(Viết cho lần solo thứ 13 của Bùi Chát – tại không gian TAA, từ 14 đến hết 20/11/2025)

Phan Trọng Văn

Cái tên “Cụ tượng” nghe qua tưởng nói tới một pho tượng cổ nào đó, hay một thứ gì đó giấu mình trong bụi thời gian. Ai dè, lại là kiểu chơi chữ của Bùi Chát – rút gọn từ “Cụ thể hóa trừu tượng”. Đúng là ngôn ngữ thơ giang hồ hậu hiện đại của ông nhà thơ: vừa tinh quái, vừa làm biếng biên chữ, kiểu “thôi, hiểu đại khái vậy đi!” – Hóa ra lại hay…

Bùi Chát vốn là thi sĩ, nhưng “nghiện” hội họa. Hắn không vẽ để làm họa sĩ, mà để… thở. Mỗi lần solo là một lần hắn “thở khác”, như người cần thay không khí. Tôi cảm giác về Chát, là hắn không chịu ở yên, mới vừa xong một loạt tranh còn nóng tay, hắn đã lại bắt đầu chán, lại muốn seri khác. “Cụ tượng” là solo thứ 13 chỉ khoảng hơn 2 năm vừa qua của hắn, nghe con số thôi cũng đủ thấy, đúng kiểu kẻ nghiện triển lãm, nghiện tạo điều mới mẽ cho người xem, và cho chính mình.

Loạt tranh lần này( 37 bức sơn dầu, size khá khá), vẫn cái chất vẽ ngẫu nhiên, không cưỡng cảm xúc của Chát, nhưng có gì đó… lắng lại. Hắn vẫn vung cọ nhanh, nhưng màu đã tiết chế hơn, bố cục chặt hơn. Bảng màu thì phong phú – chỗ đậm, chỗ tĩnh, chỗ như một cú thở dài, chỗ lại như một tiếng cười ngắn. Hắn vẫn trung thành với lối “hội họa tình huống” – vẽ ngay khi cảm xúc trỗi dậy, giữ nguyên cái dấu tay của thời điểm đó. Nhưng giữa những vùng trừu tượng ấy, bắt đầu xuất hiện những mảng hình, khối, dáng – như thể chính sự mơ hồ của hắn đã bắt đầu… hiện hình.

“Cụ tượng” – hiểu cho đúng – không phải là hắn đi tìm hình thể, mà là hắn cho trừu tượng một cái cơ thể để trú ngụ. Không còn thả trôi hoàn toàn như các series trước, lần này hắn cho những mảng màu một “neo”, để khỏi bị cuốn trôi đi hết. Nó vừa cụ thể, vừa không; vừa hiện, vừa tan.

Nhìn kỹ, người ta vẫn nhận ra cái “signal” của Bùi Chát – vẫn chất bột phát, vẫn những cú đập màu tự do, vẫn thứ năng lượng sinh tồn đậm đặc trong từng bức. Nhưng ẩn dưới đó là một tầng tâm thế khác – của kẻ đã đi nhiều vòng, giờ bắt đầu chịu dừng lại một chút để ngó mình.

Tôi có cảm giác, hắn đang ở cái tuổi mà người ta vừa muốn bung, vừa muốn thu. Cái đẹp trong “Cụ tượng” không nằm ở kỹ thuật, mà ở chỗ hắn dám “ngưng” một tí, để nhìn thấy trừu tượng đang muốn hóa thân thành hình. Có thể nói, hắn đang làm điều ngược đời: từ trừu tượng mà quay về biểu hình, nhưng là biểu hình sinh ra từ chính cơn trừu tượng ấy.

Nói vậy thôi, chứ Bùi Chát chưa bao giờ muốn người xem hiểu hết tranh mình. Hắn vẽ như thở, như sống. Khi được hỏi, hắn chỉ nói một câu:

“Sự thành hình đó là cần thiết để tôi thở được.”

Nghe tưởng đơn giản, mà là triết lý sống. Vẽ, với hắn, không phải minh họa cho ý tưởng, mà là hành vi tồn tại. “Cụ tượng”, suy cho cùng, là cách Bùi Chát đặt lại nhịp thở cho chính mình giữa những cơn trôi không dứt.

Sài Gòn ngày 15/11/2025

___________________

Triển lãm Cụ tượng của nghệ sĩ Bùi Chát

Mở cửa từ 10g đến 19g30 (14/11-20/11/2025)

Đơn vị tổ chức: 22 Gallery & Artonis

Địa điểm: Không gian TAA, 29 đường 103-TML phường Cát Lái, Tp HCM