Nguyễn Thành Phong

 

Phạm Xuân Trường - một thi sỹ tài hoa, một nghệ sỹ điêu khắc độc đáo với thể loại tranh gò đồng khắc họa chân dung các văn nghệ sỹ nổi tiếng Việt Nam đương đại. Ông sống và sáng tác ở Hải Phòng.

Nguyễn Thành Phong

Nhà văn Vũ Thư Hiên sinh năm 1933, năm nay vừa vào tuổi 90. Ông là một công dân Việt có số phận rất đặc biệt. Là con của một công thần chế độ, ngay từ nhỏ, ông đã được tiếp xúc với những lãnh đạo chủ chốt của cách mạng, rồi được sống ngay cạnh lãnh tụ cao nhất. Ông đã được ưu đãi, được cho đi học, được đào tạo để trở thành một văn nghệ sỹ của chế độ mới. Thế rồi, bất ngờ bị cuốn theo bi kịch của cha mình, ông bị hắt hủi, bị "đánh" tơi bời, bị bắt giam đằng đẵng tới chín năm, sau đó là sống lưu vong đến 30 năm qua nhiều quốc gia.

Nguyễn Thành Phong

Hai năm, 1996 và 1997, tờ Văn nghệ Trẻ chúng tôi có làm cuộc bình chọn 10 gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu ở các lĩnh vực, từ chính trị, xã hội, văn hóa, khoa học, giáo dục, nghệ thuật, thế thao... 10 gương mặt này được xếp theo thứ tự chữ cái tên riêng, nên gọi là "Anphabet Trẻ Việt Nam" và được giới thiệu trên số báo Tết âm lịch năm tiếp theo đó. Cuộc bầu chọn rất được chú ý, dù Văn nghệ Trẻ chỉ là một tờ báo văn chương dành cho giới trẻ ra đời với giấy phép là đặc san của tờ Văn nghệ (già). Sau rồi, khi các nhân sự ban đầu của Văn nghệ Trẻ dần rời đi, thì cũng thôi bình chọn.

Nguyễn Thành Phong

Tôi là một bạn văn vào loại cũ kỹ nhất của Nguyễn Quang Lập. Chơi với nhau từ những năm cuối 70 thế kỷ trước, thời sinh viên Đại học Bách Khoa Hà Nội. Ông là sinh viên K20 khoa Vô tuyến điện, tôi học sau hai khóa, ở K22 Hóa Thực phẩm. Hơn 40 năm chơi với nhau, lúc thăng lúc trầm, khi vinh khi tủi, tôi lúc nào cũng một lòng kính nể, có khi còn coi ông như thầy của mình trong làm báo, viết kịch bản phim. Dù cứ ù xoẹ xưng gọi "tôi, ông" với ông, là bởi vì trong lòng tôi, ông là người bạn lớn, đáng tin cậy nhất. Tôi đã viết bài thơ Người văn tặng ông để nói về điều này rồi.

Tôi được chứng kiến hành trình hình thành con người xã hội của ông: Từ một sinh viên, tốt nghiệp kỹ sư vô tuyến, vào bộ đội làm sĩ quan chỉ huy tên lửa, thành cán bộ văn hóa, quản lý văn nghệ ở tỉnh, rồi ra làm báo, làm biên tập sách ở Thủ đô, cuối cùng chuyển vào Sài Gòn, là ông hưu trí, nuôi... chim yến...

Tôi cũng chứng kiến hành trình hình thành con người sáng tạo của ông. Từ một gương mặt thơ sinh viên trong trẻo, véo von đến nhà thơ bộ đội (bài thơ "Nhớ về đỉnh gió" của ông được Trung ương Đoàn trao giải Nhì viết về Thanh niên), thoắt cái, là một cây bút truyện ngắn đặc sắc (với những truyện ngắn đình đám một thời: Tiếng lục lạc, Người lính hay nói trạng, Một giờ trước lúc rạng sáng...), thành tác giả kịch bản sân khấu đỏ đèn dài dài (với các vở kịch nói Trên mảnh đất người đời, Mùa hạ cay đắng, Ngôi nhà quỷ ám...), là biên kịch phim truyền hình dài tập đầu tiên của Việt Nam (Gió qua miền tối sáng, Cảnh sát hình sự), biên kịch phim truyện nhựa lừng lẫy (Đời cát, Thung lũng hoang vắng, Đảo của dân ngụ cư), rồi là nhà tiểu thuyết lạ lùng (Những mảnh đời đen trắng, Tình cát, Kiến, chuột và ruồi). Tưởng thế đã là đỉnh cao chót vót rồi. Nhưng chưa đâu. Ông còn là nhà văn sáng tạo nên một phong cách "khẩu văn", làm sôi động cõi mạng và xuất bản thành một loạt sách, thuộc hàng bestseller, tái bản nhiều lần.

Nguyễn Thành Phong

Năm nay, và những năm gần đây, trên báo chí và các diễn đàn xã hội, thông tin và bình luận về cuộc chiến tranh xâm lược biên giới Việt Nam của nhà cầm quyền Trung Quốc từ 17/2/1979 đã được đề cập đến nhiều hơn. Xu hướng né tránh vấn đề này có vẻ đang giảm dần đi. Đó là một tín hiệu tích cực.

Việc né tránh đề cập đến cuộc chiến tranh xâm lược của Trung Quốc và các vấn đề còn tồn tại tranh chấp giữa Việt Nam và Trung Quốc rõ ràng là cấm kỵ trên báo chí kể từ khi bình thường hóa quan hệ hai nước với cái dấu mốc là Hội nghị thượng đỉnh Việt-Trung trong hai ngày 3, 4 tháng 9 năm 1990, tại Thành Đô, thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên (Trung Quốc), giữa lãnh đạo cao cấp nhất hai Đảng và Nhà nước Việt Nam - Trung Quốc. Một thời gian dài sau cái mốc này, không báo chí nào được đề cập. Ngay cả vấn đề chủ quyền Trường Sa, Hoàng Sa, cũng phải rất cẩn thận. Thậm chí nếu liệt kê một danh sách các quốc gia tham dự sự kiện quốc tế nào đó mà có Trung Quốc, đồng thời có cả Đài Loan, Hongkong, thì trước ) phải ghi: "các quốc gia và vùng lãnh thổ", hay sau tên Đài Loan, Hongkong phải có cái ngoặc đơn (Trung Quốc). Lơ tơ mơ là "ăn" bị vong lục, là kiểm thảo và án phạt.

Cái sự né tránh này như né tránh một "con ngáo ộp", như tránh phạm húy vậy. Và nhiều lần, việc ấy được khoác cho cái mục đích thật tốt đẹp: Gìn giữ ổn định, vì đại cục chung...

Hội nghị Thành Đô có được, bắt đầu là từ nhu cầu của các nhà lãnh đạo Việt Nam khi đó với nỗi lo trước sự tan rã của hệ thống các nước XHCN. Để tiến đến cuộc gặp gỡ này, Tổng Bí thư ta phải đi gặp Đại sứ Trung Quốc ở nhà khách Bộ Quốc Phòng, phải nhờ con trai Hoàng Văn Hoan vào Đại sứ quán Trung Quốc chuyển thông tin. Bộ trưởng ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch không được phía Trung Quốc đồng ý cho tham dự cuộc gặp, ta cũng phải nhất trí. Nhưng chính vào thời điểm ấy, Trung Quốc cũng rất có nhu cầu bình thường hóa quan hệ với Việt Nam. Họ đang bị phương Tây trừng phạt và ghẻ lạnh vì đã gây ra vụ thảm sát đáng ghê tởm trên quảng trường Thiên An Môn. Và Hoa Kỳ thì đã phát ra các tín hiệu sẵn sàng thảo luận để bình thường hóa quan hệ với Việt Nam. Cuộc gặp thượng đỉnh đã nhanh chóng thống nhất việc bình thường hóa quan hệ hai nước là do nhu cầu của cả hai bên. Vậy mà chúng ta đã cư xử với kết quả này như một thứ quà tặng quý giá được ban từ trên xuống.

Kết quả Hội nghị Thành Đô là khá bất ngờ với phía Việt Nam. Đoàn Việt Nam thậm chí còn không có sự chuẩn bị cho việc ký kết văn bản ghi nhớ. Tôi biết điều này từ câu chuyện của ông Hồng Hà, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban đối ngoại Trung ương, người tháp tùng Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng Đỗ Mười và Cố vấn Phạm Văn Đồng trong chuyến đi đến Hội nghị đó.

Ông Hồng Hà còn là một nhà báo và nhà văn. Đầu năm 1997, ông là tác giả cao tuổi nhất (69), đang là Trợ lý cho Tổng Bí thư Đỗ Mười, được kết nạp hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Đợt ấy, tôi 36 tuổi, cũng được kết nạp, là tác giả trẻ tuổi nhất. Tôi đã làm một cuộc trò chuyện với ông in trên tờ Văn nghệ Trẻ ngay sau khi kết nạp. Hồi đó, tôi dễ dàng gặp và làm các cuộc trò chuyện với nhiều nhân vật cao cấp cho tờ báo này. Ông Hồng Hà sau đó đã có nhiều lần nói chuyện thân tình với tôi tại văn phòng của ông và tặng sách cho tôi.

Một lần, ông kể cho tôi về Hội nghị Thành Đô. Có một chi tiết khá lý thú: Sau cuộc gặp giữa các ông Nguyễn Văn Linh, Đỗ Mười, Phạm Văn Đồng với Giang Trạch Dân (Tổng Bí thư) và Lý Bằng (Thủ tướng Trung Quốc), họ rất nhanh thống nhất về các điều kiện để bình thường hóa quan hệ hai nước với nhau và thống nhất sẽ ký một biên bản ghi nhớ. Biên bản này được phía Trung Quốc chuẩn bị bằng tiếng Hoa. Lúc này mới ngớ ra, chưa có bản tiếng Việt. Hồi ấy chưa có máy tính hay laptop như bây giờ. Các văn bản đều đánh bằng máy chữ. Đoàn Việt Nam không mang theo máy đánh chữ. Hỏi khắp nơi, đều chỉ có loại máy chữ đánh chữ tiếng Hoa. Ông Hồng Hà đã bỏ cả ăn trưa cùng mấy người đi lang thang trên khắp phố xá Thành Đô để tìm máy chữ. May quá, đã tìm mua được cái máy chữ tiếng Anh cũ. Rồi họ vất vả cả buổi trưa đánh mổ cò không dấu, sau đó đánh dấu bằng bút mực, để có bản tiếng Việt cho kịp ký kết.

Ông Hồng Hà kể say sưa, vui nhất là chuyện này. Nhưng chỉ một đêm, sáng hôm sau, ông gọi đến cơ quan tôi, nhắn tôi lên gặp ngay. Ông bảo, mọi chuyện về Hội nghị Thành Đô tôi kể, anh biết thế, chứ tuyệt đối không được viết lên báo nhé. Tôi vớt vát: "Nhất trí ạ. Nhưng cái chuyện máy chữ ấy, hay quá đi". Ông Hồng Hà nghiêm mặt: "Chuyện ấy cũng không hay, dứt khoát không được viết. Nhiều vấn đề tế nhị lắm. Né tránh ra là tốt nhất".

Về các vấn đề tranh chấp với Trung Quốc, ông Nông Đức Mạnh, người đã làm Tổng Bí thư hai nhiệm kỳ, đã từng thăm Trung Quốc nhiều chuyến, đã có lần kể rằng, ông đã thẳng thắn đề cập với Tổng Bí thư Hồ Cẩm Đào về việc thảo luận và kết luận vấn đề chủ quyền Hoàng Sa, Trường Sa. Nhưng Hồ Cẩm Đào "né tránh", nói: Đã từ lâu chúng tôi được nghe Hoàng Sa, Trường Sa là của Trung Quốc như thế rồi. Bây giờ bàn việc ấy rất khó cho chúng tôi. Có lẽ chúng ta nên để cho các thế hệ con cháu chúng ta bàn luận với nhau. Ông Mạnh còn bình luận: Thôi, vì đại cục, ta cứ bàn và hợp tác những vấn đề dễ thống nhất với nhau đã. Còn tránh ra những vấn đề phức tạp, để cho hậu thế giải quyết.

Hơ hơ, Trung Quốc "né tránh" kiểu gì mà khôn thế. Cứ né tránh và tuyên truyền mãi thế, thì đến các thế hệ chắt, chút, chít chúng ta thảo luận càng khó hơn nữa. Mà cái "tránh ra" của ta thì cứ thấy "sao sao" đó!

Bây giờ, còn có ý kiến: Quan hệ với Trung Quốc là vấn đề rất lớn, rất phức tạp. Nhân dân hãy tin tưởng vào Đảng và Nhà nước xử lý.

Thì xưa nay, vẫn Đảng và Nhà nước giải quyết đấy chứ, giải quyết xong rồi nhân dân mới biết: Như thiệt thòi khi ta ký Hiệp định Genève, như học cách tiến hành cải cách ruộng đất, như không tránh được mà còn có nhiều phần bị bất ngờ trước cuộc chiến tranh biên giới mười năm (1979-1989), như để mất Hoàng Sa và một phần Trường Sa, cùng nhiều vấn đề khác nữa.

Hòa bình và ổn định thực sự là từ lòng dân. Hai nhà nước có thể ký kết vì ổn định mà phát triển, nhưng nếu lòng dân hai nước chưa thông, chưa ổn thật sự, thì chưa thể ổn định bền vững được. Ổn định không đến từ né tránh bao giờ cả.

Đất nước đã có vị thế và tư thế khác, thì các nhà lãnh đạo đất nước phải từ nền tảng này, không né tránh, mà quyết tìm cách để giải quyết, vì ổn định và phát triển lâu dài đi chứ!

1. Bài trò chuyện với nhà văn Hồng Hà trên Văn nghệ Trẻ.

 

2. Bút tích sách Hồng Hà tặng tác giả.

Nguồn: FB Nguyễn Thành Phong

Nguyễn Thành Phong

Hôm nay, tại Hà Nội, những người yêu mến văn chương đã tổ chức sự kiện Kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà thơ Hoàng Cầm. Tập thơ "Về Kinh Bắc" của ông lại được nói đến với thêm rất nhiều trân trọng và tự hào bởi những giá trị sáng tạo nghệ thuật sẽ còn mãi với thời gian cùng nhiều tác phẩm khác của nhà thơ có đời sống và sáng tác đầy sóng gió này.

Nguyễn Thành Phong

Rất nhiều người, trong ngày hôm nay, đã chia sẻ trên trang của mình tình cảm, lòng ngưỡng mộ và thái độ kính trọng đối với nhà văn Nguyên Ngọc nhân dịp ông tròn 90 tuổi.

Không nhiều văn nhân, nhà khoa học, nghệ sỹ ở nước ta đã và sẽ nhận được tình cảm mọi người dành cho mình với sắc thái như trường hợp Nguyên Ngọc.

1/ Cảm nhận sớm Phố Hoài của cố Nhà giáo Phạm Toàn (Ông viết bài này cho Lời tựa cuốn sách trước khi ông mất 3 tháng)

Bản thảo cuốn tiểu thuyết mới nhất năm nay 2019 của Trần Thị Trường có tên là Phố Hoài. Một tên sách ngắn gọn súc tích như một tứ thơ. Như một nét vẽ. Hoặc một hương vị du ca…

Trong tiếng Việt, ta có những từ Hán Việt yếu tố “hoài” đứng trước – hoài cổ, hoài niệm, hoài vọng, hoài hương … Là từ Hán Việt, nhưng nghĩa của những từ này thường không khó hiểu, rất dễ cảm nhận ngay cả với người ít học. Vì người Việt mình đã quen với yếu tố hoài thuần Việt… thương hoài, ngóng hoài, trông hoài, đợi hoài, mong hoài, nhắn hoài, nhắc hoài, nhớ hoài, gọi hoài…

Nguyễn Thành Phong

Tôi đọc “Mối chúa” một cách chậm chạp và nhiều ngẫm nghĩ. Đây là một cuốn tiểu thuyết không phải dành để giải trí. Không thể đọc “Mối chúa” một cách nghiến ngấu, kiểu xem nó viết về những chuyện gì.
Đây là một cuốn sách đối diện với tội ác tham nhũng và lợi ích nhóm. Tội ác này đang hoành hành, lúc thì tinh vi, kín kẽ, lúc thì ngạo nghễ, trắng trợn, bất chấp và chà đạp lên mọi giá trị…
Một cuốn sách nặng trĩu ưu tư!
Không ưu tư sao được, khi đó chính là câu chuyện mà hàng ngày người ta đang bàn đến ở khắp nơi khắp chốn, càng bàn càng giảm đi niềm tin vào chính thể. Nhiều văn bản và phát ngôn chính thức từ cấp cao nhất của đất nước hiện nay, đều đã khẳng định rằng, thắng bại trong công cuộc chống tham nhũng và lợi ích nhóm hiện nay sẽ quyết định sự tồn vong của thể chế. Tham nhũng và lợi ích nhóm đã tạo nên tình trạng cát cứ, “loạn sứ quân” trong xã hội hiện nay, đang dẫn đến thật gần những đại nguy cơ. Điều này cũng đã được nêu trên báo chí chính thống.
Một cuốn tiểu thuyết về đề tài này, làm sao mà không dữ dội, nặng nhọc, cả từ phía người viết đến cá nhân từng người tiếp nhận, là bạn đọc?