Diễn đàn Câu lạc bộ Văn đoàn Độc lập Việt Nam: Câu tuyên bố của Trương Định có phải là sản phẩm do đời sau chế tác?

Danh ngôn

Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.

We need, in every community, a group of angelic troublemakers.

(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)

Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.

It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.

(James Baldwin - No Name in the Street 1972)

Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.

While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.

(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)

Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.

There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.

(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)

Câu tuyên bố của Trương Định có phải là sản phẩm do đời sau chế tác?

Hoàng Dũng

(1) Ở đền thờ Trương Định (Gò Công), có một câu ghi trên vách nguyên văn như sau:

“Triều đình Huế không nhìn nhận chúng ta. Nhưng chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc chúng ta...”

Bên dưới ghi: “Tuyên bố của Trương Định trả lời thư dụ hàng của Bô.Na một tháng cuối năm 1882.”

Không ít người ngờ vực: “Những cụm từ như "Tổ quốc", "triều đình Huế không nhìn nhận", "chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc" — hoàn toàn không xuất hiện trong tư duy ngôn ngữ của các chí sĩ thời Nguyễn giữa thế kỷ 19.”

Từ đó, người ta đi đến hai giả thiết:

“Thứ nhất, câu nói đó do người đời sau chế ra, để ca ngợi lòng trung nghĩa của Trương Công Định – một cách “diễn nghĩa hiện đại hoá” tư tưởng yêu nước.

Thứ hai, đây là một dụng ý chính trị hoặc tuyên truyền của một giai đoạn lịch sử cụ thể – đặc biệt là thời kỳ kháng chiến, nơi mà mọi hình tượng yêu nước đều được "hiện đại hóa" cho phù hợp với tinh thần dân tộc chủ nghĩa thế kỷ 20.”

(2) Chúng tôi đã tìm thấy câu “Triều đình Huế không nhìn nhận chúng ta. Nhưng chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc chúng ta...” ở bài viết NÉN HƯƠNG HOÀI CỔ – TRƯƠNG ĐỊNH của Phù Lang Trương Bá Phát đăng trong TẬP-SAN SỬ ĐỊA số 3, 1966 (có thể download số báo này tại đây: https://dilib.vn/img/pdf/12210-tap-san-su-dia-3-dac-khao-ve-truong-cong-dinh-thuviensach.vn.pdf), chỉ khác biệt về chính tả vài ba chữ.

Câu này nằm trong một đoạn trích dài, tr. 33-34 (theo bản số hóa dẫn trên) mà tác giả là Paul Émile, do A. Noirot sao lục, như sau:

Ở chú thích số 94, Phù Lang Trương Bá Phát ghi rõ nguồn của câu trích: “Bức thơ và cảm-tưởng đều dịch theo bài La France en Cochinchine III tạp-chí Revu du Monde colonial, asiatique et américain, organe politique des deux mondes, publié sous la direction de M. A. Noirot, 6ème année, 2ème série, No 4, Tome XIème, Avril 1864, Paris, 3 rue Christine, trang 396 và 397”. Như thế bài báo này công bố rất sớm (tháng Tư năm 1864), ngay trước khi Trương Định hy sinh (tháng Tám năm 1864).

Nhờ bạn bè giúp sức, chúng tôi đã có bản chụp nguyên văn tiếng Pháp của Paul Émile trong bài La France en Cochinchine III, tr. 396[*]:

Đối chiếu với nguyên văn của Paul Émile, ta thấy bản dịch của Phù Lang Trương Bá Phát phạm ít nhất một lỗi nặng: chữ nous trong thư của Trương Định phải dịch là “chúng tôi”, chứ không thể là “chúng ta”. Vì đây là thư của Trương Định gửi cho lính Pháp, chứ không phải gửi cho đồng đội.

Kết luận:

Câu cho là của Trương Định là được công bố bởi người Pháp năm 1864, chứ không phải là sáng chế của sử gia Việt Nam sau này.
Mấy chữ "Tổ quốc", "triều đình Huế không nhìn nhận", "chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc" là sản phẩm dịch thuật của Phù Lang Trương Bá Phát, chứ không phải nguyên văn của Trương Định, càng không phải là nguyên văn tiếng Pháp của Paul Émile.

[*] Xin cảm ơn anh Phan Văn Song (Australia) đã cung cấp bản chụp này.

Danh ngôn

Ban Biên tập

Tra cứu theo tên tác giả

Câu tuyên bố của Trương Định có phải là sản phẩm do đời sau chế tác?