Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Albert Camus
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Cazaubon
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Bill Hayton
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Kha Tiệm Ly
- Khải Đơn
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Hạnh
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Mão Xuyên
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Ngân Vi
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Thịnh
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Ái Tiên
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Hồng
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thụy Anh
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn An
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Trứ
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Âm
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefan Dege
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tawada Yoko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yên Thao
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Đêm chạy trốn (kỳ cuối)
Tiểu thuyết Thái Sinh
Nhà văn Thái Sinh
13.
Về sáng, hành khách ngủ say mê mệt. Qua gần một đêm thức trắng, nhiều người không còn đủ sức để chống chọi với cơn buồn ngủ đang ập đến, vả lại sắp sáng rồi, bọn móc túi chẳng thể lợi dụng bóng đêm để hành nghề nữa. Nghĩ vậy nên mọi người đều tranh thủ ngủ trước khi trời sáng.
Giấc ngủ mau chóng ập đến. Vài ánh đèn pin loang loáng. Sao nghĩ đó là những người soát vé đang đi làm nhiệm vụ. Cô gái nói thầm vào tai chị.
- Cô ơi, trộm đấy…
Sao gật đầu rồi nhắm ghiền mắt lại, chị nghĩ thầm: “Mình có quái gì đâu mà sợ mất”. Ánh đèn pin quét qua gương mặt vài người rồi rọi thẳng vào mắt Sao, chị giơ tay lên che cho đỡ chói. Như vậy người ấy chưa ngủ, chúng rọi đèn sang phía người khác, thấy không phản ứng gì chúng mới lục túi. Bọn chúng có dăm sáu đứa, là dân móc túi chuyên nghiệp nên chờ gần sáng mới ra tay hành nghề, khi đó khách đi tàu đều đã ngủ say.
Bỗng ai đó kêu lên:
- Trộm! Kẻ trộm…
Một cái gì đó xô mạnh, lấp chìm ngay tiếng nói của người ấy. Mọi người choàng tỉnh dậy. Cách Sao ba hàng ghế một người đàn bà đang lăn lộn trên sàn tàu, mấy người gần đó xúm lại vực chị ta ngồi dậy. Chị ngẩng gương mặt bê bết máu lên, một bên mép bị rạch một đường toang hoác…
- Bọn khốn nạn! - Người đàn ông vừa lau máu trên mặt chị dằn giọng - Chúng rạch mặt chị này bởi chị vừa kêu trộm đó…
- Chúng nó đâu cả rồi, gọi công an tới tóm cổ đi…
- Chúng chuồn sang toa bên rồi, toàn bọn ranh con, mặt còn non choẹt.
- Lũ chó má! Ngày có cướp ngày, đêm có cướp đêm…
Một người đi đào đãi vàng ngồi phía sau Sao kêu lên. Mọi người xúm vào băng bó cho người phụ nữ bị rạch mặt rồi nhường ghế để chị nằm.
Con tàu vẫn lao đi, những tiếng lao xao lắng dần.
Cô gái ngồi bên cạnh nắm lấy tay Sao, cô ngước đôi mắt buồn ngơ ngác nhìn chị, lo lắng.
- Chả biết ngày ấy cô nuôi anh Núi thế nào...? Còn cháu, giờ cháu sợ lắm...
- Cháu sẽ quay về với gia đình chứ?
- Không, cháu quyết rồi cô ạ. Cháu thà chết còn hơn là về gia đình. Cháu là con gái yêu quí của mẹ cháu. Bà vun vén mọi thứ, đặt bao hy vọng ở cháu… Giờ nếu cháu trở về thế này, chắc bà sẽ không chịu nổi... Giọng cô gái trở nên khẩn thiết - Cô cứ kể tiếp cho cháu nghe chuyện đời cô đi…
Đội tu bổ rừng ngày ấy chưa có nhà trẻ, ngày ngày cô phải cõng thằng Núi lên rừng. Thông lớn vượt ngang đầu người, công việc của cô là tỉa phát cành nhánh cho quang rừng, trồng dặm những cây bị chết.
Mỗi ngày cô dọn thật sạch một đám đất to hơn cái chiếu rồi buộc chân thằng Núi bằng một sợi dây cho nó bò quanh quẩn trong đám đất ấy. Thằng Núi suốt ngày chơi tha thủi một mình dưới bóng rừng thông. Bạn bè của nó là những con dế, cào cào hoặc những con chuột đã bị bẻ hết răng.
Nửa buổi Sao về cho nó ăn. Chơi chán thằng Núi nằm lăn ra đất ngủ.
Lúc ấy đang mùa thu, rừng thông sạch không có muỗi vắt, thật may mắn cho Sao biết chừng nào. Khi vào đông là lúc thằng Núi chập chững tập đi, cô gửi nó cho người cấp dưỡng trông giúp.
Năm tháng cứ lặng lẽ trôi qua, thằng Núi lớn lên cùng với cánh rừng thông và những câu chuyện về nàng bướm, gã chuột, chàng ong, lũ kiến… mà Sao kể và nó nghe với sự thích thú chưa từng có. Nó chăm chú lắng nghe, tưởng tượng trước mặt là cả một thế giới đầy bí ẩn nhưng đáng yêu vô cùng.
Một lần Sao bắt gặp thằng Núi trò chuyện cùng con dế:
- Chị dế ơi, nhà chị ở đâu? Ở gốc cây thông kia à? Chị biết hát không? Chị hát tôi nghe một bài đi. Mẹ tôi hát hay lắm. Mẹ Sao của tôi chị chưa biết ư? Mẹ hay hát cho tôi nghe bài Qua miền TâyBắc suối ngàn trùng sâu … À, à... tôi hát sai rồi. Tí nữa tôi bảo mẹ tôi hát cho chị nghe. Thế mẹ chị tên gì nhỉ? Mẹ chị có hay khóc như mẹ Sao không? Mẹ tôi bảo nhà mẹ ở xa lắm, tận dưới xuôi. Khi nào những cây thông này to bằng người tôi thì mẹ cho tôi về thăm ông bà ngoại. Mẹ tôi bảo bố Hưng tôi nằm trong đất rồi. Chị có biết đường đến nhà bố tôi không? Hôm nào chị dẫn tôi đến nhà bố Hưng nhé... Nhưng mà tôi sợ lão chuột chũi lắm. Chị có đánh nhau với nó không? Có hả. Tôi cũng đánh. Mẹ bảo tôi con trai mà nhát, tôi không sợ đom đóm, nhưng tôi sợ cóc cụ lắm, cóc cụ kêu kẹc kẹc... Chị cũng sợ cóc cụ à? Tôi để chị vào cái hộp này nhé, là nhà chị đấy. Tôi sẽ lấy thật nhiều cỏ non cho chị...
Đêm nào Sao cũng kể cho nó nghe một chuyện cổ tích. Khi kho truyện cổ tích trong cô đã cạn, cô bèn bịa ra những chuyện khác từ quang cảnh chung quanh để tiếp tục kể...
Cô chỉ ra bầu trời đầy sao.ngoài khung cửa sổ.
- Mẹ Sao ngày xưa ở trên trời đấy con ạ. Mẹ chỉ nhỏ bằng hạt đậu, nhà mẹ ở bên sông Ngân Hà gần vai vua Thần Nông chỗ kia kìa…
- Sao mẹ không ở trên ấy nữa?
- Trên trời buồn lắm, buồn hơn dưới đất con ạ. Vả lại mẹ nhớ con, sợ con đi chơi lạc vào rừng bị chó sói ăn thịt.
- Mẹ xuống đất bằng cách nào?
- Mẹ theo mưa xuống.
- Bao giờ mẹ lại lên trời?
- Khi nào con khóc nhè mẹ sẽ theo gió lên trời.
Thằng Núi vội ôm lấy cổ Sao, chân quặp vào lườn cô, tấm tức khóc.
- Con ứ cho mẹ lên trời đâu. Chị dế chỉ cho con chỗ bố Hưng rồi. Mai con đi tìm bố. Mẹ không thương bố à?
- Thương chứ. Nhưng con phải ngoan thì mẹ mới ở với con…
- Con ngoan rồi…
- Vậy con ngủ đi. Đi ngủ đi nào.
Thằng Núi dụi mái đầu khét nắng vào ngực Sao, đôi tay nhỏ xíu ôm ghì lấy cổ cô như sợ cô đi mất.
Thân được đề bạt lên phó giám đốc lâm trường thay ông Chức nghỉ hưu. Có kẻ nào đó đã viết đơn gửi lãnh đạo sở lâm nghiệp vu cáo Chức có quan hệ với chị Tơn, nên đẩy chị lên trại chăn nuôi để trốn trách nhiệm. Sở phải thành lập đoàn thanh tra lên lâm trường làm việc gần một tuần. Sao phải cõng thằng Núi về lâm trường để trả lời những câu hỏi của đoàn thanh tra. Cô bác hết lời vu cáo của kẻ nào đó đối với Chức, kể tất cả những chuyện đã xảy ra ở thung lũng Hua Lanh cho mọi người nghe. Cuối cùng cô nói:
- Chị Tơn lên trại chăn nuôi trước khi ông Chức được cử làm phó giám đốc lâm trường. Giờ chị ấy đã nằm yên dưới đất rồi, đừng bịa chuyện khiến vong linh chị tủi thân. Kham không muốn thằng Núi từ lúc nó còn trong bụng mẹ, trời sẽ chứng giám cho những việc làm của anh ta. Đừng gieo tiếng ác cho ông Chức...
Lúc Sao trở lại đội tu bổ rừng, Chức nắm bàn tay cô, rưng rưng nước mắt đầy cay đắng:
- Trước khi lên đây chú từng hy vọng sẽ làm thay đổi cái lâm trường này. Nhưng không thể làm được gì cháu ạ. Cả một hệ thống, chú có muốn đến đâu cũng không làm nổi. Chú thật sự cảm ơn cháu. Mảnh đất này quá đỗi khắc nghiệt…
Hôm lên kiểm tra các đội, Thân có ghé thăm mẹ con Sao. Đã lâu lắm rồi Sao mới gặp chị. Thân chẳng già đi chút nào, Phải ngỡ ngàng một lúc Sao mới nhận ra. Chị để tóc dài chứ không búi như ngày xưa, da thịt đỏ đắn trắng trẻo, nom chị trẻ ra hàng chục tuổi.
Sao ôm chầm Thân, mừng rỡ.
- Suýt nữa thì em không nhận ra chị. Em cứ ngỡ chị phải già đi nhiều. Năm ngoái nghe tin chị lên lâm trường, mấy lần em định đi thăm, lần nào chuẩn bị đi thì cháu lại sốt, hoặc chị đi công tác vắng. Em mong chị hoài, mà hôm nay mới gặp được chi6...
- Công việc chị dạo này bận lắm Sao ạ, họp hành suốt ngày. Giờ còn kiêm thêm bí thư đảng uỷ rồi đại biểu hội đồng nhân dân, uỷ viên ban chấp hành hội phụ nữ... Không phải chị không nhớ em đâu, lần nào các anh lên lâm trường họp chị đều hỏi thăm em - Thân chợt thở dài - Nom em già đi nhiều quá, chắc mẹ con em vất vả quá phải không?
Im lặng, hai người ngoảnh đi mỗi người một hướng.
Sao bồi hồi nhớ lại những ngày tháng sống ở đội ươm cây. Chị Thân ngày ấy và chị Thân bây giờ khác nhau quá. Chị không chì chiết, gắt bẳn như xưa, chị cởi mở thân tình xua tan bao ác cảm trong Sao về chị bấy lâu.
Một bận Sao đã kể cho Hưng nghe cảnh Bảo và Thân trong cái đêm trăng cô bắt gặp ấy. Hưng chỉ lắc đầu chua chát: “Thì ra họ đuổi em lên cái thung lũng Hua Lanh chết tiệt này là bởi em lỡ biết cái trò khỉ của họ…”. Sao níu lấy tay Hưng: “Anh đừng đổ tiếng ác cho chị Thân, chắc chị chẳng nhận ra em trong cái đêm ấy đâu”. Hưng gỡ tay Sao ra, anh đi đi lại lại trong lều: “Chúng ta thơ ngây quá. Em có biết Bảo vừa phải lên đường nhập ngũ hồi đầu tháng. Có lẽ vì không ít lời đồn về mối quan hệ của họ…”.
Gương mặt non tơ của Bảo chợt hiện lên trong tâm trí Sao. Cô hỏi Thân câu hỏi không hề định trước.
- Chị Thân ơi, chị có tin gì về Bảo không? Anh ấy bây giờ đóng quân ở đâu hả chị?
Mặt Thân hơi tái, chị trả lời hấp tấp.
- Bảo mất rồi em ạ. Cậu ấy mất ở Nam Lào hồi đầu tháng tư năm ngoái…
- Trời, tội nghiệp quá - Sao kêu lên thảng thốt - Bảo là người tốt, lại còn hát hay, bao nhiêu người ao ước có được giọng hát trời cho như anh ấy…
Họ lặng im, Sao vuốt đôi bàn tay thon thả của Thân, gương mặt chị trở nên đờ đẫn, như chị vừa rơi vào một cõi xa xăm nào đó vời vợi những nỗi buồn. Sao ân hận vì trót nhỡ lời, cô bóp lấy tay chị.
- Bữa nay chị ở đây ăn cơm với mẹ con em nhé.
Thân lắc đầu, gỡ tay Sao ra.
- Cảm ơn em, lát nữa chị phải xuống đội ba, sau đó trở về lâm trường để ngày mai kịp họp ban chấp hành huyện uỷ mở rộng. Cho chị gửi nhiều cái hôn tới thằng Núi. Năm nay cháu bốn tuổi rồi phải không? Nhanh quá... Sao này - Thân quay lại - Chị thông báo cho em tin vui: Ban giám đốc lâm trường quyết định cho em đi học lớp trung cấp kỹ thuật khoá tới, em chuẩn bị hồ sơ ngay, có lẽ tháng mười thì nhập trường.
Người Sao run lên, cô ngước đôi mắt long lanh nhìn Thân. Cái tin quá bất ngờ khiến cô cảm giác không đứng vững nữa. Nước mắt Sao ứa ra, lăn dài trên đôi gò má sạm đen vì nắng gió.
- Em luôn ước mơ được đi học... từ lâu lắm rồi…Chị Thân ơi, chị không nói đùa đấy chứ?
Thân lắc đầu.
- Có bao giờ chị nói dối em đâu, chị đã hứa với em từ khi chị còn dưới đội. Nhất định đợt này phải đến lượt em được đi học. Sau ba năm đi học em sẽ lên lâm trường làm việc cùng chị. Lâm trường ta thiếu cán bộ kỹ thuật lắm em ạ.
Sao gục đầu vào ngực Thân, thành thật.
- Từng có lúc em muốn rời khỏi lâm trường này, nhưng lại thương bố mẹ em quá. Các cụ sẽ nghĩ gì khi em bỏ về như một kẻ bị sa thải? Giờ hẳn các cụ vui lắm khi em sắp được đi học. Chị Thân à, em cảm ơn chị nhiều... Cảm ơn chị…
Đêm ấy Sao không ngủ được, cô mường tượng ra cuộc đời mới đang đợi cô ở phía trước. Vui lắm, cô sẽ được gặp bạn bè bốn phương, cuộc sống trong trường hẳn sẽ khác ở đây, cả một chân trời mới đang mở ra bát ngát trước mắt cô.
Năm nay Sao mới hai mươi sáu tuổi, còn trẻ chán. Trong làng cô mấy ai học hành tử tế đâu, lũ con trai có đứa học hết cấp hai nhưng có đứa lại chưa qua cấp một, lớn lên đi bộ đội, đứa nào ở nhà thì suốt ngày nồng nỗng đánh cụp, đẩy dậm quanh các ao đầm. Còn lũ con gái hầu như rất ít đứa học hết cấp hai, chúng ở nhà lớn lên chờ lấy chồng, hoạ hoằn lắm mới có đứa đi công tác như Sao, càng ít đứa đi học chuyên nghiệp.
Học xong trung cấp, nếu có điều kiện cô sẽ tiếp tục học lên nữa. Đất nước sau chiến tranh hẳn rất cần những người có kiến thức khoa học kỹ thuật. Lâm trường Ta Khao có một số cán bộ trung cấp kỹ thuật, đại học thì vẫn chưa có. Sau khi học xong Sao sẽ về phòng kỹ thuật của lâm trường, mảnh đất này sẽ được phủ xanh bằng cái màu cây lá nhọn.
Hai tháng sau Sao nhận được quyết định đi học do chính chị Thân ký, mọi người ai cũng mừng cho cô. Sao lo chưa biết gửi thằng Núi cho ai, gửi về nhà mình thì không được. Bố mẹ cô chắc gì đã bằng lòng với việc cô nuôi thằng Núi, là gái chưa chồng lại còn trẻ, ai dám lấy cô khi bên cạnh kè kè một đứa trẻ.
Có người khuyên Sao cho thằng Núi đi, hay trả cho công đoàn. Không, Sao chẳng muốn xa thằng Núi, tuy không dứt ruột đẻ ra nhưng nó là một phần đời của cô. Sao không muốn mai ngày lớn lên nó sẽ nguyền rủa số phận mình, nguyền rủa những người đã sinh ra nó.
Những lúc bình tâm lại, Sao thấy cha mẹ nó cũng là hai kẻ bất hạnh. Cô quyết định đem nó về trường dẫu cuộc sống có khó khăn đến mấy.
Cuộc sống ở trường chuyên nghiệp khác hẳn cuộc sống ở lâm trường, ai cũng trẻ trung và sôi nổi. So với mọi người trong lớp thì Sao nhiều tuổi hơn chút ít. Điều ấy chả sao, bởi cùng là học sinh nên giữa họ chẳng có khoảng cách nào cả.
Họ ở trong một ngôi nhà không có vách ngăn, hai người một giường, sau giờ học căn nhà đầy tiếng cười, mẹ con Sao được ưu tiên nằm cạnh cửa cho tiện đi lại. Thằng Núi được mọi người cưng chiều, ai đi đâu về cũng mua quà cho nó. Các cô thi nhau dạy nó hát, mới về trường có mấy tháng mà thằng Núi thuộc bao nhiêu là bài hát, nghe cái giọng ngọng nghịu của nó vui ơi là vui. Nhưng có một điều khiến mọi người băn khoăn, bởi sau mấy tháng nhập trường mà mẹ con Sao chẳng nhận được thư từ, quà cáp của gia đình hay bạn bè, mẹ con cô cũng ít nhắc tới tên người thứ ba. Cô có vẻ bối rối khi ai đó hỏi về bố thằng Núi, không khỏi khiến người ta nghi ngờ.
Một tối trước lúc đi ngủ có ai đó hỏi Sao.
- Anh ấy bây giờ ở đâu hả chị?
Sao đáp giọng buồn ngủ.
- Nhà mình mất rồi, anh ấy mất trong một trận cháy rừng cách đây năm năm…
- Trời! Sao chị không xin chuyển về quê. Quê anh ấy ở đâu chị ơi?
- Sơn Tây, hình như thế…
- Anh chị xây dựng với nhau được mấy năm rồi mà chị chưa về quê anh ấy?
- Chúng mình mới đến với nhau thôi…
- Thế còn thằng Núi?
Sao ngáp dài.
- Ừ… Nó là con mình đấy…
- Nhỡ nhàng à, buồn nhỉ?
-Ừ, buồn ngủ lắm. Ngủ thôi…
Lâu rồi, có lẽ đã gần mười năm Sao mới động tới sách vở, mọi môn học đối với cô đều mới mẻ. Ngoài học chuyên môn các cô còn học cả triết học, kinh tế chính trị… nghe cứ ù cả tai. Tuy nhiên, Sao là người chịu khó, cô dành thời gian còn lại để đọc sách và nghiên cứu tài liệu. Bởi thế ngay năm thứ nhất, từ một học sinh trung bình cô vượt lên đứng đầu lớp, được nhà trường chọn làm báo cáo điển hình.
Có phải vì chuyện ấy mà mọi người ganh ghét, nhìn cô với con mắt khác đi. Họ xa lánh Sao, ít bắt chuyện với cô và thì thầm với nhau chuyện gì đó có vẻ quan trọng lắm. Hễ thấy Sao là mọi người lảng sang chuyện khác. Thằng Núi cũng chẳng được yêu quí như trước nữa, họ nhìn mẹ con cô với cặp mắt khinh khỉnh, soi mói.
Buổi chiều sau khi cơm nước hai mẹ con cô thường dắt nhau tha thẩn đi dọc bờ con suối cạn, nhặt những hòn sỏi có nhiều vân đẹp đựng trong cái làn be bé và nói với nhau những chuyện tầm phơ.
Một hôm, thằng Núi hỏi Sao.
- Mẹ ơi, con là con hoang của mẹ à?
- Ai bảo con thế?
- Các chú ở nhà nam, cả các cô nữa.
- Trời! Sao kêu lên, mặt cô tái đi vì tức giận, cô bóp mạnh tay thằng Núi - Các cô, các chú đùa con đấy. Con là con bố Hưng ở Ta Khao, bố Hưng mất rồi. Thôi, con đừng hỏi nữa…
Cho đến một hôm, ông trưởng phòng tổ chức của trường gọi cô lên. Ông chừng năm mươi tuổi, đầu hói bóng nên nom gương mặt ông dài ngoẵng phẳng lỳ, đôi mắt một mí nhìn cô như thể dò xét. Ông chỉ vào thằng Núi với cái giọng xứ Nghệ hỏi Sao như vô tình.
- Cháu đây là con em đấy à?
- Vâng, thưa thầy…
Ông mỉm cười khẽ lắc đầu.
- Sao em không để ở nhà cháu ở nhà với bố cho đỡ vất vả?
- Dạ, bố cháu… Sao lúng túng , mặt cô tái đi.
Đôi lông mày thưa thớt của ông hơi nhướng lên, nét mặt ông giãn ra vẻ sửng sốt.
- Tôi không hiểu, bố cháu làm sao?
Sao kéo thằng Núi vào lòng, cô cúi xuống bẻ cổ áo cho nó rồi khẽ đẩy ra cửa “Con ra ngoài kia, kìa con bướm vàng đẹp chưa?”. Chờ cho thằng Núi ra ngoài, im lặng một lúc lâu cô mới ngẩng lên, gương mặt buồn rầu, cô kể cho ông ta nghe câu chuyện của sáu năm về trước ở thung lũng Hua Lanh mà ông chưa một lần đặt chân tới.
Ông khoanh tay đầu tựa vào thành ghế, mắt lim dim chăm chú nghe Sao kể như nghe một câu chuyện cổ tích, thỉnh thoảng lại nhổm người lên nhìn thẳng vào mặt Sao như để kiểm định điều cô vừa nói.
Im lặng một lúc lâu, chợt ông bật cười, tiếng cười nhạt thếch.
- Thật lãng mạn! Lần đàu tiên tôi được nghe một câu chuyện lãng mạn thế này…
Ông uể oải đứng dậy mở chiếc tủ gỗ lim cánh đen bóng, lôi ra tập hồ sơ chăm chú đọc, bất giác ông dừng lại chỉ vào dòng chữ.
- Trong lý lịch của cô ghi “Con: Trần Văn Núi”, thế là thế nào? Chúng tôi không rõ cháu Núi là con trong giá thú hay ngoài giá thú?
- Thưa thầy, em không hiểu sao lại có con trong giá thú và con ngoài giá thú?
Ông trưởng phòng tổ chức bật cười.
- Cô ngây thơ quá, chúng tôi cần biết để làm những thủ tục cần thiết cho cô và cháu- Ông đứng dậy cất tập hồ sơ vào tủ, phẩy tay - Rắc rối thật. Thôi cô cứ về đi, ngày mai tôi bàn với hiệu trưởng về trường hợp của cô…
Khi ra tới cửa Sao còn nghe tiếng ông ta lẩm bẩm.
- Hoá ra là đứa con hoang…
Mặt Sao tối sầm, nỗi uất nghẹn trào lên trong lồng ngực, cô nắm tay thằng Núi bước đi chếnh choáng. Con đường trở về ký túc xá đang vào tháng tư, hoa trẩu rơi trắng đất. Thằng Núi nhặt những tổ sâu kèn thổi oe oe suốt dọc đường.
Vài tuần sau, Sao nhận được quyết định trả về lâm trường với lý do: Lý lịch không rõ ràng, nhà trường không nhận trường hợp có con nhỏ. Ông trưởng phòng tổ chức nhìn cô vẻ ái ngại.
- Nhà trường rất tiếc phải cho một học sinh như em thôi học, nhưng biết làm sao được. Thôi, em cứ vui lòng về đơn vị công tác, chừng nào cháu lớn để cháu ở nhà, khi đó trường lại mời em về học. Có thể là khoá sau…
Cổ Sao nghẹn đắng, cô quay ra ngay, không muốn nghe những lời giả dối của con người kia. Thằng Núi có vẻ mừng rỡ, nó chạy tung tăng phía trước.
- Mẹ ơi, ở đây chán lắm, không được lên rừng, không được đi đào dế. Về lâm trường con lại theo mẹ lên rừng, bố Hưng chắc không còn ở trong đất nữa. Con bắt bố Hưng làm cho con cái lồng nhốt dế, đêm nào lũ dế cũng gáy gọi con. Tiếng chúng gáy nghe hay làm sao, ke ke…ke ke..
Nước mắt Sao trào ra, cô ghì thằng Núi vào ngực mình khóc nức nở.
Trở lại lâm trường Ta Khao, Sao tìm đến chị Thân để giãi bày nỗi oan ức của mình, nhưng chị Thân chẳng còn ở lâm trường. Chị đã chuyển lên phòng tổ chức của sở từ đầu năm. Hồi tháng ba, trước lúc trường trả Sao về, một đoàn của sở về kiểm tra công tác tuyển sinh, dạy và học của nhà trường. Sao nghe nói chị Thân có mặt trong đoàn đó, nhưng cô không tin, bởi cô nghĩ chị Thân vẫn đang công tác ở lâm trường.
Giá hôm ấy Sao gặp được chị Thân, hẳn chị sẽ can thiệp giúp cô, bây giờ thì đã quá muộn rồi.
Cô trở lại lâm trường như một người bị đuổi học. Lâm trường điều cô lên đội phát tuyến phòng hoả.
Đội phát tuyến phòng hoả nằm cheo leo trên sườn núi, mỗi người chịu trách nhiệm phát tuyến làm đường ranh cản lửa một số lô rừng trồng. Sao về sau, họ phân cho cô từ lô 56 đến lô 73 là những lô xa nhất. Vào những ngày quang trời, đứng ở đấy có thể nhìn thấy dòng sông Đà xanh mờ lô xô sóng núi.
Mẹ con cô sống trong một ngôi nhà vách đã tụt gần hết. Cần gì, bởi hai mẹ con suốt ngày ở trên rừng, vả lại ngoài mấy bộ quần áo và tấm chăn, mẹ con cô có gì để sợ mất trộm.
Cô viết thư cho chị Thân, kể tất cả những gì đã xảy ra với cô trong những ngày tháng qua và nhờ chị bênh vực. Nhưng niềm hy vọng của Sao đã sụp đổ, Nhài bảo cho cô biết chính chị Thân đã đề nghị nhà trường xem xét lại trường hợp của cô trong lần đến làm việc với trường.
Sao nắm tay Nhài lắc mạnh:
- Ai bảo mày thế?
Nhài vênh mặt.
- Khối người. Mà tao nghe mọi người đồn thế đấy.
Mặt Sao tái đi .
- Tao chả tin, chính chị Thân đề nghị và ký quyết định cho tao đi học kia mà…
- Mày tin hay không thì tuỳ, nhưng tao nghĩ mọi người nói đúng. Mụ Thân thâm hiểm lắm, đã thù người nào thì người đó chỉ có chết.
Sao nghĩ bụng: Nếu thật vậy thì sao? Trời ơi, lẽ nào ở trên đời này lại có người tàn ác như thế? Rồi cô tự hỏi: Có phải vì Hưng đã vô tình kể chuyện tình của chị Thân cho ai, rồi sau đó được người ta thêu dệt thêm, khiến danh dự của chị bị bôi nhọ, con đường công danh của chị bị ngăn cản? Bởi thế chị tìm cách trả thù?
Lòng Sao như tã ra, trên đời này còn ai để tin nữa... Người mà cô kính trọng và quí mến, cô ký thác tất cả niềm tin và hy vọng lại chính là người đã hãm hại cô.
Sao cảm thấy mọi người như ghét bỏ xa lánh mẹ con cô, như sợ bị mẹ con cô làm vấy bẩn.
Buồn bã và cay đắng, mẹ con Sao sống lặng lẽ bên nhau trên triền núi hoang vắng, đêm đêm rợn tiếng tru của lũ chó sói. Sao hy vọng thế nào mai ngày mọi người sẽ hiểu và chuyển mẹ con cô xuống gần lâm trường để tiện cho thằng Núi đi học.
Cho đến một hôm thằng Núi lăn ra ốm, buổi sáng nó bỏ cơm, ngáp và kêu chóng mặt. Sao sờ trán con chỉ hơi nóng, cô nghĩ: Cu cậu hôm qua dãi nắng hôm nay sổ mũi đây… Thằng bé vẫn hay sổ mũi vặt, nên cô cứ để nó ở nhà. Cô cố phát nốt đoạn tiếp giáp giữa hai lô để cuối tuần đội tới nghiệm thu.
Quá trưa cô về nhà, thằng Núi nằm bẹp trên giường, mặt đỏ bừng bừng, người nóng như hòn than, nôn đầy ra chăn chiếu. Sao hoảng hốt, vội cho nó uống thuốc. Cơn sốt lui dần, buổi chiều nó ăn được mấy thìa cháo nhưng đến đêm thì lại sốt cao, vừa nôn vừa đi ngoài, phân lờ lờ như sữa. Người thằng bé hao đi rất nhanh, mặt choắt lại, đôi mắt trắng dã đờ đẫn, nó thở khò khè nặng nhọc. Thỉnh thoảng Sao lại lay nó, thảng thốt.
- Núi ơi... Núi ơi…
Thằng Núi vẫn mê mệt, đầu ngoẹo về một bên, hay tay duỗi dài mềm oặt.
Sao chợt nhớ nửa tháng trước người Mông ở Chế Hạng bị dịch tả, mà hôm kia mẹ con cô sang Tà Khâu Rin cạnh Chế Hạng ăn cưới. Cô rùng mình: có phải thằng Núi bị lây dịch tả? Tim Sao thắt lại. Cô bế thằng Núi lên, người nó mềm nhẽo như tàu lá héo, nước mắt Sao rơi lã chã xuống mặt nó.
- Núi ơi... Núi ơi... Con đừng bỏ mẹ... Núi ơi…
Sao đặt thằng Núi xuống giường, cô giở tất cả các gói, bọc mà chẳng biết nên cho nó uống thuốc gì. Cô liều véo một ít nhựa cây thuốc phiện hơ lên ngọn đèn rồi hoà vào nước đổ cho thằng Núi. Đây là bài thuốc chữa bệnh đi ngoài của bà con vùng cao, cô chẳng còn cách nào khác. Nếu nó bị làm sao thì cô cũng đành chịu. Giữa núi rừng hoang vắng không biết kêu ai, trạm xá lâm trường đi cả đêm chưa tới, cô còn biết làm sao... .
Thằng Núi càng lả đi. Trời ơi, thằng Núi sẽ chết mất... Núi ơi! Nếu con có làm sao thì xin đừng oán giận mẹ...
Sao cuống cuồng bọc nó vào chiếc chăn chiên rồi địu nó lên lưng sấp ngửa ra khỏi nhà đi như chạy. Đêm ấy cũng như mọi đêm, lũ sói vẫn lảng vảng quanh nhà, tiếng chúng tru nghe hoang rợn lắm.
Không biết mẹ con Sao đi đâu, mọi người kháo nhau cô trốn lâm trường bỏ về và đã bị lũ sói ăn thịt, bởi sau đó họ tìm thấy nhiều vết máu trong thung lũng Huổi Mèn.
Hai tháng sau gia đình Sao và chính quyền địa phương nhận được thông báo của lâm trường Ta Khao cho biết hai mẹ con cô đã mất tích, kèm với quyết định kỷ luật về tội đào nhiệm.
Đêm ấy Sao cõng thằng Núi vượt dãy Ta Khao tắt đường xuống Mường Po. Thật may mắn vì sau khi cô đánh liều cho thằng Núi uống ít thuốc phiện, nó thôi không đi ngoài nữa.
Cô đưa nó vào trạm xá của đoạn giao thông Mường Po, họ liền chuyển nó về bệnh viện huyện. Sau gần nửa tháng điều trị, hôm ra viện cô không trở lại lâm trường mà cõng thằng Núi về quê, bất chấp mọi lời dị nghị.
Cô kể cho gia đình và làng xóm nghe tất cả những gì đã đến với cô trong những năm tháng vừa qua. Mọi người thở dài, họ giúp cô dựng một ngôi nhà cuối làng: “Dẫu sao mẹ con nó cũng là một gia đình”.
Năm ấy thằng Núi lên sáu tuổi, vừa đến tuổi cắp sách tới trường.
14.
Cô gái chợt hỏi Sao.
- Thế còn Thân, bà ấy giờ có gia đình chưa hả cô?
Sao lắc đầu.
- Lâu rồi cô không được tin, nhưng điều chắc chắn Bảo đã mất rồi. Những người ở lâm trường ai cũng căm ghét mụ. Mọi người cho rằng mụ đẩy Bảo vào bộ đội là để bịt đi chuyện giữa mụ và Bảo. Mọi người còn nói mụ đã hiến thân để tìm đường tiến thân…
- Cô ơi! Cô gái kêu lên thảng thốt- Đúng thế thì khủng khiếp quá…
- Nhưng đó là sự thật, cháu ạ…
Trời sáng dần, chỉ còn một ga nữa là đến ga Rừng.
Im lặng một lúc lâu, Sao kể tiếp:
- Thằng Núi học giỏi. Sau khi tốt nghiệp phổ thông nó đủ điểm để đi học nước ngoài nhưng người ta không cho đi, mặc dù nó đã xách va ly tới chân cầu thang máy bay. Họ bắt nó quay về vì “Lý lịch không rõ ràng”.
- Con sẽ chẳng đi đâu nữa... ở nhà làm giàu…
Nó bàn với Sao bán tất cả số tre quanh nhà rồi vay vốn ngân hàng mua một cỗ máy xát gạo, nghiền ngô, lúa, sắn, khoai… phục vụ bà con trong xã. Sau một năm nó thu đủ vốn, rồi nhận thầu tất cả số ao trong làng mà bấy lâu hợp tác xã không nuôi gì, nhờ người nạo vét, vệ sinh, đắp lại bờ... Tháng ba, nó mua cá bột về ương trong các ao đó, sau vài tháng thì bán cá con cho các làng xung quanh, thời gian còn lại thì nuôi cá thịt. Được hai vụ, hợp tác xã không cho nó thầu ao nữa, chuyển số ao đó cho đội chăn nuôi. Nó xoay qua đóng gạch. Trước tiên nó vật đất ở vườn lên đóng thử, đốt được vài lò, chất lượng gạch tốt nhiều người đến đặt mua. Nó xin thầu đất đồng Khoang. Công việc của thằng Núi đang khá dần lên thì có giấy gọi nhập ngũ. Nó cười khẩy:
- Người ta không muốn con làm giàu trước mắt họ, nên ngứa mắt đẩy đi thôi. Là nghĩa vụ thì không thể tránh được. Mẹ yên tâm, sau ba năm là con được về, lúc đó con sẽ xây nhà... Đời mẹ khổ quá rồi…
Trước lúc lên đường, thằng Núi dỡ túp lều lụp xụp, dựng cho Sao ngôi nhà gỗ ba gian lợp ngói. Sao chẳng mong gì hơn thế, nhưng cô không muốn xa nó, bởi với cô nó tuy lớn mà vẫn còn khờ dại lắm.
Hôm đưa tiễn, nó không dám nhìn thẳng vào mắt Sao. Dăm lần bảy lượt nó cứ giục Sao trở về.
- Mẹ về đi, mẹ đừng lo nhiều về con kẻo lại ốm! Con nào có bé bỏng gì nữa đâu...
Thằng Núi lẩn ngay vào giữa những người ra đi hôm ấy để khỏi nhìn thấy Sao. Bạn bè nó sau này trở về kể lại rằng Núi khóc suốt dọc đường...
Núi nhập ngũ tháng giêng năm 1982 thì tháng bảy năm 1986 nó hy sinh ở biên giới Tây Nam. Sao sựng cả người khi nghe tin thằng Núi mất.
Đau khổ và tuyệt vọng, chỉ qua mấy đêm tóc Sao đã bạc trắng.
Lũ trẻ con thường ngày gọi Sao là cô, nay gọi Sao là bà. Bà Sao.
Những lúc nhớ con Sao đi lang thang khắp làng, cứ lẩm bẩm một mình những gì chẳng rõ. Mọi người cho rằng Sao mắc bệnh tâm thần, đưa cô vào Bệnh viện tâm thần.
Sau mấy tháng điều trị tại đó, Sao đã trốn khỏi bệnh viện và nhảy lên chuyến tàu này.
15.
Trời sáng hẳn, vừa lúc tàu tới ga. Hành khách còn lại rất ít, họ lục tục kéo nhau xuống.
Mấy người đi đào vàng chuyển cuốc chim, xà beng, máng đãi, gầu tát… qua cửa sổ con tàu. Một người hỏi Sao:
- Bà cũng xuống ga này?
- Vâng. Còn ga nào nữa đâu.
- Bà có đồ đạc gì nặng đưa tôi xách giùm xuống.
- Cảm ơn ông, tôi chả có gì cả…
Sao đỡ cô gái đứng lên, hai người dìu nhau xuống ga.
Cô gái chợt dừng lại, mặt cô nhợt nhạt hẳn.
- Cô ạ, cháu quyết định rồi. Nghe nói ở đây có nhà hộ sinh… Cô làm ơn đưa cháu tới đó...
Cô gái đặt vào giữa lòng tay Sao đôi hoa tai.
- Của mẹ cháu tặng cháu. Chẳng còn cách nào đâu, cháu đành bán đôi hoa tai này cô ạ… Cháu phải về với mẹ cháu. Bà cũng như cô, đã khổ suốt đời...
Cô gái ôm lấy Sao khóc nức nở.
Hai người dìu nhau ra khỏi ga.
Một tuần sau Sao dẫn cô gái trở lại ga Rừng, chị giúp cô gái mua vé rồi đưa cô lên tàu để xuôi về nhà.
Còn Sao, chị đi về phía những người đào vàng đã đi sớm ấy.
(1989-1990, viết trong nhưng ngày nhớ mẹ, nhớ Ly -Vũ thân yêu. Sửa lại tháng 9-2006)
-Hết-
T.S