Nguyễn Man Nhiên

 

Được công nhận là một trong những nghệ sĩ còn sống quan trọng nhất và thành công nhất thế giới, Yayoi Kusama (sinh năm 1929) là một nghệ sĩ Nhật Bản đương đại làm việc chủ yếu trong lĩnh vực điêu khắc và sắp đặt (installation), đồng thời cũng hoạt động trong lĩnh vực hội họa, trình diễn (performance art), video art, thời trang, thơ ca, tiểu thuyết và các nghệ thuật khác. Tác phẩm của Kusama dựa trên nghệ thuật vị niệm (conceptual art) và thể hiện một số đặc điểm của chủ nghĩa nữ quyền, chủ nghĩa tối giản, chủ nghĩa siêu thực, Art Brut, Pop Art và chủ nghĩa biểu hiện trừu tượng, đồng thời được lồng ghép nội dung tự truyện, tâm lý và tình dục.

Yayoi Kusama đã gây bão trên thị trường nghệ thuật với những dấu chấm bi (polka dots) đặc trưng của mình. Bằng cách thêm dấu chấm bi vào toàn bộ các bức tranh, bản vẽ, đồ vật và quần áo của mình, Kusama cảm thấy như thể bà đang khiến chúng (và chính mình) tan vào và trở thành một phần của vũ trụ lớn hơn. Yayoi Kusama nói: "Trái đất của chúng ta chỉ là một chấm bi giữa hàng triệu ngôi sao trong vũ trụ. Chấm bi là con đường dẫn tới vô tận. Khi chúng ta xóa bỏ thiên nhiên và cơ thể bằng những chấm bi, chúng ta trở thành một phần của sự thống nhất của môi trường".

Yayoi Kusama cũng tạo ra môi trường của các dấu chấm để người xem có thể trải nghiệm cảm giác tự hủy hoại bản thân. Bà gọi những căn phòng này là 'Infinity Rooms' (Phòng vô cực) và tạo ra chúng bằng cách lắp hàng trăm đèn LED màu nhấp nháy vào những căn phòng có gương. Những tia sáng nhỏ trong căn phòng tối phản chiếu vô tận qua gương, khiến bạn có cảm giác như đang ở trong một không gian dường như vô tận. Các dấu chấm bao quanh và nhấn chìm bạn…, rất khó để biết bạn kết thúc ở đâu và phần còn lại của căn phòng bắt đầu từ đâu!

Tác phẩm nghệ thuật của Yayoi Kusama càng hấp dẫn hơn vì nó là sản phẩm của một tình trạng tâm thần hiếm gặp mà nghệ sĩ đã trải qua từ khi còn nhỏ, trong đó bà trải qua những ảo giác và sang chấn tâm lý. Những mảng chấm bi rộng lớn được bà vẽ nên từ chính những ảo ảnh thường xuyên xuất hiện. Đối với Kusama, nghệ thuật là một hình thức tẩy rửa quan trọng.

Ngày nay, nghệ thuật của Yayoi Kusama được xem là một phần của sự phát triển nghệ thuật đại chúng (pop art) và chủ nghĩa tối giản (minimalism). Kusama cũng là một trong những nghệ sĩ đầu tiên thử nghiệm nghệ thuật trình diễn và hành động (performance and action art). Ngoài việc là người tiên phong về nghệ thuật, Yayoi Kusama còn đưa khả năng sáng tạo của mình vào những lĩnh vực khác bao gồm âm nhạc, thiết kế, viết và thời trang.