Truyện của Võ Bá Cường

PHỤ LỤC ẢNH

Nguyễn Hữu Đang (nắm hai tay), năm 1953 tại Thanh Hóa

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 19: Những ngày cuối cùng của Nguyễn Hữu Đang

Khu đất họ Nguyễn chiếm nửa làng Trà Vy đã đi qua bao đời biến đổi thăng trầm, nhưng căn nhà cũ, cái sân cũ, vẫn là nơi ghi lại nhiều dấu chân của ba anh em ông Đang cần được lưu giữ. Căn nhà đó hôm nay được trang trọng treo lên tấm ảnh Nguyễn Hữu Đang, đứng bên Bác Hồ trên lễ đài Độc lập ngày 2/9/1945 khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Tay anh Nguyễn Hữu Hà vừa treo bức ảnh lên tưởng, mọi người nhìn bắp gặp hình ảnh ông Đang lúc trẻ.

Chị Lê Thị Ngọc Minh vợ anh Hà đứng ngắm bức ảnh nói:

-Trông ông hồi trẻ đẹp thế mà lúc già ốm yếu, trời đất lấy đi tất cả những gì đã có. Lúc liệt giường cháu Nguyễn Thu Huyền đã nhanh ý mua đâu được cái bô vệ sinh di động rất tiện cho ông sinh hoạt và cũng đỡ vất vả cho người phục vụ. Mỗi lúc nhìn cụ lê nhích hai cái mông trên giường, tay lòng khòng cầm cái gậy móc kéo lại phía mình, rồi khẽ nhắc cái nắp bô lật lên hai tay chống xuống giường cố sức ngồi lên bô. Rồi cụ tự động vệ sinh trên cái bô đó.

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 18: Những ngày sống thêm

Năm 1990 cụ Nguyễn Hữu Đang được Nhà nước phục hồi danh dự, cấp nhà, trong khu tập thể hai tầng Bộ Tư pháp ở Cống Vị và được trả lại quyền công dân, được cấp thẻ cử tri đi bầu cử và hưởng lương hưu.

Nói cho chính xác căn hộ đó rộng 18 m2, đây là căn hộ Nhà nước cho thuê. Cụ Đang trả lời đài RFI: "Từ thuở bé đến giờ, tôi chưa bao giờ có nhà, nên lần này có chỗ ở riêng, tuy là nhà cho thuê thôi, nhưng cũng đã lấy làm phấn khởi…"

Có một kỷ niệm sâu sắc là tháng 11/1992 đông đảo số anh em văn nghệ sỹ đã tổ chức mừng thượng thọ 80 cho già. Trước đó mười ngày, ông Trương Tửu người bạn cũ của ông Đang cũng đã làm lễ mừng thọ 80 tại nhà mình 53 Hàng Gà. Đến mừng thọ ông Trương Tửu có nhiều bè bạn và học trò ở Đại học Tổng hợp thời kỳ 1955 - 1956 là các vị trí thức có tên tuổi.

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 17: Chịu trận

Cụ Môn đưa cho cụ chén nước rồi lững thững bước ra cuốn cái mành cửa, quay người hỏi một câu lâu nay dấu trong lòng: "Cụ cho tôi biết cái gốc Nhân văn vấn đề là gì?". Cụ Đang thong thả trả lời: "Chà! Cái câu hỏi mà bao người đã hỏi. Ông Đoàn cũng một lần hỏi như thế. "Nhân văn" ra đời với tiêu chí "Đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng". Đó là lời nói chân thành nhất, "Nhân văn" tên gọi một tờ báo, còn "Giai phẩm" một tạp chí đăng tác phẩm hay. Lúc đầu chúng tôi ngồi thảo luận tìm ra tên khả rĩ cho một tờ báo. Bác Phan Khôi bảo lấy tên “Cái Chổi”, tôi (NHĐ) nói: “Cái tên nghe chối tai, và không được sang trọng, theo tôi đặt tên là tờ báo “Nhân văn” ý kiến này được cả nhóm nhất trí. (Chi tiết này tôi được thày giáo Lương Hữu cung cấp, vào chiều 01/6/2009). Thày kể đây là lời của cụ Đang nói lại với thày cùng một số bạn hữu văn chương xuống thăm cụ ở xã Vũ Công những năm cụ còn quản thúc ... Đơn giản như thế thôi chứ có âm mưu quỷ quyệt gì đâu mà họ đặt điều ra thế.

Thôi thì cái "án" Nhân văn họ cho mỗi người hưởng một tý, để chừa đi cái thói khinh bạc. Bất cần như bác Nguyễn Tuân; nghênh ngáo, ngang như cua của cụ Phan Khôi chẳng hạn cũng phải "sợ". Nó như thứ bệnh dịch hạch lây lan rất nhanh, nhiều người đã đóng chặt cửa mà con bệnh vẫn chui vào quấy nhiễu được. Lạ thế, bao người hiền lành, tử tế, chẳng viết một chữ cho Nhân văn thế rồi cũng bị "dính". Bác Nguyễn (Tuân) cũng có lúc tự nhận: "Kể ra mình cũng có cái tội, cái tội hay nói bô bô, không kín võ được". Từ ngày cụ Nguyễn như bị “ong đốt”, vẫn giữ cái tính một mình một nết, cái gì cũng "vặc", người ta kể với tôi rằng.

Hôm lớp học 18 ngày, ngày cuối cùng tiếng vỗ tay bế mạc rầm rầm. Cụ Nguyễn với mấy ông mới mò về. Các cụ dám bỏ lớp học quan trọng đi ăn mừng đường xe lửa được khôi phục. Nghe bảo sau này mấy ông ấy bị kiểm điểm lên kiểm điểm xuống. Với nhóm “Nhân văn” rồi buộc cho các ông cái ý thức giai cấp chưa rạch ròi, chưa dứt khoát.

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 16: Tâm sự

Già Đang một mình ngồi xuống bãi cỏ, cạnh là xô nước. Bãi cỏ như tri kỷ với già. Già hồi tưởng lại chuyện chiều hôm trước già qua xã Vũ Vân thăm trại phong Văn Môn, thăm trại thương binh nặng Quang Trung, Kiến Xương. Nghĩ mà thương những con người nông dân bất hạnh. Những người nông dân ấy đã làm nên lịch sử, cuộc đấu tranh 1930, Xô Viết Nghệ Tĩnh. Họ dóng tiếng trống của làng Đông Lâm, Tiền Hải. Chính các cuộc nổi dậy của nông dân đã thúc đẩy, đưa ông rời bỏ làng quê đi theo Đảng. Sau mấy chục năm xa cách, thời cuộc lại đẩy ông về làng Vũ Công quê hương và giữ chân ông lại. Ngày ra đi, nhìn đường làng Vũ Công, nhìn con sông Kiến Giang, nhìn mộ cha cỏ mọc, nhìn cành dâu da quả mọng chín, quả bòng vàng thơm trong vườn mẹ, khóm trúc đầu ngõ, tiếng cá quẫy dưới ao… ông đâu có bận tâm. Những kỷ niệm trong thời thơ ấu đan dệt trong ông, giờ vẫn thắm thiết như xưa.

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 15: Chợt nghĩ

"Chợt nghĩ" là một đống tài liệu lủn mủn như đống rác của cụ Đang ghi chép lại. Đống tài liệu ấy có những tờ giấy nhỏ bằng hai ngón tay, to bằng bàn tay. Có tờ cả hai trang giấy viết một mặt, có tờ pô luya mỏng, hoặc cụ viết vào mặt trái của tờ hóa đơn nhà máy nước sạch Hà Nội. Có những dòng chữ rối rắm, đầy triết lý được chạy trên vỏ bao thuốc lá Du Lịch. Vì để ở nơi ẩm thấp tối tăm lâu ngày nên nhiều tờ mủn nát, có chữ không đọc được bởi thiếu dấu mờ nét.

Tất cả những con chữ đó đầy sức sống có hồn người được dấu mình trong một cái bìa sách màu đỏ sẫm như tiết lợn luộc, cũ kỹ, nhem nhuốc, hình như ông cụ nhặt được ở chỗ bà đồng nát.

"Chợt nghĩ” những gì được nảy sinh trong đầu óc cụ khi ở làng Trà Vi, Vũ Công, hoặc lúc ở chuồng trại chăn nuôi tập thể, hoặc ở Tam Quan nơi cửa Phật chùa Trà Vi.

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 14: Tổ quỷ

Già Đang bước vào đầu sân, trông dáng đi của người lữ hành hôm nay vẻ thất thểu gương mặt hiện lên đầy đủ một con người đã chịu đựng đau khổ, đến nỗi ông không còn tin gì ở cuộc đời này, cũng không còn dám hy vọng gì nữa.

Ông Đoàn hơ hải chạy vào nhà ngang lấy thêm chiếc ghế đẩu, hai cái kê liền nhau mời ông Đang cùng ngồi.

Từ trong tay nải già Đang lôi ra mấy cái bánh lá gai miệng mấp máy:

- Biếu anh mấy tấm bánh.

- Bác chu đáo quá…

Gió thổi thoảng chút se lạnh. Heo may đã bắt đầu kéo về. Cái nắng nhẹ hắt từ giàn hoa ti gôn xuống sân gạch lát. Những cánh hoa mỏng lả tả thả xuống sân, màu hoa giống như màu máu. Đàn gà con mới nở nhốt ở trong lồng giờ mới được thả ra, nó chạy nhảy nhởn nhơ quây quanh mẹ. Lông chú gà con được dệt bằng lớp tơ vàng mượt mà như lụa, ông Đang sà tay xuống chộp được một con ấp vào lòng nghe nó kêu nhiêm nhiếp, tiếng gọi mẹ buồn thảm.

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 13: Vết thương

Ông dừng lại, đứng thở dưới gốc cây vối đang đổ hoa xuống mặt ngõ cái sân chạt, rồi người lại lê đôi ủng cà tàng ra cổng nhìn lại lần nữa cái bảng bằng sắt tây gò cong bốn mặt úp chụp lấy trụ cổng mà anh họa sỹ đã gò lưng kẻ lên mấy chữ : Hội Văn Nghệ.

Đúng là cái địa điểm mình đang cần tìm. Trong những gian nhà cấp bốn kia, ngói đã xô xuống từng đám. Xô xuống để cất tiếng khóc than sự đổ nát, ọp ẹp của một thời. Thế nào chả có "anh em ta", thế nào chả có người biết đến Nguyễn Hữu Đang.

Giời ôi! Không biết đã là mấy giờ rồi. Bụng ông già réo gọi, ông không nhìn thấy ai cả ngoài cái sân cỏ nắng vàng như hoa vối rắc, hàng cây xương cá xanh um và rặng liễu thả tóc xuống lối đi vẻ buồn trước gió.

Không biết ngó vào cửa phòng nào cho thích hợp? Sợ rằng người mở cửa hất hàm hỏi: "Ông tìm ai?" thì chín mặt. Lẽ đời, đi tìm chỗ ngả lưng, kiếm một miếng ăn lúc lỡ vận nơi không quen biết, quả khó. Đừng lo nghĩ nhiều quá, ông nghĩ thầm. Nhưng nào mấy ai hiểu được nông nỗi của già Đang lúc này. Ông biết bụng dạ mình lắm, nhẫn nhịn, chứ không chịu nhục. Trái tim ông không nhầm chỗ bao giờ. Ông muốn cất tiếng, gọi ai đó mà cổ cứ nghẹn. Nước mắt muốn ứa ra hai hàng mi. Nhiều ít ông cũng được nghe cánh văn nghệ tỉnh có chút lòng hào hiệp thương người. Tuy đã về Thái Bình hàng chục năm chưa bao giờ đến để nhờ vả bạn hữu.

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 11: Người đeo lục lạc

Cả làng Vũ Công bảo ông là con người kì dị, mặt mũi lúc nào cũng sầu thảm, lại hay ngồi dưới gốc cây bạch đàn gẫy ngọn, quanh đó lác đác vài cây thèn đen, cây sòi còi cọc với đám cỏ xước mọc chen chúc. Ông già ngồi đón gió, và ngắm nước ao cá. Đôi chỗ nước lùa vào dưới gốc cây rễ ăn sà ra mặt hồ nước, đen quạnh, dưới đó là mấy hàng lau sậy mọc chen quanh đám rêu rác, hàng cây rong chó. Trên bờ chỉ có ngôi nhà 2 gian thấp nhỏ, nối thông với bếp nấu ăn của nhà trường. Ngôi nhà đơn độc, chủ nhân là già Đang cũng đơn độc, hưu quạnh như nó. Người làng bảo già Đang sống bằng cóc ngóe, và những con tôm cá bắt được ngoài đồng. Nhiều đứa trẻ muốn chơi với người cô đơn qua sự đổi chác mua bán, có đứa lại tìm cách chọc ghẹo già làm cuộc sống của ông không vui lên được, nhuốm thêm cảnh thê lương.

Có một bà già người thấp nhỏ, lưng gù bán hàng khô đầu ao lối vào ao cá Bác Hồ. Nhiều lúc không ai nhận ra con mắt hấp háy của bà lão không muốn rời già Đang. Bà muốn ông không nên ra đường lang thang vào buổi tối, như tối hôm qua để mấy đứa trẻ trâu đạp xe bạt mạng lao vào ông ngã bổ chửng. Chắc nay còn đau lắm phải không? Bà hỏi bâng quơ như thế. Rồi lại nói như trách móc ông: “Ông cũng hay đi lắm. Quen rồi. Không chịu nổi cảnh tù túng phải không? Còn đây là bơ sữa bò, ông dặn tôi xin cho ông đấy.

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 9: Đổi chỗ

Nhà cô Hiền Lương, giáo viên dạy Văn trường cấp II Vũ Công. Chỗ cô ở hôm nay là nơi ở trước của già Đang, từ trại nuôi lợn về ở tạm mấy ngày, sau người ta mới cho ra ở ngôi nhà sát với ao cá Bác Hồ. Nhìn suốt lượt gian nhà tôi cố tìm bóng dáng cụ Đang xem có còn lẩn quất quanh đây hay không? Chứ ngôi nhà sát bờ "Ao cá Bác Hồ" của già Đang không biết người ta vô tình hay hữu ý đã cuốc lật tận móng, chuyển đi từng viên gạch, ngói, chiếc kèo, cây tre, cái mè chỗ trước cụ thường treo những con rắn mới kiếm chác được, hoặc đổi mua theo kiểu “đỏ đen” với mấy đứa trẻ trong làng, tưởng nó như còn đang ngo ngoe trước mặt tôi, tất cả để minh chứng những ngày lam lũ của vị Lão thành cách mạng kỳ cựu thời đầu dựng nước được Bác Hồ giao việc với lời khích lệ động viên suốt đời cụ Đang đem theo làm hành trang của mình: "Việc có khó mới giao cho chú".

Ngôi nhà ấy được dỡ bỏ vào cái đêm hôm trước, để sáng hôm sau người ta mang tro cốt cụ về làng, nó còn đâu là nhà ở của cụ Trưởng Ban Tổ chức lễ Quốc khánh 2 - 9 - 1945.

Chiều 25/5/2007 nắng như lửa đốt. Gió nóng như lùa vào trong nhà.

Giọng cô Hiền Lương thật mau mắn, mời tôi uống chén nước rồi đem chuyện cụ Đang kể.... "Một buổi sáng, ông già với khuôn mặt thông thái khô khan từ trại chăn lợn lủi thủi về đây. Ông đi lặng lẽ, đằng sau không một bóng người; trên vai là một cái tay nải được khâu túm nhiều lần vải như của kẻ hành khất. Vâng! Đồ hành của ông chỉ có thế. Đã hơn một ngày không có hột cơm vào bụng ngoài những củ khoai luộc và chén nước lã đun sôi. Ông bóp miệng dè sẻn từng nắm gạo lo cho cuộc sống sắp tới… Tới đầu sân, ông thò tay vào túi lấy ra quả táo héo đút vào miệng, hình như lại thêm tí muối nữa thì phải. Cùi táo và hạt muối mặn tan ra chan chát găn gắt. Ông già biết quả táo đó chẳng bổ béo gì, song vẫn cứ kiên nhẫn nhai, miệng đảo đi đảo lại cái hạt khô cứng đôi lúc phát ra tiếng kêu "cấc cấc" giữa hai hàm răng va nhau, với một hy vọng… Một kiến thức giàu có của người bị giam cầm mười lăm năm trong hang đá. Tự nhiên cụ vấp ngã, cái ngã không phải do vật cản mà vì đói. Cụ nằm nghiêng, da mặt chân tay phù thũng không động đậy. Mọi người chạy ra, cụ xua tay. Rồi tự chống cùi tay xuống đất gượng ngồi dậy một cách lóng ngóng, khó nhọc…

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 8: Cố hương

Con đường từ phố Đậu thành phố Thái Bình về làng Trà Vi. Sâm sẫm những ngọn cây, bao bọc lấy ngôi chùa cổ kính Trà Vi, nơi một thời đã giam lỏng vị trí thức yêu nước Lão thành cách mạng Nguyễn Hữu Đang.

Con đường cách đây 17 năm Nhà thơ Phùng Quán về thăm cụ Đang trong những ngày áp Tết. Để rồi: "Hai anh em ôm chặt lấy nhau giữa bậc cầu ao, và cả hai gương mặt già nua phút chốc đẫm lệ".

Tôi về lần này cốt để gặp cụ Nguyễn Kim Đoán, cũng là một Lão thành cách mạng, ở cái tuổi "thập thò cửa lỗ". Chẳng biết sống chết lúc nào? Cụ Đoán với ông Đang là con chú con bác, là người đón ông Đang từ nhà tù cấm cố Hà Giang về nuôi trong nhà hơn hai năm. Lúc đầu không có chế độ. Mãi sau được Ty Công an cho lĩnh mỗi tháng 20 đồng và cái sổ mua gạo mậu dịch 12kg một tháng. Về Trà Vi cũng do ngọn lửa từ nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt thổi sang tôi trong buổi tiếp kiến chiều 26 tháng 4 năm 2007. Hôm đó, Thủ tướng đã nhắc tới nhà Lão thành cách mạng kỳ cựu Nguyễn Hữu Đang quê ở Thái Bình.

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 7: Làng Đán

Ông Đang ngồi nướng da trâu to bằng hai bàn tay trên đống lửa vừa được nhóm lên. Trời vẫn rét, Tết được vài ngày, ông liệng quanh bãi cỏ nhặt được miếng da trâu ở gốc cây sa mộc, hôm đồng bào mổ con trâu mộng ăn Tết vất da trâu lại, vẻ đã bốc mùi nhưng vẫn còn nhá được. Ông cắt vội miếng ở mông sau còn dính tý thịt bốc mùi thum thủm. Cứ để thế mà đốt! Ông thầm nói thế! Ông đốt đen thui cháy hết lông rồi bỏ vào nồi nước nóng ngâm. Được một lúc lấy móng tay cạo, đã thấy mềm mềm, ông mang về bếp dùng dao nạo hết chỗ cháy, nó được phơi ra lớp bì màu vàng suộm như chiếc vỏ bòng treo ránh bếp của các cụ dùng sắc thuốc. Bất chợt ông nghĩ lại ngày xưa bố ông cũng có miếng da trâu như thế treo ở ránh bếp, trẻ con hàng xóm đi kiết lị, thế nào cụ cũng dùng dao bài cắt một miếng bằng quai guốc lấy chày giã cua đập cho mềm cho nhà có bệnh đem về húi bếp trấu qua đêm cho trẻ ăn thế nào cũng khỏi lị.

Miếng da trâu thối ông nâng niu trên tay hít mùi cháy thơm, cũng không đến nỗi thối điếc mũi như người ta nói. Còn tạm ngửi được! Ông thầm nói thế!

Miếng da trâu đó ông bảo nó “thơm” là nó được “thơm” bảo “thối” được “thối”. “Thối” “thơm” là do con người ta và cái mũi của con người ta quyết định. Chuyện miếng da trâu thơm hay thối đều do con người ta nói ra theo cảm tính riêng mình. Cũng như hồi 1935-1936, ông Hoài Thanh bảo: “Tôi chỉ nói văn chương là văn chương” tôi không nói “Nghệ thuật vị nghệ thuật”. Làm công việc phân tích văn học theo tính khách quan mà thôi, chẳng hiểu sao họ lại nói việc phân tích của tôi có hại đến quyền lợi của giai cấp lao động”.

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 6: Cuộc thiên di lên cực Bắc

Thế là Nguyễn Hữu Đang ngồi chờ chực cuộc ngược đường lên cực Bắc như đồng bào Mông thực hiện những chuyến di cư của Bộ tộc mình về cao nguyên đá. Ông Đang đi theo đoàn tù trong điều kiện vô cùng khó khăn. Phương tiện không có mà phải chuyển 3.000 tù nhân với 500 cán bộ. Họ đi bộ với con đường dài 400km. Trong 3.000 tù nhân có không ít những tên gián điệp, biệt kích đầu sỏ phản cách mạng và những tên lưu manh chuyên nghiệp mà nhà tri thức, nhà văn hóa Nguyễn Hữu Đang cũng bị ném chung vào đó.

Trước hôm lên đường, đêm đêm già Đang không được ngủ yên bởi những cơn ho như xé phổi. Cơn sốt lần thứ mấy trong một ngày ông không nhớ nữa. Suốt đêm ông lơ mơ sống trong mộng mị. Một anh y sĩ xuống thăm vừa để bàn tay lên trán ông già vội giật phắt lại bởi nóng cao quá. Anh ta vội chạy ra cửa gọi mấy người tù cõng ông lên trạm xá trong cơn mê sảng. Anh ta có vẻ lo ngại dặn mấy người trực trạm có gì gọi anh ta ngay. Anh nói khi tay vừa rút mũi tiêm ra khỏi bắp thịt nhăn nheo của ông già. Cô y tá trực trạm vốn ít lời, tay gập đi gập lại chiếc chăn chiên đỏ thủng nhiều chỗ đắp lên ngực người ốm, miệng lẩm bẩm. Hình như cô đang ước lượng chặng đường di chuyển của tù nhân và của chính cô ta nữa qua bao đèo cao, lũng sâu, trên vai ai nấy chất đầy đồ đạc như chú lạc đà qua sa mạc. Con mắt cô ta cũng trũng sâu nhìn trừng trừng vào già Đang buông câu “Thế này đi sao được?”. Rồi lại cất tiếng thở dài.

Truyện của Võ Bá Cường

Chương 3: Con đường Nguyễn Hữu Đang

Hôm còn nằm ở Hỏa Lò, nhiều lần Nguyễn Hữu Đang lẩm bẩm một mình. Cuộc đời như một giấc mộng. Cuộc thế như một bàn cờ, nếu đi sai một bước sẽ mất mạng. Ông đã biết mình “đi sai một bước” nên mới có mặt ở đây. Ông nhớ lại:...Cuối tháng 5, mùa hè 1938, một hôm Nguyễn Hữu Đang cuốc bộ đến trạm bưu điện ở một tỉnh lẻ, cách Hà Nội hơn 100 cây số mua báo. Trong báo hôm ấy có bài tường thuật buổi lễ ra mắt của Hội Truyền bá Quốc ngữ ở Bắc Kỳ tại sân quần vợt Câu lạc bộ Thể thao An Nam (CSA) có tới mấy nghìn người dự. Sự có mặt của Thống sứ Bắc Kỳ và Tổng đốc Hà Đông. Đốc lý Hà Nội, Chủ tịch chi nhánh Hội Nhân quyền Pháp. Bí thư Chi nhánh Đảng Xã Hội Pháp SF10 nhiều nhân sỹ Pháp, Việt Nam nổi tiếng đều có mặt. Nguyễn Hữu Đang chăm chú đọc, đọc đi rồi đọc lại bài báo để suy nghĩ, nghiền ngẫm để hiểu sâu sắc các chi tiết của từng vấn đề nêu trong báo.

Ông Đang biết đây là một bộ phận của cách mạng đang được thể hiện trên đất nước mình, trong sự công khai của Mặt trận Dân chủ mà ông đã từng có chân trong tổ chức ấy cách đây một năm. Ông thật sự hãnh diện và sung sướng, lòng ông rộn lên như tiếng chim; chỉ lát sau ông đã hạ quyết tâm "hoạt động cho Hội".

Truyện của Võ Bá Cường

Nguyễn Hữu Đang (1913-2007) là một nhà báo, một trong những người sáng lập nên Hội truyền Bá Quốc ngữ, một trong 15 ủy viên Ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam của Việt Minh năm 1945, là thứ trưởng Bộ Thanh Niên và là người chỉ huy dựng Lễ đài Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, nơi Hồ Chí Minh và Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra mắt quốc dân. Nguyễn Hữu Đang và Nguyễn Đình Thi trong những người làm "văn hóa cứu quốc" có những quan điểm khác biệt với Đề cương văn hóa của Trường Chinh, coi văn hóa và sáng tạo văn nghệ là để phục vụ công nông binh, phục vụ tuyên truyền là mệnh lệnh tuyệt đối với văn nghệ sĩ. Ông cũng bị kết án 15 năm tù trong vụ án Phong trào Nhân Văn - Giai Phẩm. Sau khi ra tù năm 1973, ông bị quản thúc tại quê nhà Thái Bình. Năm 1986, sau Đại hội Đảng VI, ông bắt đầu được minh oan và phục hồi danh dự và được coi là "lão thành cách mạng". Từ năm 1990, ông được hưởng lương hưu trí. Ông qua đời ngày 8 tháng 2 năm 2007 tại Hà Nội.(Theo Wikipedia)

Từ cuộc đời và sự nghiệp Nguyễn Hữu Đang, nhà văn Võ Bá Cường viết cuốn Người đeo lục lạc nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của ông. Văn Việt trân trọng giới thiệu toàn bộ tác phẩm này đến bạn đọc trong và ngoài nước.

Văn Việt

Chương 1: Mưa thanh xuân

Chiều đông nào cũng ảm đạm, xám xịt như tro bụi:

"Đông, xuân nào có khác gì

Bầu trời chỉ thấy đen sì những mây

Đường quê mọi nẻo mọi lầy

Lần vào đến tận ngách này… còn trơn".

Những câu thơ đầy tâm trạng bất giác làm ông nhớ lại, già Đang không khỏi ngậm ngùi. Nhưng, lạ thật, chiều nay lòng già có cái gì chộn rộn, phấp phỏng, lo toan… Như một linh cảm. Ngoài cửa Tam quan, một bà già khoác áo bông to sụ, ôm khư khư một cái tay nải rách, đứng chôn chân ngó vào. Bà đứng dưới mưa bụi, như tự đày đọa mình, không cất tiếng gọi, cũng không hề có một động thái nhỏ nào, chứng tỏ mình chỉ là người đi qua muốn dừng chân ngắm ngọn tháp cổ. Bà nhìn trân trân vào người tù tội Nguyễn Hữu Đang. Bà chờ đợi cái giây phút này bao năm rồi nhỉ? Hai người nhìn nhau trong mưa, ở cái tuổi ngoài bảy mươi vẫn cứ hồi hộp xao xuyến, thoáng một chút gì lo sợ và tự hỏi: Liệu có ai nhìn thấy không? Già Đang chống gậy đứng dậy, dò dẫm bước đi trong tiếng kêu xủng xoẻng của các mảnh sắt vụn đeo quanh người. Ông già dừng lại, cất tiếng ôn tồn hỏi: "Bà tìm ai?". Bà lặng thinh không nói, trong bà đang tìm lại bóng dáng chàng trai cách đây gần năm mươi năm bà đã gọi là "chồng". Khó khăn lắm bà mới cất lời:

- Ông không nhận ra tôi nữa hay sao? Già lắm rồi phải không?

- Quả tình, tôi không nhớ được nữa!