Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Tổ con chuồn chuồn
Trần Đĩnh
Xét bề ngoài, xích mích giữa hai nước hàng xóm nảy ra từ một chuyện ú ớ: tức nhau tiếng gáy. Nước Khổn nhưng lâu rồi dân nước Điền láng giềng ít học đã gọi chệch thành Khổ – nào biết khổ là đắng, mà cũng chỉ tại nó gọn mồm và hay được vời đến, ngành ngôn ngữ học đã thống kê bình quân mỗi dân Khổ nói đến chữ khổ 13 lần một ngày. Trong khi Điền lại có nghĩa là ngọt. Đắng ngọt tự nhiên xung khắc, hai nước phải hục hặc nhau thôi.
Không biết có phải vì tên gọi hay không mà đàn bà con gái nước Điền da cứ như trứng gà bóc, thịt cứ thơm như hoa, ngược với da dân nước Khổn – hay Khổ đắng – lại thô ráp, đen đúa, hôi. Tiếng gáy đầu tiên gây nên xung đột chính là ở nước da, mùi thịt này. Người nước Khổ (đắng) đổ tại người nước Điền (ngọt) ở trên nguồn sông đã tống tháo những thứ bẩn thỉu dơ dáy xuống khiến cho người Khổ ở cuối sông phải gánh hậu quả tai hại. Nhiều phen người Khổ đem vấn đề luân phiên mỗi nước được sống một thời gian trên đầu nguồn sông ra bàn song phương ở cấp thượng đỉnh – quốc vương – nhưng người nước Điền không chịu dọn nước xuống dù chỉ một năm. Đã thiếu tinh thần đồng cam về vị trí, người nước Điền lại còn thiếu cộng khổ về tình: họ nhất định không bao giờ chịu lấy người nước Khổ. Chê xấu, đen, thô, có mùi đái dầm khiến người nước Khổ giận sùi bọt mép. Đúng là xúc phạm đến tự hào dân tộc, thứ mà dân Khổ coỉ trọng đặc biệt. Thà đói nghèo chứ không thiếu tự hào dân tộc được.
Không phải chỉ nguyên nhân trên sông dưới sông ăn phải của thừa của thải mà còn có một nguyên nhân khác không kém phần quyết định. Đó là ở nước Điền có một loại đặc sản thần bí: đá kỳ. Một mỏ đá kỳ trữ lượng quá lớn. Quý như các nước có mỏ dầu khí đại khái Ưa-lừa-xa vậy. Đều một cỡ như quả xoài nhưng nằm vừa gọn lòng bàn tay. Đá trắng hơn phấn và thơm thoang thoảng. Kỳ ngày ngày đá này vào cơ thể, cơ thể sẽ trắng ngang như bây giờ các nước Âu Mỹ chơi trò tắm trắng, thịt sẽ thơm như có ướp trầm hương Ăng-săng-tơ. Đá kỳ quốc bảo được phân phối cho từng gia đình, ít hay nhiều tính theo số nhân khẩu nữ. Có hẳn một Sở Đong Đếm Đá (mật hiệu là Ét Ba Đê mà bên nước Khổ gọi là Sở Ba Đểu) hàng tuần đến từng nhà kiểm tra xem có mất mát, sứt mẻ hay không. Xuất khẩu của này phải gọi là hốt bạc và đánh phải cho tan tác những Unilever, những P&G nhưng vua Điền cấm. Bao nhiêu đá kỳ trong nước đều mang sổ lý lịch và đánh ký hiệu. Đâu như là căn cứ vào số lượng các hạt sa thạch làm nên mỗi hòn đá kỳ và cả vào phối hình cấu trúc của chúng mà định. Giữ ngặt như thế vì vua nước Điền muốn dìm mãi dân nước Khổ vào tình trạng thua kém màu da. Màu da đã kém thì sắc nước tất cũng thua theo và một khi phải ôm mặc cảm tự ti nhan sắc thì vua nước Khổ sẽ điên đầu mà chết. Không cần xuất binh vẫn diệt được đối phuơng, võ ấy mới hung hiểm.
Vua nước Khổ cũng đâu ngọng. Giấc mộng vàng thường trực của vua Khổ là có ngày chiếm hữu cái mỏ đá thần kỳ kia.
Kể ra cay thật. Chỉ vì người nó trắng thơm mà khách du lịch nườm nượp đổ đến nước nó, xì xà xì xồ, trỏ trỏ gật gật, mua mua sắm sắm đông như kiến cỏ. Đàn bà con gái nước Điền lấy người nước ngoài nhiều đến mức kiều hối (nhưng dân Khổ trẹo ra thành tiền “bề hê cứu nước”) gửi về chiếm tới gần một phần ba GDP. Trong khi nước mình bói không ra một đứa ngoài đến, một đứa nội đi. Bên nó khéo đến lụt ngoại tệ. Nhiều phen nhà vua ngao ngán lại mong có lụt ngoại tệ thật, nhấn chìm tất cả chúng nó đi để vua di dân lên khai thác…
Chẳng kém vua, dân Khổ cũng vừa ức vừa buồn. Chúng nó đúng là chuột sa chĩnh gạo, nhờ may mà được ăn trắng mặc trơn chứ tài cán gì. Ức thì có cách giải tỏa, tự vệ thanh danh. Ở biên giới đã diễn ra các trận đấu khẩu dữ dội. Bên Khổ chửi đổng khách khứa đến đông chẳng qua nhờ sẵn đĩ. Bên Điền chửi đổng lại xấu như ma, da như cóc, tóc như mắm thì có vừa lạy vừa bày ra đây cũng ứ vào…
- Có mà điên nhá. Hay gì cái thứ buôn trôn!
Sáng tạo dân gian liền được quốc vương Khổ túm ngay lấy, coi như phát kiến lớn của quần chúng ít học nhưng có đặc tính là hễ ba anh chụm lại với nhau là trí tuệ liền cao ngang thạc sĩ. Vua mật dụ từ nay bộ máy của ngài không gọi nước hàng xóm là Điền quốc mà đổi ra thành Điên quốc, nước điên. (Nước điên đến lúc có thể trẹo sang nước điếm cũng được! Trong mật dụ có thêm chú thích tuyệt mật này nữa). Cả giấy tờ, công hàm gửi Điền cũng chỉ viết Điên, nại cớ máy chữ chúng tôi thiếu cái dấu huyền.
Vua Điền phải giận. Hắn bôi ta ở cả lĩnh vực ngoại giao, lễ tân. Máy chữ ngoại đầy dấu huyền ra kia.
Thật ra hai ông vua hiểu nguồn cơn sâu xa của xung đột là ở ý hệ: Điền theo thuyết trung dung – người hiểu đời, hay kẻ hiền là không có ý tứ, bản sắc gì hết. Cuộc đời như dòng nước, nước chảy đến đâu khắc đắp nên bờ hay lở nên vực, anh chớ có hoạch định cái gì, anh hoạch định có ngày sẽ bị tự nhiên hay xã hội nó vả ngược lại vỡ mặt. Trong khi đó nước Khổ lại theo tâm luận, nghĩa là việc gì cũng phải chiếu theo học thuyết xuất phát từ cái tâm cao quý. Cho nên vua Khổ thấy thực chất chủ thuyết nước Điền đề xướng chỉ là chủ nghĩa buông tay. Nói nôm na là tự nhiên như ruồi. Đã là ruồi thì dính đến giòi, nghĩa là ăn uống rất phàm mà sinh con đẻ cái tràn lan. Vậy vì lợi ích vệ sinh dân tộc cần phải đánh chặn từ xa. Chặn tốt nhất là vùi cái học thuyết nước chảy bèo trôi, tự nhiên như ruồi của thằng hàng xóm xuống tận đất đen bằng phương pháp toàn diện phê phán, trước hết ở mặt lý luận, thứ đến học tập toàn dân lên án nó, nói theo y học là tiêm vắc xin phòng bệnh cho từ đứa trẻ bắt đầu biết hóng chuyện. Sáng sáng, các nhà trẻ đều có tiết mục các cháu đứng nghiêm nhìn lên phương bắc, chỉ tay lên phương bắc đồng hô ba hồi: “Điên, điên, điên! Ruồi, ruồi, ruồi!” rồi múa Đập ruồi, mỗi đứa một cái vỉ giơ lên quật xuống nom dẻo ra dáng…
Ủ dần ủ dà nỗi niềm thế nào đến ngày vua Khổ thấy không xuất binh đánh Điền không xong. Ông suy nghĩ rất nhiều về kế tác chiến. Cái khó nhất mà ông phải tốn tâm trí là kiếm ra một cớ hợp thức, tranh thủ được sự đồng tình của thiên hạ. Ai lại nói là đánh nó vì ý hệ của nó chứ? Phải tìm một lý do gì nghe kêu. Ông đã chỉ thị ngành sử nghiên cứu xem hai nước có chung nguồn đụng gốc gì không để ông dựng nên quan hệ huyết thống chính đáng làm cớ cao quý và chính nghĩa cho công cuộc giải phóng đồng bào.
Tin nước Khổ chuẩn bị cung kiếm đến tai vua Điền. Quần thần có người nao núng. Bởi lẽ nước Khổ vốn lừng danh chiến trận. Nhờ dân muôn lòng như một coi chết chóc là chuyện vô tư, sống là cực dương, chết là cực âm của vật chất mà thôi. Một vị đại thuợng thư nước Điền còn vạch trước ra động lực chính yếu khiến cho lần này nếu chiến tranh nổ ra giữa hai nước thì sẽ rất chi ác liệt. Đó là đàn bà con gái Điền – miếng mỡ ngon lành treo ở đầu mũi những con mèo đực hung ác mà thèm khát đã lâu là đám lính Khổ. Xưa nay bên Khổ chẳng thèm rỏ dãi họ ra đấy sao? Bị ta cấm kết hôn, coi như bị nhục, họ đã nuôi dưỡng nó như một mối hận sâu. Nay nếu mà cái đập ấy bung ra thì đàn bà con gái nước nhà bâu pí pờn đến đâu đây?
Sẵn tiền, ăn sung mặc sướng quen, quân dân Điền có vẻ thiên về hoà. Hay là hãy nới ra đôi chút với họ. Cho mỗi năm người Khổ được lấy bao nhiêu con gái Điền, nhập bao nhiêu đá kỳ cải tạo da thịt…, lên quota rõ ràng và ký hiệp định thương mại song phương hẳn hoi.
Nhưng vua Điền cả cười:
- Biết các khanh không muốn trăm dân đau khổ, ta rất vui lòng. Nhưng ta có cách hòa, hoà mà lỡi chứ không lõm… Các khanh chỉ cần chịu chi, đúng lệnh ta.
Vua Điền không điên. Ông biết người Khổ một lòng với nhau trong chinh chiến, đúng thế, nhưng còn có một điểm nữa họ cũng một lòng với nhau, đó là mê hơi đồng, thậm chí mê hơn mọi thứ. Ông quyết thử áp dụng đặc thù của thời đại tiêu dùng ông ngẫm nghĩ lâu nay. “Có tiền mua vua cũng được” .
*
* *
Dọc biên giới hai nước, ở phía Điền bỗng một hôm thấy dựng lên san sát các điểm thu mua chó. Y học Điền cần rất nhiều chó cho nghiên cứu khoa học, nói thế. Đâu như cho chó chui vào lòng đất dò tìm địa nhiệt để khai thác năng lượng thay thế xăng dầu, than đá ô nhiễm môi trường.
- Đúng là bọn điên.
Dân Khổ phá lên cười trước cảnh tượng quán xá thu mua chó san sát, cờ xí phấp phới, các cô thu mua đều lộng lẫy như tiên sa mà lại biết hát những an-bom ăn khách nhất lúc đó. Gọi chúng nó là nước điên không oan…
Có điên đến cấp cụ cấp kị thì mới đi mua về cái thứ ở bên nước Khổ chạy hoang ị bậy cả đàn trên đường chẳng ai thèm bắt? Mà còn rước giá lên cao quá xá nữa mới khiếp! Đúng thế, nghe giá mua chó, dân Khổ thất kinh: bán ba con là tậu nổi đứt đuôi một con nghé hoa cày băng băng hơn máy…
Người Khổ từ đấy đứng chật kín các điểm thu mua chó của Điền. Người ít cũng phải một lồng vài con cộng một con dắt theo, một con quàng quanh cổ. Nhà sẵn thì đẩy xe bò trên ngổn ngang toàn chó là chó. Cung nhiều đến độ các tiên nữ thu mua chó không kịp nhốt chó trả tiền, mồ hôi mồ kê nhễ nhại. (Được cái nước da trắng đổ mồ hôi lại càng trắng và thịt lại càng thơm, đàn ông nước Khổ ôm chó xếp hàng chờ chợt thấy bõ quá: tưởng xểnh nhà ra thất nghiệp, ai ngờ thành khán giả thưởng thức văn nghệ). Nhưng rồi như quy luật kinh tế đã dạy, khủng hoảng thiếu thừa đều dẫn tới đụng độ. Có điều ở trường hợp này là đụng độ giữa nội bộ bên cung. Chen nhau, chửi nhau, thậm chí thượng cẳng chân hạ cẳng tay. Vua Khổ phải bí mật cử chính trị viên trà trộn vào để giáo dục khéo kẻo mất uy tín đất nước… Các vị tư tưởng này ôm chó bên người loăng quăng đi lại giáo dục can ngăn chứ không bán. Bán hết thì về chứ ở lại loăng quăng làm gì?
Phải nhận vua Khổ mất công như thế cũng đáng vì thứ nhất mậu dịch đối ngọai chó quá là hời, nó thay đổi nhanh như chớp diện mạo tinh thần, vật chất người dân nước Khổ. Dân Khổ tưng bừng hẳn lên, nhà nhà tiệc tùng liên hoan, điều trước kia hiếm như nhật thực. Thứ hai, vua Khổ mừng hơn nữa là việc mua chó nghiên cứu nguồn địa nhiệt như vậy cho thấy vua Điền không hề cảnh giác công chuyện ông chuẩn bị đánh họ. Vùi đầu vào nghiên cứu cái đẩu đâu mà mối nguy trước mắt lại mặc. Rồi sẽ chó chết cả lũ cho mà xem. Vua Khổ rất đắc ý. Ngài khuyên dân hãy chịu khó sang Điền cung cấp chó cho nguời ta. Chớ xấu hổ và chớ vội thoả lòng. Thôi thì vừa có tiền lại vừa giúp làm cùn cảnh giác của đối phương…
Rồi cả nước Khổ hết nhẵn chó!
May là bán chó nên có tiền mua được bô men, bô i-nốc không gỉ ở Điền về chứ không thì trẻ con bĩnh ra sẽ lôi thôi to. Hỏi còn thứ nào dọn nhanh gọn và triệt để bằng chó? Đêm làng mạc im như tờ, dân Khổ ngủ tốt hẳn hơn lên từ đây. Ngủ yên và mong Điền sẽ điên ra một mẻ gì nữa cho mình sang vừa nghe nhạc, vừa ngắm tiên nữ Điên vừa vét túi chúng. Các quán thu mua chó nay vắng ngẳt cũng buồn. Nhưng lạ là chúng không dẹp quán dỡ sạp. Bọn này làm gì cũng như lũ điên. Bên Khổ thì chẳng cần lệnh, dân đã dọn hết bay về làm củi.
Mà Điền điên nữa thật, dân Khổ được phen nhét bộn thêm tiền vào túi nữa thật.
Bây giờ chúng lại trương biển gọi loa mua thứ mới: mèo. Thì mèo meo meo ấy chứ còn gì? Dân Khổ cứ tròn xoe mắt lên với nhau. Rồi lại ùn ùn kéo sang Điền. Với những con mèo. Bận này điên to lắm rồi. Ai đời ba mèo bằng một chó! Chín miu được một nghé hoa!
Thế là chả mấy chốc bói cả nước Khổ không đâu ra được một con miu ranh. Kết quả ra nhỡn tiền ngay. Cả nước không ngủ yên được nữa. Chuột phá hơn giặc. Cho người sang mua thuốc diệt chuột nổi tiếng của Điền – chỉ ngửi thôi đã chết cứng – thì các cửa hàng đều nói họ hết từ lâu… Chuột phá quá khổ song có nhiều tiền ních túi, sắm sửa, liên hoan ăn tươi vẫn hơn. Chuột là cái nhỏ, khắc phục được, làm bẫy đặt bẫy. Nhựa đa lấy về bôi lên mo cau rồi đặt ở những lõng ra vào chiến lược của chuột. Dính ra phết!
Năm ấy mùa màng nước Khổ kém. Dân còn mải đi bán chó bán mèo chểnh mảng trồng trọt, tưới tắm. Loe hoe ở đồng ít lúa bị chuột xơi sạch.
Mất mùa thì dân đói. Sang Điền đong, họ không bán. Bảo họ cần dự trữ phòng lũ lụt.
Bạn đồng hành của nạn đói dĩ nhiên là cái chết. Nhưng cái chết lại có quân tiền trạm mở đường. Đó là kẻ trộm. Bây giờ trộm cắp ở nước Khổ hơn rươi. Trộm ngày, trộm đêm. Trộm ngay ở hàng xóm. Không tha thứ gì, miễn là có cái bán được để đong gạo vặt về nấu cháo ăn cầm hơi. Thấy nhà nào xì xụp có bữa là biết ngay nó vừa khoắng của ai.
Tình hình đang khốn đốn vì trộm cắp thì các điểm thu mua ở bên Điền lại mở. Mua ngói, đắt bao nhiêu cũng mua. Đặc biệt lần này có khoản đổi ngói lấy gạo được dân Khổ rất ưng.
Phải chứng kiến cảnh dân Khổ ngồi đen trên mái nhà dỡ ngói. Họ biết là hết ngói thì sẽ bị mưa gió. Nhưng họ cũng biết lá cọ hay rạ hay gianh đều thay được ngói ngon lành.
Chả mấy chốc ở nước Khổ chỉ cung điện nhà vua và dinh thự quan lại mới vẹn toàn ngói. Cả nước nay đã mất màu ngói đỏ hay màu ngói rêu phong. Những toà nhà nguy nga lợp lá cọ hay tranh rạ nom phỉ phui chứ, cứ như thằng bị chặt đầu rồi để cho đứng.
Chiến dịch ngói vừa xong, nước Điền phát động tiếp luôn ngay chiến dịch gạch.
Lần này kiến trúc nước Khổ lấy lại được cân bằng truyền thống ông cha: mái tranh thì vách đất. Cố nhiên vẫn trừ lâu đài cung điện nhà vua và dinh thự quan lại…
Bệnh điên của Điền phát triển quá kỳ quặc.
Chúng mở chiến dịch thu mua áo quần may sẵn. Chẳng bao lâu lấy cớ mình xứ nóng, người nước Khổ chỉ thuần có đóng khố. Đàn bà con gái thì được tấm yếm và mảnh quần đùi to gấp hai chiếc xịp của phụ nữ Điền, thứ phụ nữ Khổ không dám thọc chân qua bao giờ. Nay cẳng vế lộ ra cũng không đến nỗi. Sau một thời gian đùi vế công khai, cơ quan quản lý dân số chợt thống kê thấy trẻ sơ sinh tăng vọt trong thời gian yếm trần quần đùi xịp. Nhà vua mở một cơ quan cho thuê quần áo dài để dành cho những ai có việc gặp quan thì thuê mặc. Nghe nói cứa đứt họng, thuê nửa ngày một bộ mà đắt ngang một bộ mới hàng hiệu. Nhưng biết làm sao? Vào cửa quan không được phép đóng khố!
Hai trường phái học thuật ở Khổ lâu ngày nhàn rỗi liền có đề tài tranh cãi sôi nổi: một bên cho rằng đồng tiền có sức mạnh ma quái, phải trừ bỏ đồng tiền, một bên cho rằng lòng tham mới là nguyên nhân ban đầu, phải cải tạo cho nhân tâm hết tham. Bởi đồng tiền nó tồn tại khách quan còn lòng tham là tồn tại chủ quan, là phản ánh cái khách quan, có thể chế ngự được. Tranh luận ỏm tỏi giữa khách quan phản ánh hay hiện thực, cái nào có trước, tốn bao giấy mực.
Trong khi chưa ngã ngũ về lý luận để có phương hướng giáo dục và khắc phục thích hợp thì nước Điền đã rao mua một thứ mới. Thứ này kinh hoàng: ván thiên!
Vua Khổ phải cử quân lính đi canh giữ các bãi tha ma trong nước. Nhưng bó tay. Dân đâu chỉ là tai mắt! Dân còn là tay chân sờ mó đào bới hạng siêu. Chẳng mấy chốc tất cả mồ mả ở nước Khổ đều bị phanh. Ông bà ông vải, bố mẹ, thân thích ra đi ấm êm nay chỉ còn được che đắp bằng phên tre trên lấp đất. Người nhiều tiền thì đan phên bằng tre đằng ngà hay trúc ngọc rồi nhập đất Điền – cũng phảng phất mùi đá kỳ – về lấp lên trên cho các cụ.
Ván thiên lột hết, thị trường im được một tuần, ngồi nhà ngóng xem phiên mới sẽ thế nào mà buồn như trấu cắn. Hệt như ở các nước họ ngóng thị trường chứng khoán vậy. Thì đùng, nó mua sọ người chết. Có mà đồn hoắng thế nào chứ lại như thế được ư? Tôi vừa sang bên nó về xong kìa. Mua đầu lâu hoa cái thật. Nghe đâu nó dùng để nghiên cứu thôi miên chữa bệnh. Ai mắc bệnh tâm thần cứ việc ngồi ngó hoài vào hai hố mắt có yểm bùa hay đã tẩm nhuộm những thuốc gì gì chỉ có ma mới biết thì sẽ khỏi.
Vua Điền quá thâm! Trưng ra toàn những lý do cứu nhân độ thế mà che đậy mưu hiểm.
Áo quan bị phanh phui nhưng người chết còn vẹn thân. Nay người chết bị con cháu mượn đi mất cả đầu. May sao người dân Khổ giỏi nặn tượng đất, người chết đều được lắp hoa cái đất. Nhà giàu thì gỗ sơn son thiếp vàng. Thôi, coi như các cụ không thiếu hụt gì. Cát bụi lại trở về cát bụi ấy mà.
Yên ổn một thời gian, đủ cho người Khổ đỡ áy náy day dứt về việc đào cả mồ mả tỉên tổ lên thì nó mở đợt thu mua mới.
Thu mua tiếng nói nước Khổ! Dân Khổ thoạt nghe lời rao mua này đều phì cười. Lời nói gió bay, mua sao nổi, cái quân giàu tiền nó mới ngu làm sao! Nhưng không. Giàu nó mới lắm mẹo. Chả có khó gì việc mua bán cái hơi vận chuyển âm thanh này. Người Khổ chỉ việc sang qua biên giới ngồi tập trung vào một chỗ để người Điền – lại toàn con gái thơm phức – đến đặt vào giữa hai môi một miếng giấy rồi yêu cầu ngậm chặt lấy tờ giấy có phết một loại sơn không khô trong vài ba tiếng đồng hồ, thời hạn mua tiếng nói nước Khổ. Nghĩa là vua Điền dùng tiền bắt người Khổ trong mấy tiếng đồng hồ khinh tái ngay chính ngôn ngữ mẹ đẻ của mình. Phải nhận Điền trí lự có thừa. Nó giao hẹn trước nếu nhả hay lấy tay gỡ bỏ giấy ra thì tay anh sẽ để lại dấu vân tay trên mặt sơn ướt và anh thua cuộc. May sao nó còn có lương tâm tránh cho người Khổ bị khát trong khi bán tiếng nói dân tộc. Trước khi bắt mím môi giữ chặt lấy giấy sơn, nó đã cho người Khổ ngậm mấy viên ô mai cam thảo. Như thế anh sẽ tự giải khát bằng nước bọt của anh tứa ra. Trong số dân sang Điền bán tiếng nói, người ta thấy có nhiều thanh niên trai tráng khỏe mạnh vạm vỡ lắm. Đồn rằng các đồn binh đã phái lính sang kinh doanh… câm lấy tiền. Và vua Khổ cũng đồng tình vì như vậy đặc công nổi tiếng của Khổ có thêm dịp thực tập áp sát địch ngay tại trên đất địch mà không lộ một tí âm thanh nào.
Không biết vua Điền qua đây muốn thể nghiệm một điều: khi không cho dân nói thì trí tuệ dân sẽ cùn… Và cả lòng dũng cảm.
Chiến dịch thu mua quốc ngữ, quốc âm kéo dài chừng vài tháng thì Điền gọi loa nói mua tay. Không, yên tâm đi, không chặt, không mất một li một lai, còn nguyên vẹn tay. Chỉ cần sang Điền đứng thò hai tay qua một bức vách có khoét lỗ nhét vừa cổ tay rồi hai tay cứ múa cứ vờn gió suông như vậy chừng nửa ngày.
Vua quan Điền bảo nhau:
- Thế này hỏi bên Khổ còn đâu ra binh lính mà xâm lược chúng ta! Khéo rao múa giáo mác giá cao chúng cũng bán sạch.
Khổ chưa kịp bình tâm trước các o-đơ hàng quái đản, Điền lại phát động đợt thu mua mới toe. Oái oăm là bây giờ thu mua toàn gái một con trông mòn con mắt. Phải nhận rằng gái có chồng đất Khổ đã giữ được lòng dạ son sắt một thời gian khá lâu.
Nhưng các nhà xã hội học nước Khổ cuối cùng đã đành ngao ngán mà khẳng định kim ngân với hấp lực của nó đã thắng tình nghĩa. Thật ra ngoài kim ngân, các gái một con của Khổ còn mong ước được thay da đổi thịt, cái việc sau này người ta gọi là thay đổi quốc tịch.
Ôi, ngày nào bán chó, đêm đêm tiếng người hô bắt trộm om sòm làng xóm thì nay tiếng trẻ nhớ mẹ đòi bú nghe mới càng náo loạn hơn siết bao.
Còn các nhà xã hội học Khổ vốn xính lý thuyết bắt đầu đi sâu nghiên cứu tác dụng của kim ngân diệt… chết tinh thần. Các cụ già Khổ không có gì để bán thì khẽ thầm bảo nhau thế này mới thật đúng là nước khổ đây.
Trong lúc đó vua Điền nói riêng với mấy cận thần tin cậy nhất:
- Có khanh mách nước ta nên cho đàn ông đàn bà nước Khổ sang làm tình thoải mái ở bên ta, nhà trọ, nhà nghỉ hẳn hoi không lấy tiền mà lại còn được tiền thưởng đem về. Kế ấy rất đáng khen. Song từ lâu ta biết nay đã thừa sức mua bay cả tên nước Khổ này vậy nên chi bằng hãy đẩy nhanh tốc độ thâu tóm.
Ngày hôm sau nước Điền rao thu mua mặt hàng mới. Mua đầu lâu người sống. Lý do là để chiết xuất ra ở não người chất thuốc có thể cải tử hoàn sinh. Nghe dã man nhưng chuyện tự do thị trường, thuận mua vừa bán, cấm đoán người ta sao được.
Phải nhận rằng cả một thời gian dài không có ai hưởng ứng việc rao mua đầu người sống ở nước Khổ. Còn chút lương tâm, người Khổ chưa đến nỗi đè nhau ra xin nhau cái gáo đem xuất khẩu. Nhưng trước nguy cơ đầu người sống bị đe dọa gắt gao, nhà vua nước Khổ nhìn xa trông rộng đã có biện pháp răn đe. Kịp thời ban luật mới: phàm đã phạm pháp thì đều xử trảm, bất phân nặng nhẹ!
Dĩ nhiên máy chém phải lưu động hàng ngày mới xử kịp. Lúc này, dân Khổ liền kịp thời phối hợp với luật pháp nghiêm minh của nhà vua, sẵn sàng ra tay cắt nghiến đầu của bất cứ kẻ nào tỏ ra có dấu hiệu láo lếu. Các bễ thợ rèn lập tức đông khách quá xá. Ai cũng thuê đánh cho một cái cổ dề bằng sắt. Ít ra thì kẻ xấu chúng không được dễ dàng hạ thủ. Lúc này đường phố, chợ búa nước Khổ vắng lặng hẳn đi. Người ta bắt đầu thấy hoảng: tiền có thể dẫn đến ác mộng.
*
* *
May sao trời đổ mưa tầm tã liền nửa tháng. Đất thành sông, sóng vỗ oàm oạp ngay ở trong nhà. Đặc biệt ở dưới thấp, kinh thành nước Khổ ngập lụt mênh mang. Nước khoét, nước đào, rồi một sáng nọ, tường hoàng thành sụp.
Mở ra toang hoác một hệ thống hầm ngầm kiên cố thông ngược sang tận nước Điền. Đường thông thương mà cũng là kho chứa hàng hoá. Có thứ hàng chưa tiêu thụ hết, thí dụ ván thiên… Nhưng nhiều nhất vẫn là đầu các tội nhân mới bị hành hình.
Hoá ra vua Khổ là đầu nậu mậu biên hùng hậu! Ông lao vào thị trường tự do ngay từ khi Điền thu mua mẻ chó đầu tiên. Từ lâu hai quốc vương đã có các cuộc hội đàm mật.
Kinh thành sập, hệ thống hầm mậu dịch chui lộ thiên thì vua nước Khổ cũng mất tích.
Lúc ấy, vua Điền bèn cử sang một người nước Điền chính tông (da trắng như da con gái Điền mười sáu tuổi và thơm đến mức đứng cách tường vẫn thấy ngào ngạt) sang làm phó vương. Đổi lại dân Khổ được nước Điền tạm cấp tiền gạo. Không thạo tiếng Khổ lắm, phó vương đã phải vời ba vị quốc sư đến kèm cặp ngôn ngữ.
Dân Khổ buồn lắm: mất vua là hao mòn tự hào dân tộc.
Thật ra không hao không mòn gì hết! Họ không biết thôi, phó vương người xứ Điền mới sang chấp chính kia chính là quốc vương của họ. Ông đã mang hết của cải tích lũy được trong cuộc mậu biên chui chui lủi lủi thời gian qua sang gửi quốc vương Điền làm thế chấp. Đáp lại vua Điền cho ông hưởng đặc ân được mượn tư cách người gốc Điền sang trị vì nước ông. Phải giấu lý lịch vì chả lẽ người buôn lậu và vượt biên như ông vẫn cứ quyền như cũ hay sao? Ngoài đặc ân cho cầm quyền mà không mất thể diện vua Điền còn cho ngài được thả cửa dùng đá kỳ để Điền hoá màu da và mùi thịt.
Tụt cấp nhân thân xuống phó vương nhưng nâng cấp hình hài, ngài tự nhủ thế coi là hoà. Nhưng ngài ôm kín một nguyện ước vì nước vì non đáng trọng: qua gien mới của mình, ngài sẽ cải tạo nòi giống Khổ. Khi đã thay đổi dân hình rồi ngài sẽ nâng cao dân trí và lúc ấy ngài sẽ lo đến phục hồi danh dự bản thân. Ngài không thể không nuôi một lý tưởng gì cho đất nước.
Trong khi chờ thời cơ, ngài vẫn phải nghiêm lệnh nước Điền. Tức là cấm người Khổ bén mảng gần gũi đá kỳ Điền, thứ ngài luôn để vài hòn trong túi gấm ngài dắt ngang lưng để ngài có thể thường xuyên sờ nắn. Ba vị quốc sư kèm cặp ngôn ngữ Khổ cho ngài học vờ đến giờ lui gót đều phải tắm rửa và thay quần áo ở tại triều. Không cho các phân tử sắc và mùi có sức lan tỏa ghê gớm như đá Điền ra khỏi cung.
Có một bí mật. Đó là đêm đêm cựu vương Khổ vẫn bẹo nách ra để dí mũi vào mà hít rồi cười khoái trá. Chí nguyện thầm lén của ngài là hít được nách quốc vương Điền. Quá khó. Nhưng phải thực sự cầu thị tận nơi như thế. để ngã ngũ xem mèo nào hơn mỉu nào. Chung quy cũng là do ngài thầm nuôi vụng ủ lý tưởng khôi phục tự hào dân tộc. Ngài biết sự nghiệp hưng quốc phải bắt đầu từ chỗ dấy hương – không phải dấy binh mà là danh thơm: hương Khổ phải vượt hương thiên hạ cái đã rồi mới bàn đến chuyện lớn khác.
Nhưng sao ông vua trá hình để giữ ghế này lại cứ mết cái hương nước điên?
T.Đ.
1999