Vũ Thành Sơn

Người Sài Gòn đều biết con đường này mang tên Phùng Khắc Khoan, một trong những con đường đẹp nhất của thành phố. Nó mang tên đó từ năm 1955 tới nay không thay đổi, trong khi hầu như các con đường khác phải chịu mang một cái tên khác, như mang những cái vẩy nến trên da thịt đã bệnh hoạn. Lịch sử có vẻ như đã bỏ quên nó và sự may mắn bất ngờ đó còn mang đến tiếp những bất ngờ khác cho nó: con đường gần như vẫn còn giữ nguyên vẹn bộ mặt của nó sau bảy mươi năm. Vẫn những căn nhà với kiến trúc đẹp, hàng me, vỉa hè và nhất là sự yên tĩnh hiếm có ở một thành phố huyên náo suốt 24 tiếng đồng hồ.

 Marguerite Duras, Les enfants maigres et jaunes, trong tập Outside, nxb. Albin Michel, 1981.

Vũ Thành Sơn dịch

...Đợi lúc bà ngủ trưa tụi tôi hái trộm xoài. Xoài, thứ trái cây mà bà cho là nếu ăn lúc nó còn xanh quá sẽ chết. Bà nói trong cái ruột dày cui thịt đó, lâu lâu sẽ có một con quái vật, mà khi nuốt vô, nó ở luôn trong bụng rồi nó sẽ ăn thịt mình. Mẹ muốn cho tụi tôi sợ và tin bà. Ba tụi tôi đã chết, cảnh nghèo khổ cùng với ba đứa con bà gồng mình nuôi dạy: bà chính là nữ chúa, người cung cấp thức ăn, tình yêu, không có gì tranh cãi. Nhưng còn chuyện xoài, không, bà không có cái uy đó. Tụi tôi không nghe lời bà, đến lúc thức dậy thấy miệng tụi tôi dính nhem nhép nước xoài, bà đánh. Tụi tôi lại tái phạm. Tái phạm hoài. Đứa lớn đang ở Châu Âu, còn tụi tôi, hai đứa nhỏ, bà còn phải giữ. Tụi tôi, thằng em trai tôi với tôi, những đứa nhỏ ốm nhom, những đứa nhỏ đẻ ở xứ thuộc địa mà nước da vàng nhiều hơn trắng. Không thể rời nhau. Ăn đòn cũng bị ăn đòn chung: đồ ranh con An Nam dơ dáy, mẹ tôi chửi. Bà, bà là người Pháp, bà không sinh đẻ ở đây. Tôi chừng tám tuổi. Buổi tối trong phòng tôi nhìn bà, bà mặc váy ngủ, bà đi lại trong nhà, tôi ngó cổ tay bà, mắt cá chân bà, tôi không biết nói gì, trời sao mà nó tròn trịa quá xá, thiệt là khác, tôi thấy bà quá khác: nặng hơn, to bự hơn và cái màu da hồng hào đó nữa.

 

THƠ NGẮN

Lịch sử biển

 

Khi chúng ta chia tay nhau ở cuối con đường dốc

Ngọn hải đăng đã bị lấy cắp

Kẻ thủ ác đang bị truy nã

Em nói với tôi biển là một câu chuyện tự sự, thất thường, không chính kiến

 

Lẽ ra tôi phải biết điều đó sớm hơn

Sáng tôi cần một ly cà phê đậm nhiều nắng và

một hồi chuông đổ

để đủ bận tâm

dù đứng ở đâu chúng ta đều mất thăng bằng

 

Đây là định nghĩa về hạnh phúc

Một căn phòng đầy sóng, màu xanh nhạt

Một người đàn ông tìm cách bơi lên những bậc thang

 

Những thứ thiết yếu

 

Người đàn ông đã bỏ trốn

với cánh cửa sổ

Thành phố có quá nhiều niềm tin

 

Nếu khởi hành từ Vinh

có thể em sẽ kết thúc ở dãy Andes

Rất lâu sau khi hải cảng bị phong toả, quán bar vẫn mở cửa

tôi vẫn chưa học được cách cám ơn

 

Tấm ảnh em chụp tôi ngày đó

bông trên tay tiếp tục nở mỗi ngày nhưng mùi thơm đã phai

Mọi thứ sẽ trở lại theo cách nào đó

Tôi đọc được trong Kinh Thánh

 

Cây bách trước sân

 

Trong những tình huống hiểm nghèo nhất nó

đã cứu sống tôi

Hơn hai mươi năm qua tôi đã thoát khỏi một cách lành mạnh

áp lực của món bánh mì kẹp thịt

và những lời mời kết bạn

của công viên. Cho dù thú thật đời sống còn

một số cám dỗ không nhỏ, ví dụ "nhiều gia vị quá"

như cách em nói.

 

Tôi sẽ giải thích bằng ngôn ngữ dễ chịu. Chẳng hạn

Tôi ở tầng thứ hai mươi bảy

Thế giới chuyển động giống như con lắc đồng hồ

Trong tương lai có thể tôi sẽ biết cách không bị lạc

khi đứng một chỗ. Ngay cả khi đã quá trễ, người gác cổng đã ngủ, cơn mưa

không kịp tới.

 

Mà tại sao tôi lại kể điều này với em khi

nó chỉ có trong giấc mơ?

                                                   V. T. S

 

Những ghi chép rời trên đường

 

Thế giới của tôi có hình tròn

 

Chỉ là những dàn xếp nhỏ

những dòng chảy băng giá

 

Mấy mùa thu đi xuyên qua tôi vụng trộm

cây lá linh hồn đều chín rụng

 Trích một chương trong tiểu thuyết của Vũ Thành Sơn

Paris trong thời kỳ đế chế thứ hai là một đại công trường, là một tủ kính trưng bày hình ảnh lộng lẫy giấc mơ vĩ cuồng của Napoléon III. Nó kết tinh tất cả tham vọng chính trị của vị hoàng đế độc tài, muốn Paris thực sự trở thành một kinh đô ánh sáng, trái tim của nước Pháp. Bên cạnh một chương trình kinh tế, chính trị, xã hội rộng lớn nhằm chấm dứt đói nghèo và cải thiện đời sống của dân thường, nâng cao tầm vóc quốc tế của Pháp, một chương trình hiện đại hoá thủ đô cũng được phác thảo ngay từ lúc Napoléon III vừa lên nắm quyền. Tất cả những vết tích của một đô thị thời Trung cổ đều bị xoá sạch. Đường hẹp, phố nhỏ, ngõ cụt tối tăm, ngột ngạt, các khu tâp trung đông dân như Champs-Élysées với mật độ hơn năm ngàn người trên một cây số vuông, vốn là hang ổ của tội phạm và cũng là nơi chứa chấp mầm mống cách mạng, nơi ủ các loại bệnh truyền nhiễm hiểm nghèo, sẽ bị phá bỏ và được mở rộng. Dịch không chỉ hoành hành toàn cõi Nam kỳ lúc đó mà ở ngay Paris. Hệ thống chiếu sáng, thoát nước, cống ngầm Paris được cải tạo. Những khu nhà tập thể khang trang dành cho giới thợ thuyền được xây dựng mới. Rừng Boulogne được cải tạo thành một công viên. Paris, dân số khoảng hai triệu người, sẽ được liên kết với các vùng, các tỉnh, để từ nay nhờ vào sự tiện lợi của hệ thống đường sắt họ sẽ biết đến biển, núi đồi, sẽ tới được Strasbourg hay Bayonne; nông dân các tỉnh có thể đặt chân lên kinh thành để mua sắm nông cụ, áo quần, đồ đạc và giấc mơ của những chàng trai, cô gái tìm kiếm hạnh phúc và giàu có từ nay sẽ được chắp thêm đôi cánh. Đại công trường kéo dài gần hai mươi năm và tiếp tục được tiến hành ngay cả khi Napoléon III bị truất phế. Nước Pháp đang trình ra với thế giới một gương mặt hoàn toàn mới, hiện đại, năng động, nhiều tham vọng và cũng đầy kiêu hãnh.

Vũ Thành Sơn

Nếu cần một chỗ ngồi sạch sẽ tôi sẽ ngồi ở quán cà phê đối diện với cái nhà thờ xây bằng gạch đỏ, chọn cái bàn ngoài sân, sau một bụi cây. Rất nhiều khi tôi là người khách đến sớm nhất. Tôi thích ngắm nhìn thành phố vào lúc tinh mơ khi nó vừa vươn vai trở dậy và còn đang uể oải, ngái ngủ, đường phố vắng vẻ xe cộ, vỉa hè lác đác người đi bộ, công sở, biệt thự còn đóng cửa.

Vũ Thành Sơn

Cô sinh ra từ hôm qua. Cũng có thể từ hôm kia. Cũng có thể chỉ là ảnh tượng. Khi hồi chuông thứ nhất vừa gióng lên cô thức giấc. Trong lúc cái phần nhuyễn thể, hữu cơ của cô vẫn còn nằm bất động trong bóng tối, cuộn tròn trong sự thâm u ấm áp quen thuộc của một thứ chất lỏng nhờ nhờ mùi lưu huỳnh, cô đã ngồi lên. Con Ulysses nằm dưới chân giường nghe tiếng động vẫy đuôi rối rít. Cô huơ chân dưới gầm giường tìm dép, chạm vào lớp lông ấm áp, mềm mại của con vật. Nó liếm chân cô. Chào mi, Ulysses. Chuỗi phản ứng dây chuyền cơ học được kích hoạt: một ngày của cô bắt đầu. Nhà thờ nằm trên đồi, tiếng chuông mang theo cả hơi sương lạnh lẽo và bóng tối len qua các khe cửa. Chỉ mới năm giờ sáng, ngày chưa kịp rạng, nhưng cô không thể ngủ tiếp. Thói quen đó hình thành trong cơ thể hơn hai năm nay từ ngày cô vào làm trong căn nhà này. Dọn dẹp. Chuẩn bị điểm tâm cho cả nhà bốn người. Đánh thức hai đứa nhỏ còn ủ trong chăn. Soạn sẵn quần áo cho chúng dến trường trong lúc chúng đánh răng rửa mặt trong phòng tắm. Và khi chúng leo lên xe theo bố mẹ rời khỏi nhà để đến trường thì đồng hồ cũng chỉ bảy giờ ba mươi phút đúng. Đó là lúc căn nhà sẽ là một cái hộp rỗng; cô đi chân trần ngang dọc trên nền gạch lạnh, hoang mang như một con dế mèn. Một ngọn gió lùa hay ánh sáng ùa vào từ một cánh cửa quên không khép cũng làm tăng thêm cảm giác trống trải. Cái hộp cuối cùng đã bị cha cô vứt ra ngoài đường vì tiếng dế kêu làm cho ông mất ngủ. Cô chạy theo tiếng kêu của con dế gần hết một buổi chiều tìm kiếm quanh những bãi cỏ. Hình như con dế sau đó đã bỏ đi mất hay cũng có thể bị một con gà hay bầy kiến vàng nào đó làm thịt, cô không biết; chỉ còn cái hộp rỗng nằm lăn lóc dưới mương. Cô khóc, ấm ức đến tận bữa cơm tối, con ghét ba. Khoảng tám giờ, cô xuống chợ. Một cái chợ nhỏ cuối phố bày bán hoa quả, rau cải tự trồng trọt. Một cái siêu thị ở xa hơn phải đi bằng xe ôm để mua thịt cá, giấy ăn, giấy vệ sinh, nước rửa bát hay các đồ dùng trong nhà. Đi chợ không cô Hai? Người đàn ông chạy xe ôm tóc hoa râm, bàn tay trái sáu ngón, mọi ngày vẫn chở cô, nhanh nhảu cất tiếng hỏi khi thấy cô từ xa rảo bước đến. Dạ có chú. Bữa nay cô đi chợ sớm hơn mọi lần, người đàn ông nói bâng quơ khi xe đã chuyển bánh một lúc. Tiếng người đàn ông bị gió bạt hẳn về một phía. Mùi mồ hôi chua nồng từ người đàn ông phả ra. Cô Hai bữa nay có đi chợ Nhỏ không? Người đàn ông hỏi tiếp khi thấy cô hồi lâu không nói. Người đàn ông dựng xe ở vỉa hè đợi cô. Khi đẩy cánh cửa kính to nặng để bước vào siêu thị, cô liếc thấy ở đuôi mắt người đàn ông nhìn theo. Đôi khi cô bắt gặp mình lang thang trên những con phố hẹp. Những căn nhà nhỏ, tường gạch, máng xối, hàng dâm bụt, cái xích đu, một chút màu hoa cỏ dại như được chụp lại từ một bức tranh treo tường cô đã nhìn thấy ở đâu đó. Bức tranh có một đàn ngựa. Những con ngựa gặm cỏ bình yên bên trong hàng rào, dưới bầu trời màu xanh không một bóng mây. Nhưng thường cô không cho phép con ngựa đưa đẩy mình đi quá xa, cô sẽ không thể chạy đuổi theo để trì kéo sợi dây cương lại và cô sẽ bị vuột mất trong xanh thẳm, vĩnh viễn. Cô nhắc mình phải trở về. Cái khoảng trống trải hoang lạnh của dải ngân hà tắt lịm cô đã bỏ lại bên trong cô. Cái khoảng trống của ký ức và của căn nhà. Bữa cơm trưa lúc mười hai giờ và các công việc của buổi chiều đang đợi. Sáng nay cô cho phép mình nằm ườn trên giường, lâu hơn mọi ngày, như một dung túng nho nhỏ cho cơn đau đớn còn âm ỉ ở phần hạ thể. Cô nằm đó, con ốc trong vỏ cứng, xoay mặt ra phía chớp sáng từ những lớp sóng đang cồn lên từng đợt, buông mình theo nhịp dìu dặt đung đưa của vòng luân chuyển sinh hoá bất tận, cô muốn được nếm vị mặn của thời gian trên môi. Vị mặn của nước mắt, của máu, của ly biệt, hy vọng và cái chết. Nhưng cô chỉ là một âm vọng, chỉ là ý nghĩ. Cô là một đám vân tinh. Cô là một giấc mơ màu trắng. Cô không thể thức dậy. Cô không thể hiện diện khi cô là tự sự của chính cô. Trên những ngọn thông xa xa đã ửng lên một vệt hồng mỏng nhạt. Gia đình nhà chủ đã đi chơi từ hôm trước. Hai đứa nhỏ háo hức, bồn chồn không yên trước chuyến đi xa, nhất là đứa con gái. Chẳng cần ai đánh thức, từ sáng sớm nó đã ngồi sẵn trong phòng khách với con búp bê và bộ quần áo cuộn tròn trong bụng. Cô làm cho nó một lát bánh mì với một ly sữa nhưng nó chỉ uống sữa và chẳng động chút gì đến lát bánh mì. Sao vậy Út? Sao không ăn gì hết vậy? Út không đói. Mà sao bữa nào cũng bắt Út ăn bánh mì hoài vậy? Câu hỏi vặn lại kèm theo một vẻ bướng bỉnh khiến cô không khỏi ngạc nhiên. Tiếng một con chim kêu rụt rè trong màn sương lẫn trong âm thanh óc ách chao lệch của nước. Cô bơi trong một cái vòm âm u đỏ ối, giữa ngày và đêm, giữa nước dãi, nước tiểu, máu cùng với những mảnh rời của cơn mê, những mảng linh hồn của cô trôi nổi, giữa tiếng gọi, tên của một con người, bùn, lưỡi rìu đá, lọ gốm, những sinh thể và những cái mảnh sọ, xương vỡ. Cô nhớ đã nhìn thấy một con mèo đen chạy băng qua cơn mưa. Kế đến là một bức tường cũ với những cái mảnh chai sắc nhọn đâm lên trời tua tủa. Rồi cô thấy mình bất chợt leo lên những bậc thang, leo lên mãi mà chẳng biết nó dẫn đi đến đâu, cô chỉ nơm nớp sợ trượt chân ngã nhào xuống dưới, sẽ vỡ vụn tan tành. Ở một mảng khác cô thấy mình đang ngồi ở bàn bếp bổ đôi một quả dưa vàng, ruột có nhiều nếp gấp như cái rẽ quạt. Cô không thể nhớ thêm gì hơn được nữa. Cô nhắm chặt rồi sau đó khép hờ hai mắt. Hình dáng cái vòm như hang động lấp ló ẩn hiện bên dưới quầng sáng đỏ mờ đục ngâm trong dung dịch. Cô thấy gương mặt của cô như hiện rõ dần ra với những cái rẽ quạt. Con Ulysses rên khe khẽ khi cô xoa dọc theo sống lưng. Quê hương của mi ở đâu? Trở về. Mi phải trở về. Tết con mới về được, ba à. Ba không biết có sống được tới lúc đó không nữa. Cô chỉ được nghỉ có ba ngày, mua mấy bộ quần áo, thuốc cho ba, mấy hộp bánh. Người đàn ông chở cô ra bến xe. Cô Hai đi mạnh giỏi! Hồi chuông thứ hai gióng giả. Chuyến tàu chạy qua con ngõ hẹp như trút một cơn thịnh nộ, cô ngước nhìn về phía âm thanh đó. Nhà hai bên rung bần bật. Đôi khi chiếc tàu bò chậm chạp, len lỏi qua những vách dựng đứng giống một con sâu xanh. Những ngọn núi đá lởm chởm, hình thù kỳ dị. Tiếng bánh sắt nghiến trên đường ray. Tia lửa. Một chớp loé sáng. Con tàu bắn đi như viên đạn màu lục diệp. Trên con tàu, cô ngồi bất động như một hình nhân bằng sáp đặt trong tủ kính. Sự thật, ánh sáng và đôi cánh của cô đang bị con tàu đem đi mất. Cô đã cố hết sức chạy đuổi theo. Cô vẫy, cô gào khản giọng. Trở về. Mi phải trở về. Nhưng con tàu đã bỏ rơi cô ở lại. Trước khi nó biến mất hoàn toàn, bất chợt một bàn tay mạnh mẽ giữ chặt lấy cô, những ngón tay như những gọng kìm bấu vào da thịt. Người chủ nhà. Cô càng cố vùng thoát những gọng kìm càng xiết chặt. Miệng cô bị khoá cứng. Cô thấy mình bị đè bẹp xuống sàn dưới sức nặng của một thân hình to lớn. Rồi cô bỗng thấy đau thốc từ bụng dưới. Cái đau quặn xé xoáy vào tận sâu thẳm làm cho cô trong phút chốc tan chảy như nước. Linh hồn cô bị nghiền nát, tan biến vào hư không.

Vũ Thành Sơn

Tôi thích gọi trừu tượng là phong cách hơn là một trường phái mặc dù trừu tượng có một lịch sử lâu dài như nhiều trường phái hội họa khác (Lãng mạn, Hiện thực, Ấn tượng, Biểu hiện, Siêu thực,…) một phần bởi sự đa dạng, phong phú, giàu có trong cách thể hiện của ngôn ngữ hội hoạ này khiến cho tên gọi “trường phái” đã không còn chính xác, nếu hiểu trường phái như một đường lối, quan niệm thực hiện thống nhất. Ở đây mỗi hoạ sĩ vẽ trừu tượng là một sắc thái, một độc đáo cá biệt. Họ chỉ có một triết lý sáng tạo chung, đó là màu sắc đối với họ, không còn là phương tiện miêu tả; màu sắc đứng độc lập với hình thể, nó có một đời sống riêng; màu sắc tự nó làm nên một thế giới.

Vũ Thành Sơn

Triển lãm trưng bày hơn hai mươi bức tranh với nhiều kích thước khác nhau nhưng hầu hết đều là những ký hoạ vẽ trên giấy được sáng tác từ 2013 đến 2022. Một thời gian khá dài, có thể đưa đến những chuyển biến, thay đổi bất ngờ lẫn không bất ngờ trong đời sống của một con người. Hoạ sĩ Út Hoa là một trong số không nhiều hoạ sĩ Việt Nam theo phong cách hội hoạ biểu hiện chọn chân dung làm chủ đề sáng tác chủ yếu trong sự nghiệp của mình. Có thể coi đó là một chọn lựa táo bạo và dũng cảm vì cơ thể nói chung, gương mặt con người nói riêng, không hẳn là đối tượng ưu tiên hàng đầu của hội hoạ trong việc tìm kiếm cái đẹp.

Những chân dung hoạ sĩ Út Hoa thực hiện phần lớn đều là chân dung của phụ nữ. Hai mươi bức tranh trong triển lãm mô tả những khía cạnh khác nhau trong đời sống của phụ nữ. Nhưng làm nên sự khác biệt trong những bức chân dung của Út Hoa chính là đường lối tạo hình (figuration). Ở đây hoạ sĩ không nhằm tìm kiếm thể hiện một thực tại vật lý của cơ thể, cái mà nhiếp ảnh sẽ làm tốt hơn rất nhiều lần, mà chủ yếu chính là để khắc hoạ nên thân phận của con người. Để thực hiện điều này Út Hoa chọn lấy từ thực tại những (hoặc một vài) yếu tố chủ chốt, từ đó tạo ra một khoảng cách cần thiết để khách thể hoá thực tại đó bằng hình tượng theo đúng phong cách của trường phái biểu hiện. Hãy chú ý đến nét mặt, chân, bàn chân, bàn tay, thế đứng/ngồi/nằm của đối tượng trong tranh của Út Hoa. Người ta không thể tìm thấy ở những bức chân dung này cái đẹp truyền thống, tròn trịa, mỹ miều, thơ mộng của cơ thể. Chỉ có ở đó những hình tượng xấu xí, thô kệch làm méo mó cơ thể và cử chỉ của con người. Nó cho thấy một đời sống thực sự khốn cùng, đau đớn và sự mỏng manh, yếu ớt của con người khi đối diện với chính mình.

Người xem tranh của hoạ sĩ Út Hoa có thể liên tưởng đến Francis Bacon, Lucian Freud hoặc Egon Schiele bởi yếu tố khốc liệt, nhưng ở Út Hoa vẫn còn vương vấn ít nhiều sự mềm mại nữ tính. Cô thiếu một sự quyết liệt đến tận cùng để có thể đi từ sự méo mó của cơ thể đến phủ nhận hình tượng của con người trong chính tranh của mình.

Điều đó, nếu tinh ý, người xem dễ dàng nhận ra ở những bức tranh sáng tác gần đây nhất của Út Hoa. Ở những tác phẩm này, người ta không còn bắt gặp những nét vẽ cứng, trần trụi, sần sùi, thô tháp, mà đã bắt đầu xuất hiện những nét trau chuốt mềm mại. Không còn những nét mặt rúm ró đớn đau, mà đã có những gương mặt đăm chiêu, lắng đọng. Bức tranh Đêm là một điển hình. Đã thấy có con chim nhỏ xuất hiện trên cánh tay cô gái, điều chưa từng có trong những bức tranh trước đây của Út Hoa.

Một dấu hiệu của sự đổi thay về phong cách?

Hay đã có những đổi thay trong cái nhìn của cô về đời sống này? Bao dung hơn, suy tư hơn và cũng khổ đau đến tận cùng hơn?

Vũ Thành Sơn

Trong Thay lời tựa tập truyện Thần Thánh Không Biết Bơi nhà văn Nguyễn Viện viết: Để có thể mô phỏng cái kỳ cục và phức tạp của xã hội Việt Nam đương đại, tôi nhận ra, văn chương cần một cách biểu đạt khác, phi truyền thống.

Có thể coi lời phát biểu đó như là một thứ “tuyên ngôn văn chương” ngắn gọn của nhà văn Nguyễn Viện không? Quả thật, trong các tác phẩm của mình Nguyễn Viện đã thực hiện, có thể nói, nhất quán với “tuyên ngôn” đó và người đọc cũng dễ dàng thấy chính cách biểu đạt khác, phi truyền thống đã làm nên một phong cách sáng tác mang dấu ấn cá nhân độc đáo, đặc dị, làm cho văn chương của Nguyễn Viện hoàn toàn khác với hầu hết các nhà văn đương thời.

Vũ Thành Sơn

Trống rỗng là một trong những truyện ngắn mà tôi cho là đặc sắc nhất của nhà văn Mai Sơn. Truyện rất ngắn, ít nhân vật và ít tình tiết, câu chuyện cô đọng, tạo ra một không khí ngột ngạt của một thế giới bị nén chặt trong hai bức vách. Câu chuyện rất ám ảnh. Trong một chuyến đi thăm nhà văn Mai Sơn đang lâm trọng bệnh cách đây một tuần lễ, không hiểu sao cái truyện ngắn ấy lại một lần nữa ám ảnh tôi. Ám ảnh bởi hình ảnh người đàn ông láng giềng mà tôi hiện thời đang khoác lên người khi đứng bên cạnh nhà văn Mai Sơn. Ám ảnh bởi tính chất mong manh đến mức phù phiếm của sự truy cầu hạnh phúc của con người. Ám ảnh bởi sự lẻ loi của họ. Ám ảnh bởi sự tuyệt vọng không thể chia sẻ cho nhau. Ám ảnh bởi một sự thất bại bẩm sinh.

Nguyễn Viện

SAIGON BÂY GIỜ

Chúng ta đang sống và chúng ta đang chết

Bỏ chạy hay ở lại, chúng ta cũng đều sợ hãi và khốn cùng

Ở đâu, chúng ta cũng chết

Đi đâu cũng chỉ là con đường một chiều

Của khoảnh khắc và vô tận

Của bèo bọt và hư không

Chúng ta đớn đau và chúng ta hy vọng

Bỏ chạy hay ở lại, chúng ta cũng đều bơ vơ và cùng quẩn

Ở đâu chúng ta cũng phải sống

Đi đâu cũng là một con đường chông gai

Của bất chợt và bất biến

Của ngày dài và đêm thâu

Chúng ta như những xác chết và chúng ta như những hồn ma vật vờ

Chúng ta nằm bẹp hay chúng ta lê lết

Mặt trời vẫn mọc

Và chúng ta chẳng còn cách nào hơn mong mỏi một ngày gió sẽ cuốn đi tất cả

Sóng sẽ chôn vùi đi tất cả

Và thế giới được rửa sạch

Cho dù khi ấy chúng ta đã đứng ở phía bên kia sự sống.

6/8/2021

Vũ Thành Sơn

Đọc thơ của Trần Lê Sơn Ý tôi mới nhận ra một điều: thơ chỉ dành cho những người mất trí nhớ. Điều đó không hẳn có nghĩa là thơ sẽ nói về sự quên lãng; không, ngay cả sự quên lãng cũng bị lãng quên.

Giống như khi bạn đang bước đi dọc theo một triền cỏ và nhìn ra trước mặt một màu trắng xóa mênh mông nước, thơ sẽ chẳng bao giờ mách bảo cho bạn biết đâu là dòng sông, đâu là cánh đồng và con tép bạc. Và lúc đó chúng ta, những con người lẩm cẩm mà thời gian đang lần lượt bỏ lại phía sau, chỉ có thể bước đi theo nhịp đập của trái tim mình.

bất cứ đâu bất cứ lúc nào

 

mưa trên đường phố tình cờ

tiếng cười dài tinh nghịch

một người thắp lên ngọn đèn

một người cài khuy áo

cơn ho khan sau lưng

tôi đợi hồi còi dài không kết thúc

một chỗ ngồi sau lưng người lái xe ngủ gật

giữa những quầng mây sáng

tôi ngó xuống bàn tay tôi

những ngón khẳng khiu cô độc

như củi mục

như hy vọng

một lần bày ra

chẳng buồn khép lại

Vũ Thành Sơn

Kịch một màn

Nhân vật

A

B

C

Sân khấu

Căn phòng tối, tường vây quanh. Một cái cửa sổ nhỏ bằng hai bàn tay lắp song sắt ở trên cao, sát trần. A đang công kênh B trên vai nhìn ra bên ngoài.

Vũ Thành Sơn

Giáo sư Pierre Darriulat, nhà vật lý, giáo sư môn Vật lý thiên văn tại Đại học Quốc gia Việt Nam, hiện đang sinh sống tại Hà Nội, có bài viết được dịch đăng trên Văn Việt, với tựa đề Văn hóa khoa học & Cuộc chiến chống sự phi lý.

Vũ Thành Sơn

Khi tàu bắt đầu lăn bánh ra khỏi thành phố, hai cô gái ngồi ở hàng ghế đối diện cũng bắt đầu nói chuyện. Trên tay mỗi người một chiếc điện thoại, họ vừa lướt xem trên màn hình vừa cười nói vui vẻ. Cái bàn nhỏ trước mặt dành cho bốn hành khách đã bị hai cô chiếm bày hết bánh trái. Tiếng ồn và loa phát trong toa không ngớt. Tôi đứng lên mở chiếc ba lô để ở ngăn hành lý phía trên đầu lấy cuốn sách đọc dở. Bây giờ mới vào tháng Bảy, cũng như tôi, gần như phần lớn hành khách trên tàu là những người đi trốn cái nóng ngột ngạt oi bức của thành phố. Nhìn va li, túi xách, quần áo và vẻ hớn hở trên gương mặt của họ thì biết. Tàu ra đến Phan Thiết mất khoảng bốn tiếng đồng hồ. Mười một giờ đến nơi, kiếm chỗ ăn trưa nghỉ ngơi, đợi gần hai giờ đến khách sạn check-in nhận phòng. Bốn tiếng trên tàu, chưa kể còn hơn một tiếng đồng hồ lang thang ở thành phố Phan Thiết, nếu không ngủ gà ngủ gật, coi chương trình ca nhạc tấu hài phát trên truyền hình đường sắt thì chỉ còn mỗi việc đọc sách để giết thì giờ.

Vũ Thành Sơn

Tôi vừa nhận được tập thơ Đêm Vang Hình Tiếng Chuông của nhà thơ Huy Tưởng. Tập thơ gồm 197 bài thơ ngắn, hầu hết là lục bát bốn câu, được Văn Học Press in trang nhã với tranh của họa sĩ Trương Đình Uyên. Sự có mặt của tranh Trương Đình Uyên trong tập thơ không hề mang tính chất minh họa, mà có giá trị mỹ thuật hoàn toàn riêng của nó, có thể được thưởng thức độc lập. Những bức tranh đẹp, thơ mộng, gợi ít nhiều một không khí hoài niệm.

Vũ Thành Sơn

Lúc ba giờ hai mươi phút chiều một con ruồi hấp hối. Với sức tàn còn lại nó cố bám vào bức tường quét vôi trắng. Những cái chân nhỏ xíu của nó co giật, giãy giụa một cách tuyệt vọng để níu giữ sự sống cho đến tận giây phút cuối cùng. Tình cờ vào lúc ấy nhà văn Marguerite Duras có mặt. Ngay lúc đó bà nghĩ có thể làm lơ, bỏ đi, nhưng bà đã quyết định ngồi xuống và im lặng theo dõi. Toàn bộ diễn biến lặng lẽ nhưng khốc liệt dẫn đến cái chết từ từ kéo dài khoảng mười phút; chỉ mười phút thôi nhưng đó một là khoảng thời gian nặng nề, ngạt thở cho đến lúc bà nhìn thấy con vật rớt ra khỏi bức tường trắng và rơi xuống sàn nhà. Cái chết đã đặt một dấu chấm hết lên cuộc sống của con vật nhưng cảm xúc mạnh mẽ đến nỗi bà ngồi nguyên một chỗ, toàn thân bị tê liệt bởi điều khủng khiếp vừa trải qua. Sau đó một người bạn đến chơi, bà kể lại và chỉ cái chỗ trên tường mà con ruồi vừa mới chết. Nhưng với người bạn câu chuyện của Duras quá ngớ ngẩn và hài hước đến nỗi đã phải cười ngất. Chính tiếng cười chế giễu đó đã làm cho bà giữ kín câu chuyện trong suốt hai mươi năm cho đến khi viết cuốn Écrire bà mới kể lại và suy nghĩ về mối tương quan giữa cái chết và hành động viết.

Vũ Thành Sơn

GIỚI THIỆU TẬP THƠ Trong hàng rào kẽm gai tôi thở của NGUYỄN VIỆN

Tôi thường nghĩ làm thơ, trước hết, là một hành động mang ý nghĩa khước từ. Nhà thơ khước từ một trật tự thế giới có sẵn bị áp đặt và một cái nhìn bị mặc định để đem đến một trật tự khác, một cái nhìn khác và một cái đẹp khác. Nhà thơ không phải là nghệ sĩ uốn dẻo, càng không phải là người làm công việc bẻ gẫy tất cả các khớp xương của ngôn ngữ để cho thơ mình lê la than khóc trên đường, mà mỗi một bài thơ sẽ là một cánh cửa bị sút mất một cái bản lề để trong gió lộng nó va đập mãi vào thế giới và vào chính mình. Cánh cửa thực tại ấy luôn luôn mở ra hai phía.