Lê Thiếu Nhơn

Nhắc đến nhà văn Đoàn Giỏi (1925-1989), hầu như giới mộ điệu và giới nghiên cứu lập tức nhớ ngay “Đất rừng phương Nam”. Đây là một sự may mắn mà cũng là một sự thiệt thòi cho văn chương Đoàn Giỏi. Mức độ phổ biến của “Đất rừng phương Nam” với sự trợ lực nghệ thuật thứ bảy, đã che mờ hết những tác phẩm có giá trị khác của nhà văn Đoàn Giỏi. Nếu thực sự thưởng thức vẻ đẹp văn chương, thì hai truyện dài “Cá bống mú” và “Hoa hướng dương” viết trực diện về đất và người Nam bộ, không hề thua kém “Đất rừng phương Nam”.

Có thể khẳng định, nhà văn Đoàn Giỏi là một trường hợp tác giả Nam bộ độc đáo có bút pháp riêng ngay từ lúc khởi nghiệp cầm bút, mà không hề bị tác động bởi dòng chảy thời gian. Nhiều nhà văn Nam bộ đi theo cách mạng cùng thời Đoàn Giỏi như Hoàng Văn Bổn (1930-2006) Nguyễn Quang Sáng (1932-2014) hoặc Anh Đức (1935- 2014), đã có sự thay đổi rất nhiều về lối viết (trước và sau khi tập kết ra Bắc), nhưng nhà văn Đoàn Giỏi vẫn nhất quán một phong cách.

Nhà văn Đoàn Giỏi không lạm dụng phương ngữ có tính khác biệt, mà ông dùng ngôn ngữ phổ thông nhất để biểu đạt. Phong vị đặc sắc Nam bộ trong tác phẩm Đoàn Giỏi làm người ta say đắm vì những số phận được ông miêu tả, vì những câu chuyện được ông kể lại, vì những không gian được ông tái hiện.

Sòng phẳng mà nói, tầm vóc của nhà văn Đoàn Giỏi vẫn chưa được hậu sinh đánh giá đầy đủ. Điều này có thể thấy qua hai tài liệu chuyên môn là “Từ điển văn học” và kỷ yếu “Nhà văn Việt Nam hiện đại”, đều đưa ra những thông tin chưa thật chuẩn xác về tác phẩm của Đoàn Giỏi.

Trong “Từ điển văn học” (bộ mới ấn hành năm 2004) chỉ có hai mục từ liên quan nhà văn Đoàn Giỏi, một mục từ nhận định về sự nghiệp Đoàn Giỏi khá sơ lược và một mục từ giới thiệu “Đất rừng phương Nam” khá vắn tắt. “Từ điển văn học” viết rằng truyện dài “Cá bống mú” được Đoàn Giỏi sáng tác năm 1955 trên đất Bắc, nhưng chính Đoàn Giỏi lại ghi chú hoàn cảnh sáng tác ở dòng cuối cùng của “Cá bống mú” rất mạch lạc: “Nam bộ tháng 10 năm 1952, viết tại Phân liên khu miền Tây”.

Kỷ yếu “Nhà văn Việt Nam hiện đại” do Hội Nhà văn Việt Nam biên soạn, lại ghi chú “Cá bống mú” được Đoàn Giỏi sáng tác năm 1956. Ngoài ra, kỷ yếu “Nhà văn Việt Nam hiện đại” còn ghi chú “Hoa hướng dương” là tập truyện ngắn được Đoàn Giỏi sáng tác năm 1960. Thực tế, “Hoa hướng dương” là một truyện dài có dung lượng hơn 200 trang in, được chia làm 3 chương.

Nhà văn Đoàn Giỏi qua nét vẽ của họa sĩ Nguyễn Đình Phúc.