văn việt: Nhà thám hiểm Hoan Doan

Danh ngôn

Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.

We need, in every community, a group of angelic troublemakers.

(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)

Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.

It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.

(James Baldwin - No Name in the Street 1972)

Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.

While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.

(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)

Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.

There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.

(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)

Nhà thám hiểm Hoan Doan

Yến Năng

Với những nhà thám hiểm thì mọi giá trị đã biết, dù là vĩ đại đến đâu, cũng chỉ là quá khứ. Cuộc sống của họ là khám phá giá trị cho tương lai. Họ đi nhưng dưới chân không sẵn đường. Có đích đến nhưng không có tấm bản đồ nào hướng dẫn. Đơn độc tiến vào miền mịt mù vô định, họ chỉ có sự đam mê và mạo hiểm đồng hành… Tiếp xúc và theo dõi một số thực hành nghệ thuật của Hoan Doan, tôi thấy cô đúng là một nhà thám hiểm như vậy, trong lĩnh vực của mình.

Được đào tạo bài bản về mỹ thuật nhưng Hoan Doan lại đam mê múa, cô sử dụng chính cơ thể mình làm chất liệu để tạo ra những điêu khắc động, những bức tranh trong mỗi màn trình diễn. Cô tâm sự, sau nhiều năm bị múa hút hồn, đến lúc, mọi thứ trở thành phản xạ, mọi cử động của mình dù cố ý hay vô tình, đều có thể tạo ra cái đẹp. Có thể nói, đây cũng là một giai đoạn thành công của Hoan Doan. Một số tác phẩm chính có thể tìm được trên các phương tiện thông tin đại chúng là:

1.Hoa của trời, bán kết việt nam got talen

2.Bệnh, audition vietnam got talent

3.Những bóng ma ban ngày : làm về áo chống nắng

4. Biến hình : đề tài Phật giáo, múa nude

5. Phượng Hoàng : làm về Nam Phương Hoàng Hậu ( vtv2 đặt hàng số Tết)

6. Bốn mùa.

Tưởng như một ngôi sao đang lên, nhưng chính lúc ấy, cô nhận ra những thứ ấy không còn làm mình xúc động nữa. Nó chỉ phản ánh kỹ thuật điều khiển cơ thể và hơi thở. Tạo hình, nhịp điệu tuy lạ và phong phú nhưng nó chỉ là hình thức. Nội tâm, tư tưởng và các mối quan tâm của cô đã thay đổi, những thứ đèm đẹp mà cô gọi là “giai đoạn duy mỹ” đã không còn chuyển tải được cái tâm thế mới nữa. Cô tự thấy nghệ thuật của mình nhạt nhẽo và quyết định khép lại một giai đoạn.

Từ đó đến nay là 6 năm. 6 năm không ánh đèn sân khấu, không tiếng vỗ tay của khán giả, từ chối hầu hết các lời mời biểu diễn. 6 năm vật lộn mưu sinh. Nhưng ngọn lửa đam mê của người thám hiểm chưa lúc nào tắt. Có lúc chán nản, có lúc tĩnh lặng, có lúc sục sôi, nhưng cô vẫn âm thầm dấn bước. Bộ 7 tác phẩm cùng tên, Cái Nô được thai nghén trong thời gian này. Cô kể, mấy năm vừa rồi, may mắn gặp được các nhạc sĩ Ngọc Đại và Nhất Lý, những người vừa là thầy, vừa là bạn, luôn cổ vũ, đồng hành. Nhưng tôi không cho đó là may mắn, tôi cho rằng được những đàn anh tài năng ấy hợp tác là bởi Hoan Doan đã bộc lộ được năng lực của mình, và hơn cả năng lực, đó là khát khao mãnh liệt của người nghệ sĩ.

Cho đến hôm vừa rồi, 12/3/2023, tại Phuong Specus, nhà thám hiểm Hoan Doan đã toại nguyện. Bộ tác phẩm Cái Nô chính thức được trình diễn và ghi hình. Sau buổi diễn cô nói: “Tôi chỉ đơn giản là dùng toàn thể thân, tâm, trí mình để trần thuật nỗi thống khổ của những người đàn bà trên khắp thế gian”. Còn tôi thì gọi đó là thực tại của Hoan Doan. Một thực tại cô dựng lên từ nhận thức của mình, khai thác các chất liệu từ chính bản thân mình, phái nữ của mình, lịch sử đất nước mình, thế giới mà mình đang sống… Điều đặc biệt là, những tác phẩm của cô như là tổng hợp các thể loại, múa, kịch, điện ảnh, trình diễn, ý niệm, mỹ thuật… nhưng cũng không phải thể loại nào trong đó. Nó là tất cả nhưng được cô nén chặt lại. Ngoài chính cơ thể mình, mỗi tác phẩm hầu như cô chỉ dùng đến một đạo cụ. Sợi chỉ, cái cối, cái bát, sợi dây, hòn đá, và có khi là chính mái tóc của mình. Tối thiểu, đơn giản nhưng chúng có tính biểu tượng và đa nghĩa. Vì thế trong một thời lượng rất ngắn, tác phẩm của cô truyền tải được nhiều tầng bậc thông điệp tới người xem. Và mỗi người xem, trong trường thực tại của mình, sẽ cảm nhận những thông điệp khác nhau. Cô gọi nghệ thuật của mình là độc diễn chuyển động nội tâm. Cái nội tâm bộc lộ qua hình thể ấy có thể khiến người xem bật khóc.

Một tác phẩm thành công hay không là tùy vào tiêu chí của người đánh giá. Với tôi, bộ tác phẩm Cái Nô của Hoan Doan là thành công. Có hai lý do, thứ nhất, tôi đã xem trực tiếp và đó là đánh giá cá nhân của tôi. Thứ hai, bản thân tác giả thấy khá hài lòng, cô chia sẻ khi xây dựng Cái Nô là lúc cô nhìn nhận nghiêm túc về vai trò của mình khi thực hành nghệ thuật từ đó lựa chọn, bày tỏ thái độ và hành động , nó đánh dấu bước chuyển biến trong tâm thế và tư tưởng của người nghệ sỹ . Như trong cảnh cuối của Cái Nô – 7, cô trút bỏ toàn bộ những gánh nặng để tự giải phóng mình, tôi hiểu đây là ước mơ phá bỏ mọi đọa đày nhân thế, chứ không chỉ là vấn đề cá nhân. Tôi thấy cô nhẹ nhõm. Cái thai mang nặng 6 năm đã được sinh hạ tốt đẹp.

Chúc mừng Hoan Doan! Nhưng cá nhân tôi mong, đây chỉ là một khởi đầu mới, sẽ bị cô “bỏ rơi” để dấn bước trong những khám phá chưa biết của nhà thám hiểm.

Hà Nội, 18/4/2023

Yến Năng

***

Ảnh: Marilyn và Thị Hến