Diễn đàn Câu lạc bộ Văn đoàn Độc lập Việt Nam: Một khoảng lặng trong trăm năm Đoàn Giỏi

Danh ngôn

“Thế giới này, như nó đang được tạo ra, là không chịu đựng nổi. Nên tôi cần có mặt trăng, tôi cần niềm hạnh phúc hoặc cần sự bất tử, tôi cần điều gì đó có thể là điên rồ nhưng không phải của thế giới này.”

“Ce monde, tel qu’il est fait, n’est pas supportable. J’ai donc besoin de la lune, ou du bonheur, ou de l’immortalité, de quelque chose qui ne soit dement peut-etre, mais qui ne soit pas de ce monde.”

(Albert Camus, Caligula)

“Tất cả chúng ta, để có thể sống được với thực tại, đều buộc phải nuôi dưỡng trong mình đôi chút điên rồ.”

“Nous sommes tous obligés, pour rendre la realite supportable, d’entretenir en nous quelques petites folies.”

(Marcel Proust, À l’ombre des jeunes filles en fleurs)

“Nghệ thuật và không gì ngoài nghệ thuật, chúng ta có nghệ thuật để không chết vì sự thật.”

“L’art et rien que l’art, nous avons l’art pour ne point mourir de la vérité.” (Friedrich Nietzsche, Le Crépuscule des Idoles)

“Mạng xã hội đã trao quyền phát ngôn cho những đạo quân ngu dốt, những kẻ trước đây chỉ tán dóc trong các quán bar sau khi uống rượu mà không gây hại gì cho cộng đồng. Trước đây người ta bảo bọn họ im miệng ngay. Ngày nay họ có quyền phát ngôn như một người đoạt giải Nobel. Đây chính là sự xâm lăng của những kẻ ngu dốt.”

“Social media danno diritto di parola a legioni di imbecilli che prima parlavano solo al bar dopo un bicchiere di vino, senza danneggiare la collettività. Venivano subito messi a tacere, mentre ora hanno lo stesso diritto di parola di un Premio Nobel. È l’invasione degli imbecilli.”

(Umberto Eco, trích từ bài phỏng vấn thực hiện tại Đại học Turin (Ý), ngày 10 tháng 6 năm 2015, ngay sau khi U. Eco nhận học vị Tiến sĩ danh dự ngành Truyền thông và Văn hoá truyền thông đại chúng. Nguyên văn tiếng Ý đăng trên báo La Stampa 11.06.2015)

Một khoảng lặng trong trăm năm Đoàn Giỏi

Lê Thiếu Nhơn

Tọa đàm nhân dịp 100 năm sinh nhật nhà văn Đoàn Giỏi, do Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp Hội Nhà văn TP. HCM tổ chức sáng 15/9, như một khoảng lặng cần thiết để độc giả suy ngẫm sâu sắc hơn về những đóng góp của ông.

Nhắc đến nhà văn Đoàn Giỏi (1925-1989), hầu như giới mộ điệu và giới nghiên cứu lập tức nhớ ngay “Đất rừng phương Nam”. Đây là một sự may mắn mà cũng là một sự thiệt thòi cho văn chương Đoàn Giỏi. Mức độ phổ biến của “Đất rừng phương Nam” với sự trợ lực nghệ thuật thứ bảy, đã che mờ hết những tác phẩm có giá trị khác của nhà văn Đoàn Giỏi. Nếu thực sự thưởng thức vẻ đẹp văn chương, thì hai truyện dài “Cá bống mú” và “Hoa hướng dương” viết trực diện về đất và người Nam bộ, không hề thua kém “Đất rừng phương Nam”.

Có thể khẳng định, nhà văn Đoàn Giỏi là một trường hợp tác giả Nam bộ độc đáo có bút pháp riêng ngay từ lúc khởi nghiệp cầm bút, mà không hề bị tác động bởi dòng chảy thời gian. Nhiều nhà văn Nam bộ đi theo cách mạng cùng thời Đoàn Giỏi như Hoàng Văn Bổn (1930-2006) Nguyễn Quang Sáng (1932-2014) hoặc Anh Đức (1935- 2014), đã có sự thay đổi rất nhiều về lối viết (trước và sau khi tập kết ra Bắc), nhưng nhà văn Đoàn Giỏi vẫn nhất quán một phong cách.

Nhà văn Đoàn Giỏi không lạm dụng phương ngữ có tính khác biệt, mà ông dùng ngôn ngữ phổ thông nhất để biểu đạt. Phong vị đặc sắc Nam bộ trong tác phẩm Đoàn Giỏi làm người ta say đắm vì những số phận được ông miêu tả, vì những câu chuyện được ông kể lại, vì những không gian được ông tái hiện.

Sòng phẳng mà nói, tầm vóc của nhà văn Đoàn Giỏi vẫn chưa được hậu sinh đánh giá đầy đủ. Điều này có thể thấy qua hai tài liệu chuyên môn là “Từ điển văn học” và kỷ yếu “Nhà văn Việt Nam hiện đại”, đều đưa ra những thông tin chưa thật chuẩn xác về tác phẩm của Đoàn Giỏi.

Trong “Từ điển văn học” (bộ mới ấn hành năm 2004) chỉ có hai mục từ liên quan nhà văn Đoàn Giỏi, một mục từ nhận định về sự nghiệp Đoàn Giỏi khá sơ lược và một mục từ giới thiệu “Đất rừng phương Nam” khá vắn tắt. “Từ điển văn học” viết rằng truyện dài “Cá bống mú” được Đoàn Giỏi sáng tác năm 1955 trên đất Bắc, nhưng chính Đoàn Giỏi lại ghi chú hoàn cảnh sáng tác ở dòng cuối cùng của “Cá bống mú” rất mạch lạc: “Nam bộ tháng 10 năm 1952, viết tại Phân liên khu miền Tây”.

Kỷ yếu “Nhà văn Việt Nam hiện đại” do Hội Nhà văn Việt Nam biên soạn, lại ghi chú “Cá bống mú” được Đoàn Giỏi sáng tác năm 1956. Ngoài ra, kỷ yếu “Nhà văn Việt Nam hiện đại” còn ghi chú “Hoa hướng dương” là tập truyện ngắn được Đoàn Giỏi sáng tác năm 1960. Thực tế, “Hoa hướng dương” là một truyện dài có dung lượng hơn 200 trang in, được chia làm 3 chương.

Cả “Từ điển văn học” và kỷ yếu “Nhà văn Việt Nam hiện đại” đều ghi chú tác phẩm biên khảo “Tê giác giữa ngàn xanh” được nhà văn Đoàn Giỏi viết năm 1982. Bạn đọc chắc chắn sẽ nghi ngờ cột mốc “năm 1982”, bởi lời bạt của nhà văn Tô Hoài dành cho lần xuất bản đầu tiên “Tê giác giữa ngàn xanh” có đề rõ: “Hà Nội, hè 1978”.

Trình tự cố hữu xưa nay, tác phẩm có trước, lời bạt có sau. Không thể ngược lại. Trong lời bạt "Tê giác giữa ngàn xanh", nhà văn Tô Hoài biểu dương: “Đọc Đoàn Giỏi rất lý thú, vừa văn chương lại vừa cho người đọc nhiều kiến thức. Hay lắm”.

Nhà văn Đoàn Giỏi qua nét vẽ của họa sĩ Nguyễn Đình Phúc.

Danh ngôn

Ban Biên tập

Tra cứu theo tên tác giả

Một khoảng lặng trong trăm năm Đoàn Giỏi