Ngô Việt Trung

Tiêu chuẩn hiện nay là các chức danh hiệu trưởng hay viện trưởng phải là đảng viên và có bằng chính trị cao cấp. Thậm chí cấp trưởng khoa hay trưởng phòng cũng phải có bằng chính trị trung cấp. Muốn lấy bằng cấp chính trị phải đi học tập trung hàng tháng (cao cấp là 6 tháng) và phải có mặt hàng ngày. Ai hơi đâu tự nhiên bỏ thời gian đi học những thứ "vô bổ" với chuyên môn của mình. Chỉ nhìn vào điều này là các nhà khoa học ở nước ngoài và trong nước đủ nản rồi, dù có yêu nước đến mấy. Chức danh khoa học cần nhất là trình độ và uy tín chuyên môn. Người có lý trí đều hiểu điều này.

 Vương Hỗ Ninh, http://my.cnd.org/modules/wfsection/article.php?articleid=32844

Nguyễn Tuấn dịch

 Trần Mộng Tú

Mùa đông Tây Bắc về lấy hết đi những bông hoa trên mặt đất, cây cỏ mất hết cả màu xanh. Trời lúc nào cũng mưa được, không mưa sáng thì mưa trưa, không mưa trưa, thì mưa đêm, mưa nhỏ hạt thôi, nhưng đủ ướt đẫm vai ai, nếu đi bộ một quãng đường. Ban ngày đôi khi nắng chợt về sau cơn mưa nhỏ hạt kéo dài ba bốn tiếng, nắng thoáng lên một hai tiếng rồi lại bỏ theo mưa. Người dân Tây Bắc Mỹ đã quen rồi, không thấy phiền muộn gì với mưa nắng chợt đến chợt đi theo ngày.

 Nguyễn Cung Thông[1]

Hơn một thập niên sống và học đạo ở Na Lan Đà (Ấn Độ), pháp sư Nghĩa Tịnh đã ghi chép nhiều nhận xét về luật lệ cho tăng đoàn Phật giáo vào TK 7. Đây cũng là một mục đích chính của ngài sau 25 ở nước ngoài và hơn một thập niên du học ở Na Lan Đa (Ấn Độ). Phần này chú trọng vào điều 33 với tựa đề là “Tôn kính quai thức” 尊敬乖式 (tạm dịch/NCT các tục lệ/tôn kính ngược ngạo). Tuy điều 33 chỉ có 161 chữ, nhưng gồm nhiều khái niệm Phật giáo và dữ kiện rất đáng chú ý. Các ghi chép trong đó cho thấy hai bức tranh toàn cảnh của người thường (phàm/tục) phải trải qua giai đoạn xuất gia, sống một đời khất sĩ theo gương hạnh đầu đà để cuối cùng tìm đến niết bàn (vô sinh). Tương phản với người phàm sống trong tham vọng và xa xỉ, giả dối để mưu sinh. Ngoài ra, ảnh hưởng của Phạn ngữ không nhỏ trong văn hoá Trung Hoa, phản ánh qua các cách dịch nghĩa và kí âm còn tồn tại đến ngày nay; một số đã trở thành vốn từ căn bản của các ngôn ngữ bản địa mà ít người biết là có gốc 'ngoại lai'. Một số Hán và Phạn tự được ghi lại để tránh trường hợp tối nghĩa và tiện cho người đọc tra cứu thêm khi cần. Các chữ viết tắt trong bài là NCT (Nguyễn Cung Thông), PG (Phật Giáo), sđd (sách đã dẫn), HV (Hán Việt), NHKQNPT (Nam Hải Kí Quy Nội Pháp Truyện).

 Charles Bukowski

T.Vấn chuyển ngữ

Ảnh (Nguồn: www.goodreads.com)

Khi từ kho chứa đồ phụ tùng xe hơi trở về nhà – bố khỉ, khoan đã, đó không phải là nhà, mà chỉ là một căn phòng, một căn phòng trong cái nhà chia ra nhiều phòng cho nhiều người mướn – Tôi mở cửa, thấy trong đó có hai gã đàn ông ngồi chờ.

  Thái Bá Tân

Nhà ông Phán Lại có cô con gái xinh người đẹp nết, mười bảy tuổi, cái tuổi đầy mơ mộng pha chút lo sợ thầm kín rất đặc trưng cho lứa tuổi ấy. Cô đang yêu, hay cũng gần như thế.

CHÙM THƠ VIẾT LÚC NỬA KHUYA

NỬA KHUYA NGHE NGÂM TỐNG BIỆT HÀNH

Nửa khuya nghe ngâm Tống biệt hành

vườn sau vắng ngắt trời vào đông

mưa chưa trở về im khôn tưởng

sao nghe trong lòng tiếng hoài thương

từ độ trùng trùng cầu mơ gãy

người hư danh ảo, người tà huy

 Inrasara                                                                                             Tiểu thuyết

VĨ THANH 2

Viết VĨ THANH 1, tôi biết mình sai quá đỗi sai. Tôi bị mắc mưu T’maung. Không, hắn không đánh lừa mà chi phối tôi bởi cá tính mạnh mẽ của hắn, cái tính cách cá biệt thường thấy ở một lãnh tụ chính trị lớn, hay bậc đạo sư tôn giáo cao cường. Hắn buộc tôi nhìn hiện thực theo cách nhìn của hắn, chính xác - theo cách nhìn mà hắn muốn hiện thực phải là thế. Nhìn, và hướng tiểu thuyết diễn biến theo ý muốn đó. Cái ý đồ định hướng nghệ thuật có mặt mọi lúc mọi nơi trong đầu óc kẻ làm chính trị, là thế. Thứ chủ nghĩa thường được mệnh danh là hiện thực xã hội chủ nghĩa đâu phải chỉ tồn tại ở đầu óc lãnh đạo hôm nay, mà nó có mặt từ muôn đời. Và sẽ tồn tại cho tận nhân loại hết làm chính trị và nghệ thuật. Tôi không hèn, nhưng tôi đã bị cuốn hút bởi cá tính T’maung.

 Lê Học Lãnh Vân

Dù lịch sử Việt Nam có nhiều sự việc cần được chứng minh rõ ràng hơn nữa về mặt sử học, vua Lê Chiêu Thống đã bị chết cái tên “cõng rắn cắn gà nhà”! “Cõng rắn cắn gà nhà” nghĩa là [con gà] đưa con rắn vào nhà để nó cắn những con gà anh em ruột của mình.

 Tô Văn Trường

Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân. Tuy nhiên, để Quốc hội thực sự là của dân, không chỉ dừng lại ở quy trình bầu cử hay tổ chức kỳ họp, mà còn đòi hỏi những cải cách sâu sắc trong cách thức hoạt động, lắng nghe và phản ánh ý kiến của cử tri. Đây không chỉ là trách nhiệm mà còn là yêu cầu cấp thiết để tăng cường niềm tin của nhân dân và khẳng định vai trò tối cao của Quốc hội trong hệ thống chính trị Việt Nam.

Mai An Nguyễn Anh Tuấn

Ngày…

Trong những ngày tên Sa Hoàng mới cho tàn phá đất nước Ukrraine xinh đẹp, bố bỗng nhớ đến kiệt tác kỳ lạ Những linh hồn chết của N. Gogol – văn hào người Ukraine, một bậc thầy của văn học Nga nửa đầu thế kỷ thứ 19 –, lát nữa sẽ tìm ngay cho con đọc. Những linh hồn chết đã mô tả một cách xác thực xã hội Nga thời nông nô với tầng lớp thống trị đáng ghê tởm, với “những linh hồn chết” giữa địa ngục trộn lẫn dương gian – nơi con người chỉ là nô lệ, những thân xác không có linh hồn, nơi lương tri và tự do bị tước đoạt tàn tệ. Chichikov, nhân vật chính của tác phẩm với những chuyến phiêu lưu đầy phi lý khắp nước Nga để mua những tá điền, những nô lệ đã chết nhưng chủ đất chưa khai báo, chưa xoá tên trong sổ với mục đích cầm cố, vay tiền nhà nước và bịp người khác, thông qua các địa chủ tham lam, nhàn rỗi, bóc lột nông dân một cách dã man… Cuốn tiểu thuyết trên mang tính cảnh báo sâu sắc, mạnh mẽ đối với những ai đã/ đang đánh mất lòng Nhân đạo, nhắc người ta nghĩ tới một nhân vật lịch sử hiện đại đang tạo ra những binh đoàn của “những linh hồn chết” kiểu mới gieo rắc sự tang thương cho con người…

 Charles Bukowski

T.Vấn chuyển ngữ

(Bản tiếng Việt gởi đến những ai không có Valentine bên cạnh trong ngày Valentine’s Day)

Khi bắt đầu nghĩ đến những đòi hỏi của xác thịt, thì ước muốn đầu tiên của Robert là một đêm nào đó, hắn sẽ tìm cách lẻn vào một viện bảo tàng các hình nhân bằng sáp và làm tình với những hình nhân nữ ở đó. Tuy nhiên, ý tưởng đó quả là một sự mạo hiểm. Vì thế, hắn đã tự giới hạn việc thực hiện những thèm muốn đó với người sáp, người nộm chỉ trong những tưởng tượng hoang dã về tình dục và đắm mình trong thế giới mà hắn đã tưởng tượng ra đó.

 Tom Fawthrop, The Diplomat ngày 14.2.2015

Tâm Bình dịch

Phong Âm

Sóng nước mênh mông, nước đẫm bùn lại cắn lấy sữa non trên ngọn đòng đòng trổ bông!

Lụt rồi, ai ngờ sẽ lụt.

Nước sông mấy bữa trước hãy còn ngấp nghé bên hòn đảo, thường đôi người chăn bò trên đê vẫn nhảy qua bãi cỏ xuống gò đất nổi giữa sông, chẳng để làm gì, hoặc theo thói quen hoặc để nhìn lên đám trẻ đang bày trò rủ nhau ùa xuống chỗ nước cạn, có gì đâu chỉ là chúng muốn nhặt vài hòn sỏi nhỏ rồi thò chân xuống nước quẫy tung tóe mà sao trong đôi mắt đen láy tự dưng nghịch ngợm hẳn lên, cong cong thành hình con chuồn chuồn nhỏ đạp nước. Con chuồn chuồn nhỏ vừa thò chân được xuống mặt nước, chợt giật nảy mình bật về phía không trung, những chiếc chân bỏng ran từ vô định của nó đã chạm đến bọng khí mát lạnh, lại chạm đến mặt nước phẳng lặng… nước, mát rượi, nó không hề biết rằng có một loại phép lặp không thuộc về ô ký ức đã giúp nó giữ trọn được sự thích thú ban đầu, cong cong lưng con chuồn chuồn đạp nước, đạp nước và hướng ánh nhìn về lũ trẻ trên triền đê – những đứa trẻ giấu đôi bàn chân trong chiếc giày đặt trên nền cát xém nắng. Bữa nay người chăn bò về sớm, trên hòn đảo nổi không còn ai, những đôi giày tưởng chừng sẽ bị bỏ lại… bầu không nén chặt để vẩn lên lớp âm thanh mỏng manh của tiếng chuồn chuồn con đạp nước. Chuồn chuồn ngoái nhìn, lặng chờ đợi. Những đứa trẻ ngồi lại rủ tai nhau, chúng nhìn về dòng sông rồi kể đôi ba câu chuyện truyền từ bà sang mẹ: “Có đấy, mẹ tớ bảo rằng họ là tiếng dẫn dụ của dòng sông”, “Ừ, chúng mình về đi, nay chẳng có người lớn”. Con chuồn chuồn ngỡ ngàng, thân thể cong cong dần duỗi thẳng song song bề mặt phẳng lặng, như thể đánh mất niềm tin yêu trong sáng, đôi mắt đen tròn cúi nhìn xuống mặt nước, nó thấy mình đã quay đầu về phía bờ bụi, thấy bóng dáng của những đứa trẻ trong chiều nhạt nhòa dần xa khỏi bóng nó, bóng nó cũng dần xa tan biến trong lẻ loi đã trôi trên mặt nước xa dần khỏi cái bóng chẳng thể gọi tên.

 Mai An Nguyễn Anh Tuấn

Vào sách

Hai chục năm qua, những lúc không làm phim, Tuấn Cận tôi thường “ngứa tay” viết nhật ký, tản văn, tạp bút, tùy bút – mà động lực chính yếu là cần trò chuyện với đứa con gái đầu lòng từ lúc sinh ra đến khi bước vào đời sinh viên, để nó sẽ có điều kiện hiểu thêm về thời nó đã sinh ra, lớn lên, và trưởng thành như một Công dân xứ Đông Lào đầy ngổn ngang; đồng thời cảm thông với ông bố vào tuổi làm lễ “Khao” cổ truyền mà suốt ngày lầm lụi viết thuê, làm các loại phim thượng vàng hạ cám để nuôi sống một gia đình nhỏ và mong nói được điều gì đó với Cuộc đời – điều mong mỏi nhỏ nhoi vô hại nhưng khiến nó từng hờn dỗi phát khóc: “Bố thôi kiểu “phản biện” ấy đi, tránh “mồm chó vó ngựa” cho con nhờ, con được yên thân học hết đại học và kiếm được cái nghề…”. Tuấn Cận tôi buộc phải nghe lời, chỉ vì thương nó, nếu lỡ bị liên lụy bởi dính phải cái tội “yêu thư yêu ngôn” do ông bố dở hơi từ thời ngây dại trót ảnh hưởng cái ý tưởng cao siêu “Dùng cán bút làm đòn xoay chế độ”, thì tôi thực có tội và đáng ân hận lắm…

Gõ giùm

Những câu thơ tách nhau đơn độc
Không vần
Nhịp điệu nảy như quả bóng xuống những bậc thang bằng chữ Em viết như xé mình trên giấy
Đốt giấy trong những lăn lộn cuối ngày
Xoá bỏ và hình thành
Lùi lại và bước tới

 Inrasara                                                                                             Tiểu thuyết

VĨ THANH 1

1

2:54h, ngày 15-4-2022

Ba ngày sau sự cố. Mọi người tập trung nơi khu trung tâm Ban chỉ đạo Thế giới Hầm.

- Lần này thật không anh? - Tôi hỏi T’maung.

- Thật, - T’maung trả lời, không nhìn tôi mà nhìn sang Halang.

- Cei sứ giả cho hay chính phủ đang lên kế hoạch dời dân.

- Cham còn chịu đợi kế hoạch trên sao? - M7 hỏi trống.

- Hẳn rồi. Cei sứ giả cho hay lũ người tranh nhau kéo nhau tháo chạy, không ai níu kéo nổi. Cei sứ giả thêm, loạn quá 75 ấy.

- Em cứ tưởng lại báo động giả, - tôi nói.

- Khi ấy là để tống cổ loài công dân Hầm giả hiệu thôi, - T’maung nói.

- Cũng là cách tập sự cho công dân Hầm biết cảnh giác…

- Anh tin bọn chúng đã bay hết sạch? - M2 hỏi.

- Bọn gan nhái đó nhặm lẹ lắm.

Im lặng.

 Mai An Nguyễn Anh Tuấn

Ngày 17- 2, để hiểu thêm về cuộc xâm lược của bọn Đại Hán trên các tỉnh biên giới phía Bắc nước ta, cần đọc lại tác phẩm khá độc đáo của nhà văn Dương Thu Hương mà đến nay dường bị lãng quên (không hiểu vô tình hay cố tình?), đó là truyện ngắn Chân dung người hàng xóm”, in trong tập truyện cùng tên do NXB Văn học ấn hành năm 1985…

 Truyện ngắn Ngu Yên

Xác Hoàng cháy đen, tìm thấy, kẹt trong chiếc xe nổ tung, cháy rụi. Đáng lẽ nhà quàn không trưng bày trong hòm mở nắp, nhưng di chúc của anh, đã viết sẵn, muốn được nhìn thấy người thân, bạn bè, người quen một lần cuối. Hoặc đó là câu viết trá hình cho ý nghĩ ngược lại. Anh có tiểu sử làm việc cho văn phòng thám tử tư nổi tiếng trong tiểu bang Texas, trước khi trở thành nhà phê bình nổi bật và có thú chơi leo núi. Cả hai nghề nghiệp này đều có điều gì ngược ngạo với sự thật.

Xác quấn băng vải đen, kín mít kiểu xác ướp Ai Cập. Xác đen, hòm nền vải đỏ láng, trông kỳ dị. Anh độc thân, chỉ có một em gái, Yến, và cô đã quyết định làm theo ý anh nhưng chỉ trưng bày một ngày, thay vì hai, sau đó sẽ đốt một lần nữa.

Vì chỉ một ngày thăm viếng, người đến đông đảo từ sáng đến tối. Phòng quàn trở thành nơi xì xào, kéo dài ra ngoài sân trở thành ồn ào. Bạn văn chương của nhà phê bình, bạn vui chơi ăn nhậu với nhà thám tử, bạn thể thao leo núi, và bạn giang hồ, tụ tập như tại một ngã tư người đổ về từ bốn phương.

Quan tài mở nắp, chỉ một giàn hoa tang. Không có bàn thờ. Không nhang khói. Không có chữ viết treo lủng lẳng. Có người nhìn cảnh xơ xác, cảm thấy tội nghiệp. Có người cảm thấy nghệ thuật độc quạnh, cho là độc đáo.

Có lẽ, người chết cháy cần phải chôn cất vội vã. Sự chuẩn bị của mọi người gần như tối thiểu. Yến biết anh mình không tin đời sau. Mọi ý nghĩa, mọi giá trị đều ở đời này. Anh tin vào sự hữu hiệu, hữu ích của tinh thần và vật chất. Có trường hợp tinh thần cao hơn. Có trường hợp vật chất cần thiết hơn. Anh thường nói với Yến, sống là chuỗi chọn lựa giữa tinh thần và vật chất. Vì vậy, nàng chọn lựa không khí tinh thần cho đám tang thay vì vật chất rình rang.

Hoàng quan sát, theo dõi người xung quanh.

Hoàng xém chút nữa bật la lớn khi cô bạn gái đến nhìn xác đen thui, tay chân cong queo, hình thể méo mó, cô gập người xuống, mửa thốc vào quan tài. Những người phục vụ nhà quàn và Yến rối loạn lau chùi kỹ lưỡng, dù sao vẫn phảng phất mùi chua. Cô bạn gái khóc thảm thiết, không biết vì thương xót hay vì xấu hổ. Yến lén lấy chai dầu thơm mang theo trong xách tay, xịt vào quan tài và lên thân xác người anh khốn khổ.

Thế giới của Yến yên tĩnh, khác hẳn thế giới của Hoàng. Nàng ly dị chồng, tuổi trạc ba mươi hơn, có hai đứa con. Làm việc cho một công ty kế toán. Sống khép kín với tâm nguyện nuôi con nên người. Có lần anh nàng nói, “Em li dị không phải đi tu.” Anh đưa cho Yến cất giữ giấy tờ cần thiết. Trong di chúc, anh để lại cho em gái duy nhất tất cả tài sản. Bảo hiểm nhân thọ và hàng ngàn cuốn sách.

Yến ngồi trong phòng quàn suốt ngày, lịch sự chào hỏi, trả lời qua loa những câu hỏi qua chuyện. Không biết từ đâu anh Hoàng quen nhiều người quá vậy. Em không thể dối lòng, anh chết, em cũng buồn, nhưng đồng thời thoải mái và vui. Số tiền bảo hiểm nhân thọ của anh sẽ giúp em mua nhà, thay xe cũ và cho con vào đại học. Thiệt là cảm ơn anh. Còn mấy ngàn cuốn sách, anh mua làm gì nhiều quá vậy. Bao nhiêu tiền đó, anh có thể làm nhiều chuyện có lợi hơn đọc sách. Người ta nói anh gàn. Đúng thôi. Từ nhỏ đã như vậy. Họ đến càng đông càng tạo nên không khí vui nhiều hơn buồn, cho dù buồn giả vờ. Rất ít người trang nghiêm, càng ít người thương tiếc. Họ chia ra nhiều nhóm khác nhau, thì thào, cười rúc rích. Có người đang cười vội tắt, vội bụm miệng vì cảm thấy có lỗi với người bị cháy. Sách của anh em không muốn giữ. Bỏ rác thì phí phạm. Các thư viện không còn nhận sách cho. Anh Hoàng, lái xe giỏi như anh, sao lại rớt xuống đèo? Hai người bạn của anh đang chụp hình xung quanh quan tài. Đó, anh thấy chưa, họ cố đưa đầu anh cháy vào khung chụp với ánh mắt giả buồn và khóe miệng nhếch vui. Mai họ sẽ đưa hình lên Facebook với đôi lời thương tiếc quen thuộc để đổi lại mấy bàn tay bật ngón cái, trái tim, và mặt tròn phun lệ. Hoàng từng nói với Yến, nếu cái chết một người có thể tạo niềm vui cho người khác, cái chết đó có giá trị. Yến không tin.

Hoàng quan sát, theo dõi người xung quanh.

Yến đếm trên đầu ngón tay những người mặc y phục đen phù hợp viếng tang. Hầu hết mặc áo quần bình thường như đang đi làm hoặc đang dạo phố chợ ghé qua. Duy một đàn ông khác thường làm nàng chú ý. Ông mặc quần jeans xanh và áo sweatshirt xám đậm, có mũ chùm, kéo che hết nửa mặt. Ông đến rất sớm. Ngồi yên trong một góc kiểu con mèo rình chuột. Khi người viếng đông dần, ông di chuyển nhẹ nhàng đến gần nhóm này rồi sang nhóm khác, tham dự nhưng không nói gì, có thể là người bạn câm hoặc một thám tử, bạn kỳ dị của anh Hoàng. Cũng có thể là gã vô gia cư chuyên đến đám tang lẫn lộn vào khách viếng để ăn chiều. Yến đã mang đến bánh mì, bánh bao, xôi chè, cà phê, nước uống trong phòng ăn cạnh bên. À, cây chanh anh mua cho em tết năm trước, tuần rồi mới ra hoa. Thơm thật là thơm. Kìa, có một cô đang đánh lại màu son môi để chụp với ma. Anh thật là giống ma. Có lúc ông khách khác thường lẻn ra ngoài sân với đám ồn ào. Có lúc ông vào phòng quàn với nhóm xì xào. Dường như không ai quan tâm ông hiện diện, ngoài trừ Yến.

Hoàng quan sát, theo dõi người xung quanh.

Bất chợt Hoàng nghe mấy bà ngồi hàng thứ ba thì thầm. – “Không biết anh này lúc còn sống ăn ở ra sao mà đến nỗi bị chết cháy. Chết rồi còn bị mửa lên. Có khi xui xẻo đến ba đời.” – “Tôi quen anh ta khá lâu. Ham chơi thôi, tài hoa, tốt bụng, được nhiều cô chú ý.” – “Thời buổi bây giờ mà còn nói chuyện dị đoan như bà. Bác sĩ Nhân, luật sư Thiện, giáo sư đại học Hoàng Tiến, cha mẹ họ chết đuối ở Biển Đông khi vượt biên, xui chỗ nào đâu?” – “Nghe nói, khi kéo anh ra khỏi xe, chỉ còn thân mình và cái đầu. Không có chân tay. Chắc đã bị cháy rụi.” – “Cái xác kia tuy băng bó nhưng đầy đủ chân tay mà.” – “Chân tay giả.” – “Giả giống như thật, cong queo giống như cháy.”

Có một lúc Hoàng chú ý đến nhóm nhà văn đang đấu láo ở ngoài sân. – “Anh Hoàng mất sớm quá. Nghe nói anh sắp đưa ra một phong cách phê bình văn học mới. Các bạn có biết không?” – “Ông nội này phê phán thẳng thừng làm mất lòng nhiều người. Các bạn biết mà. Họ thù cho đến chết.” – “Ừ, dân ta mà thù ai, ngoài miệng tươi cười mà trong lòng đỏ lửa.” – “Phê bình mà chỉ khen với nịnh thì phê bình làm gì. Viết một bài ca ngợi cho rồi.” – “Văn học kém vì không có phê bình đúng đắn. Văn chương giậm chân tại chỗ, lỗi thời vì không có văn học cập nhật với thế giới.” – “Anh ta phê phán sắc như dao bén. Đúng hay không chưa biết, nhưng ghét bỏ, thù hận là chắc rồi.” – “Các ông biết không, nhóm “Nhân văn Mã thượng” ghét thằng này lắm. Đám mạng lưới “Văn học truyền kỳ” cũng vậy.” – “Đúng, tui ghét thằng đó.” – “Vậy đến đây làm gì?” – “Coi nó cháy.” – “Mấy ông hèn quá. Lúc Hoàng còn sống sao không nói thẳng với nó hay viết bài chửi nó.” Một người trong bọn nói lớn tiếng, vất điếu thuốc xuống đất, giậm lên, chà nát tàn lửa, rồi bỏ đi ra. Chiếc xe Toyota của anh phóng nhanh khỏi bãi đậu.

Hoàng quan sát, theo dõi người xung quanh.

Anh đi nhẹ vòng ra sau lưng nhóm đàn ông trung niên còn rề rà nơi phòng ăn với ly cà phê nóng. – “Các ông biết không, lúc Hoàng còn làm thám tử tư, hắn giải quyết nhiều vụ án tưởng phải xếp hồ sơ vì không tìm ra thủ phạm.” – “Nghe nói, anh ta bị bọn xã hội đen ám sát nhưng hụt chết.” – “Tôi quen Hoàng khá lâu, biết rõ tính tình của anh ta. Hoàng tin tưởng vào việc sử dụng thực tế rồi hư cấu bằng tưởng tượng để cảm thấy được những mặt khác sâu, rộng và vô hình. Sau đó đem vô hình áp dụng lại, thực tập vào thực tế hữu hình. Như vậy có thể nhìn thấy những cách tiếp cận sự thật.”

Nhìn thấy Phượng ngồi lặng lẽ trong một góc, Hoàng xúc động đến gần, đứng im sau lưng. Chàng cảm được sức đau đớn của nàng toát ra từ vóc dáng lưng cong và đầu cúi xuống. Phượng là người yêu mới nhất, quen nhau hơn sáu tháng và chàng có ý định sẽ cưới nàng làm vợ, nhưng bây giờ thì không cách nào. Mọi chuyện xảy ra bất ngờ và nhanh chóng. Tiễn biệt người yêu qua đời sau là một thứ gì khủng khiếp hơn lời diễn tả mà người nữ phải cam nhận. Sợ mình không thể kìm chế được lòng, Hoàng bỏ đi qua nhóm khác.

“Nghe nói, anh ta thay đổi cách phê bình văn học. Không biết có đúng không?” – “Theo tôi hiểu thì như thế này.” – “Đừng nói cao cấp quá, tôi không nắm bắt được.” – “Này, tôi ví dụ bình dân nhá. Nếu anh phê phán tôi là Bắc Kỳ già, thành công nhờ trên bợ dưới đạp. Tất nhiên tôi sẽ thù anh và chờ có dịp sẽ ra tay trả đũa. Nhưng nếu anh nói vui vẻ rằng tôi thành công nhờ lúc nào mất thăng bằng có người ở dưới đỡ đần, rồi khi kẻ trên chao đảo tôi lại xoay xở giúp họ lấy lại tư thế. Như vậy, tôi vừa hài lòng vừa hiểu rõ ngụ ý của anh.” – “Hay a!”.

Hoàng nhận ra anh Lực, người cố gắng giải thích học thuyết Phê bình Thám tử. Ví dụ của anh không sát nghĩa lắm. Thực tế, phê bình phải gần gũi với giải trí để người đọc có thể hưởng thụ sự thú vị văn chương. Nhưng phê bình đã theo học thuật và hàn lâm nghiêm túc quá xa, mất hết độc giả. Phê bình cần phát ra từ tấm lòng làm đẹp làm hay và một phong cách diễn đạt bình tĩnh xem trọng thẩm mỹ, không mang ý định phê chuẩn. Nhà phê bình cần chuyển hướng và tái tạo lại cơ bản.

“Anh chàng này thích leo núi. Dù là tài tử anh đã leo nhiều ngọn núi cao.” – “Trò này nguy hiểm.” – “Vâng, leo núi không chỉ cần can đảm mà cần tinh thần chinh phục cao.” – “Anh Hoàng là một nghệ sĩ leo núi. Có lần anh bỏ ra nửa ngày đề lần mò như thằn lằn bò ra mõm đá cheo leo giữa trời, chỉ để bứng một cánh lan núi hiếm có.” Hoàng cảm thấy sung sướng khi nhớ lại giây phút anh gỡ hết rễ lan bám sâu vào đá, rồi một tay bỏ vào ba lô đeo bên hông. Tìm cái đẹp không phải dễ dàng chỉ phô trương bằng chữ. Sau khi tìm được, nuôi cái đẹp cho nó thêm đẹp lại là một công trình công phu khác.

Một nhóm trẻ chụm nhau ở góc phòng sau phòng quàn. Có đứa gọi Hoàng bằng anh, có đứa gọi bằng chú. Thậm chí có đứa gọi bằng thầy. Họ khá gần gũi với Hoàng về chữ nghĩa. Hoàng di chuyển từ tốn đến gần lắng nghe. “Em ra trường cử nhân văn chương, rồi theo khoa nghiên cứu phê bình văn học, nhưng em thích lối phân tích phê bình của thầy Hoàng. Hay nhất là không gây rối.” – “À, mới đây thôi. Trước kia anh Hoàng gây nhiều sôi nổi trong giới văn chương Việt. Lối phê bình cũ của anh trung thực mà đau đớn.” – “Vậy sao, còn lối mới thì thế nào?” – “Anh chia sẻ với tớ, gọi đùa là lối phê bình thám tử.” – “Nghĩa là sao?” – “Anh Hoàng nói, trước kia anh lầm, cần phải xin lỗi nhiều người. Lối phê bình mới bắt đầu từ khái niệm… Ê, muốn nghe không?” – “Đừng lào xào để ảnh nói tiếp.” – “Anh Hoàng giải thích với tớ rằng người ta thường nghĩ, thám tử là việc đi tìm bằng chứng để bắt kẻ gian. Không phải, công việc của thám tử là tìm ra sự thật. Đúng hơn, là làm sao để người khác thấy được sự thật. Phê bình không cần phải kết án đúng sai, mà làm sao cho sáng tỏ ý nghĩa của văn bản, của tác giả cho người đọc tiếp cận.” – “Rồi sao?” – “Tiếc quá, tớ không biết gì thêm.”

Hoàng muốn giải thích với họ, phương pháp tìm hiểu điều tra của thám tử khác với công an cảnh sát, càng khác với lối hành xử của tòa án và thẩm phán. Quan điểm hành sự của thám tử dựa trên khoa học và bằng chứng, cùng một lúc với khả năng tưởng tượng. Chỉ có tưởng tượng của người đọc mới bắt kịp vô thức của người viết. Nhưng anh không thể nói.

Hoàng quan sát, theo dõi người xung quanh. Họ bắt đầu ra về, trả lại bản chất yên tĩnh thê lương dễ sợ cho nhà chứa xác.

Gần giờ đóng cửa. Vài người bạn thân với Hoàng giúp Yến dọn dẹp phòng ăn, đổ rác và sắp đặt lại bàn ghế. Xong việc, họ từ giã ra về. Trong phòng quàn chỉ còn Yến và người đàn ông đội mũ chụp.

Nàng đến trước quan tài nhìn anh mình đen đủi nằm dị dạng. Anh Hoàng, mai em sẽ mang tro anh chôn dưới cây chanh trong chậu như anh dặn dò. Mùa sau chanh ra trái em sẽ làm chanh muối và kẹo chanh gừng. Xác chết quấn vải đen dưới ánh đèn vải đỏ láng, lấp lánh như lửa ngọn. Anh Hoàng, em không hiểu, mình chỉ có hai anh em mà sao ít thương nhau như những gia đình khác. Có lẽ vì khác tính. Anh giống ba, em giống má. Nhưng ba má thương nhau đến già. Có lẽ tại anh trăng hoa với đàn bà làm cho chồng em bắt chước. Ừ, không phải tại lỗi anh đâu. Yến nhìn xuống dưới phần chân của Hoàng, thấy chiếc khăn tay màu trắng của ai nhét dưới lớp vải. Vài góc khăn chĩa lên, vài nụ hoa kèn trinh bạch. Anh Hoàng, lại con nhỏ nào lãng mạn.

Yến tổng kết lại một ngày hơn 12 tiếng ở phòng quàn. Thời gian cuối cùng của xác chết với người sống trước khi tan vào tro bụi. Mửa, khóc, mỉa mai, ác ý, dò hỏi, chia sẻ, vân vân, đủ thứ loại tình cảm, dù tốt hay xấu cũng làm người sống mỏi mệt, làm người chết không được yên.

Thấy người đóng phòng xuất hiện, Yến lấy xách tay, chào, cảm ơn, hẹn ngày mai, nàng đi ra cửa. Người đàn ông kỳ dị đi xéo qua, chận đường nàng ngoài hành lang. Yến định sừng sộ, nhân viên nhà quàn còn nấn ná xung quanh.

Người đàn ông kéo vành mũ sụp lên. Ánh mắt và nụ cười quen thuộc, ông đưa ngón tay lên miệng, ra dấu đừng lên tiếng. Rồi đưa nàng xâu chìa khóa. “Em nhớ đến văn phòng làm giấy tờ lấy bảo hiểm. Chìa khóa lớn mở cửa trước phòng anh. Chìa khóa nhỏ mở tủ sắt ở đầu giường. Đừng tìm anh. Khi nào thuận tiện anh sẽ tìm em. Giữ im lặng, tuyệt đối, không cho ai biết.” Anh ta quay lưng bỏ đi, nói vừa đủ nghe: – “Thằng ăn cắp xe anh rớt đèo chết cháy. Đừng chôn tro nó dưới gốc chanh.”

Truyện ngắn, 2.872 chữ. Ngu Yên, 2024.

 Phan Tấn Hải

Nhiều người Việt các tiểu bang khác, khi tới thăm Quận Cam, bước vào Phước Lộc Thọ, sẽ kinh ngạc khi thấy hàng loạt áo dài sản xuất từ Việt Nam được may khéo, kiểu dáng tân kỳ, bán chỉ có 10 USD một áo. Rẻ kinh khủng, nhưng đồng bào mình ở quê nhà sống nhờ như thế. Rồi tới những món hàng nghệ thuật như đồ gốm sứ, vòng tay, tràng hạt, nón lá, đồ chơi trẻ em... đều bán rất rẻ. Chúng ta thắc mắc tại sao lại rẻ như thế. Hẳn nhiên, khi vào Phố Tàu Los Angeles, bạn cũng sẽ có những kinh ngạc tương tự với áo xường xám và các món tương tự từ nhiều thị trấn Hoa Lục.

 Lê Học Lãnh Vân

TỪ SỰ THẬT VỀ HÌNH TƯỢNG LÊ VĂN TÁM

Tới giờ chắc ít người còn tin nhân vật Lê Văn Tám là người thật. Giáo sư Phan Huy Lê là người quả quyết nhân vật Lê Văn Tám do hư cấu, và trong bài “Sự thật về hình tượng Lê Văn Tám”, ông viết: “Về nguyên lý, mọi kết quả nghiên cứu sử học càng khách quan và trung thực, càng có tác dụng tích cực xây dựng nhận thức lịch sử đúng đắn và không có gì mâu thuẫn với các biểu tượng lịch sử, các tượng đài yêu nước có giá trị được nhân dân tôn vinh…”.

 Nguyễn Duy

1. LÊN MẶT TRẬN NGÀY ĐẦU

Lên xứ Lạng

chưa thấy thành Tiên Xây

đâu chùa Tam Thanh

đâu nàng Tô Thị...

 Huy Đức

Nguyễn Thị Hậu

1. Tháng Hai thường là tháng Giêng âm lịch, xuân đã về nhưng giá rét ngày đông chưa bớt. Trên vùng cao đào mận bắt đầu nhú lộc xanh non giữa sương mù bên những hàng rào đá dọc con đường cheo leo ngoằn nghèo dốc đứng. Năm nào cũng vậy, tháng hai đến những ký ức nóng bỏng của cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc 1979 lại tràn về trong trái tim trong trí óc mỗi chúng ta...

 Mai An Nguyễn Anh Tuấn

Tranh của họa sĩ Nguyễn Lý Phương Ngọc

Trước hình ảnh những kẻ đi xe hơi Lexus sang trọng quây tới một anh chạy shipper tàn tật chưa kịp tránh được xe ô tô trong ngõ hẹp, dù xe chẳng xây xước gì, và để một tên hành hung anh này một cách dã man, tôi đã có dòng phẫn uất: “Lũ chó điên khốn nạn!”. Theo clip trên mạng xã hội thì mặc dù anh shipper đã xin lỗi trước nhưng những người trên ô tô vẫn tiếp tục lớn tiếng chửi bới, còn tên tài xế lao vào đấm đá vào thân vào đầu thanh niên giao hàng, nạn nhân còn bị đánh bằng mũ bảo hiểm đến vỡ nát!

 Charles Bukowski

T.Vấn chuyển ngữ

Bukowski trên xe buýt - Ảnh: yanko.lib.ru

Tôi rời xe buýt đặt chân xuống một thành phố ở Texas. Trời lạnh, mà tôi lại đang bị bón. Vượt quá sự mong đợi của tôi, căn phòng thuê ở khách sạn rất lớn, sạch sẽ, chỉ có 5 đô la một tuần. Trong phòng lại còn có lò sưởi nữa. Tôi vừa cởi bỏ được bộ quần áo ra thì có một ông già da đen bước vào phòng và dùng một cây que dài thọc vào lò sưởi. Tôi thầm hỏi chẳng có miếng củi nào trong đó cả mà ông ta thọc gậy vào để làm gì. Rồi ông ta quay sang nhìn tôi, tay túm lấy hạ bộ của mình, miệng phát ra một âm thanh rất khó hiểu. Và tôi nghĩ, có lẽ ông ta cho tôi là một thằng vô lại nào đó nên mới hành xử như vậy. Nhưng tôi đâu phải loại đó nên đành xin lỗi không thể giúp gì ông ta. Hừm! tôi nghĩ, cuộc sống con người là phải thế, đó cũng là cách thế giới này vận hành. Cầm cây gậy lò sưởi, ông ta còn đảo qua đảo lại trong phòng vài vòng trước khi bỏ đi.

Bức Simultaneous visions (1912) của Umberto Boccioni (1882-1916); nguồn: wikiart.org    

 Inrasara                                                                                             Tiểu thuyết

Chương 6

DUY RÁC HẠT NHÂN LÀ MUÔN NĂM

Ngày 16-9-2019

No nukes Taiwan Đài Loan

Đài Loan, dân số 23 triệu, diện tích 36.197km2. Trước, Liên Hiệp quốc công nhận Trung hoa Dân quốc tức Đài Loan, sau Trung quốc lớn mạnh, đã buộc đảo quốc dân chủ này thành Trung quốc Đài Loan.

Lê Học Lãnh Vân

Khi nghĩ về các Tổng bí thư Việt Nam, nhiều người tiếc cho ông Nguyễn Phú Trọng. Tuy ông chính thức chỉ là một trong tứ trụ nhưng uy thế chính trị của ông khiến ông gần như có vị trí độc trụ trên thực tế. Được tin tưởng là liêm chính, nắm quyền lực tập trung mạnh, ông có thể tiến hành cải cách sâu rộng và nếu vậy thì ông đã chiếm vị trí rất sáng trong lịch sử Đảng và lịch sử quốc gia. Tiếc thay, ông chỉ an phận ở vai trò người đốt lò vĩ đại và người góp phần nâng cấp quan hệ đối ngoại với Hoa Kỳ!

 Ngô Thị Kim Cúc

Đầu năm, Văn Việt mở-hàng bằng chuyến về Lộc Ninh thăm chị Nguyễn Thị Thụy Vũ.

Lần đi-hụt gần nhứt là lần chị Thụy Khuê về Việt Nam cách đây vài năm, nhưng dự định đã không thành khi bạn bè ở Sài Gòn được người-nhà-nước khuyến nghị "không nên đi", còn gia đình ở Lộc Ninh cũng được người-nhà-nước cảnh báo "không nên tiếp".

 T.Vấn & Bạn Hữu thực hiện (2025)

Rời nhau – Nhạc: Từ Công Phụng; Ca sĩ trình bày: Ngọc Bích

 Nguyễn Xuân Thọ

Trang mạng Đại sự ký Biển Đông (dskbd.org) vừa công bố tài liệu “White Paper on The Hoang Sa and Truong Sa Island – Ministry of Foreign Affairs - Republic Vietnam 1975” (Sách Trắng về Hoàng Sa và Trường Sa của Bộ Ngoại giao Việt Nam Cộng hòa 1975)[*].

 Tô Văn Trường

Sau khi tôi viết bài Nguyễn Hữu Đang – Một kiếp nhân sinh giữa thăng trầm lịch sử nhiều bạn đọc đã hỏi: “Sao anh không viết về danh tướng Trần Độ?” – một con người kiệt xuất, một nhà văn hóa, một danh tướng tài ba, cũng là người con của quê lúa Thái Bình.

 James Joyce

Trịnh Y Thư dịch từ Dubliners, NXB Alfred A. Knoff, 1991.

Cô ngồi bên cửa sổ nhìn trời tối buông xuống đại lộ. Đầu cô dựa lên rèm cửa sổ và trong mũi cô là mùi vải cretonne [1] bụi bặm. Cô cảm thấy mệt mỏi.

 Inrasara                                                                                             Tiểu thuyết

Xử lí đất nhiễm xạ, như là chuyện đùa

Họ hớt khoảng 5cm bề đất bề mặt bị nhiễm xạ đi, để rửa. Chuyện đùa! - Ông Baba cười lớn, tiếng cười đắng chát nghẹn lại nơi cuống họng.

Nhà thơ nên biết, tổng chi tiêu mỗi năm của Chính phủ nhật là 100 jo-in, chi phí rửa đất bẩn ở đây ngốn hết 20 jo-in, nghĩa là một phần năm cái tổng kia. Đến nay họ đã tiêu mất 5-6 jo-in, mà nọ tới đâu. Công ty Xây dựng nhận thầu hốt bạc thì có.

Thái Hạo

1.

Muốn hiểu hiện tại, hãy xem lại lúc bắt đầu. Ông Minh Tuệ đã đi bộ như thế 6 năm ròng trước khi bị truyền thông mạng xã hội phát hiện và cho lên sóng. Đoàn người rùng rùng kéo theo, đến Nghệ An thì hầu như vỡ trận. Người ta chen lấn nhau, xô đẩy nhau để được nhìn thấy ông, để được chạm vào người ông, để được cúng dường cho ông. Đồ ăn bày la liệt trước mặt ông như nhà có đám giỗ. Khi ông bị đưa về Gia Lai và phải “ẩn tu” trong lán rẫy, khách sạn ở vùng lân cận cháy phòng, nhiều người bất chấp gian khổ vượt núi băng rừng để “đột kích” vào nơi ông ở, nhiều người khác đến lạy lục và bốc những nắm đất xung quanh để mang về thờ.

 Giới thiệu Charles Bukowski (1920-1994)

T.Vấn

Henry Charles Bukowski (1920-1994) là một nhà thơ, nhà văn người Mỹ gốc Đức. Là con trai duy nhất của một quân nhân Mỹ và một phụ nữ Đức. Năm ông được 3 tuổi, cha mẹ Bukowski qua Mỹ và sinh sống ở Los Angeles. Ông trưởng thành ở đây và theo học Los Angeles City College từ 1939 đến 1941. Sau đó, Bukowski bỏ học, di chuyển đến New York với ước vọng trở thành nhà văn. Truyện ngắn của Bukowski được đăng tải lần đầu tiên năm 1944 và sau đó là một chuỗi dài nhiều năm, tuy vẫn viết, nhưng ông không có may mắn được các nhà xuất bản và tạp chí văn học để ý tới. Trong khoảng thời gian gần 20 năm, vì thất chí khi mộng ước chưa thành, ông trở nên nghiện rượu, sống cuộc sống bê tha, rày đây mai đó và đã làm tất cả mọi công việc lao động chân tay cực nhọc để có tiền mướn nhà, mua rượu và bao gái: rửa bát nhà hàng, tài xế lái xe tải, gác dan, trông coi trạm xăng, phu khuân vác và đã từng làm nhân viên của Bưu điện Hoa Kỳ hơn 10 năm. Ông quyết định bỏ việc làm ở Bưu điện chỉ sau khi có lời hứa hẹn của một người bạn và cũng là người trông coi một cơ sở xuất bản sẽ chu cấp đủ cho ông để ông chỉ chuyên tâm vào việc viết lách.

 Hiếu Tân

Nhân đọc bài bình luận của triết gia Slavoj Žižek đăng trên THE GUARDIAN tháng Tám 2013[1], (xem tài liệu kèm theo, Hiếu Tân dịch).

*

Bộ ba tiểu thuyết Cặp song sinh kỳ ảo[2] có nhiều chủ đề, gồm ba phần: Quyển vở lớn, Chứng cứ và Lời nói dối thứ ba; nhưng theo tiêu đề bài báo, Žižek chỉ bàn đến vấn đề cái ác ở hai đứa trẻ song sinh, mà ông đọc trong Quyển vở lớn, và ông kết tội nặng nề là “hoàn toàn vô đạo đức.” Kinh quá.

Trong bài này tôi bàn lại với ông xung quanh vấn đề này, chỉ dựa trên những trường hợp mà ông dẫn trong bài (theo thứ tự của tôi).

1. Người lính đào ngũ

2. Tập làm ăn mày

3. Viên sĩ quan nước ngoài

4. Chuyện cô hầu gái

5. Tống tiền

6. Trợ tử bà ngoại

*

1. Chuyện người lính đào ngũ

Khi chúng tôi trở lại, với thức ăn và chiếc chăn, anh ta nói:

- Các cậu tốt quá.

Chúng tôi trả lời:

- Chúng tôi không cố gắng để tốt. Chúng tôi mang cho anh những thứ này vì anh tuyệt đối cần chúng. Thế thôi.

(CSSKA, tr 39)

Mang đồ ăn và chăn ấm cho người lính sắp chết đói chết rét thì rõ ràng là việc tốt, nhưng khi được khen, hai đứa (từ đây tôi gọi tắt hai đứa trẻ song sinh là “hai đứa”) không nhận là tốt (không phải khiêm tốn) mà chúng “không cố gắng để tốt”, mà chỉ “vì anh tuyệt đối cần chúng. Thế thôi.”

Làm việc gì, chỉ vì việc đó là “tuyệt đối cần thiết”đó là nguyên tắc hành động của chúng, xuyên suốt tất cả các hành động của chúng trong sách. Không cảm xúc (thật ra là không để lộ cảm xúc, hay chỉ thể hiện qua hành động) chỉ dựa trên lí trí, như thế có phải vô đạo đức không, cho dù bản thân hành động là tốt (hay ít nhất chúng cho là tốt)? Như hành động kể trên, tôi tin rằng chính Žižek cũng phải thừa nhận là tốt, nhưng ông cho rằng nó không đạo đức, vì thiếu một sự thấu cảm. Thử so với những người đầy thương cảm, đầy trắc ẩn nhưng không hành động gì (chẳng hạn, vì không dám), ai đạo đức hơn?

Nhưng đấy chỉ là chuyện chăn và bánh. Cũng trong câu chuyện này, có một đoạn đối thoại, nghe không mủi lòng mấy, nhưng chắc chắn mở rộng tầm suy tư của bạn đọc hơn. Người lính, phải chịu đói rét như thế vì phải chốn chui lủi, nếu bị bắt, chắc chán anh bị hành hình.

- Tôi rời trung đoàn không có giấy phép. Tôi chạy trốn. Tôi là một người đào ngũ. Nếu họ tìm thấy tôi, họ sẽ bắn hoặc treo cổ tôi.

Chúng tôi hỏi:

- Như một kẻ giết người?

- Đúng rồi. Như một kẻ giết người.

- Thế nhưng anh không muốn giết bất kì ai. Anh chỉ muốn về nhà. - Đúng, tôi chỉ muốn về nhà.

(CSSKA, tr 39)

Một nghịch lý của chiến tranh! Anh “muốn về nhà” - là một cái tội. “Không có kẻ thù” - là một cái tội. Không muốn giết người - là một cái tội. Phải bắn, hoặc treo cổ! Công lý của loài người mà sao con người thấy đau lòng quá.

Hai đứa chỉ hỏi, không nói gì. Suy ngẫm là phần của người đọc. Bắt chúng ta phải suy ngẫm, là hai đứa bé mới hơn 11 tuổi. Có vấn đề đạo đức nào ở đây? Không phải đạo đức, mà “đạo lý của những vai trò”. Tôi nghĩ, bên ngoài chiến trường, người nào quyết liệt lên án anh lính này là người có thể coi chiến tranh là lý tưởng cao đẹp. Tiếc thay tôi không được biết quan điểm của triết gia Žižek về vấn đề này.

2. Tập làm ăn mày

Chúng tôi trả lời:

- Chúng tôi không muốn làm việc cho bà, thưa bà. Chúng tôi không muốn ăn xúp của bà hoặc bánh mì của bà. Chúng tôi không đói.

Bà ta hỏi:

- Thế tại sao chúng mày ăn xin?

- Để tìm xem nó có tác động gì và quan sát phản ứng của mọi người.

Bà ta bước đi và chửi:

- Mấy thằng du côn ranh con bẩn thỉu! Lại còn láo nữa chứ!

Trên đường về nhà, chúng tôi ném táo, sôcôla, bích quy và những đồng xu vào đám cỏ cao bên đường. Nhưng không thể nào vứt đi những cái vuốt ve khỏi tóc chúng tôi. (CSSKA, tr 33)

Để hiểu câu trả lời của chúng, phải đọc đoạn trước đó, để biết thái độ của những người “bố thí” trong cuộc thực tập giả làm ăn mày của chúng:

Một bà đi qua. Chúng tôi giơ tay. Bà ta nói:

- Tội nghiệp mấy thằng bé. Tôi chẳng có gì cho các cậu cả. Bà vuốt tóc chúng tôi.

Chúng tôi nói:

- Cám ơn bà.

Một bà khác cho chúng tôi hai quả táo. Bà khác nữa cho mấy cái bích quy.

Một người đàn bà đi qua. Chúng tôi giơ tay. Bà ta đứng lại nói:

- Chúng mày ăn xin không biết xấu hổ à? Đi theo tao. Tao sẽ kiếm cho mấy việc nhỏ rất dễ. Chẳng hạn chẻ củi, rửa sàn nhà. Chúng mày đủ lớn và đủ khỏe để làm việc đó. Sau đó, nếu chúng mày làm việc tốt, tao sẽ cho chúng mày bánh mì và ít xúp.

(CSSKA, tr 33)

Không hiểu tác giả (bài bình luận) phẫn nộ về thái độ gì của hai đứa ở đây? Tại tác giả không hiểu động cơ đi ăn xin của chúng, hay không hiểu tại sao chúng vứt đồ xin được, đặc biệt muốn vứt những cái xoa đầu ra khỏi tóc chúng, nhưng không thể được? Riêng tôi, tôi rất thích bài tập trải nghiệm làm ăn mày của chúng, nó cho thấy quan niệm của chúng về ăn mày, về bố thí, nói chung, về từ thiện và trắc ẩn, le lói ý thức về phẩm giá, về lòng tự trong của những đứa trẻ mới trên mười tuổi. Còn muốn biết chúng thật sự làm từ thiện như thế nào, thì hãy xem chúng giúp con bé Sứt Môi hàng xóm (đoạn trích dưới đây từ CSSKA, tr 113)

3. Viên sĩ quan nước ngoài

Chúng tôi ngủ lại. Sau đó, gần sáng, chúng tôi muốn dậy, nhưng ông sĩ quan giữ chúng tôi lại.

- Đừng động đậy. Ngủ đi. - Chúng tôi muốn đi tiểu. Chúng tôi phải đi. - Đừng đi. Tè ở đây.

Chúng tôi hỏi: - Ở đâu?

Ông ta bảo:

- Lên người tôi. Đừng sợ. Tè đi. Lên mặt tôi.

Chúng tôi đái, rồi chúng tôi về phòng bếp, vì giường ướt hết cả.

(CSSKA, tr 78)

Mối quan hệ kì lạ giữa ‘hai đứa’ với tên sĩ quan Đức (Nazi) có rất nhiều điều đáng nói, ở đây tác giả bài bình luận chỉ chú ý đến một cảnh bệnh hoạn của tên sĩ quan kia: yêu cầu hai đứa đái lên người hắn (để tìm khoái cảm). Lỗi của chúng ở đâu? Có lẽ tác giả bài bình luận có ý muốn - để giữ tinh nghiêm trang về mặt đạo đức - chúng phải từ chối? Chúng được tên sĩ quan yêu mến, thậm phí khâm phục, và chúng đã thỏa mãn mọi yêu cầu của tên này, miễn là không hại gì cho chúng, kể cả việc quất roi đến đổ máu, ướt đẫm cả quần áo đến khăn trải giường của hắn. Có lẽ ngấm ngầm một ý tinh quái và hơi ác “mày thích thế thì tao cho thế”.

Chúng tôi đái, rồi chúng tôi về phòng bếp, vì giường ướt hết cả.

Người đọc có thể có mọi loại cảm tưởng và phản ứng, nhưng hai đứa - như lúc nào cũng thế: chỉ kể lại sự việc, không ai biết chúng nghĩ gì hay có cảm giác gì.

4. Chuyện cô hầu gái

“Người bạn thân nhất của cặp song sinh là cô hầu gái của một linh mục, một cô gái gợi cảm, cô tắm “rửa cho chúng, chơi những trò chơi khêu gợi với chúng. Rồi điều gì xảy ra khi một đoàn người Do “Thái đói khát được dẫn qua thị trấn trên đường đến trại tập trung” [Žižek – Bài đã dẫn]:

Ngay trước mắt chúng tôi, một cánh tay gầy guộc giơ lên khỏi đám đông, một bàn tay bẩn chìa ra, một giọng cầu xin:

- Bánh.

Cô hầu gái mỉm cười và giả vờ giơ miếng bánh cô ăn còn lại, cô giữ nó thật chặt trong bàn tay đưa ra, rồi cười lớn, đưa miếng bánh trở lại miệng, cắn một miếng, và nói:

- Tôi cũng đói.

(CSSKA, tr 90)

Việc hai đứa “trừng phạt” cô gái vô tâm đến tàn nhẫn, cười cợt trên sự đau khổ tột cùng của người khác, bằng cách “bỏ một ít đạn vào bếp lò của cô để khi buổi sáng cô đốt lò, nó sẽ phát nổ và làm mặt cô biến dạng...” [Žižek – B.đ.d]. Trong tác phẩm, tình tiết này không được mô tả trực tiếp, mà người đọc đoán ra qua cuộc thẩm vấn của cảnh sát (tr 97-99) qua lời ông linh mục (trừng phạt là việc của Chúa... Cha đã nhìn thấy tất cả qua cửa sổ (tr 114)). Cha gợi ý xưng tội, nhưng chúng vẫn chỉ một mực “Chúng con không có tội gì để xưng”, “Chúng con không có gì để hối tiếc.” Chúng tự thấy không có tội theo quan điểm của chúng, chứ không phải theo ý ông linh mục là “tội trước Chúa”, hay tội trước pháp luật như tra khảo của viên cảnh sát. Nhưng rõ ràng, theo hai cách nhìn trên thì chúng quả thật có tội, làm tàn phế cô hầu gái của ông linh mục, là người có mối quan hệ rất thân thiết với chúng. Với chúng, tình cảm và lí trí không bao giờ nhập nhằng. Tuy nhiên, tội lỗi là tội lỗi, được miêu tả trong tác phẩm thì nó phải chịu cả sự phán xét của bạn đọc nữa, nhưng không có gì gọi là đánh thức bản năng tội lỗi ở người khác. Mỗi người phải chịu trách nhiệm về hậu quả những hành vi của mình, chẳng phải thế sao?

5. Tống tiền

Câu chuyện hai đứa tống tiền ông linh mục là một trong những trường đoạn thú vị nhất trong tiểu thuyết này, cho ta rất nhiều ý nghĩa về vỏ ngoài và thực chất, về việc làm từ thiện, về chuyển hóa nội tâm, về ăn năn thành khẩn của con người tu hành hướng thiện.

“Hai anh em sinh đôi còn tống tiền ông linh mục: chúng dọa sẽ cho mọi người biết ông ta đã quấy “rối tình dục Sứt Môi - một cô gái cần được giúp đỡ để sống sót - và đòi ông ta một khoản tiền hàng “tuần. Vị linh mục choáng váng hỏi chúng:

- Thật hết sức vô lí. Các cậu có biết việc các cậu đang làm là gì không?

- Dạ có. Là tống tiền, thưa ngài.

- Ở tuổi các cậu... thật là tồi tệ.

- Dạ vâng, thật tồi tệ là chúng con đã buộc phải làm việc này. Nhưng Sứt môi và mẹ cô ấy đang rất cần tiền

(CSSKA, tr 60)

Chính tác giả bình luận đã nói: “Trong vụ tống tiền này không có động cơ cá nhân: sau này, thậm “chí chúng còn trở thành bạn thân của ông linh mục. Khi Sứt Môi và mẹ cô có thể tự mình sống sót, “chúng từ chối nhận thêm tiền từ linh mục”

Ông đưa tiền cho chúng tôi. Chúng tôi nói:

- Cha cứ giữ lấy. Cha đã cho đủ rồi. Chúng con đã nhận tiền của cha khi thật sự cần thiết. Bây giờ chúng con kiếm được khá nhiều tiền để lâu lâu cho Sứt Môi một ít.

(CSSKA, tr 113)

[Žižek – B.đ.d]

Hành vi đe dọa trấn áp tinh thần[3] để đòi tiền thì đúng là tống tiền. Nhưng lấy tiền không phải cho mình mà để cứu giúp người hàng xóm “tuyệt đối cần”: một bà mẹ tàn tật nằm ngoài vườn, một đứa con gái nhếch nhác chỉ biết ăn mày và ăn trộm, lúc này sắp chết đói. Cho nên chỉ nhìn vào hành động và lời nói mà gọi là tống tiền thì cũng không ổn: có ai tống tiền để làm từ thiện? Ở đây như có mùi Machiavelle, lấy mục đích biện minh cho phương tiện? Chúng chẳng biện minh gì cả, chúng tự nhận là tống tiền, nhận rằng nó là việc tồi tệ buộc phải làm (vì người khác). Và không chỉ có thế

Chúng con cũng đã dạy cô ấy làm việc. Chúng con đã giúp cô ấy đào vườn và trồng khoai tây, đậu, bí và cà chua. Chúng con cho cô ấy gà con và thỏ để nuôi. Cô ấy trông nom vườn và đàn gia súc của cô ấy. Cô ấy không đi ăn xin nữa. Cô ấy không cần tiền của cha nữa.

(CSSKA, tr 113)

Cả một kế hoạch tỉ mỉ để cứu giúp hai con người thoát cảnh khốn cùng, mà hay nhất là đề “Cô ấy không đi ăn xin nữa.”

Nhưng đấy mới chỉ là một phía. Từ vụ tống tiền xuất hiện ông cha cố. Chúng ta phải theo dõi ông đến tận lúc ông ra đi (tr 225) để hiểu rõ ông. Từ vụ ông nuốt phải quả đắng (tống tiền, chuyện xấu bị người khác biết) chắc có nhiều bạn đọc sơ sài đinh ninh ‘ông là người xấu’. Với một vẻ cứng cỏi bên ngoài, dứt khoát phủ nhận lời cáo buộc, cho là Sứt Môi bịa đặt, ông đưa tiền và nói thêm:

- ‘Nhưng đừng có bao giờ tưởng tượng ta làm việc này là nhượng bộ cái trò tống tiền của các cậu. Ta làm là làm từ thiện.’

Hai đứa trả lời:

- ‘Đó chính xác là điều chúng con mong đợi ở cha, thưa Cha.’

(CSSKA, tr 61)

Thấy hai đứa ghê chưa: “chúng con mong đợi”, chứ không phải “chúng con tin” nhé!

Và chúng đã không thất vọng với lòng mong đợi ấy. Chắc chắn lúc ấy, trong thâm tâm cha có hổ thẹn, nỗi xấu hổ mà sau này cha bộc bạch:

“Cha thấy hổ thẹn” nhưng hổ thẹn vì “đã không làm điều ấy [giúp tiền] sớm hơn”, tất nhiên.

Chính nỗi xấu hổ ấy đã cứu vớt linh hồn cha, cho thấy thói xấu kia chỉ là cái xấu xa tầm thường và thông thường ở con người, nó không là bản chất. Và con đường phục thiện đã mở ra, đưa cha từ chỗ lương thiện hướng lên thánh thiện. Giả sử không xảy ra việc tống tiền này? Thì cha vẫn tiếp tục cuộc sống hai mặt, vẫn mãi là con người trần tục tầm thường, với cái thú vui thảm hại mà một người bình thường đường hoàng không ai muốn. Cuộc tống tiền ghi dấu mốc cho một sự thay đổi với điều kiện cha có thực tâm hổ thẹn. Việc hai đứa ngày càng trở nên thân thiết với cha chứng tỏ sự thay đổi đó, thậm chí Lucas (một trong hai đứa) sau này với cha có tình cảm gần như cha con: anh chăm sóc cha như cha mình, và về phương diện tinh thần, anh – vốn trước sau không tin Chúa – đã tìm đến cha khi tâm lí bị khủng hoảng (tr 224). Cha đọc một câu kinh thấy anh rung cảm mãnh liệt, biết rằng anh đã nhớ ra đó là một câu trong Kinh Thánh anh đã thuộc từ còn bé. Một niềm thấu cảm thiêng liêng kết nối hai con người vượt qua những niềm tin tôn giáo riêng.

...

6. Trợ tử bà ngoại

Bà ngoại, đúng như hai đứa nói “chẳng có ai quái ác như bà, bà ngoại ạ” (tr 55). Bà ngoại là một cái kho chứa mọi tính xấu và tính ác dân dã, dân làng không một ai ưa bà, họ gọi bà là “Mụ phù thủy” cũng khó có người đọc nào có thể ưa bà già khôn ngoan quỷ quyệt này. Tất cả đều sợ, ghét và không thể chịu nổi bà, trừ hai đứa bé song sinh, vốn bị bà đối xử như lời bà gọi chúng: “đồ chó đẻ”.

Žižek viết:

“Sự giúp đỡ lạnh lùng của chúng với người khác còn mở rộng đến mức giúp cho họ chết nếu họ yêu “cầu: khi bà của chúng yêu cầu chúng bỏ thuốc độc vào cốc sữa của bà, chúng nói:

“Đừng khóc nữa, bà ngoại. Chúng cháu sẽ làm; nếu bà thật sự muốn chúng cháu làm, chúng cháu sẽ làm.” (CSSKA, tr 140)

[Žižek – B.đ.d]

Bà ngoại đã đột quỵ một lần và được hai đứa cứu sống một cách kỳ diệu (tr 156-7), và đây là bà tự quyết cho lần thứ hai sẽ đến.

Cả ba chúng tôi im lặng một lúc, rồi Bà ngoại nói:

- Chưa hết đâu. Lần sau, nếu tao bị đột quỵ, tao không cần chúng mày tắm, không cần quần cao su của chúng mày và tã lót của chúng mày.

Bà đứng lên đi loạng choạng đến bên kệ với những chai lọ của bà. Bà trở lại với chiếc bình nhỏ thót cổ màu xanh:

- Thay vì những thứ thuốc ghê tởm của chúng mày, chúng mày hãy trút cả chiếc lọ này vào cốc sữa đầu tiên cho tao.

Chúng tôi lặng thinh. Bà quát:

- Chúng mày có hiểu không, đồ chó đẻ?

Chúng tôi lặng thinh. Bà nói:

- Có lẽ chúng mày sợ khám nghiệm tử thi, cái đồ chết nhát này? Sẽ không có mổ tử thi đâu. Không có ai làm nhặng lên vì một bà già đột quỵ đến lần thứ hai.

Chúng tôi nói:

- Chúng cháu không sợ mổ tử thi đâu, Bà ngoại ạ. Chúng cháu chỉ nghĩ bà có thể hồi phục lần thứ hai.

- Không. Tao sẽ không hồi phục. Tao biết điều đó. Bởi vậy chúng ta phải kết thúc nó càng sớm càng tốt.

Chúng tôi không nói gì. Bà bắt đầu khóc.

- Chúng mày không biết liệt là thế nào đâu. Nhìn thấy mọi thứ, nghe thấy mọi thứ, và không cử động được. Nếu cái việc cỏn con ấy mà chúng mày cũng không làm được cho tao, thì chúng mày là loài vô ơn bạc nghĩa, là loài rắn độc mà tao đã nuôi bằng sữa của mình.

Chúng tôi nói:

- Đừng khóc nữa, bà ngoại. Chúng cháu sẽ làm, nếu bà thật sự muốn chúng cháu làm, chúng cháu sẽ làm.

(CSSKA tr 139-140)

“..Nếu bà thật sự muốn” đó là điều kiện của chúng, như luôn luôn thế. Mà ý muốn của bà, là ý chí quyết liệt của một đầu óc sáng suốt, như đoạn trích trên cho thấy. Ngày nay, việc giúp cho người không còn hi vọng sống ra đi nhẹ nhàng đã được một bộ phận nhân loại thừa nhận là giải pháp nhân đạo, vấn đề lưỡng nan này được giải quyết ở tầm nhân loại, nhưng không biết ý kiến của ngài triết gia Žižek thế nào? Dẫu sao, qua “cuộc thương lượng” trên mà kết luận là hai thằng bé “lạnh lùng” thì không phải là cái nhìn thấu tỏ. Hai đứa luôn cân nhắc mọi việc bằng chính lý trí của chúng, và không bao giờ để lộ tình cảm ra ngoài.

***

Như vậy, tôi đã không nhất trí với hầu hết các luận điểm của Žižek. Mỗi người có quan điểm, có cách nhìn riêng của mình, và tất cả các bạn đọc cuốn tiểu thuyết này có ý kiến riêng của họ, về mọi vấn đề. Tiểu thuyết không phải là nơi mang các bài học đạo đức, các nhân vật cũng không phải được trau chuốt thành những tấm gương không tì vết để noi theo; với tiểu thuyết điều quan trọng không phải chỉ là ‘phản ánh hiện thực’ - những sự thật - mà là: nó có nói với chúng ta điều gì về sự thật không? Khi một sự vật hiện tượng rơi vào tầm nhìn của tôi, tôi cố gắng không để những định kiến, những tiền giả định có sẵn trong tôi chi phối cái nhìn. Hai đứa trẻ song sinh không phải không có tội lỗi, thậm chí chúng đã thực tập “làm điều ác”, nhưng bài đã dài, đề tài này phải chờ một bài khác.

_________________________

Dưới đây là bài báo của Žižek (HT dịch):

Quyển vở lớn của Ágota Kristóf đánh thức trong tôi một tình cảm lạnh lùng và độc ác

Slavoj Žižek

Hiếu Tân dịch

Phiên bản sân khấu của Quyển vở lớn được trình diễn tại Nhà hát Lyceum năm 2001. Ảnh: Murdo MacLeod cho tờ Guardian

Hai đứa trẻ song sinh hoàn toàn vô đạo đức – chúng nói dối, tống tiền, giết người – nhưng chúng đại diện cho sự ngây thơ đích thực về mặt đạo đức dưới dạng thuần túy nhất.

The Guardian, 12 tháng Tám 2013.

Có một cuốn sách mà qua đó tôi đã khám phá ra mình thực sự muốn là loại người nào: Quyển vở lớn, tập đầu tiên trong tiểu thuyết bộ ba của Ágota Kristóf, tiếp theo là Chứng cứ và Lời nói dối thứ ba. Khi lần đầu tiên tôi nghe người ta nói về Ágota Kristóf, tôi nghĩ đó là cách phát âm sai kiểu Đông Âu của Agatha Christie; nhưng tôi nhanh chóng phát hiện ra rằng Ágota không chỉ không phải là Agatha, mà cái khủng khiếp của Ágota còn ghê gớm hơn Agatha rất nhiều.

Quyển vở lớn kể câu chuyện về hai cậu bé song sinh sống với bà ngoại tại một thị trấn nhỏ của Hungary trong những năm cuối của chiến tranh thế giới thứ hai và những năm đầu dưới chế độ cộng sản. Cặp song sinh hoàn toàn vô đạo đức – chúng nói dối, tống tiền, giết người - nhưng chúng đại diện cho sự ngây thơ đích thực về mặt đạo đức dưới dạng thuần túy nhất. Một vài ví dụ là đủ. Một ngày nọ, chúng gặp một người đào ngũ đói khát trong rừng và mang cho anh ta một số thứ mà anh ta yêu cầu.

Khi chúng tôi trở lại, với thức ăn và chiếc chăn, anh ta nói:

- Các cậu tốt quá.

Chúng tôi trả lời:

- Chúng tôi không cố gắng để tốt. Chúng tôi mang cho anh những thứ này vì anh tuyệt đối cần chúng. Thế thôi.

(CSSKA, tr 39)

Nếu từng có thái độ đạo đức Cơ đốc giáo thì đó là: cho dù những yêu cầu của hàng xóm có quái đản đến đâu, cặp song sinh vẫn cố gắng đáp ứng chúng một cách ngây thơ. Một đêm nọ, chúng thấy mình ngủ chung giường với một sĩ quan Đức, một kẻ khổ dâm đồng tính bị dày vò. Sáng sớm, chúng thức dậy và muốn rời khỏi giường, nhưng viên sĩ quan giữ chúng lại:

Chúng tôi ngủ lại. Sau đó, gần sáng, chúng tôi muốn dậy, nhưng ông sĩ quan giữ chúng tôi lại.

- Đừng động đậy. Ngủ đi. - Chúng tôi muốn đi tiểu. Chúng tôi phải đi. - Đừng đi. Tè ở đây.

Chúng tôi hỏi: - Ở đâu?

Ông ta bảo:

- Lên người tôi. Đừng sợ. Tè đi. Lên mặt tôi.

Chúng tôi đái, rồi chúng tôi về phòng bếp, vì giường ướt hết cả.

(CSSKA, tr 78)

Một tác phẩm thực sự về tình yêu, nếu quả có một tình yêu như thế! Người bạn thân nhất của cặp song sinh là cô hầu gái của một linh mục, một cô gái gợi cảm, cô tắm rửa cho chúng, chơi những trò chơi khêu gợi với chúng. Rồi điều gì xảy ra khi một đoàn người Do Thái đói khát được dẫn qua thị trấn trên đường đến trại tập trung:

Ngay trước mắt chúng tôi, một cánh tay gầy guộc giơ lên khỏi đám đông, một bàn tay bẩn chìa ra, một giọng cầu xin:

- Bánh.

Cô hầu gái mỉm cười và giả vờ giơ miếng bánh cô ăn còn lại, cô giữ nó thật chặt trong bàn tay đưa ra, rồi cười lớn, đưa miếng bánh trở lại miệng, cắn một miếng, và nói:

- Tôi cũng đói.

(CSSKA, tr 90)

Hai đứa quyết định trừng phạt cô: chúng bỏ một ít đạn vào bếp lò của cô để khi buổi sáng cô đốt lò, nó sẽ phát nổ và làm mặt cô biến dạng. Theo những dòng này, tôi dễ dàng tưởng tượng ra một tình huống mà tôi sẵn sàng giết một người mà không chút băn khoăn về mặt đạo đức, ngay cả khi tôi biết rằng người này không trực tiếp giết ai. Đọc các tường thuật về tra tấn trong các chế độ quân sự ở Mỹ Latinh, tôi đặc biệt thấy ghê tởm hình ảnh một bác sĩ (thường xuyên) giúp đỡ những kẻ tra tấn thực sự tiến hành công việc của họ theo cách hiệu quả nhất: ông ta khám cho nạn nhân và theo dõi quá trình, cho những kẻ tra tấn biết nạn nhân có thể chịu đựng được đến đâu, hình thức tra tấn nào sẽ gây ra nỗi đau không thể chịu nổi nhất, v.v. Tôi phải thú nhận rằng nếu tôi đụng phải một người như vậy, biết rằng có rất ít cơ hội đưa hắn ra trước công lý, nhưng lại có cơ hội giết hắn một cách kín đáo, thì tôi đơn giản sẽ làm, với một hối hận tối thiểu về việc tự mình giành lấy công lý.

Điều quan trọng trong những trường hợp như vậy là tránh sự mê hoặc của cái ác thúc đẩy chúng ta nâng những kẻ tra tấn lên hàng những kẻ tội phạm ma quỷ, những kẻ có sức mạnh để vượt qua những cân nhắc đạo đức nhỏ mọn của chúng ta và hành động một cách tự do. Những kẻ tra tấn không vượt ra ngoài thiện ác, họ ở dưới nó. Họ không vi phạm các quy tắc đạo đức chung của chúng ta một cách anh hùng, họ chỉ đơn giản là thiếu chúng.

Hai anh em sinh đôi còn tống tiền ông linh mục: chúng dọa sẽ cho mọi người biết ông ta đã quấy rối tình dục Sứt Môi - một cô gái cần được giúp đỡ để sống sót - và đòi ông ta một khoản tiền hàng tuần. Vị linh mục choáng váng hỏi chúng:

- Thật hết sức vô lí. Các cậu có biết việc các cậu đang làm là gì không?

- Dạ có. Là tống tiền, thưa ngài.

- Ở tuổi các cậu... thật là tồi tệ.

- Dạ vâng, thật tồi tệ là chúng con đã buộc phải làm việc này. Nhưng Sứt môi và mẹ cô ấy đang rất cần tiền

(CSSKA, tr 60)

Trong vụ tống tiền này không có động cơ cá nhân: sau này, thậm chí chúng còn trở thành bạn thân của ông linh mục. Khi Sứt Môi và mẹ cô có thể tự mình sống sót, chúng từ chối nhận thêm tiền từ linh mục:

Ông đưa tiền cho chúng tôi. Chúng tôi nói:

- Cha cứ giữ lấy. Cha đã cho đủ rồi. Chúng con đã nhận tiền của cha khi thật sự cần thiết. Bây giờ chúng con kiếm được khá nhiều tiền để lâu lâu cho Sứt Môi một ít. Chúng con cũng đã dạy cô ấy làm việc. Chúng con đã giúp cô ấy đào vườn và trồng khoai tây, đậu, bí và cà chua. Chúng con cho cô ấy gà con và thỏ để nuôi. Cô ấy trông nom vườn và đàn gia súc của cô ấy. Cô ấy không đi ăn xin nữa. Cô ấy không cần tiền của cha nữa.

(CSSKA, tr 113)

Sự giúp đỡ lạnh lùng của chúng với người khác còn mở rộng đến mức giúp cho họ chết nếu họ yêu cầu: khi bà của chúng yêu cầu chúng bỏ thuốc độc vào cốc sữa của bà, chúng nói:

“Đừng khóc nữa, bà ngoại. Chúng cháu sẽ làm; nếu bà thật sự muốn chúng cháu làm, chúng cháu sẽ làm.” (CSSKA, tr 140)

Dù ngây thơ nhưng thái độ chủ quan như vậy không hề ngăn cản được một khoảng cách suy tư lạnh lùng đến quái dị. Một ngày nọ, cặp song sinh mặc quần áo rách và đi ăn xin.

Chúng tôi trả lời:

- Chúng tôi không muốn làm việc cho bà, thưa bà. Chúng tôi không muốn ăn xúp của bà hoặc bánh mì của bà. Chúng tôi không đói.

Bà ta hỏi:

- Thế tại sao chúng mày ăn xin?

- Để tìm xem nó có tác động gì và quan sát phản ứng của mọi người.

Bà ta bước đi và chửi:

- Mấy thằng du côn ranh con bẩn thỉu! Lại còn láo nữa chứ!

Trên đường về nhà, chúng tôi ném táo, sôcôla, bích quy và những đồng xu vào đám cỏ cao bên đường. Nhưng không thể nào vứt đi những cái vuốt ve khỏi tóc chúng tôi.

(CSSKA, tr 33)

Đây là nơi tôi đang đứng, tôi muốn trở thành như thế nào: một quái thai về đạo đức không có sự thấu cảm, làm những gì phải làm trong một sự trùng hợp kỳ lạ giữa tính tự phát mù quáng và khoảng cách suy tư, giúp đỡ người khác trong khi tránh sự gần gũi kinh tởm của họ. Có nhiều hơn những người như thế này, thế giới chắc sẽ là một nơi dễ chịu, trong đó tính đa cảm bị thay thế bằng một cảm thức lạnh lùng và tàn nhẫn.

[1] Slavoj Žižek, Ágota Kristóf's The Notebook awoke in me a cold and cruel passion, https://www.theguardian.com/commentisfree/2013/aug/12/agota-kristof-the-notebook-slavoj-zizek

[2] Đã được Hiếu Tân dịch sang tiếng Việt,  Book Hunter và NXB Văn học ấn hành, 2024.

[3] Hành vi này chúng không chỉ làm một lần, mà còn lặp lại với ông già đưa thư, người che giấu việc bà ngoại chúng ăn chặn tiền mẹ chúng nó gửi về cho chúng, và với chính bà ngoại phù thủy, khi bà ta lập mưu cướp những món đồ nữ trang của cô em họ chúng, tất cả là để ngăn ngừa điều xấu.

 Lỗi hệ thống

ta hồ nghi

đấng sáng tạo

gieo vào đất

những hạt giống

thiểu năng

cây nhân sâm

ngàn năm

ngậm gió

(Rút từ tập Đơn giản nhất là biến mất)

Huy Bảo

K tắt thuốc và bấm chuông. Thời tiết nóng bức làm mồ hôi lấm tấm tuôn ra bên dưới cái áo khoác dày của hắn. Một vài tiếng xe cộ nghe như từ rất xa. Hắn nhìn vào từ một ô cửa sổ chưa bị kéo rèm. Không có ai ở nhà. Tivi cũng tắt. Dưới đế giày hắn điếu thuốc nằm rúm ró thảm hại.

 Lê Hồ Quang

Trong văn bản mở đầu tập Thơ Phan Đan [1] – tản mạn về thơ, Phan Đan viết:

“Mỗi ca khúc là một giấc mơ hữu hạn được cắt gọt và đóng khung trong âm vực giọng người và trong những xúc cảm người. Những giấc mơ hữu hạn làm tán loạn đời sống liên tục của chúng ta và làm hoài thai những giấc mơ khác, có lẽ còn hữu hạn hơn.

Nhưng không có những tập hợp hữu hạn ấy, chúng ta biết làm gì trước THỜI GIAN, dòng chảy tuyệt mù tăm tích này?”

 Inrasara                                                                                             Tiểu thuyết

Chương 5

TỪ CHAKLENG ĐẾN FUKUSHIMA…

Trở lại Chakleng

21 giờ, tối 12-3-2011

Từ Sài Gòn tôi xuống xe về quê vừa kịp ông Shito bước lên và cầm lấy cái micrô. Tôi đến, gật đầu chào ông, ngồi vào chiếu. Ông xã bà Hani, Min - cô thông dịch nói. Ông cúi đầu chào tôi. Hani cho biết, ông là triệu phú, còn triệu phú ngành nghề gì không ai hay, chỉ biết ông rất yêu văn hóa Cham.

 Đinh Thanh Huyền

Có câu nói thế này: “Khi đàn ông không chơi thể thao, họ sẽ làm thơ”. Dĩ nhiên là hài hước thôi. Nhưng với một số người, thơ chính là môn thể thao tinh thần hấp dẫn. Có người chơi “bóng đá”, có người chơi “cờ”, có người “bơi”, và có người “đi bộ”. Tôi cảm thấy chàng Linh Văn, chủ nhân của tập thơ thời gian ăn tôi bằng mọi giác quan (không viết hoa trong toàn tập) chính là một người “đi bộ”.

 Nguyễn Viện

Nhà văn Nguyễn Thị Thuỵ Vũ 9/2/2025 tại Lộc Ninh

Chị Thuỵ Vũ là một trong những nhà văn nữ nổi tiếng nhất của miền Nam trước 1975. Và cũng là người gốc miền Nam hiếm hoi có một giọng văn dữ dội và sắc như lưỡi liềm.

 Vũ Trọng Phụng

Tặng Lê Bá Chấn

1 giờ đêm.

Đứng trên bao lan một nhà, nhìn xuống con đường Khâm Thiên, ta thấy một mối cảm giác khó tả. Phố xá vắng vẻ một cách đáng buồn. Mặt đường nhựa, bị một lớp bùn cát lấp, bảo cho mọi người biết một cách hãi hùng rằng xuân sắp đến. Khi nghĩ rằng muốn sửa soạn nghinh xuân thì người ta phải lo trăm công nghìn việc để được lòng ông chủ nợ, được lòng gia đình, được lòng tổ tiên, được lòng cả kẻ tôi tớ trong nhà nữa, thì người ta phải giật mình đánh thót một cái, và nghĩ đến cuộc hành lạc vô nghĩa ấy để tự hỏi: “Có thể như thế được chăng?”. Trong những trường hợp ấy kẻ lãng mạn cũng thoáng nghĩ đến cái phận sự sống một đời ích kỷ và hiền lành của kẻ trưởng giả, và những anh tầm thường cũng trở nên thi sĩ. Cho nên người ta buồn vì ngoài phố chỉ còn mấy tiếng rao rời rạc của mụ hàng nem, buồn vì mấy cái xe tay mui buông kín mít cứ ở nguyên một chỗ để chổng đít ra đường…

 Ngu Yên

Tuyển tập Tác giả trở về với 19 truyện ngắn và truyện chớp với mục đích mang những thể loại truyện văn học đang lộng lẫy trên văn đàn hiện nay nhưng khó hiểu, mơ hồ, hóa ảo, ra khỏi vòng nhận thức, để về lại “gần gũi” hiện thực, dễ nắm bắt, dễ suy tư.

 T    N  H  À  I  C  Ú

Những tưởng đã hết loa phường

Vẫn còn bát nháo

Trên đường

Ò

E

 Nguyễn Cung Thông[1]

Khoa học hiện đại cho thấy là sức khoẻ con người tuỳ thuộc vào các vận động thường ngày, cụ thể như tập thể dục, đi bộ nhiều hay ít chẳng hạn. Tuy là một hoạt động nhỏ nhặt ít ai để ý đến, nhưng đi bộ lại đem đến cho ta những lợi ích to lớn không lường cho sức khoẻ con người. Điều này cũng được ghi nhận trong các tài liệu Phật giáo cổ đại, thí dụ như trong cuốn Nam Hải Kí Quy Nội Pháp Truyện của pháp sư Tịnh Nghĩa, soạn vào đầu thập niên 690. Bài này chú trọng đến điều 23 trong 40 điều[2] (hay chương) của tài liệu trên. Tựa đề của điều 23 là Kinh Hành Thiểu Bệnh 經行少病 (tạm dịch/NCT: đi bộ để ít bệnh). Một số Hán tự và Phạn tự được ghi lại để tránh trường hợp tối nghĩa và tiện cho người đọc tra cứu thêm khi cần. Các chữ viết tắt trong bài là NCT (Nguyễn Cung Thông), PG (Phật Giáo), sđd (sách đã dẫn), HV (Hán Việt), NHKQNPT (Nam Hải Kí Quy Nội Pháp Truyện), A (tiếng Anh). Một điểm nên nhắc lại ở đây: tuy Nghĩa Tịnh là người sau cùng trong ba nhà du hành nổi tiếng Trung Hoa (cũng là tăng sĩ/dịch giả) đã qua xứ Phật vào thời trung cổ, nhưng ngài ở đây ít nhất là 12 năm trong 25 năm lưu lạc ở 'nước ngoài' lo học đạo, so với 10 năm của nhà sư Pháp Hiển và 16 năm của nhà sư Huyền Trang. Khi đi du học, Nghĩa Tịnh đã là trung niên và thấm nhuần tư tưởng Phật giáo ở quê nhà. Do đó các nhận xét và ghi chép của ngài rất sâu sắc và đáng chú ý. Thí dụ như ngài đã than phiền trong điều 23 rằng 'đã từ lâu, tục đi bộ (kinh hành) hợp lý này không còn thấy tăng ni ở quê nhà (Trung Hoa) thực hiện nữa', hay thẳng thắn đặt vấn đề với kinh Phật và tiếng Phạn về ý nghĩa của hoạt động đi vòng phía tay mặt (phải) hay hữu nhiễu HV, cách hiểu ở Ấn Độ có khác với cách hiểu theo truyền thống Trung Hoa về phương hướng - đối diện với tháp/tượng Phật thì đi theo hướng tay phải hay tay trái là sao? Xem chi tiết trong điều 30. Cách đi theo chiều kim đồng hồ như vậy chỉ là quy ước hay truyền thống tôn trọng ân sư của đất Ấn Độ - truyền lại từ thời đức Phật Tổ - thành ra tăng ni phải tuân thủ mà thôi. Nghĩa Tịnh thường phê bình về cách dịch không chuẩn từ tiếng Phạn và cách hiểu khác nhau như đi theo chiều tay phải (hữu nhiễu), hoà thượng, chùa (tự HV), dương chi (so với xỉ mộc), tháp (so với Tốt Đổ Ba), v.v. Đọc các tác phẩm của Nghĩa Tịnh, ta thấy rõ ngài có khuynh hướng muốn tăng ni (nhất là ở quê nhà Trung Hoa) phải duy trì lề lối (vinaya विनय ~ luật HV 律) của Phật giáo nguyên thuỷ. Nghĩa Tịnh có thành công hay không lại là một chuyện khác, không nằm trong phạm vi bài viết này.

 Phan Nam Sinh

(1)

Năm 15 tuổi, tức năm 1955, lần đầu tiên tôi được đọc truyện ngắn Lý Tú Lan của tác giả Trung Quốc Hồng Lâm do Phan Khôi dịch từ tập Đoản thiên tiểu thuyết tuyển Song Hồng kỳ, đăng liền ba kỳ trên báo Tiền phong, Hà Nội, các số 60, 61, 62 ra vào các ngày 29 tháng 7, ngày 5 và 12 tháng 8 năm 1955.

Ghi chép của lão già xa xứ

Nguyễn Minh Kính

Mình có tính tò mò hay tìm hiểu những chuyện trong đời sống hàng ngày để biết và qua đó cũng để chiêm nghiệm cuộc đời và sẻ chia với ước mong vun đắp hạnh phúc, tình người, tình yêu thương. Nếu có gì nói ra không vừa ý mong các bạn thông cảm. Bởi sự khác biệt thậm chí là mâu thuẫn vẫn luôn tồn tại và cần thiết, nếu không, thế giới ta đang sống đã không có được như hôm nay.