(Lời dịch giả): “Sau khi bản dịch bài viết của Alain Guillemin được đăng trên http://phebinhvanhoc.com.vn, tôi có nhận được thư góp ý của anh Phạm Hoàng Dũng ở Roma, Italia. Các góp ý rất chính xác và bổ ích, nhất là về tên chính thức của một số tổ chức tôn giáo (Như Dòng Thánh Thể) và một số chức danh (Như Giám mục thay cho Tổng giám mục Pigneau de Behaine). Tôi xin đính chính những chỗ cần thiết. Ở một số chỗ khác, ngoài từ nguyên gốc trong tiếng Pháp, tôi thêm chú thích để bạn đọc dễ theo dõi. Rất cám ơn anh Phạm Hoàng Dũng”- Ngô Tự Lập.

Alain Guillemin*

Tháng 5 năm 1941, chính quyền thực dân dựng một đài tưởng niệm tại một góc nhỏ phía Đông Bắc hồ Hoàn Kiếm, cạnh đền Bà Kiệu. Đó là một tấm bia đá cao 1,7m, rộng 1,1m, dày 0,2m, trên có khắc, bằng các thứ chữ Quốc ngữ, Hán và Pháp, công đức của linh mục dòng Tên Alexandre de Rhodes. Tin này được tờ «Tân Tri», số 13 Tháng 6 năm 1941, thông báo như sau: “…Ông Alexandre de Rhodes đã sống lại với dân Hà Thành trong lễ khánh thành đài kỷ niệm ông. Buổi lễ được tổ chức trong bầu không khí trang nghiêm và cảm động…Ngày nay, chữ Quốc ngữ được coi là rường cột của tiếng ta, đó là lý do vì sao chúng ta không thể không cảm ơn chân thành người đã phát minh ra nó, ông Alexandre de Rhodes.” (Le courrier du Viêt Nam)