Dương Ngọc Thái

Năm 2018, trong một buổi tối ở Hà Nội, tại một nhà hàng Pháp rất sang được cái đồ ăn dở ẹt, một người quen nhờ tôi giới thiệu chuyên gia AI người Việt ở Silicon Valley sẵn sàng về nước.

Tôi nhắc hai cái tên, trong đó có anh Bùi Hải Hưng, hàng xóm cũ ở Sunnyvale. Hồi đó tôi hay sang nhà anh ăn chực, nên nói chuyện nhiều, vì anh Hưng ăn cơm rất chậm.

Lúc ấy, anh Hưng mới vào Google DeepMind, nhưng tôi biết anh luôn muốn đóng góp cho Việt Nam, đặc biệt hỗ trợ các bạn trẻ theo đuổi AI và khoa học máy tính.

Năm 2019, trong một buổi tối ở Mountain View, tại một nhà hàng Hy Lạp rất đông được cái đồ ăn cũng dở ẹt, tôi tổ chức một buổi họp mặt, có anh Hưng và một vài người từ Việt Nam.

Tôi không rõ chi tiết mọi người đã bàn, nhưng tôi biết VinAI được tạo ra từ đây. Chỉ có điều, lâu lâu nghĩ lại tôi vẫn thấy tự xấu hổ sao vì chọn chỗ tiếp khách quá tào lao.

Gần Tết năm 2025, trong một buổi tối ở Los Altos, tại một ngôi nhà rất vắng, xung quanh và trong nhà toàn sư tử cọp beo, được cái đồ ăn lúc nào cũng ngon, tôi nhận được một cuộc gọi.

Anh Hưng điện từ Hà Nội, nói có công ty muốn mua lại đội GenAI của anh. Anh Hưng không nói tên công ty, tôi cũng không hỏi.

(Tháng 3/2025, trong một buổi trưa ở Hà Nội, cũng tại một nhà hàng Pháp, trong một khách sạn Pháp rất chán được cái rất đắt, một người bạn khác cho biết đó là Qualcomm. Hà Nội mà, bí mật bay lẫn trong bụi mịn.)

Anh Hưng nhờ tôi giúp một việc nhỏ. Hôm rồi, tôi thấy tin thương vụ của anh Hưng xong rồi. Thật lòng mừng cho anh.

Câu chuyện của anh Hưng cho thấy tư nhân đầu tư khoa học cơ bản hiệu quả hơn nhà nước. Nếu anh Hưng vào viện nhà nước thì chắc giờ vẫn ăn cơm chưa xong, nói gì xây đội nghiên cứu bán cho Mỹ.

Nhưng doanh nghiệp Việt vẫn thiếu tiềm lực và kiên nhẫn để chơi đường dài. Khoa học cơ bản không tính theo năm, không thể dựa vào cảm hứng vài người, mà phải là chiến lược trăm năm của cả quốc gia.

Đội của anh Hưng về Qualcomm thì bản đồ AI thế giới mất đi cái tên Việt Nam hiếm hoi, dù nhiều người Việt vẫn đang làm AI trong các công ty Mỹ. Thôi cũng được, dẫu sao thì anh Hưng vẫn ở Hà Nội.

Tôi mong đây là cú hích để các công ty lớn mở trung tâm R&D ở Việt Nam. Kỹ sư, chuyên gia Việt sẽ có cơ hội phát triển nghề nghiệp, đi cùng thế giới. Đây cũng là ước mơ của anh Hưng.

—

Trong lúc đó, chuyên gia sinh ra đã có AI trong tên vẫn miệt mài ước mơ trượt tuyết cùng thế giới.