đứng ra đảm nhiệm gian hàng Câu đối Tết. Chả là khi ấy những Câu đối Tết của tôi ít nhiều đã được giới chữ nghĩa và báo chí để ý. Ông chủ tịch còn gợi ý cụ thể là tôi nên mặc lễ phục truyền thống, áo the khăn xếp, cầm bút “đại tự”, bày mực tàu giấy đỏ, trải chiếu viết câu đối như những cụ đồ năm xưa.

Việc phụ trách gian hàng Câu đối tôi nhường ông Huỳnh Trùm, một người khá quen biết với dân Đà Lạt, tôi chỉ nhận sẽ đóng góp vào phần nội dung.

Tác giả: Minh-Khai Phan-Thị
Tựa sách: Zu Hause sein (tạm dịch: Ở nhà)
Xuất bản: 2007, Diana Verlag (www.diana-verlag.de)
ISBN: 978-3-453-29025-9
Sách dày 270 trang, bìa cứng
Người điểm sách: Tôn Thất Thông

Trần Ngọc Hiếu

(Viết lảm nhảm trước lúc lại bị deadline gí tận mặt)

Trước tết, mình và bạn Đinh Trần Tuấn Linh có tranh luận về cái gọi là văn hóa cười của người Việt. Cãi xong để đó. Ai ngờ đến Tết nó lại chủ đề thời sự liên quan đến Táo quân và Xuân Bắc.

Thật sự mà nói, Táo quân là một chương trình có tiếng vang. Nhất là ở những năm đầu tiên. Tiếng cười Táo quân, theo cách hiểu của mình, gần với tiếng cười có chức năng can gián vốn khá phổ biến trong sân khấu dân gian và đến tận kịch của Lưu Quang Vũ vẫn còn mang hơi hướng này. Thậm chí, có người còn cho rằng về bản chất, Táo Quân là một chương trình hài mang tính chính luận (dù dịch ra tiếng Anh thì chắc phải dịch là political comedy, ở đó, chữ political mang một hàm ý sâu sắc hơn nhiều chuyện đem các vấn đề thời sự ra bới móc).

Những con ốc biển

 

Đưa con về biển

mùa đông

sương mù

đứa bé kêu lên vì những con thuyền đang bay trên bầu trời

tôi cố giải thích rằng chiếc thuyền chỉ đang bơi

nhọc nhằn trên sóng

nó nhìn tôi kinh ngạc

như nhìn một người mù

như nhìn kẻ mất trí

Tạ Duy Anh

Bất cứ nhà văn nào khi có tác phẩm xuất bản, chắc chắn họ đều muốn biết bạn đọc nghĩ gì về nó. Những ai bảo rằng họ hoàn toàn không quan tâm đến dư luận, thì hoặc đó là một cách làm cao đôi khi để che giấu sự yếu đuối, hoặc họ nói dối.

Luôn chỉ xảy ra hai trường hợp: Khen hoặc chê. Khen, kể cả chỉ là khen xã giao, sẽ không gây ra vấn đề gì nghiêm trọng. Trong trường hợp còn lại, tác phẩm của bạn bị chê, thì tùy mức độ mà bạn có thể không quan tâm, thấy buồn chán hoặc tệ nhất là nổi cáu, mắng bạn đọc không hiểu tác phẩm của bạn. Tuy nhiên, những phản ứng như vậy chỉ chứng tỏ hai điều: Bạn là người bình thường và với tư cách nhà văn, bạn thiếu khả năng chịu đựng sự phê phán.

Nguyễn Ngọc Giao

Tại Hà Nội, như cách đây ba năm, chúng tôi thuê phòng ở Nhà khách Chính phủ, góc phố Ngô Quyền (trông sang Ngân hàng Nhà nước) và phố Lê Thạch (trông sang tượng đài Lý Thái Tổ), Bờ Hồ. Khu nhà khách này có hai tòa nhà. Tòa nhà trông ra phố Ngô Quyền được xây dựng từ đầu thế kỷ 20, là dinh thự của Thống sứ Bắc Kỳ, sau Cách mạng tháng Tám 1945, trở thành Bắc Bộ Phủ. Đầu thập niên 1970, tòa nhà thứ nhì được xây dựng ở phía sau, toàn bộ khu vực trở thành Nhà khách Chính phủ, tiếp đón những quốc khách. Sau đổi mới, Nhà khách Chính phủ do Bộ Ngoại giao quản lý, có thêm quán ăn Lê Thạch Quán và quán giải khát Ylang, trở thành Nhà khách, có phòng cho thuê để ở, tổ chức hội nghị, đám cưới...

Phan Thị Hà Dương

Đêm qua, mình vừa xem phim All Quiet on the Western Front. Vì xem tình cờ nên mình không nhớ gì liên quan, chỉ lẩm bẩm "nghe như một tên truyện của Remarque".

Mình sẽ không nói về sự khốc liệt của chiến tranh, mà chỉ nói về sự bạo tàn của những kẻ chỉ huy cho đến tận những phút cuối khi đã cầm chắc sự đầu hàng vẫn sẵn sàng nướng quân dù biết chắc đẩy họ vào chỗ chết.

NGUYỄN THỊ KHÁNH MINH

 

Muôn dặm xuân xanh

 

 

Thưa người nước mắt bình minh

Cái trong veo để phục sinh lại đời

Thưa người những bước rong chơi

Đưa nhau ngàn dặm nụ cười tung tăng

 

Sóng cao vực thẳm thưa rằng

Chân con kiến bé cứ lằng lặng đi

Mùa nào hút cánh thiên di

Qua sông núi biếc. Sợ gì nắng mưa

 

Mộng nghe anh vũ gọi mùa

Táo lên chín đỏ về thưa thốt rừng

Tháng năm ai trẩy hội mừng

Theo chân nhau bước cỏ từng ngọn xanh

 

Thưa người nước mắt long lanh

Là ánh trăng. Là đêm thanh. Nguyệt rằm

Nhẹ lòng. Ru hết tháng năm

Vì nhau. Muôn dặm xuân xanh. Thưa rằng...

 

*

Câu đối Tết Quý Mão 2023

Hà Sĩ Phu

Lại Nguyên Ân

Tóm tắt – Trước đây, do chưa kiểm kê tốt các nguồn tư liệu, các công trình nghiên cứu chưa tiếp cận đầy đủ các hiện tượng của văn học viết cho trẻ em ở Việt Nam trước 1945, nên chưa nhận định đúng về bộ phận văn học này. Từ dăm năm nay, Thư viện quốc gia Pháp đưa lên mạng internet các bộ lưu trữ sách báo ở các thuộc địa cũ, trong đó có kho sách báo Đông Dương, nộp lưu chiểu từ 1922 đến 1945, nhờ đó, các nhà nghiên cứu có thể bổ sung đáng kể về nguồn dữ liệu nghiên cứu. Bài báo này mang tính chất thông báo bước đầu về những loại sách cho thiếu nhi đã xuất bản tại Hà Nội những năm 1939-1945 mà nay đã có thể biết. Từ đây, có thể thấy văn học tiếng Việt cho thiếu nhi là khá phong phú; lực lượng tác giả viết cho trẻ em thời gian đó tương đối đông đảo, nhiều tên tuổi còn chưa được giới nghiên cứu ghi nhận.

Từ khóa – văn học thiếu nhi; sách cho trẻ em; série sách

Vũ Thư Hiên

Tôi bao giờ cũng hình dung Tết gắn liền với đất Bắc, nơi đi trước mùa Xuân phải có một mùa Ðông.

Mùa Ðông ở nơi này mỗi năm mỗi khác, nó có thể lạnh nhiều hay lạnh ít, độ ẩm có thể cao hay thấp, nhưng nhất thiết không thể không có gió bấc và mưa phùn. Không khí se lạnh làm cho con người phải co ro một chút, rùng mình một chút, chính là sự chuẩn bị không thể thiếu để cho ta bước vào cái mốc thời gian mới đối với mỗi người mỗi nhà.

Thái Hạo

Những năm gần đây, cứ đến dịp này là lại thấy nhiều người lên tiếng đòi bỏ Tết. Lý do thì nhiều, như ảnh hưởng đến sản xuất, tiêu dùng lãng phí, tai nạn giao thông, ăn nhậu bừa bãi, cản trở sự phát triển của xã hội, và nhất là “gốc Tàu”. Với những lý do ấy, người ta đề xuất bỏ Tết, phương án là chỉ ăn tết Tây như Nhật Bản, để mau đến văn minh.

Không bàn bạc về những lý do được nêu ra, chỉ nói tới tinh thần dĩ Âu vi trung trong văn hóa của nhiều người Việt ngày nay. Dĩ âu vi trung, đại khái là lấy châu Âu làm trung tâm, làm mẫu mực và lý tưởng. Một mô hình chính trị dân chủ thì đúng là nên học tập và áp dụng từ các quốc gia Tây phương tiến bộ, nhưng văn hóa là một vấn đề rất khác, không nên đánh đồng.

Phỏng vấn: Khuê Phạm (ZEIT ONLINE Team)
Người dịch: Tôn Thất Thông

Bài phỏng vấn sau được thực hiện từ năm 2019, đến nay đã có một số thông tin cần cập nhật. Chẳng hạn, tác phẩm Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian đã được dịch ra tiếng Việt vào cuối năm 2021, đáp ứng lại trăn trở của Ocean Vương bấy giờ đang mong chờ bản dịch tiếng Việt sớm được ra mắt; hay trong bài phỏng vấn Vương cho biết người mẹ của mình đang ốm, nhưng đáng buồn thay bà đã qua đời vào cuối năm 2020.
Trao đổi của Ocean Vương về cuốn tiểu thuyết duy nhất của mình đem đến một số thông tin hữu ích cho người đọc từ góc độ sáng tác, cùng những câu chuyện tiểu sử ngoại biên, vì vậy chúng tôi đã xin admin của trang Diễn Đàn Khai Phóng được đăng lại tại trang nhà. Xin cảm ơn Diễn Đàn Khai Phóng!

Văn Việt

Đặng Văn Dũng

(Coronavirus wuhan)

1.

Uống xong chai rượu ông chú cho, Alex thấy mình bay thẳng lên trời; đang hùng hổ đi tìm Chúa Trời thì gặp thánh Petrus, ngài ngăn lại hỏi:

- Alex đi đâu?

- Con đi tìm Chúa Trời!

- Có việc gì mà con quậy Chúa vậy?

- Con chỉ muốn hỏi sao Chúa bất công như thế?

- Con không được hỗn với Đấng Sáng tạo!

- Nhưng con thấy oan ức!

Vừa lúc đó Chúa hiện ra trong ánh sáng chói loà, Ngài hiền từ hỏi:

- Alex oan ức thế nào?

Hồi ức của Vũ Hồng Ánh (con gái út của cụ Vũ Đình Huỳnh)

 

- Mẹ ơi con đói!

Con bé lay lay áo mẹ, giọng nó khản đặc… Đã hai ngày rồi mẹ chở nó trên chiếc xe đạp Phượng Hoàng đi khắp nơi tìm cha nó, kể cả những người bạn của chồng bà đang chức quyền mà bà nghĩ là họ biết – nhưng đâu đâu cũng chỉ nhận được câu trả lời: “Rất tiếc là tôi không biết chị ạ”. Thậm chí họ không dám mời vào nhà… dù xưa kia bà đã che chở cho họ trong vòng vây của mật thám Pháp, bất chấp hiểm nguy!… Điều gì đã làm cho họ trở nên hèn đến thế? Mất nhân cách đến thế? Phải chăng người xưa đã có câu “Khi vui thì vỗ tay vào/Khi gặp hoạn nạn thì nào thấy ai” bây giờ đã đúng với hoàn cảnh của bà lúc này?!

Nguyễn Thị Từ Huy

Ngày 31/12/2022 khép lại một năm với “Những tình huống mới”, bộ tranh mới của Bùi Chát, được trưng bày tại Lele Atelier, An Phú, Sài Gòn.

Đôi khi, tôi muốn đến sống ở một đô thị nhỏ, yên tĩnh hơn, trong lành hơn, hoặc cũng có thể về lại quê nhà. Nhưng tôi biết rằng, ít nhất là lúc này, tôi chưa thể rời xa Sài Gòn. Bởi, bên cạnh sự ồn ào, bụi bặm, quán nhậu, kẹt xe, ngập nước, đắt đỏ…, Sài Gòn căn bản được đặc trưng bởi sự giàu có về tinh thần, về các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, học thuật. Ngày tranh của Bùi Chát là một trong những biểu hiện của sự phong phú đó. Thành phố này luôn làm ta bất ngờ vì những bí ẩn và năng lực tạo tác của nó.

Chọn ngày cuối cùng của năm để mở ra “Những tình huống mới” hẳn không phải là một lựa chọn ngẫu nhiên của tác giả. Quả thực, thời gian được sử dụng như là một phần của cuộc trưng bày tác phẩm nghệ thuật. Đưa thời gian vào trong kết cấu của một triển lãm, không phải lúc nào cũng có thể làm được như vậy.

Không gian trưng bày cũng phá lệ bởi trạng thái thô sơ, không chăm chút, không trau chuốt, trái ngược với không gian nghệ thuật theo chuẩn thông thường. Có đất cát và vẻ nham nhở của những bức tường gạch cũ cùng những tấm tôn đặt đó đây. Một cái cây mọc giữa sân, thân ngả dài trên mặt đất để vươn tới và vượt qua tường. Hoàn toàn tự nhiên.

Lựa chọn về thời gian và không gian phù hợp với các ý tưởng của tác giả về nghệ thuật tình huống. Thiên nhiên dường như ưu ái thêm khi tặng cho họa sĩ một ngày không mưa, nắng nhẹ, hơi thoảng heo may như mùa thu Hà Nội, để có thể bày tranh giữa trời.

KIÊN TÍN

 

Người không nghiêng về phía tôi

đấng quan phòng không nhìn

tôi thản nhiên bước vào sự dữ

 

đêm nguyệt động

lã chã sao rơi

bầu trời cháy thành tàn lửa

những giọt mưa than

là đám thiên sứ đoạ lạc

rơi và mãi mãi rơi

YẾN NĂNG GIỚI THIỆU

Trong khi nhiều người bàn, thế nào là (và không phải là) performance, thế nào là nghệ thuật tương tác, thế nào là tương tác nghệ thuật…, thì Hoan Doan hồn nhiên để cơ thể mình chuyển động theo chỉ dẫn của nội tâm. Cái nội tâm mà một tác phẩm nghệ thuật nào đó, cô tiếp xúc, đánh động.

T.Vấn & Bạn Hữu thực hiện (2023)

*Chú thích: Bản nhạc CHIỀU HẢI ĐẢO không có phần audio của bài nhạc (dạng MP3, hoặc Youtube). Lý do: Dù đã bỏ rất nhiều thì giờ nỗ lực tìm kiếm, chúng tôi đành phải chịu thua và quyết định cho công bố phóng ảnh các bài nhạc với hy vọng, một ngày nào đó, sẽ có các độc giả ưa chuộng chuyên mục Dòng nhạc kỷ niệm tiếp tay gởi đến chúng tôi phần audio còn thiếu sót. Mong lắm thay! (T.Vấn & Bạn Hữu)

Truyện Lê Mai

Trong căn nhà nhỏ nằm chơ vơ giữa lưng đồi heo hút vẳng lên tiếng nói của Vân thều thào, yếu ớt:

- Cả đời tao chỉ có một mong ước, mong ước cháy lòng… Trước khi nhắm mắt biết mình cũng có người hương khói để chấm dứt chuỗi ngày cô đơn, lạnh buốt trên cõi đời này. Nhưng giờ thì tao đã biết, mình bất lực rồi… Chẳng lẽ chết rồi, tao vẫn phải cô đơn, lạnh lẽo như thế này ư?...

Nguyễn Thị Thanh Bình

Bạn bè nhắc lại một chút tưởng nhớ về Mai Thảo, và khi lòng tôi cũng đang chợt nghĩ một chút gì về ông. Một nhà văn yêu thơ, thuộc thơ, đọc thơ rất có hồn và làm được những bài thơ hay vào cuộc đời bóng xế, với một tập thơ duy nhất Ta Thấy Hình Ta Những Miếu Đền, mà hầu như ai trong chúng ta cũng biết.

Điểm đặc biệt của Mai Thảo khi làm lại tờ Văn ở hải ngoại và khi chăm sóc cho tờ tạp chí này, Mai Thảo có thể rất dễ dãi khi chọn đăng những bài về văn xuôi, nhưng về văn vần, về Thơ, nhà văn chủ bút này tỏ ra rất ư là kén chọn. Tôi từng biết có nhiều nhà thơ có tiếng gởi thơ cho ông, nhưng một cách nào đó vẫn khó lòng hợp thể tạng của nhà văn giàu chất thơ khi viết văn xuôi này, nên vẫn bị Mai Thảo ‘dìm hàng’như thường.

Có lẽ nhiều phần với ông, Thơ thuộc dạng ở tầng đầu tầng cao, tuyệt đỉnh của ngôn ngữ. Tôi ngờ rằng cho dẫu bạn có chế tạo Thơ để mang đi biếu cho châu chấu, chuồn chuồn như thi sĩ đốn ngộ Bùi Giáng từng nói thì cái mà chúng ta gọi là Thơ cũng phải là Thơ, hay ít là phải mang vóc dáng Thơ chăng.

Mấy dòng này tôi viết đúng 10/1 đêm qua, trong váng vất của lòng mình với một chút rượu vang lai rai từ lúc chiều xuống. Rồi khi không lại quên chia sẻ với quý bạn. Rồi bỗng thấy để làm gì nữa không biết, khi mới đó mà nhà văn tôi yêu mến và có nhiều kỷ niệm nhất đã là vầng mặt trời vắng bóng suốt 25 năm. Bàn-viết-lữ-thứ là chữ dùng của Mai Thảo dành riêng cho chính mình và những người con tha hương cầm bút ở hải ngoại.

Hà Nhật

Hình như ai cũng nghĩ: tình xưa là một cái gì đó thật nên thơ, lãng mạn.

Thế mà không phải.

Kiều Mai Sơn ·

Tuổi của tôi phải gọi “bà Đào” nhưng vì chị em bà đều là nhà giáo nên bà Lê & bà Đào luôn xưng cô và gọi tôi là em. Từ đó, tôi cũng quen gọi cô Lê, cô Đào, gọi các con của bà bằng anh chị.

Bà Đào rành công nghệ nhất trong các chị em (Hà - Hạnh - Lê - Đào). Tuổi u90 bà vẫn lướt FaceBook như thanh niên, thao tác trên Ipad thuần thục. Đặc biệt, tâm hồn của bà luôn trẻ trung, giao tiếp với bọn "nhi đồng thối tai" không phân biệt vị trí xã hội...

Hồ Anh Thái

Cuốn sách đưa người đọc vào tham quan buồng lái của một phi công dân dụng. Chỉ riêng điều đó đã khiến cho nhiều người phải tò mò tìm đọc Cơ trưởng từ buồng lái.

Mai An Nguyễn Anh Tuấn

      

Thiển nghĩ: nếu có người cầm bút nào muốn tiếp tục nguồn cảm hứng của cuốn tiểu thuyết Mảnh đất lắm người nhiều ma[*] vốn nổi tiếng một dạo và đã được đưa lên phim ảnh, thì hôm nay sẽ phải viết với xúc cảm cùng chất liệu đời sống xã hội khác rất nhiều: MẢNH ĐẤT ÍT NGƯỜI NHIỀU MA…

NGƯỜI, viết hoa, theo tính chất triết học cả Đông lẫn Tây, và theo cách hiểu của tâm lý đời thường nhiều biến động này là “Tử Tế”, đang ít dần đi cùng với sự teo tóp của Lương tri, sự lẩn trốn của cái Thiện, sự đánh mất Tình thương và Lòng trắc ẩn…

Phan Nam Sinh

Trước kia và cho tới thời gian gần đây tôi không hề biết chùm thơ chữ Hán hai bài có tên là Xuân Áng tức cảnh của Phan Khôi. Đọc cả gần 10 nghìn trang sách của bộ Phan Khôi, tác phẩm đăng báo do nhà nghiên cứu - phê bình Lại Nguyên Ân sưu tầm và biên soạn cũng không thấy có. Nhưng hai hay ba năm gần đây, nhờ một lần vào trang mạng của Thi Viện, tôi mới biết Phan Khôi có hai bài thơ này.

Theo Thi Viện, hai bài thơ này được lấy từ cuốn Tuyển tập thơ Hán Việt của tác giả Đông Xuyên, Nhà xuất bản Cảo Thơm, Sài Gòn, năm 1975.

Phía dưới phẩn nguyên văn chữ Hán, phần phiên âm và phần dịch thơ của tác giả Đông Xuyên thấy có chú thích: “Xuân Áng tên làng ở miền Bắc, nơi Phan Khôi tản cư thời kháng chiến, song không rõ thuộc tỉnh nào”.

Hai bài thơ này không thấy Phan Khôi gửi về gia đình như ông vẫn thường làm. Năm 1965, khi làm thư mục cho số sách vở, bản thảo của ông để lại cũng không hề thấy bản thảo Xuân Áng tức cảnh. Vì vậy mà hai bài thơ này của Phan Khôi cho tới nay vẫn còn một số điểm chưa được làm rõ. Tôi viết bài này, ngoài mục đích giới thiệu với bạn đọc hai bài thơ chữ Hán hay của Phan Khôi còn muốn được góp thêm một tiếng nói, hy vọng nhờ đó một số vấn đề thuộc bài thơ sẽ được sáng tỏ hơn.

Giáng Vân dịch từ bản tiếng Pháp của Roger Caillois

 

ĐÊM TRẮNG

(Tặng các nhà thơ André Breton và Benjamin Péret)

Chân dung Octavio Paz

Vào mười giờ tối ở quán cà phê nước Anh

Ngoài ba chúng ta

chẳng có một ai

Bên ngoài là bước chân mùa thu bí ẩn

Bước chân của người mù vĩ đại

Của đại ngàn lướt đi trong thành phố

Hà Nhật

Từ xa xưa, khi nhà Hán thâu tóm xong cả bảy nước thì tự xưng mình là Trung Quốc (nước chính giữa), gọi tất cả những dân tộc không chiếm được là man (Nam man) và di (Bắc di). Tuy vậy, ỷ mạnh, chúng thường gây ra những cuộc viễn chinh, gọi là để giáo hóa (dạy dỗ) các dân man di. Có những trận chiến kéo dài vài năm, thậm chí 20 năm, như cuộc chiến của quân Minh (1406-1428).

Nguyễn Đức Tùng

SẼ CÓ MỘT NGÀY ANH NHỚ LẠI

1. Nếu bạn có cơ hội, bạn sẽ làm lại một việc, và chỉ một thôi, nhưng bạn không bao giờ có cơ hội ấy. Những việc ít quan trọng hơn tất nhiên có thể làm hai lần: chơi một trận bóng thua liểng xiểng, pha một ly cà phê hỏng, nụ hôn đầu thất bại vì sống mũi của nàng quá cao so với dự tính của bạn.

Vũ Thư Hiên

 

Trong một bữa ăn tối với bè bạn, nhà văn Nga Anton Tchekhov nói:

“Các ông kêu viết văn khó ư? Không hề! Nếu có cái khó thì đó là khi ngồi trước trang giấy anh định viết cái gì, viết để làm gì? Tôi ấy à, tôi có thể viết ngay một truyện ngắn về lọ mực trên bàn kia, nếu tôi muốn. Vâng, về cái lọ mực ở trước mặt các vị kia kìa”.

Hoàng Hưng

Ông qua đời ngày 9/1/2023, thọ 84 tuổi.

Nhà thơ gốc Serbia đoạt giải Pulitzer năm 1990, Thi khôi Hoa Kỳ 2007.

Nên nhớ là đến năm 15 tuổi ông mới biết nói tiếng Anh.

Thơ ông “chọc một cái lỗ trong cuộc sống thường ngày để lộ ra một cái gì vô tận” (New York Times).

Sau đây là những nén nhang tưởng nhớ ông: chùm thơ tôi đã dịch và in trong tập song ngữ 15 nhà thơ Mỹ thế kỷ X”, NXB Hội Nhà văn 2004.

Trần Đình Sơn Cước

(Viết cho Hùng)

Tôi mang theo bức ảnh từ ngày rời khỏi nước, qua Pháp rồi qua Mỹ được hơn một phần tư thế kỷ. Cứ mỗi năm gần đến Tết tôi lại mang nó ra xem và muốn viết một điều gì đó, nhưng lại không viết xong. Lần dọn nhà mới nhất, năm 2013, mặc dù rất cẩn thận trong lúc thu dọn đồ đạc, tranh ảnh và thư từ, nhưng khi sắp xếp để cất vào tủ, tôi đã không tìm thấy bức ảnh. Tôi lục lọi nhiều lần. Bức ảnh đã thất lạc. Tôi tiếc vô cùng. Năm tới đây là năm Thân. Ký ức lại quay về cái Tết Mậu Thân đau thương năm 1968. Tôi muốn viết về những ngày tháng đó, nhưng không còn tìm thấy được bức ảnh vì nó là chứng tích của những tang thương mất mát.

Thái Hạo

Lâu rồi, khi đó tôi nhỏ, khoảng năm chín mấy, chú tôi từ Đồng Nai về thăm quê, chú mang theo cà phê, thứ cà phê còn nguyên hạt, chưa xay.

Chú vô Nam, hình như giữa những năm 80 thì phải, trồng cà phê trên đất mới. Cà phê, chúng hoàn toàn xa lạ với tôi, và có lẽ xa lạ cả với dân miền Bắc ở nông thôn.

tiếng gọi

 

ngoài cửa sổ

không phải mảng mây mùa thu

trời không mầu xám

tiếng lách cách của thời gian

hoàng hôn đỏ mặt

tiếng chim nhỏ chui vào kẽ nứt khe tường

Truyện Vũ Ngọc Tiến

Vũ Ngọc Tiến qua nét vẽ của Trịnh Lữ

Nhắc lại vụ án văn chương Rồng Đá, Văn Việt xin đăng lại một số truyện đã in trong tập truyện ngắn này của hai tác giả Lê Mai - Vũ Ngọc Tiến (NXB Đà Nẵng, 2008).

Sau khi đọc truyện, độc giả có thể tự tìm thấy câu trả lời về việc quyển sách bị thu hồi và Tổng biên tập - Phó giám đốc Nhà xuất bản - nhà văn Nguyễn Đức Hùng bị mất chức.

Vị phồn thực của Vũ Ngọc Tiến là một trong những truyện trở thành nguyên do bị thu hồi của tập sách.

VĂN VIỆT

Tô Văn Trường

Người dân thấu hiểu: vượt lên những đau thương và mất mát, năm 2021 đã cho chúng ta những bài học xương máu về quản trị quốc gia từ đại dịch COVID-19.

Một dân tộc cường thịnh, trước hết hãy nhìn vào sức mạnh của ngành y tế và sự thụ hưởng về chăm sóc sức khoẻ của người dân. Do đó, chúng ta cần có một triết lý về y tế. Quả thực là vô cùng khó đối với những việc có liên quan đến tính mạng, niềm tin, sức khoẻ con người, mà lại không thể cưa đứt đục suốt theo cơ chế thị trường.

Nguyễn Đức Tùng

Tôi có nhiều kỷ niệm ở miền Tây Canada, những năm vừa mới định cư. Xứ sở của các bộ lạc da đỏ và những người chăn bò đội mũ rộng vành, đồng cỏ xanh tận chân trời điểm cúc vàng, cẩm chướng đỏ mùa hè, mênh mang tuyết trắng mùa đông, xứ sở của những con chó sói, chồn hoang chạy lạc vào thành phố, bị xe cán nửa đêm trên đường. Như những người mới đến khác, sau bốn tuần nhận tiền trợ cấp của chính phủ, tôi lang thang kiếm việc làm, lê đôi ủng nặng năm ký lô do Bộ Di trú Canada tặng ở phi trường, khi ngoài trời nhiệt độ xuống âm 20 độ, nặng đến nỗi nhấc chân ra khỏi tuyết là một sự cố gắng. Sau vài năm vừa học vừa làm, tôi kết thúc chương trình đại học, chuẩn bị ghi danh học chuyên ngành. Trong một giảng đường mênh mông xây theo kiểu nhà hát, với các ghế từ thấp đến cao, từ trước ra sau, sinh viên đến nghe giảng cứ như những khán giả trả tiền mua vé vào cửa, không khí lạnh lùng nghiêm khắc, ít ai biết ai; chỉ trừ trong các giờ làm thí nghiệm của những nhóm nhỏ, với các giảng viên trẻ tuổi, chúng tôi mới có dịp trò chuyện cùng nhau. Tôi nhớ bà giáo sư tiến sĩ trẻ tuổi, thân hình đẹp, ngực nở, eo thon, nhưng khuôn mặt khắc khổ, giảng bài đều đều như một cái máy, đôi khi nói nhanh như chớp, chưa bước lên bục giảng đã bắt đầu nói, kết thúc bài là vừa lúc bước ra cửa. Thời đó các trường đại học thi bằng cách chọn các câu hỏi có nhiều chọn lựa (multiple choice questions), chứ không viết bài. Tôi vẫn nhớ một lần được nhìn tận mặt giáo sư James Watson, từ Mỹ đi tạt qua, ghé nói chuyện với sinh viên khoa học. Ông là cha đẻ của chuỗi xoắn kép double helix DNA nổi tiếng.

Lại Nguyên Ân

(Bài viết từ ba năm trước, chả báo nào dám đăng)

Ngồi nhà những ngày phong tỏa vì đại dịch, lật giở đôi trang sách cũ, có lúc chợt nhận ra được đôi chỗ khuyết thiếu mà từ ngày nào đã không thấy!

Hồ Anh Thái

Walt Disney thì từ trẻ em cho đến người lớn trên khắp thế giới đều biết. Tên tuổi của ông gắn với rất nhiều bộ phim hoạt hình nổi tiếng, đặc biệt là phim về chú chuột Mickey cùng nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn.

Walt Disney có một tuổi thơ đầy gian khó. Chú bé phải cùng với mấy anh em lao động cật lực trong trang trại của gia đình. Có khi kiệt sức muốn xin nghỉ một buổi, nhưng người cha chỉ đồng ý cho nghỉ với điều kiện: không được ăn tối hôm đó. Người cha quá nghiêm khắc và hay đánh mắng, cho nên hai người anh của Walt phải bỏ nhà trốn đi, để lại chú em Walt ở lại chịu đòn. Sau này gia đình chuyển nhà về thành phố, người cha kinh doanh nhỏ, Walt phải đi giúp cha chuyển báo đi bán.

Công việc cực nhọc, nhưng chú bé bắt đầu bộc lộ tài vẽ rất sớm. Từ khi ở trang trại, chăm nuôi gia súc, chú đã vẽ hình những con thú lên tường nhà người khác. Ban đầu bị mắng về tội bôi bẩn, nhưng hình vẽ đẹp quá, chú bé lại được người hàng xóm cho tiền. Đấy là khoản thù lao vẽ đầu tiên trong đời.

Ngô Thị Kim Cúc

Những ngày đầu năm mới 2023, đi thăm bè bạn dường như là chuyện tất nhiên sau đại dịch. Chị Nguyễn Thị Thụy Vũ ở tít Lộc Ninh, thời gian qua con trai chị lại xây nhà mới (trên mảnh đất ông bà ngoại để lại). Vì vậy chị phải qua ở nhờ nhà hàng xóm, không tiện để thăm viếng.

Nguyễn Thị Thanh Bình

Dường như tôi đang thích nói một chút gì đó về tập thơ chưa tới 100 trang này, nhưng cũng quá đủ làm tôi nhâm nhi đến mất ngủ khá nhiều đêm, khiến tôi không thể không viết về nó. Nói đúng hơn, chính thế giới với ngôn ngữ thi ca riêng, tiếng nói day dứt cũng của riêng người thơ, với những đan kết của thời đại bi thảm chúng ta đang sống đã làm chúng ta khó từ khước để được chia cùng thi sĩ một nỗi niềm bi thảm rất chung.

Hà Nhật

 

Có một điều rất đặc biệt: Nếu được xem một trận bóng đá giữa hai đội bóng, trong đó một đội là Đan Mạch, thì tự nhiên tôi cầu mong đội chiến thắng phải là đội Đan Mạch. Cứ như đó là một lẽ tự nhiên của trái tim.

Vì sao vậy?

Vì Đan Mạch là đất nước của Hoàng tử Hamlet, nhân vật của một vở kịch Shakespeare, vị hoàng tử đã đặt ra cho nhân loại một câu hỏi muôn đời: To be or not to be (Tồn tại hay không tồn tại?).

Không chỉ thế, Đan Mạch còn là đất nước của một nhà văn tôi yêu vô cùng: Hans Christian Andersen (1805-1875).

Lần đầu tiên tôi biết đến tên ông là vào năm 1956. Năm ấy ông được Hội đồng Hoà bình thế giới chọn làm danh nhân được kỷ niệm. Rồi từ cuộc kỷ niệm đó, tôi được đọc một tập truyện nhỏ của ông được dịch ra tiếng Việt. Tập sách tuy nhỏ nhưng lại có mấy tác phẩm tuyệt vời: Nàng tiên cá, Chú lính chì, Cô bé bán diêm…

Mê quá, bất ngờ quá, tôi vào Thư viện Trung ương tìm tác phẩm Andersen. Thế là đọc được cả một loạt truyện Andersen qua bản tiếng Pháp. Tôi còn có dịp biết qua về cuộc đời ông.

Có một điều này ở Đan Mạch: những ai có tên họ mà vần cuối là “sen” thì chắc chắn là thuộc tầng lớp bình dân.

Andersen, tên họ đã có vần “sen” lại còn là con nhà nghèo, lại còn sớm mồ côi cha. Bà mẹ phải vất vả chân tay suốt ngày, nuôi con, cố gắng cho con học hành để không thành kẻ dốt nát. Vậy mà trong hoàn cảnh đó, cậu bé Andersen lại rất mê nghệ thuật. Cậu thường tự mình sáng tác những vở kịch, để tự mình dựng kịch, tự mình đóng các vai diễn…

Vũ Thư Hiên

Đã nghe hơi thở của mùa xuân…

Tôi bao giờ cũng hình dung Tết gắn liền với đất Bắc, nơi đi trước mùa Xuân phải có một mùa Ðông.

Mùa Ðông ở nơi này mỗi năm mỗi khác, nó có thể lạnh nhiều hay lạnh ít, độ ẩm có thể cao hay thấp, nhưng nhất thiết không thể không có gió bấc và mưa phùn. Không khí se lạnh làm cho con người phải co ro một chút, rùng mình một chút, chính là sự chuẩn bị không thể thiếu để cho ta bước vào cái mốc thời gian mới đối với mỗi người mỗi nhà.

Đặng Văn Dũng

SỰ RỐI LOẠN TRONG TƯ DUY VÀ SỰ U MÊ CỦA NÔ LỆ

Tranh luận với người việt rất khó; khi tranh luận họ sẽ nhảy lung tung từ chủ đề này sang chủ đề khác, từ lĩnh vực này sang lĩnh vực khác..., nói chung là tả phí lù! Đúng như cha ông ta nói: “ông nói gà, bà nói vịt”!

Tại sao lại như vậy?

HAI BÀI THƠ MỚI CỦA HÀ THÚC SINH

 

Những năm gần đây, Hà Thúc Sinh trở thành một cộng tác viên thân thiết của Văn Việt trong cả hai mục Văn và Thơ.

 

Nhưng gần 3 năm nay, anh bị ngã từ trên giường do đột quỵ, tác hại phụ bất ngờ là đứt dây thần kinh thị giác. Từ đó sống triền miên trong bóng tối, chỉ thấy lờ mờ! Đau nhất là sức nghĩ, sức viết vẫn còn sôi nổi, mà không thực hiện được. Lâu lâu anh lại gọi zalo, messenger về, tâm sự… Trong nỗi buồn mênh mang, có nỗi buồn 40 năm không về được quê nhà, cái quê hương mà anh nhớ từng chi tiết, từng món ăn, từng từ ngữ của tuổi thơ xứ Thanh (ai đọc những truyện ngắn gần đây của Hà Thúc Sinh đều thấy)!

 

Mấy tháng trước, anh gọi về, nhờ chép giùm bài thơ vừa làm trong đầu! Và hẹn hôm sau sẽ đọc tiếp vài bài nữa, nhưng rồi sau đó kêu mệt yếu quá, không tiếp được nữa!

 

Rồi hôm nay, lại gọi và đọc bài thơ mà anh bảo là BÀI THƠ CUỐI CÙNG.

Tôi không muốn tin đó là bài thơ cuối cùng của anh. Dù bài thơ quá buồn.

Cầu nguyện phép màu cho anh nhìn được, viết được lại!

 

Hoàng Hưng

 

 

 

KHI VỀ

 

 

Về trước nhà xưa đứng ngẫm nghĩ

Nỗi thân quen xa không thước đo

Nắng xuyên soi vách bóng bố ráp

Con vện nằm nén tiếng thở ra

 

Nét trăng chiều lệch như miệng mếu

Kìa manh áo rách hay mây nghiêng

Đàn chưa chùi bụi chưa lên phím

Đã thoảng âm hao tiếng khóc rền

 

Hỏi vợ mừng chi thịt nướng khét

Cảnh nhà đã xác lại càng xơ

Ngồi thu bếp nhỏ nói như ngậm

Ấy hồn sách quý đốt năm xưa

 

Em ơi rộng cửa cho thơm gió

Thành phố còn đâu hoa nữa anh

Em ơi rộng cửa ai thăm đó

Bóng tối mông lung tình xóm giềng

 

Về giữa nhà xưa ngồi ngẫm nghĩ

Có ai lộn kiếp trong ta chăng

Giơ tay chẳng thấy bàn tay nữa

Cúi gầm chỉ thấy bóng kinh mang

                                           

                                        19/9/2022

 

 

 

 

NGÀY ĐI CỦA BÓNG

 

Chiều nay ngã xuống chết thình lình

Cái bóng to to bóng của mình

Cái bóng trời ơi mình vốn tưởng

Là mình một cái bóng lênh khênh

 

Cái bóng nằm nghiêng ở góc vườn

Bóng cây đắp đậy hở loanh quanh

Đầu kê gốc bách chân kê đá

Mộng chảy tràn lan khô quánh sân

 

Ôi có ai đâu chỉ có mình

Có mình bên cái bóng đen đen

Chiều nay thôi hết không ngồi dậy

Cái bóng trời ơi tám chục năm

 

Cái bóng chao ôi ngã chết rồi

Chết ngay không một tiếng bi ai

Mây bay một dải màu tang trắng

Và quạ về qua kêu thế thôi!

 

                                4/1/2023

H.T.S

 

 

 

 

T.Vấn & Bạn Hữu thực hiện (2023)

*Chú thích: Bản nhạc BẾN THƯƠNG không có phần audio của bài nhạc (dạng MP3, hoặc Youtube). Lý do: Dù đã bỏ rất nhiều thì giờ nỗ lực tìm kiếm, chúng tôi đành phải chịu thua và quyết định cho công bố phóng ảnh các bài nhạc với hy vọng, một ngày nào đó, sẽ có các độc giả ưa chuộng chuyên mục DNKN tiếp tay gởi đến chúng tôi phần audio còn thiếu sót. Mong lắm thay! (T.Vấn & Bạn Hữu)

Nguyễn Hoàng Văn

Chia cách lý tình mới được kể ra gần đây về đời sống của vợ chồng Giáo sư Tôn Thất Tùng lại nhen nhúm trong tôi một mức độ thuyết phục nào đó ở con sông Gianh khó tin trên mâm cơm vợ chồng Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng. Nhưng vấn đề không phải là mối chia cách khó tin mà là những món nợ khó đòi, của đất nước, cho đời này và cho muôn ngàn đời sau, bởi cái tiến trình tôi luyện để tạo nên một xã hội, một cơ chế và những con người trơ y như là thép với những cách chia như thế.