Diễn đàn Câu lạc bộ Văn đoàn Độc lập Việt Nam: Tạm biệt họa sĩ Lê Thiết Cương

Danh ngôn

“Thế giới này, như nó đang được tạo ra, là không chịu đựng nổi. Nên tôi cần có mặt trăng, tôi cần niềm hạnh phúc hoặc cần sự bất tử, tôi cần điều gì đó có thể là điên rồ nhưng không phải của thế giới này.”

“Ce monde, tel qu’il est fait, n’est pas supportable. J’ai donc besoin de la lune, ou du bonheur, ou de l’immortalité, de quelque chose qui ne soit dement peut-etre, mais qui ne soit pas de ce monde.”

(Albert Camus, Caligula)

“Tất cả chúng ta, để có thể sống được với thực tại, đều buộc phải nuôi dưỡng trong mình đôi chút điên rồ.”

“Nous sommes tous obligés, pour rendre la realite supportable, d’entretenir en nous quelques petites folies.”

(Marcel Proust, À l’ombre des jeunes filles en fleurs)

“Nghệ thuật và không gì ngoài nghệ thuật, chúng ta có nghệ thuật để không chết vì sự thật.”

“L’art et rien que l’art, nous avons l’art pour ne point mourir de la vérité.” (Friedrich Nietzsche, Le Crépuscule des Idoles)

“Mạng xã hội đã trao quyền phát ngôn cho những đạo quân ngu dốt, những kẻ trước đây chỉ tán dóc trong các quán bar sau khi uống rượu mà không gây hại gì cho cộng đồng. Trước đây người ta bảo bọn họ im miệng ngay. Ngày nay họ có quyền phát ngôn như một người đoạt giải Nobel. Đây chính là sự xâm lăng của những kẻ ngu dốt.”

“Social media danno diritto di parola a legioni di imbecilli che prima parlavano solo al bar dopo un bicchiere di vino, senza danneggiare la collettività. Venivano subito messi a tacere, mentre ora hanno lo stesso diritto di parola di un Premio Nobel. È l’invasione degli imbecilli.”

(Umberto Eco, trích từ bài phỏng vấn thực hiện tại Đại học Turin (Ý), ngày 10 tháng 6 năm 2015, ngay sau khi U. Eco nhận học vị Tiến sĩ danh dự ngành Truyền thông và Văn hoá truyền thông đại chúng. Nguyên văn tiếng Ý đăng trên báo La Stampa 11.06.2015)

Tạm biệt họa sĩ Lê Thiết Cương

Lý Đợi

Tại Gallery 39A Lý Quốc Sư. Ảnh: Phạm Kỳ Nam

Vậy là anh đã lên chuyến đò ngang ở bến làng này để sang làng kế cận lúc 18g55 ngày 17/7/2025, tại thế 64 năm. Anh sinh năm 1962 tại Hà Nội, ra đi tại Hà Nội.

Hôm 12/7/2025, lúc 10g09, trong cái tút cuối cùng trên FB của mình, Lê Thiết Cương viết: “Thiền sư Từ Đạo Hạnh, thời Lý: ‘Có thì có tự mảy may/ Không thì cả thế gian này cũng không’".

Hơn nửa đời sau, Lê Thiết Cương theo đuổi tối giản (minimalism), nhưng không phải lúc nào cũng chạm đến được tinh thần này.

Nhiều tranh/gốm anh vẽ, dù “rất ít”, nhưng lại kể chuyện hoặc triết lý khá nhiều, nghĩa là kỹ thuật thì tối giản, mà tinh thần thì không. Nhưng cũng có nhiều tranh/gốm, nhiều việc anh làm thì “rất nhiều”, đôi khi cầu kỳ, lộng lẫy, nhưng lại chuyên chở được sự tối giản.

Có lẽ chính nhờ hai chiều xuôi ngược này đã giữ Lê Thiết Cương ở lại với cương vị nghệ sĩ, hơn là vươn tới tinh thần tu sĩ. Vì vậy mà có được những tác phẩm hay trong suốt hành trình sáng tạo hào hứng từ đầu thập niên 1990 đến nay.

Lê Thiết Cương vừa tài hoa vừa thực tế, vừa cao ngạo vừa dễ gần, vừa thích quần hùng vừa biết sống đơn độc, vừa hà khắc vừa buông lỏng…

Lê Thiết Cương được khích lệ trở thành họa sĩ từ việc hầu rượu thi sĩ Đặng Đình Hưng (1924-1990) và các bạn hữu của ông nửa cuối thập niên 1980. Sau khi thành họa sĩ, thậm chí sau khi phát hiện mình bị bệnh nan y, Lê Thiết Cương gần như không rời ly rượu, ngay cả lúc mệt mỏi nhất, anh vẫn cầm ly hầu rượu bạn bè, ngay cả với những người bạn vong niên, tuổi mới ngoài đôi mươi.

Những ân tình văn nghệ và cảm hứng sáng tạo từ các cuộc rượu mà Lê Thiết Cương nhận được ở Đặng Đình Hưng, Trần Dần, Lê Đạt, Hoàng Cầm, Dương Bích Liên, Trần Lưu Hậu… thì sau này anh cũng đã sẻ chia lại với vô vàn văn nghệ sĩ khác.

Với người ra đi thì lúc nào cũng dễ dàng nói câu “sự mất mát không thể bù đắp được”, nhưng với Hà Nội, sự ra đi của Lê Thiết Cương thì thật sự đúng như vậy. Tạm biệt anh!

Tại Gallery 39A Lý Quốc Sư. Ảnh: Phạm Kỳ Nam

Danh ngôn

Ban Biên tập

Tra cứu theo tên tác giả

Tạm biệt họa sĩ Lê Thiết Cương