Diễn đàn Câu lạc bộ Văn đoàn Độc lập Việt Nam: Câu tuyên bố của Trương Định có phải là sản phẩm do đời sau chế tác?

Danh ngôn

“Thế giới này, như nó đang được tạo ra, là không chịu đựng nổi. Nên tôi cần có mặt trăng, tôi cần niềm hạnh phúc hoặc cần sự bất tử, tôi cần điều gì đó có thể là điên rồ nhưng không phải của thế giới này.”

“Ce monde, tel qu’il est fait, n’est pas supportable. J’ai donc besoin de la lune, ou du bonheur, ou de l’immortalité, de quelque chose qui ne soit dement peut-etre, mais qui ne soit pas de ce monde.”

(Albert Camus, Caligula)

“Tất cả chúng ta, để có thể sống được với thực tại, đều buộc phải nuôi dưỡng trong mình đôi chút điên rồ.”

“Nous sommes tous obligés, pour rendre la realite supportable, d’entretenir en nous quelques petites folies.”

(Marcel Proust, À l’ombre des jeunes filles en fleurs)

“Nghệ thuật và không gì ngoài nghệ thuật, chúng ta có nghệ thuật để không chết vì sự thật.”

“L’art et rien que l’art, nous avons l’art pour ne point mourir de la vérité.” (Friedrich Nietzsche, Le Crépuscule des Idoles)

“Mạng xã hội đã trao quyền phát ngôn cho những đạo quân ngu dốt, những kẻ trước đây chỉ tán dóc trong các quán bar sau khi uống rượu mà không gây hại gì cho cộng đồng. Trước đây người ta bảo bọn họ im miệng ngay. Ngày nay họ có quyền phát ngôn như một người đoạt giải Nobel. Đây chính là sự xâm lăng của những kẻ ngu dốt.”

“Social media danno diritto di parola a legioni di imbecilli che prima parlavano solo al bar dopo un bicchiere di vino, senza danneggiare la collettività. Venivano subito messi a tacere, mentre ora hanno lo stesso diritto di parola di un Premio Nobel. È l’invasione degli imbecilli.”

(Umberto Eco, trích từ bài phỏng vấn thực hiện tại Đại học Turin (Ý), ngày 10 tháng 6 năm 2015, ngay sau khi U. Eco nhận học vị Tiến sĩ danh dự ngành Truyền thông và Văn hoá truyền thông đại chúng. Nguyên văn tiếng Ý đăng trên báo La Stampa 11.06.2015)

Câu tuyên bố của Trương Định có phải là sản phẩm do đời sau chế tác?

Hoàng Dũng

(1) Ở đền thờ Trương Định (Gò Công), có một câu ghi trên vách nguyên văn như sau:

“Triều đình Huế không nhìn nhận chúng ta. Nhưng chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc chúng ta...”

Bên dưới ghi: “Tuyên bố của Trương Định trả lời thư dụ hàng của Bô.Na một tháng cuối năm 1882.”

Không ít người ngờ vực: “Những cụm từ như "Tổ quốc", "triều đình Huế không nhìn nhận", "chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc" — hoàn toàn không xuất hiện trong tư duy ngôn ngữ của các chí sĩ thời Nguyễn giữa thế kỷ 19.”

Từ đó, người ta đi đến hai giả thiết:

“Thứ nhất, câu nói đó do người đời sau chế ra, để ca ngợi lòng trung nghĩa của Trương Công Định – một cách “diễn nghĩa hiện đại hoá” tư tưởng yêu nước.

Thứ hai, đây là một dụng ý chính trị hoặc tuyên truyền của một giai đoạn lịch sử cụ thể – đặc biệt là thời kỳ kháng chiến, nơi mà mọi hình tượng yêu nước đều được "hiện đại hóa" cho phù hợp với tinh thần dân tộc chủ nghĩa thế kỷ 20.”

(2) Chúng tôi đã tìm thấy câu “Triều đình Huế không nhìn nhận chúng ta. Nhưng chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc chúng ta...” ở bài viết NÉN HƯƠNG HOÀI CỔ – TRƯƠNG ĐỊNH của Phù Lang Trương Bá Phát đăng trong TẬP-SAN SỬ ĐỊA số 3, 1966 (có thể download số báo này tại đây: https://dilib.vn/img/pdf/12210-tap-san-su-dia-3-dac-khao-ve-truong-cong-dinh-thuviensach.vn.pdf), chỉ khác biệt về chính tả vài ba chữ.

Câu này nằm trong một đoạn trích dài, tr. 33-34 (theo bản số hóa dẫn trên) mà tác giả là Paul Émile, do A. Noirot sao lục, như sau:

Ở chú thích số 94, Phù Lang Trương Bá Phát ghi rõ nguồn của câu trích: “Bức thơ và cảm-tưởng đều dịch theo bài La France en Cochinchine III tạp-chí Revu du Monde colonial, asiatique et américain, organe politique des deux mondes, publié sous la direction de M. A. Noirot, 6ème année, 2ème série, No 4, Tome XIème, Avril 1864, Paris, 3 rue Christine, trang 396 và 397”. Như thế bài báo này công bố rất sớm (tháng Tư năm 1864), ngay trước khi Trương Định hy sinh (tháng Tám năm 1864).

Nhờ bạn bè giúp sức, chúng tôi đã có bản chụp nguyên văn tiếng Pháp của Paul Émile trong bài La France en Cochinchine III, tr. 396[*]:

Đối chiếu với nguyên văn của Paul Émile, ta thấy bản dịch của Phù Lang Trương Bá Phát phạm ít nhất một lỗi nặng: chữ nous trong thư của Trương Định phải dịch là “chúng tôi”, chứ không thể là “chúng ta”. Vì đây là thư của Trương Định gửi cho lính Pháp, chứ không phải gửi cho đồng đội.

Kết luận:

Câu cho là của Trương Định là được công bố bởi người Pháp năm 1864, chứ không phải là sáng chế của sử gia Việt Nam sau này.
Mấy chữ "Tổ quốc", "triều đình Huế không nhìn nhận", "chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc" là sản phẩm dịch thuật của Phù Lang Trương Bá Phát, chứ không phải nguyên văn của Trương Định, càng không phải là nguyên văn tiếng Pháp của Paul Émile.

[*] Xin cảm ơn anh Phan Văn Song (Australia) đã cung cấp bản chụp này.

Danh ngôn

Ban Biên tập

Tra cứu theo tên tác giả

Câu tuyên bố của Trương Định có phải là sản phẩm do đời sau chế tác?