T.Vấn & Bạn Hữu thực hiện (2025)

Bóng Chiều Xưa - Vũ Khanh | Tác Giả: Dương Thiệu Tước & Minh Trang:

Đọc Thêm:

BÓNG CHIỀU XƯA (Dương Thiệu Tước – Minh Trang)

Tình Ca Nhạc Sĩ Việt

(Bài viết bổ sung nhạc sĩ Dương Thiệu Tước với Bóng Chiều Xưa)

Bài viết tác giả Nguyễn Trọng Mừng:

Trong di sản âm nhạc gồm trên 200 ca khúc của nhạc sĩ Dương Thiệu Tước (1915-1995), nếu nhắc tới 10 bài tiêu biểu, hầu như không ai là không nhắc tới “Bóng chiều xưa”. Và trong số 10 bài tiêu biểu ấy, có thể mỗi người thích một kiểu và có cách xếp hạng khác nhau, song nếu nói ca khúc nào mà chỉ cần nhắc tới một đôi ca từ thôi là khán thính giả “nhận ra ngay”, hẳn đó vẫn là “Bóng chiều xưa”. Nói vậy để thấy “Bóng chiều xưa” gắn bó với tên tuổi Dương Thiệu Tước mật thiết tới chừng nào…
Theo hồi ức của nhạc sĩ Phạm Duy thì Dương Thiệu Tước là người đánh đàn guitar rất giỏi. Những năm đầu thập niên bốn mươi (của thế kỷ trước), ông là chủ của một cửa hiệu bán đàn ở phố Hàng Gai, Hà Nội và tại đây, ông còn mở lớp dạy đàn. Để phục vụ cho những phút giây tụ họp vui vẻ với bạn bè, Dương Thiệu Tước đã sáng tác một số bài hát bằng tiếng Pháp mà phần ca từ là do Thẩm Bích (anh ruột của nhạc sĩ Thẩm Oánh) soạn.
Cũng theo nhạc sĩ Phạm Duy, có lẽ vì coi mình đã nắm chắc được kiến thức âm nhạc Tây phương nên khi được phỏng vấn về cách soạn nhạc Việt Nam, Dương Thiệu Tước đã tự tin nói: “Nếu đã có nhà văn Việt Nam viết văn bằng tiếng Pháp thì nhà soạn nhạc Việt Nam cũng có thể viết được những bản nhạc có âm điệu Tây phương”. Minh chứng cho điều này là sự xuất hiện (vào năm 1938) một loạt ca khúc mang âm hưởng Tây phương đứng tên Dương Thiệu Tước như “Tâm hồn anh tìm em”, “Một ngày mà thôi”, “Bên cây lục huyền cầm”, “Dập dìu ong bướm”. Và hơn chục năm sau là “Bóng chiều xưa”, một ca khúc từng được giới mộ điệu nhận xét là “mang tiết điệu châu Âu”. Các điệu nhạc Tây phương mà Dương Thiệu Tước vận dụng một cách sáng tạo, thành công trong sáng tác của mình đã làm cho giới yêu nhạc thời đó rất phấn khích.
“Bóng chiều xưa” cũng là ca khúc đầu tiên của Dương Thiệu Tước khi in ra (tại Nhà xuất bản Tinh Hoa, năm 1951) được ghi danh hai người là “Nhạc và lời: Dương Thiệu Tước – Minh Trang”. Việc này có liên quan đến mối tình nhuốm màu huyền thoại của hai nhân vật thuộc dòng dõi trâm anh thế phiệt ở Việt Nam.
Trước tiên, xin giới thiệu lại toàn văn ca khúc nói trên:

Một chiều ái ân
Say hồn ta bao lần
Một trời đắm duyên thơ
Cho đời bao phút ơ thờ.
Ngạt ngào sắc hương
Tay cầm tay luyến thương
Ðôi mắt em nhìn càng say đắm mơ màng
Nào thấy đâu sầu vương ..

ĐK:
Một chiều bên nhau
Một chiều vui sống, quên phút tang bồng
Anh ơi nhớ chăng, xa anh em hát
Khúc ca nhớ mong ..

Một chiều gió mưa
Em về thăm chốn xưa
Non nước u buồn nào đâu bóng cố nhân
Lòng xót xa tình xưa ..

Lâng lâng chiều mơ
Một chiều bâng khuâng đâu nguồn thơ
Mây vương sầu lan
Gió ơi đưa hồn về làng cũ
Nhắn thầm lời nguyện ước trong chiều xưa ..

Thương nhau làm chi
Âm thầm lệ vương khi biệt ly
Xa xôi làm chi
Vô tình em nhớ duyên hờ
Tình như mây khói
Bóng ai xa mờ ..

Thời điểm bài hát ra đời cũng là thời điểm nhạc sĩ Dương Thiệu Tước và ca sĩ Minh Trang yêu nhau và nên duyên chồng vợ. Bởi vậy, đã có không ít người đặt câu hỏi, hai người là đồng tác giả thực sự hay Dương Thiệu Tước muốn ghi kèm tên vợ để lưu dấu một kỷ niệm đặc biệt nào đó trong đời mình, như chuyện nhạc sĩ Đoàn Chuẩn và ông bạn Từ Linh ? Chỉ biết rằng, từ cuộc tình của đôi trai tài gái sắc này mà nền âm nhạc Việt Nam có thêm hai tình khúc bất hủ, đó là “Bóng chiều xưa” và “Ngọc Lan”.
Trước khi đến với nhau, cả Dương Thiệu Tước và Minh Trang đều đã có gia đình. Người vợ đầu của Dương Thiệu Tước là bà Lương Thị Thuần, cũng xuất thân từ một dòng họ khoa bảng. Khi cưới bà Thuần, ông Tước mới 19 tuổi và trải qua hơn chục năm chung sống, họ có với nhau cả thảy 5 mặt con.
Còn người chồng đầu của Minh Trang là ông Ưng Quả, cháu nội của Tuy Lý Vương. Ông Ưng Quả từng là Giám đốc Nha Học chính Trung Phần. Ông Ưng Quả mất khi Minh Trang chưa đầy ba mươi tuổi, để lại cho bà hai người con, một trai một gái, trong đó có ca sĩ Quỳnh Giao (tên thật là Đoan Trang). Nghệ danh Minh Trang là do bà ghép từ tên của hai người con với ông Ưng Quả, chứ tên thật của bà là Nguyễn Thị Ngọc Trâm.
Minh Trang chào đời tại một nhà hộ sinh trên Bến Ngự – Huế. Không biết có phải vì cái duyên ấy mà sau này, khiến bà rất mê đắm ca khúc “Đêm tàn Bến Ngự” của Dương Thiệu Tước. Bà có thể hát đi hát lại bài hát này và ngỡ nó được viết riêng, dành riêng cho những người đa sầu đa cảm như mình.
Sau khi trở thành ca sĩ bất đắc dĩ nhờ ghi âm thử bài hát “Giọt Mưa Thu” vào năm 1947 cho nhà đài phát thanh Pháp – Á được công chúng mến mộ, rồi từ đó trở thành ca sĩ chuyên nghiệp. Năm 1949, đích thân Thủ hiến Bắc kỳ Nguyễn Hữu Trí gửi giấy mời ca sĩ Minh Trang tham dự Hội chợ đấu xảo tại Hà Nội. Và mối tơ duyên đã đến khi trong lần “Bắc tiến” ấy, Minh Trang gặp nhạc sĩ tài tử Dương Thiệu Tước.
Sau này, ở tuổi 90, ca sĩ Minh Trang nhớ lại: “Mặc cho các bạn Thẩm Oánh, Nguyễn Thiện Tơ, Dzoãn Mẫn… lăng xăng, líu lo, rối rít, ông ấy (Dương Thiệu Tước) im lặng từ đầu đến cuối. Chỉ nhìn thôi. Lâu lâu mới mỉm cười. Sự xa cách, lặng lẽ này khiến tôi càng thêm chú ý. Trước khi gặp gỡ, tôi đã từng hát nhạc của ông ấy nên tôi cũng rất ao ước được gặp mặt con người tài hoa này”.
Tất nhiên, tâm ý của nữ ca sĩ thì như vậy, song với truyền thống Á đông, bà vẫn chờ để Dương Thiệu Tước “đánh tiếng” trước. Và Dương Thiệu Tước đã không ngần ngại thực hiện điều đó: Ít ngày sau khi Minh Trang trở lại Sài Gòn, bà nhận được thư tỏ tình của tác giả “Đêm tàn Bến Ngự”.
Và, đỉnh điểm của lòng yêu là việc trên một số nhạc phẩm của Dương Thiệu Tước được xuất bản thời gian này, người ta thấy hai cái tên Dương Thiệu Tước – Minh Trang song hành bên nhau. Không chỉ có vậy, năm 1953, tuyệt phẩm “Ngọc Lan” ra đời, với những chữ Ngọc Lan viết hoa (xin nhắc lại: tên thật của Minh Trang là Ngọc Trâm) đã là món quà vô giá mà người nhạc sĩ tài hoa dành tặng người vợ thương yêu của mình.
Trải qua gần ba chục năm chung sống (hai người kết hôn tại Sài Gòn năm 1951), nhạc sĩ Dương Thiệu Tước và ca sĩ Minh Trang đã có với nhau 5 mặt con

 

Bài viết của Tuấn Tôn trong SBS tiếng Việt:

 

Tình yêu luôn mang những sắc thái khác nhau. Trái tim của chúng ta đôi lúc cũng còn loạn nhịp vì những rung động thoáng qua trong cuộc sống, huống chi là trong một ngày xa quê, lòng lâng lâng theo bóng chiều buông, nhìn núi nhớ cây nhìn mây nhớ người để chợt thả hồn nhớ về một niềm yêu thương đã xa khuất mịt mù trong ký ức ..
Một buổi chiều về trên đất khách quê người. Nắng vàng hạ xuống, đất trời tĩnh mịch, lòng chợt chùng buông khi nhìn ra thấy bóng nắng rớt đầy trên sườn đồi phía xa và thấp thoáng bóng người con gái với chiếc dù đỏ, chấp chới nhạt nhòa dần theo bóng chiều đi.Ký ức chợt sống dậy thoạt đầu còn nhè nhẹ …, rồi chẳng biết tự bao giờ bùng lên, chói lòa rồi òa vỡ theo bóng chiều sắp tắt. Lòng kẻ tha hương còn nặng tình cố xứ và trĩu nặng mối u tình canh cánh mang theo. Cảnh thấm vào hồn, hồn tràn trong cảnh ..

Non nước u buồn
Nào đâu bóng cố nhân
Lòng xót xa tình xưa !”

Hơn mười hai thế kỷ trước vào đời nhà Đường, trong tác phẩm bất hủ “Hoàng Hạc Lâu”, nhà thơ Thôi Hiệu đã viết:

“Nhật mộ, hương quan hà xứ thị
Yên ba,giang thượng sử nhân sầu”

Bản dịch của nhà thơ Tản Đà Nguyễn khắc Hiếu:

“Quê hương khuất bóng hoàng hôn
Trên sông khói sóng cho vừa lòng ai “

Thời sau, nhà thơ Huy Cận cũng đã “Thấu ” được cái tình và ý của Thôi Hiệu để viết nên những vần thơ sầu rụng:

” Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Chim nghiêng cánh nhỏ,bóng chiều sa
Lòng quê dờn dợn vời con nước
Không khói,hoàng hôn cũng nhớ nhà !”

Sự giao hòa của văn chương thi phú và âm nhạc từ lâu đã để lại cho công chúng yêu nhạc nhiều tác phẩm bất hủ và bản nhạc “Bóng chiều xưa” là một sự minh xác cho nhận định này.
Bóng chiều xưa của cố nhạc sĩ Dương Thiệu Tước cho ta chút liên tưởng đến nhạc phẩm bất hủ Come back to Sorrento của nhạc sĩ Ernesto de Curtis (Trở về mái nhà xưa, nhạc sĩ Phạm Duy phóng tác).
Trong tâm hồn của nhạc sĩ, sự rung động vô duyên cớ này (Melancolie) ắt hẳn còn được pha trộn bằng một mối tình uẩn khúc đã thai nghén trong rất nhiều năm vào trong ký ức để rồi kín đáo thổ lộ vào âm nhạc cho vơi đi niềm thương nhớ và tiếc nuối.
Đơn giản chỉ là tình yêu nhưng mang đặc điểm chung là mối tình say đắm đó đã tan rồi, chỉ còn lại nhớ tiếc.
Nếu nó còn và vẫn tiếp tục cường độ đắm say hạnh phúc như từ đầu thì tác giả chắc sẽ không sáng tác bản nhạc này làm gì ?
Bóng chiều xưa lẫn khuất theo với một mối tình trăn trở, nghĩa là vẫn tồn tại dai dẳng trong tim một hình ảnh và một khối u tình.
Tình yêu có lí lẽ riêng của nó và vào một buổi chiều định mệnh, vô thức đã đánh thức và dẫn dắt tâm hồn của gã nhạc sĩ si tình kia đi ngược trở về để đối diện với mối tình của chính mình có thể được gọi là tan vỡ, để đối thoại với lòng mình và ký ức:

“Một chiều gió mưa
Anh về thăm chốn xưa…” ,
Để đối diện với,
“… Non nước u buồn
Nào đâu bóng cố nhân, lòng xót xa tình xưa !”