Trần Thị Thu Hoài

Gia đình bé mọn vừa tái bản thứ sáu, với bài phê bình công phu của nhà nghiên cứu tên tuổi Trần Thiện Đạo đã quá cố (công ty Liên Việt xuất bản với giấy phép của Nxb Phụ Nữ Việt Nam).

Nhân dịp này, Văn Việt xin đăng bài dưới đây của cô giáo Trần Thị Thu Hoài.

Văn Việt

Gập trang sách cuối cùng của cuốn tiểu thuyết Gia đình bé mọn, lòng tôi ngập tràn một cảm giác khó tả. Là người nghiêm khắc và vô cùng kỷ luật với bản thân, hiếm khi tôi cho phép mình đi ngủ sau 12g đêm. Vậy mà Gia đình bé mọn đã đặt tôi vào một ngoại lệ, tôi đọc liền đến trang sách cuối cùng và thao thức đến tận ban mai. Lâng lâng xúc động, ngỡ ngàng vì sự kỳ diệu của câu chữ lột tả được sự kỳ diệu của đời sống nhân sinh, hồi hộp, nín thở, bất ngờ, thư giãn, an yên... Vô vàn cảm xúc đa dạng, muôn màu khi trôi theo từng tình tiết của cuốn sách rất đời mà cũng rất thơ. Có những đoạn đọc gần như thuộc lòng mà vẫn không khỏi ngỡ ngàng vì sự tài tình của nhà văn khi miêu tả tâm trạng nhân vật. Chỉ có chừng ấy chữ cái tiếng Việt, qua lăng kính và trải nghiệm của nhà văn, sản phẩm được tạo ra thật không thể tưởng tượng nổi về vẻ lộng lẫy và sức thu phục, cuốn hút. Những câu chữ đã chạm tới thẳm sâu trái tim người đọc.

Cuốn tiểu thuyết 301 trang với văn phong thật ĐẸP! Đẹp trong cách dùng từ, đặt câu, trong cách lựa chọn và sử dụng vốn từ địa phương rất bình dị, mộc mạc mà không kém phần sang trọng. Ngôn ngữ đậm đặc tính vùng miền lột tả chất Nam Bộ tới từng chân tơ kẽ tóc cùng với những trang văn tả Hà Nội không thể Hà Nội hơn trong cùng cuốn sách làm người đọc không khỏi ngỡ ngàng về sự tinh tế, hiểu biết thâm sâu của tác giả. Những đoạn văn tả thực làm người đọc rùng mình, cảm giác sợ hãi, kinh tởm muốn nôn ọe song song với những đoạn văn miêu tả lãng mạn, bay bổng, không thể dịu dàng hơn... Chất đối lập chan chát trong câu chữ, văn phong làm nên sự cuốn hút vô cùng của tác phẩm.

Số phận, cuộc đời của nhân vật gắn liền với những thăng trầm của đất nước qua thời gian. Những bứt phá, vượt lên hoàn cảnh để sống với đúng con người mình của nhân vật chính quẫy đạp một cách vô vọng trong sự trói buộc của văn hóa dòng tộc, của đạo đức, của những quy định hà khắc, đầy vô lý của xã hội tạo nên kịch tính và sức hấp dẫn không cưỡng lại được của cuốn tiểu thuyết.

Gia đình bé mọn, tên tác phẩm giản dị, mộc mạc song nội dung đồ sộ của nó đã trùm lên cả một thời đại, một giai đoạn bi tráng trong lịch sử dân tộc. Sự thống nhất sống sượng, đầy khấp khểnh, gập ghềnh của hai miền đất nước đã được lột tả không thể sinh động hơn và đầy thuyết phục qua con mắt của nhà văn. Một Hà Nội nghèo đói, bệ rạc, nhếch nhác, luộm thuộm thời bao cấp pha lẫn nét lãng mạn, hào hoa phảng phất mơ hồ trong tác phẩm làm bất ngờ và hài lòng bất cứ độc giả khó tính nào. Một người Hà Nội gốc nhiều đời cũng khó có thể lột tả và thấu hiểu Hà Nội ngàn năm như nữ nhà văn. Biết bao trang sách, tôi đã phải dừng lại giữa chừng với cảm giác thán phục hiểu biết, tài năng, sự tinh tế, uyên thâm, trải nghiệm của tác giả.

Gia đình bé mọn, một cuốn tiểu thuyết Việt Nam thực sự làm lay động trái tim tôi bởi những kiến thức về lịch sử, văn hóa, về số phận con người, về những trải nghiệm rất đời đầy tinh tế của nhà văn được lột tả trong tác phẩm. Với văn phong thật ĐẸP mang theo vẻ đẹp của tâm hồn tác giả hóa thân trong từng nhân vật.

Hà Nội chớm thu. Thu này chắc hẳn không giống những mùa thu của mối tình Bắc Nam dằng dặc trong tác phẩm. Tan chảy trong từng câu chữ của Gia đình bé mọn một chớm thu, thấy thu Hà Nội sâu hơn, lấp lánh sắc màu hơn.