Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Đêm chạy trốn (kỳ 7)
Tiểu thuyết Thái Sinh
Chân dung nhà văn Thái Sinh
Cô chợt sững lại, trong ánh lửa chập chờn hiện lên trước mặt cô là một con vật có hình dạng người. Không, đó là một con người thì đúng hơn. Tóc trùm kín hai vai, râu xoắn bết lại, hắn ngồi cúi rũ bên đống lửa. Thấy Sao hắn ngẩng lên, gương mặt cáu bẩn nom vô cùng hoang dã nhìn Sao ngơ ngác. Sao rùng mình, rú lên kinh hãi.
- Mẹ ơi!…
Đôi chân cô khuỵu xuống, hai tay ôm lấy mặt tưởng như mình đang rơi vào chỗ tăm tối không cùng…
Lâu lắm Sao mới hết kinh hoàng, mở mắt ra, lúc này gã “người rừng” đã nằm vật bên đống lửa, một tay úp vào chỗ vết thương trên ngực gần bả vai, đôi mắt hắn nhìn Sao như cầu khẩn. Trong óc cô thoáng hiện câu chuyện về nàng Ban mà người dân Ta Khao kể cho nghe từ khi cô bước chân tới lâm trường. Có lẽ nào đây là con trai của nàng Ban, kẻ đã gieo rắc bao nhiêu tai hoạ cho người dân vùng này? Kẻ đã thiêu cháy bảy mươi ba ha rừng thông và thiêu cháy luôn cả Hưng của cô?
Lòng hận thù ngùn ngụt bốc cháy trong Sao. Chắc hắn bị người dân Ta Khao bắn bị thương, còn cô, giờ cô phải kết liễu đời hắn.
Sao vớ chiếc gậy bên mình vung lên, nhằm vào cái đầu bù xù tóc của hắn. Tên người rừng nhắm ghiền mắt lại, rồi vội mở ra, ú ớ nói với Sao câu gì đó. Cô không hiểu, nhưng qua đôi mắt đau đớn và tuyệt vọng, Sao cảm nhận được điều hắn nói. Hai con người nhìn nhau và cuộc đối thoại không lời trong im lặng.
- “Hỡi con người, sao lại giết ta? Ta cũng là con người, nhưng lại bị con người ruồng bỏ. Ta có tội tình gì mà các người ghét bỏ, săn đuổi, hãm hại ta?”.
- “Bởi mi đã tàn phá núi rừng, ruộng nương, gieo rắc bệnh tật cùng bao nhiêu nỗi bất hạnh cho con người”.
- “Mẹ con ta trốn chạy con người bao nhiêu năm rồi, con người săn đuổi ta tới tận xó rừng, hốc núi này, làm sao ta hãm hại con người được?”.
- “Ai đốt bảy mươi ba héc ta rừng thông, thiêu cháy người yêu của ta, nếu không phải mi?”.
- “Không, ta không biết chuyện đó. Đã lâu rồi ta không xuống Ta Khao”.
- “Ta sẽ giết mi!”.
- “Người định giết ta ? Nhưng ta có tội tình gì ? Lẽ ra người phải cảm ơn ta. Nếu không có căn lều tràn ánh lửa này để chạy vào thì người đã bị lũ chó sói phanh thây xé xác. Ta chính là ân nhân của ngươi, người có biết điều đó không mà cố tình giết ta?”.
Bàn tay Sao chợt mỏi rã rời, cô hạ chiếc gậy xuống.
- “Mi là ân nhân của ta thật sao?”.
- “ Ngươi không nên hỏi điều đó, bởi lúc này người đang ở trong lều của ta, còn ngoài kia là lũ sói đang lượn lờ”.
- “Mi bị thương sao thế?”.
- “Ta bị con người đuổi bắn và suýt bị lũ chó sói khốn kiếp kia xé xác. Với vết thương này cộng với tuổi già, ta biết mình không sống được bao lâu nữa. Ta sẽ chết ở đây hay bất cứ nơi nào trên núi Ta Khao. Lũ chó sói khi ngửi thấy mùi tử khí chúng sẽ tới xé xác ta, nấm mồ của ta là trong bụng lũ chó sói. Thật khủng khiếp! Ta không muốn nhận cái chết ấy... Thôi, đằng nào cũng chết, thà ta chết bởi bàn tay con người. Giết ta đi...”.
- “Ta sẽ không giết mi”.
- “Tại sao?
- “Bởi ta là con người nên sẽ không giết đồng loại của mình”.
- “Ta là đồng loại của con người thật sao ?
Tên “người rừng” nhổm dậy, quì sụp xuống chân Sao. Hắn ngước gương mặt đau khổ nhìn cô với cái nhìn cầu cứu, từ hai hố mắt của hắn ứa ra hai dòng nước mắt.
Sao cúi xuống đỡ hắn nằm ngay ngắn lại. Cô bỏ thêm củi, cời cho ngọn lửa cháy to hơn rồi quáng quàng cầm một thanh củi đang cháy chạy ra ngoài, dứt những lá cây mà cô quờ nắm được bỏ vào miệng nhai ngấu nghiến. Cô vào quì xuống bên “người rừng”, đắp những bã lá vào vết thương đã bắt đầu bốc mùi, lẩm bẩm.
- Cầu trời đất cho vết thương của cái người khốn khổ này chóng lành. Người bao nhiêu tuổi, sáu mươi hay bảy mươi?
Gương mặt “người rừng” hiện lên nhập nhoà trong ánh lửa, trông dúm dó và thảm hại. Sao vành đôi mắt của hắn ra, vừa hà hơi vừa day cùi tay lên ngực quanh vết thương hắn, giọng cô lắp bắp mặc cho dòng nước mắt chảy tràn trên đôi gò má rơi xuống vết thương của hắn. Đêm ấy Sao thức suốt đêm canh cho đống lửa không lụi tàn, sớm hôm sau Sao trở lại chiếc lều của những người chăn bò ở thung lũng Hua Lanh, cô kể lại tất cả những gì đã xảy ra với cô đêm qua cho Tơn nghe. Hết sức kinh ngạc, Tơn cuống cuồng giục:
- Hãy đến với hắn ngay đi. Đúng là con của nàng Ban rồi, hắn không phải là kẻ tàn ác, chỉ có chúng ta mới tàn ác. Hắn chưa chết, chị có linh cảm như thế. Ôi cái thế giới khốn nạn chả phải hẹp gì!
Sao vội vàng quay trở lại chiếc lều của tên “người rừng”, cô đun nước sôi rửa vết thương rồi băng cho hắn. Tên “người rừng” bị suy kiệt quá nhiều nên hắn nằm bất tỉnh, thỉnh thoảng hắn mới mở đôi mắt đờ dại nhìn Sao như nhìn vào chốn vô định. Cô nấu cháo đổ cho hắn, thay tấm vỏ cây bằng tấm chăn chiên rồi mặc thêm cho hắn bộ quần áo cũ của Kham bỏ lại. Vừa đổ cháo cho hắn cô vừa nói những lời âu yếm như lời mẹ nói với con, cô biết hắn không nghe được những lời của cô, nhưng cô cứ nói, cứ dỗ dành. Có lẽ chỉ có trái tim đau khổ của hắn mới hiểu được lời của cô.
- Hãy cố nuốt thêm một chút nữa, một chút nữa thôi. Người có nghe được lời ta nói không, cớ sao người lại cứ im lặng như thế?
Tên “người rừng” hé mở đôi mắt mệt mỏi nhìn Sao. Tay cô rung run đặt vội chiếc bát xuống bên đống lửa, giọng lạc đi.
- Người mệt lắm phải không? Gắng ăn thêm một chút nữa. Nhìn thần sắc người đêm qua ta lo quá. Có lẽ người là kẻ cuối cùng của thế giới này bị con người ruồng đuổi? Không, người không thể chết, ta sẽ đón người trở về thế giới của con người. Dẫu thế giới ấy cay đắng bao nhiêu, đểu giả và tàn ác bao nhiêu nhưng chắc chắn người sẽ không phải cô đơn giữa thiên nhiên như thế này. Nào, ăn thêm chút nữa…
Sao không nhớ mình ở bên cạnh “người rừng” ấy năm ngày hay mười ngày, cho đến một hôm khi gạo và thức ăn đã cạn, cô phải trở về thung lũng Hua Lanh lấy thêm. Khi cô quay lại thì “người rừng” đã bỏ căn lều đi mất. Hắn vứt lại bộ quần áo của Kham cùng tấm chăn và tất cả những gì Sao mang tới. Cô sững sờ trước sự trống vắng hoang tàn của căn lều. Đống lửa đã lụi tự bao giờ, ngọn khói ngún lên lên chỉ mảnh mai như sợi chỉ. Sao thọc tay vào lớp lá lót ổ của “ người rừng”, thấy còn chút âm ấm, nghĩa là hắn chỉ mới bỏ căn lều này được ít lâu.
Cô chạy ra khỏi lều. Mặt trời đã lên cao, sương mù đã tan, nhưng cô không biết hắn đi về phương nào. Ngẩn ngơ một lúc, rồi bằng linh cảm Sao cứ nhằm hướng đỉnh núi Ta Khao, nơi còn sót lại những mảng rừng nguyên sinh mà băng tới. Cô nghĩ, thế nào cũng gặp hắn ở phía sau ngọn núi xanh mờ kia. Cô không biết tên hắn, nhưng hắn là một con người, hắn là niềm khát khao của nàng Ban, mong hắn trở về với cộng đồng con người.
Cốn, tiếng Thái là người. Sao gọi hắn là Cốn. Mẹ con hắn bị con người ruồng đuổi quá lâu, nên bây giờ hắn căm thù con người, trốn chạy con người. Sao loa tay lên miệng, vừa chạy cô vừa gọi.
- Cốn ơi... Con người... ơi… Cốn ơi… ơi...
Tiếng cô dội vào vách núi, núi đáp lại cô bằng một chuỗi âm thanh nghe hoang rợn.
- Con... người…ngừ...ời…
Tiếng của Sao và tiếng vọng của núi như hai người đang hú gọi nhau. Những lớp âm thanh dồn xô, chồng lên nhau, lấn át nhau khi náo loạn, khi lại rền rĩ như bị đuối hơi. Sau những chuỗi âm thanh ấy, núi rừng lại trở về với sự trầm mặc lạnh lùng.
Sao cứ đi, cứ gọi, mà không có lời đáp. Núi chỉ nhại lại cô như kẻ đùa dai. Vượt qua ngọn núi xanh mờ trước mặt, lại tiếp một ngọn khác cao hơn, xanh hơn sừng sững hiện ra. Mệt mỏi và thất vọng, Sao ngồi bệt xuống đá. Giữa cái mênh mông hoang vắng của núi rừng, Sao không biết hắn đi về phương nào. Cô kêu lên giọng buồn bã.
- Rừng ơi... Núi ơi...!
Núi đáp lại cô.
- Rừng ơi…Núi... ơ…ơ…ơi…
Bực tức như bị trêu đùa bỡn không phải lối, Sao gầm lên:
- Mi là kẻ khốn nạn!
Lập tức núi đáp lại
- Mi là kẻ khô…ốn…na…ạn…
Bất lực, Sao nhổ nước bọt về phía “hắn”. Cô quay lại, lủi thủi trở về căn lều. Trời đã nhá nhem tối, cô không thể trở về thung lũng Hua Lanh được. Đêm ấy, cô ngủ lại trong căn lều của “người rừng”.
Cô đốt một đống lửa thật to. Với cô lúc này, chỉ có ngọn lửa là bạn duy nhất. Cô vịn vào nó để chống chọi qua cái đêm hoang lạnh đơn côi nhất trong đời mình.
Ngọn lửa khi mềm mại như thiếu nữ đang trình diễn một vũ khúc trữ tình, khi đỏ bầm nhăn nhó như kẻ say rượu tàn ác, khi xanh lét như con mắt của lũ quỉ… Sao rùng mình, vội xua đi những suy nghĩ ma quái ra khỏi tâm trí. Cô ngồi bó gối, mắt đăm đăm nhìn ngọn lửa reo phập phù. Cô hỏi ngọn lửa.
- Mi có mặt từ bao giờ trên cõi đời này hả lửa?
- Ta sinh ra đồng thời với trái đất này- Ngọn lửa đáp.
- Như vậy tuổi của mi đã hơn bảy tỷ năm rồi?
- Còn hơn thế nữa…
- Vậy hả. Thế ai đã sinh ra lửa?
- Mặt trời.
- Còn trái đất là con của lửa, nước và không khí?
- Điều ấy ngươi hãy đi hỏi trái đất. Còn ta, ta biết mình là con của mặt trời. Con người cũng vậy, tất cả đều là con của mặt trời.
Nước mắt của Sao tự nhiên túa ra, giọng cô nghẹn lại.
- Chúng ta đều là con của mặt trời. Vậy mà… lửa ơi, lửa đã thiêu cháy của con người biết bao nhiêu cánh rừng, thành quách. Con người kinh hoàng khi nhìn thấy lửa từ họng súng chiến tranh, lửa đã tàn phá khắp hành tinh này, từ thượng cổ cho tới hôm nay, từ căn lều của dân du mục tới cung điện nguy nga mà con người đã đổ ra bao mồ hôi, nước mắt, tâm trí và cả xương máu hàng mấy trăm năm để tạo dựng. Vậy mà lửa đã thiêu cháy chỉ trong chốc lát. Sau chiến tranh, mặt đất cũng ngổn ngang những đống tro tàn….
- Hỡi con người nhỏ bé, ngươi oán hận ta làm gì. Ngươi nên biết rằng nhờ tìm thấy ta mà con người mới tách ra khỏi thế giới động vật. Ta là con của mặt trời, mang ánh sáng soi rọi vào chốn tăm tối để con người nhìn rõ mặt nhau, yêu thương nhau…Ta trở nên tàn ác là bởi chính bàn tay của con người. Trong bàn tay của kẻ ác, ta trở thành kẻ tàn ác. Người hiểu ta chứ?
- Lửa ơi, bây giờ…Giọng của Sao nghe khẩn thiết hơn.
- Ta vẫn là ngọn lửa của triệu triệu năm về trước... Còn lúc này, ta là bà mẹ hiền từ, sưởi ấm tấm thân giá lạnh của ngươi. Hãy ngủ đi, ngủ đi…
Đêm ấy Sao ngủ trong chiếc ổ của “người rừng” bên cạnh đống lửa. Trong giấc mơ cô thấy hắn trở về, mặc bộ quần áo của Hưng, râu tóc đã cắt nom hắn trẻ ra hàng chục tuổi. Hắn mỉm cười nhìn Sao, ngỡ ngàng trong giây lát cô mới nhận ra. Hắn cao lớn và cường tráng hơn Hưng, đôi mắt sáng long lanh tưởng nhìn thấu màn đêm. Dẫu vậy, trên gương mặt hắn vẫn phảng phất nét hoang dã. Sao ngập ngừng.
-“Người đi đâu để tôi đi tìm khắp đầu nguồn ngọn suối, gọi khản cả hơi mà chẳng nghe thưa?”.
- “Ta đang ở bên người đó thôi”.
- “Thật sao, người không đùa tôi chứ?”.
- “Ta đang ở bên người, nhưng thế giới của ta không có lửa nên lạnh lắm, người cho ta sưởi nhờ qua cái đêm dằng dặc này”.
Sao giơ đôi bàn tay chới với như thể níu lấy cái bóng trước mặt.
- “Anh đấy ư, Hưng... ? Thế mà em cứ nghĩ đó là người rừng khốn khổ trở lại đây tìm lửa…”.
- “Ta không phải Hưng, cũng không phải “người rừng”. Ta là một người không tên tuổi, vừa hư vừa thực. Ta có mặt trên cõi đời này và cũng không có mặt trên cõi đời này... “ .
- “Thế người là ai? Có phải người đã cướp mất Hưng của ta không?”.
Người đó lắc đầu cúi xuống. Khi ngẩng lên Sao không thể ngờ được, đó lại là Hưng. Anh nhệch miệng cười rồi thở dài.
- “Lửa đã cướp Hưng thân yêu của người. Còn ta chỉ là cái bóng của Hưng thôi…”.
Nói xong mấy tiếng ấy, con người kỳ lạ đó bước vào đống lửa. Ngọn lửa ngút lên nuốt chìm hắn.
Sao vùng dậy hoảng hốt, trước mặt cô không một ai ngoài đống lửa đang lụi tàn. Cô dụi mắt nhìn trân trân vào đống lửa cố tìm kiếm dấu vết của con người vừa bước vào đó. Cô dùng cây bới lửa ra, chẳng có gì ngoài những cục than đỏ hồng. Sao cúi xuống gục đầu vào hai đầu gối, cô kêu lên khe khẽ.
- Hưng ơi, có lẽ nào anh đã hiện về trong giấc mơ của em? Không, em không tin được anh lại có gương mặt của “người rừng”. Lẽ nào anh nhập vào hắn để hành hạ em?
Từ đó đến sáng Sao ngồi lặng phắc nhìn ngọn lửa bập bùng. Trước lúc trở về thung lũng Hua Lanh, Sao gom những mẩu củi cháy dở lại rồi tấp tro bếp lên như mọi ngày trước lúc lùa bò ra bãi. Bọn cô vẫn làm thế để nuôi ngọn lửa qua ngày này tháng khác. Cô hy vọng đêm nay hay ngày mai “người rừng” sẽ trở lại đây.
Ba ngày sau Sao trở lại, căn lều của “người rừng” vẫn như lúc cô ra đi. Than đã vạc nơi đống lửa chỉ còn âm ấm.
Một tuần sau cô lại đến, căn lều vẫn thế, đống tro nguội tanh nguội ngắt, không một dấu chân người. Thay vào đó là những dấu chân chó sói.
Nhìn những dấu chân của chúng, Sao đoán chúng chỉ lảng vảng quanh lều vài ba bận, khi thấy căn lều trống không thì chúng bỏ đi.
11.
Con tàu giảm tốc độ, từ từ trườn qua một vạt đồi. Phía trước là cánh đồng, mấy người đi đào vàng chợt tỉnh giấc hỏi nhau.
- Tàu sắp vào ga nào đấy?
- Chả vào ga nào cả- Có tiếng người trả lời - Phía trước đang sửa cầu. Chỗ này tháng trước tàu patilê, giữa đồng không mông quạnh không nhà cửa, quán xá tao bị một trận đói mờ mắt, nhớ đời…
Cô gái chạy theo chàng trai khi nãy giờ mới quay lại, nét mặt buồn rượi ngồi xuống bên Sao. Chị ngước đôi mắt u buồn nhìn cô bé, thở dài. Hai bên đường tàu những chiếc lều lụp xụp dựng vội vã của công nhân đường sắt trông giống những đống đá hiện lờ mờ trong bóng đêm, nom nhớp nhúa, hiu quạnh.
Ngọn đèn vuông bốn mặt của người gác đường lắc lư theo bước chân của họ. Tàu đã vượt qua đoạn đường đang sửa, lại rùng rùng lao đi. Phía trước hừng đông đang lên.
Cô gái chợt nắm bàn tay Sao, thổn thức.
- Anh ấy đi mất rồi cô ạ…
- Cháu cũng chẳng nên nuối tiếc làm gì... - Sao im lặng khi cảm thấy mình lỡ lời. Chị thở dài - Bây giờ cháu xuống đâu?
- Cháu cũng xuống ga Rừng cô ạ…
Cô gái gục đầu vào ngực Sao khóc nức nở, tiếng khóc đã bị ghìm nén nghe vừa uất ức vừa xót xa. Sao im lặng đặt bàn tay giá lạnh của mình lên vai cô gái, chị hiểu chỉ có tiếng khóc mới làm vợi đi nỗi đau trong lòng cô.
Cô bé vẫn còn may mắn lắm, bởi nước mắt cô còn chảy được, có nghĩa là nỗi đau của cô rồi sẽ vơi cùng với nước mắt. Còn Sao đã bao nhiêu năm rồi, nước mắt chị không còn chảy được, nó đã lặn sâu vào trong tim, vào mỗi nếp nhăn, vào từng sợi tóc bạc trên đầu.
Con tàu vẫn phầm phập lao đi, không hề biết đang chở trên mình bao nhiêu cuộc đời, bao nhiêu số phận.
Sao nối lại dòng hồi ức vừa đứt.
Năm ấy, sau Tết âm lịch được ít ngày, một đợt rét kéo dài chưa từng thấy ở Ta Khao. Thung lũng Hua Lanh chìm ngập trong mưa phùn gió bấc, đống lửa trong lều của những người chăn bò không lúc nào tắt. Sao lấy thêm cỏ khô trải lên giường thành một cái nệm dày khá ấm áp. Đàn bò tuy đã có cỏ khô dự trữ cho cả mùa đông nhưng Sao vẫn phải đuổi bò ra bãi cho chúng đỡ cuồng cẳng.
Quanh lều ngập ngụa bùn đất lẫn phân rác, rét tê tái. Mỗi lần ra khỏi lều đôi chân của Sao như muốn rụng rời. Cô trùm áo mưa ngồi thu lu trên tảng đá khuất sau lùm cây tránh gió, nhìn đàn bò co ro dầm mình trong mưa bụi, kiên nhẫn gặm những cọng cỏ già còn sót lại.
Đêm nào Sao cũng ôm cỏ cho chúng, nhưng nom chúng cóm róm thảm hại quá. Mấy con bò già không chịu nổi rét lần lượt đổ, giám đốc lâm trường đã lên tiếng phàn nàn, nhưng làm gì còn cách nào nữa.
Sao đang lo nếu mưa rét kéo dài thêm nữa, mấy con bò đang chửa trông có vẻ sắp xuống dạ kia rồi sẽ thế nào?
Chị Tơn hướng dẫn Sao cách đỡ đẻ cho bò. Đã đỡ cho mấy con rồi nhưng cô vẫn còn lúng túng lắm. Nhìn con bò khoang già đi lặc lè sau cùng Sao luống cuống, cô lùa bò về sớm hơn mọi hôm, vừa vuốt ve con bò già Sao vừa thủ thỉ :
- Trông mày mệt mỏi lắm, sắp trở dạ rồi phải không? Trời còn mưa rét thế này tao lo cho mẹ con mày lắm khoang ạ…
Sao ôm cỏ cho suốt hai dãy chuồng, lúc trở vào lều cô thấy Tơn đang đứng vịn chiếc cột cái giữa nhà, lưng vặn vẹo một cách đau đớn. Cô khẽ vạch áo chị lên.
- Chị có thấy bụng xuống không?
Mặt Tơn nhợt nhạt, chị gật đầu. .
- Hơi xuống thôi, nhưng chắc còn lâu mới đẻ em ạ. Bữa nay chị thấy mỏi hai bên hông, mỏi ghê lắm. Đứng thế này thấy đỡ hơn.
- Con khoang già trở dạ rồi, sớm muộn gì tối nay là nó cũng đẻ chị ơi…
Buổi tối Sao bắc sẵn hai nồi nước, cô đi tua vài lượt suốt hai dãy chuồng bò trước lúc đi ngủ. Con khoang nghếch cái mõm lên gióng chuồng, đôi mắt mở thao láo. Mỗi lần Sao soi đèn đi tới, nó liếm cái lưỡi ram ráp, nóng hổi vào tay cô.
- Chưa ngủ à bạn? Vừa rét lại vừa khó ngủ phải không?
Chị Tơn đi nằm một lúc thì dậy, Sao dọn chăn sang giường Kham. Mấy tháng không có người nằm, chiếu giường ẩm mốc hôi hám. Cô hơ đóm đập chiếu rồi thay một lớp cỏ khô khác.
Mỗi lần Tơn trở dậy Sao lại hỏi.
- Chị thấy trong người thế nào rồi?
- Vẫn thế thôi… Ôi, mỏi lưng lắm. Sao ơi...
Tơn thầm thì.
- Chị có linh cảm Kham sẽ trở lại đây vào một ngày nào đó…
- Xin chị đừng bao giờ nghĩ đến hắn nữa…
Sao xua tay, mặt cô hơi biến sắc. Hôm về lâm trường lấy gạo, cô được biết sau khi hắn ra viện lâm trường phiên chế Kham vào đội tự vệ. Rất có thể hắn sẽ trở lại đây. Hắn sẽ làm gì Tơn và đứa trẻ sắp ra đời? Không thể biết được. Nhưng nếu hắn trở lại đây sẽ là một tai hoạ đối với Tơn. Những ngày tháng sống với hắn, Sao thừa biết hắn là kẻ luôn gây ra căng thẳng. Nhưng rồi cô tự trấn an: lẽ nào hắn trở lại đây, nỗi nhục nhã chưa đủ đối với hắn sao? Cô không thể nào quên đôi mắt chị Tơn sớm ấy đầy vẻ hung dữ, chị đủ can đảm để bập lưỡi dao vào họng hắn nếu một lần nữa hắn đến hành hạ chị.
Sao nằm đấy nhưng cô không dám ngủ. Rét ghê gớm, ngoài trời mưa gió vẫn cứ rền rĩ, tiếng chó sói tru ngoài rừng nghe càng man rợ hơn. Sao treo một chuỗi gồm mõ, ống bơ, kẻng xung quanh trại, lát lát cô lại ra giật dây làm cả thung lũng náo động.
Chừng đã khuya, Sao trở dậy lần nữa tới chỗ con khoang già, nó vẫn đứng nghênh nghếch cái mõm lên gióng chuồng, nhìn bụng nó cô áng chừng phải sáng mai nó mới đẻ. Từ tối đến giờ chị Tơn mới chợp mắt, Sao yên tâm là chị không thể đẻ trong đêm nay. Cô lên giường và giấc ngủ mau chóng đến với cô.
Suốt đời Sao nguyền rủa cái đêm khủng khiếp ấy.
Mấy đêm cô chập chờn không ngủ vừa bóp lưng cho chị Tơn vừa lo nếu chị Tơn và con bò khoang cùng đẻ một lúc thì biết làm thế nào. Còn đêm nay cô vừa đặt lưng xuống là ngủ, ngủ mê mệt, không nghe được tiếng kêu rên của chị Tơn.
Khi tỉnh dậy cô thấy chị Tơn nằm sấp trên giường, tay đang bóp cổ đứa bé vừa chào đời còn đỏ hỏn.
Sao lao tới gỡ tay chị ra, xốc chị ngồi dậy. Mặt Tơn trắng bệch ngây thuỗn như đổ sáp.
Tơn đã tắt thở, máu chảy lênh láng trên giường. Sao rú lên kinh hãi, cô không thể hiểu nổi việc gì vừa xảy ra.
Đứa trẻ trên tay cô còn ngọ ngoạy. Chị Tơn không đủ sức bóp chết đứa trẻ, bắt nó phải cùng chết với mình.
Sao cuống cuồng cời lửa lên, cố làm mọi việc có thể cứu đứa trẻ.
Thằng Núi ra đời trong cái đêm như thế.
Con bò khoang cũng trở dạ đẻ trong cái đêm ấy.
Bầu sữa của nó một phần dành nuôi thằng Núi…
12 .
Mùa đông rồi cũng qua, cái lạnh chẳng còn nấn ná được bao lâu khi mặt trời chọc thủng lớp mây mù đặc quánh trong các thung lũng, lòng khe.
Mỗi sớm ngủ dậy Sao đều hướng về phía thung lũng Hua Lanh. Mùa khô, cây cỏ khô xác, lửa cháy nham nhở. Sau mấy trận mưa mặt đất trở nên nhuần nhị, hơi nước bốc lên nghi ngút khi mặt trời trải những tia nắng vàng tươi xuống mặt đất ẩm ướt. Bắt đầu từ những chấm xanh thưa thớt, mỗi sớm những chấm xanh non ấy dày hơn, từng đám từ thung lũng Hua Lanh tràn lên khắp các triền núi.
Lũ bò bị tù chân trong những ngày mùa đông rét mướt, giờ chúng lồng lên chạy nhông nhổng khắp nơi khi mỗi sớm Sao tới mở các gióng chuồng. Lâm trường vẫn chưa điều được người lên thay Kham và Tơn, bởi vậy Sao vẫn phải đảm đương công việc của cả ba người, chẳng còn cách nào khác.
Cô phải địu thằng Núi ra bãi chăn thả. Sang Xuân lũ bò hăng hái gặm cỏ hơn, chúng dàn hàng ngang gặm rào rào, mải mê như để bù lại lúc mùa đông phải nhai những cọng cỏ già. Trông chúng mỗi ngày càng mượt lông, thắm da hơn.
Con khoang già mỗi ngày Sao nấu cho nó một nồi cháo, tuy vậy nó vẫn không thể béo lên được, bởi mỗi ngày Sao vắt của nó gần một lít sữa để nuôi thằng Núi.
Hôm nào cũng thế, sau khi lùa bò ra bãi thả, Sao chọn một chỗ kín gió, cô buộc túm hai đầu chiếc chăn chiên vào hai thân cây làm võng rồi đặt thằng Núi nằm đó. Xong xuôi, cô mới hì hục nổi lửa nấu cháo vừa hong hóng canh giữ đàn bò. Có nhiều con mải ăn tách ra khỏi đàn ra ngoài bãi thả, Sao lại phải hộc tốc đi tìm, khi quay lại thằng Núi khóc lặng, đái ỉa ướt sũng cả võng. Sao vội ôm lấy con vào lòng, nước mắt của cô tự nhiên túa ra, cô xót xa.
- Mẹ cha anh, hư vừa chứ...
Rồi một hôm, cô lùa đàn bò quay lại bãi thả, trở lại chỗ gốc cây buộc võng thằng Núi, cô bỗng thấy “người rừng” đang đứng cạnh đấy, đang cúi xuống nhìn đăm đăm vào mặt thằng bé. Mái tóc đốm bạc cùng bộ râu dài như rễ tre của hắn xoã xuống che gần kín gương mặt nửa người nửa thú, cái dáng cao lớn của hắn nghiêng về trước như sắp cắn xé thằng bé.
Sao giơ chiếc gậy đuổi bò lên, toan bổ xuống đầu “người rừng”. Nhưng rồi cô trấn tỉnh được, cô lùi lại một bước, đầu chiếc gậy trên tay chúc xuống, cô ngơ ngác nhìn “người rừng” nửa kinh ngạc nửa mừng rỡ.
Hắn chui lủi ở đâu giờ mới xuất hiện? Hắn có thù hằn cô không mà đến đây như sắp bắt đứa bé kia đi? Hắn có nghe được tiếng gọi của cô trong cái ngày cô lặn lội đi tìm hắn?
“Người rừng” chợt ngẩng lên, bắt gặp cái nhìn hoảng hốt của cô, hắn vội lùi lại, bàn tay khẽ đẩy chiếc võng về phía trước rồi quay gót lặng lẽ bước đi.
Sao đứng lặng như hoá đá. Cô không thể tin vào mắt mình, nhìn hút theo cái bóng cao lớn của hắn khuất dần sau những đám cây. Lúc đó cô mới chợt tỉnh, vùng đuổi theo.
- Cốn ơi... Người ơi…
Thằng Núi giật mình bởi tiếng gọi của cô, khóc thét lên. Sao vội quay lại nhào tới bên chiếc võng bế thốc thằng Núi lên tay, tâm trí của cô lại hiện lên câu chuyện về nàng Ban- ma cà rồng. Cô hấp tấp vạch áo nhìn khắp thân hình thằng bé cố tìm dấu vết lạ. Rồi cô bật cười.
- Thằng cún con, mày có biết ai vừa đến thăm mày không? Bố mày đấy. Lão làm tao chết khiếp, cứ ngỡ lão xé xác mày như lũ chó sói xé con bò non ấy... Nín đi, nín đi nào, thằng cún con của mẹ…
Sau hôm ấy, Sao không dám rời thằng bé đi xa, biết đâu lũ chó sói chẳng đánh hơi thấy, lẻn tới…
Nhưng cũng từ hôm ấy, lũ bò chẳng con nào còn lén ăn xa, con nào tách khỏi đàn sẽ tự quay lại như có kẻ chặn đầu.
Một hôm, cô phát hiện chính “người rừng dồn những con bò ăn xa quay lại. Một ngày, hai ngày rồi những ngày tiếp sau, hắn thành kẻ trông nom đàn bò một cách tận tuỵ. Tuy vậy, Sao vẫn không thể tới gần hắn được, hắn chỉ xuất hiện khi ở cách xa cô.
Đã mấy tháng giữa bốn bề núi rừng hoang vắng, Sao không được cùng ai trò chuyện, giãi bày nỗi lòng. Bao lần cô chạy theo hắn, nhưng hắn vội vã trốn ngay.
Rồi một hôm thằng Núi bị sốt. Bực với hắn và bực với chính mình, suốt một tuần cô không bước ra khỏi lều, mặc đàn bò ra sao thì ra.
Bao nhiêu lần cô đề nghị lâm trường cử người lên thay, nhưng họ tảng lờ như không nghe thấy. Họ lại còn phàn nàn về số lượng bò đang bị teo dần. Họ hăm doạ cô sao? Thì đấy, cô chỉ làm được vậy thôi. Cô không phải là hạng người để họ muốn làm gì cũng được.
Giờ cô lại cầu cho lũ chó sói về thung lũng Hua Lanh bắt hết những con bò mà cô đã ra công chăm sóc bấy lâu. Đàn bò kia có bị lũ sói lôi đi hết thì cô cũng chẳng thiệt gì.
Nhưng khi cô bỏ mặc đàn bò thì “người rừng lại” tận tuỵ với công việc. Sớm hắn lùa đi chiều hắn lùa bò về. Một chiều, hắn vác nửa con bê bị lũ sói ăn thịt đặt ngoài cửa lều, nửa đêm hắn quay trở lại với một con chó sói đã bị hắn đập vỡ sọ. Nhìn hắn thân hình cao lớn nhưng quần áo rách tả tơi, Sao thấy nghèn nghẹn ở trong cổ. Cô nhào tới níu lấy cánh tay hắn, giọng cô gần như lạc đi.
- Người ơi, sao người cứ trốn chạy tôi, tự đày đoạ mình như thế? Hãy vào đây, về với con người, đừng trốn chạy nữa…
Người rừng ngơ ngác, không hiểu Sao nói gì. Hắn nhìn Sao với gương mặt đầm đìa nước mắt. Vừa gỡ tay cô hắn vừa ấp úng một thứ tiếng nghe như tiếng vọng của núi. Sao không thể nào hiểu, nhưng nhìn mặt hắn cô đoán hắn không dám ở đây vì hắn sợ, nỗi sợ mấy chục năm trốn chạy con người.
Từ hôm ấy, hắn lởn vởn quanh lều của Sao, giúp cô chăn dắt đàn bò, Sao nấu cơm đặt bên gốc cây thông già mà đêm đêm hắn về đấy ngủ. Rồi một hôm cô bị sốt rét nằm liệt, hắn phải thay cô nuôi thằng Núi.
Không rõ hắn theo dõi cách cô chăm thằng Núi từ bao giờ. Hắn cũng biết vắt sữa bò, nấu cháo cho thằng Núi ăn, ru thằng Núi bằng một thứ tiếng rất lạ.
“Phải đưa hắn về với xã hội loài người”. Sao nung nấu ý nghĩ ấy, cô tìm mọi cách để dụ hắn về ở gần mình. Cô may một bộ quần áo cho hắn, nhưng hắn lắc đầu không nhận, cô ra hiệu cho hắn cắt tóc cạo râu, hắn bỏ chạy.
Cô dạy hắn tập nói, hắn chỉ bập bẹ nói được vài ba câu. Cô mừng lắm, mong hắn chóng biết nói để trò chuyện, chỉ có tiếng nói may ra giúp hắn thực sự trở về với xã hội loài người…
Nhưng một hôm, Kham bất thần trở lại thung lũng Hua Lanh với khẩu súng săn do đội tự vệ lâm trường trang bị vào một buổi chiều mưa, bóng tối loè nhoè lẫn lộn với những ánh chớp xa vời. Lúc đó “người rừng” đang giúp Sao xua lũ bò từ bãi thả trở về. Chợt tiếng súng chói tai vang lên, đàn bò xô nhau chạy náo loạn.
Sao sững lại, chưa hiểu chuyện gì thì tiếp theo là phát súng thứ hai.
Cô nhìn về phía “người rừng”. Trong ánh chớp, cô thấy hắn lảo đảo rồi khuỵu xuống, rú lên một tiếng kinh hãi.
Sao lao về phía đó. Kham đang cười nhăn nhở, chỉ vào “người rừng” thân mình đẫm máu đang nằm sõng soài trên mặt đất.
- Cuối cùng ta cũng tiêu diệt được hắn, con quái vật đã thành tinh ở núi rừng Ta Khao. Hắn đốt bao nhiêu cánh rừng, phá bao nhiêu lúa và hoa màu của nhân dân, bắt bao nhiêu lợn gà và bò của lâm trường…
Sao quì xuống bên cạnh xác “người rừng”. Đôi bàn tay run rẩy của cô đặt lên ngực hắn, từ đó một dòng máu đang phun ra.
Không thể cứu hắn được, viên đạn đã phá nát ngực hắn.
Sao cởi dây địu, xoay thằng Núi từ phía sau lưng lại. Cô cầm bàn tay nhỏ xíu của nó đặt vào bàn tay của “người rừng”, hắn gật đầu. Đôi mắt hắn ứa ra đôi giọt nước rồi từ từ nhắm lại, miệng hắn lắp bắp mấy tiếng mới được Dao dạy cho.
- Mẹ… Con người…
Sao oà khóc, cô gục đầu vào ngực hắn.
- Phải, con người là giống thú… Giống thú…
Một lúc sau Sao mới ngẩng lên, hỏi Kham:
- Lâm trường cử anh lên đây săn đuổi người này?
- Đúng! Kham gật đầu- Nhưng ai bảo nó là người?
Sao vụt đứng dậy. Một tay bế thằng Núi, một tay cô túm cổ áo Kham giật liên hồi, gầm lên.
- Anh mới không phải giống người. Anh là tên khốn nạn. Khốn nạn! Bao nhiêu tháng anh bỏ mặc nơi này, giờ anh về để gây thêm tội ác. Cút đi! Cút ngay đi, kẻo tôi đập vỡ sọ...
Kham hoảng hốt rứt khỏi tay Sao, lao mình vào trong bóng tối, biến mất.
Đêm ấy Sao bê xác “người rừng” vào lều. Cô tắm rửa, cắt tóc rồi mặc bộ quần áo mới cho hắn, đặt hắn lên chiếc giường của Kham trước đây.
Suốt đêm ấy cô thắp đèn ngồi bên hắn. Nhìn gương mặt già nua của hắn, Sao bật khóc nức nở.
- Đến lúc này người mới được làm người… Nhưng con người cũng chỉ là giống thú…
Sớm hôm sau, Sao chôn con người khốn khổ ấy bên cạnh nấm mộ của Tơn.
Cô đẽo một mảnh gỗ thông rồi viết lên dòng chữ “Đây là nấm mộ của một con người”.
Hai tháng sau, lâm trường điều cô về đội tu bổ rừng.
Khi ấy thằng Núi đang tập bò.