bài trường ca quê hương của một trăm năm trước

 

quê hương ôi Người vỡ ra mưa ấm

ta cùng Người đến bên bờ sông đầy cỏ

lấy vạt áo ta lau gượng nhẹ cho Người

ta lặng ngắm Người hạnh phúc

bài trường ca dâng lên Người

sau sương mù

sau ngây thơ

sau tủi nhục

sau nhói đau của mối tình đầu…

phố núi phố núi thành phố buồn muôn thuở

bạn đi ngang con chim Nhông đang học nói tiếng người

tượng nhà mồ lấy ra từ mắt gỗ

mưa ngỡ ngàng đôi vú màu đen

phố núi phố núi đêm mưa mùi cỏ

bạn hãy thật căng ẩm ướt tự do này

nụ hôn đàn bà mùi táo

bạn ngang trời buồng phổi đám mây

nước và mắt bạn long lanh như mẹ

ôi tiếng cồng cầu nguyện dấu vân tay

ngày mầm sống lăn ngón tay số phận

trong buổi tối mẹ hoài thai tượng gỗ

đêm nay xâu chuỗi nước mắt

đeo vào da thịt

đêm nay hơi thở dối gian

thổi vào đau đớn

thôi miên linh hồn

bớt ẩn dụ màu đen ám ảnh

lễ thổi tai nức nở làm người

rồi mùa mưa mùa khô

rồi sẽ lớn như rừng như cổ thụ

tôi là ai? tôi về đâu?

bóng mình in trên mộng

chân trần trên cát bỏng…

hôm qua tiếng khóc hoang từng mảnh

hôm nay trôi đã mặn trên môi

những ngón tay đing năm ống nứa

bấu âm thanh cười lên trong cổ

linh hồn bắt đầu hơi thở

thể xác bắt đầu đóng khố

điệu múa như mưa trên sàn gỗ

thổi vào tai gió mưa đêm vỡ

xuyên qua đêm qua thầm thì qua điệu múa

qua vỡ tan qua vòng xoáy

luân hồi

thôi,

thơ không làm được điều dâu bể

số phận bay nghẽn đặc

ơ người...

1.

hãy cùng nhau một bước

đừng làm đau

đừng nhận chìm xuống nước những ý nghĩ trong đầu

một lời nói giúp tóc đen

mắt đen

da đen

và những gì còn đen hơn thế

không phải giả vờ lời tượng nhà mồ hay bài ca đuổi chim trường thiên ảo mộng

đôi chân gầy của cha xác nhận từng hạt lúa

đôi vai trần của mẹ xác nhận những cặp xương sườn

cong cong như con đường trở lại núi ơ

hát bài ca nhàu nhĩ u mê

bài ca con cá dưới nước đang nhìn ta bơi xa lạ

bài ca con khướu trong rừng đang nhìn ta như một kẻ lẻo mép

không biết rằng ta đang tự vệ

ta không hiểu vì sao cứ phải bỏ trốn hoài

nấp sau tiếng cồng chiêng lâu lâu mong âm vang một chút

“nhưng đừng bỏ trốn…” có lần mẹ nhắc

mẹ không biết sức mạnh của beo và sói

những loài thú sách đỏ của rừng xanh

có nhiều khi ta làm như xa lạ

về nhà ngồi bên cầu thang với vô hạn những chuyện trò

mẹ phải ngốn ngấu rất nhiều thứ vô nghĩa

mẹ già rồi chống chọi làm sao…

chẳng phải lẻo mép rồi sẽ bay như khướu

chẳng phải bơi rồi lặn sâu thành cá

khi ta đã thành xa lạ

leo lẻo nói và nói

nói và nói

càng ngày nói càng hay hơn

đến khi nào ta khép mỏ lại

& bay

2.

bay

mẹ cứ nhắc ta canh chừng những cái bẫy

có thể treo, rút hay trùm lên bằng lưới

không phải cứ bay là tiếc những chân trời

chân trời cũng nhiều khi đột ngột

không bay

nhưng cũng đừng bay cao, mẹ nhắc: vì sẽ không nhìn thấy

những con sói lửa đã nhồi bông nhưng vẫn ngoặm đủ 12 cặp xương sườn

nó có thể nhầm lẫn

chỉ còn cách kéo dài câu chuyện như con đường vào rừng

làm nó mệt mỏi bỏ đi

sau khi bị tẩu hoả nhập ma tự mắc vào chiếc bẫy

hai tay cầm ống nứa, cười vang

3.

thôi chân trời cứ bay theo bài khan cổ tích

con sói hay nhe răng những chuyện đâu đâu

còn con người hay bàn những chuyện không đâu

mẹ vẫn nhắc một chân trời

ngày xưa mẹ hát:

qua ô cửa nhà dài phủ những đôi mắt sau khung gỗ mục nát vì mưa...

bài hát về cái chết

bỏ mả cùng cỏ cây

rơi hay là nước mắt

ngang tàng như gió mây

và khi bay bổng nhẹ tênh

qua vách nứa mẹ chỉ còn nhìn thấy

những con ngươi lấp lánh

khóc vì không còn cái tên chứ mong gì một chân trời

khóc vì không còn cái tên chứ mong gì một đời người

không có chân trời trong căn phòng người đã chết

hay người đã chết trong căn phòng không có chân trời

chúng ta là con cùng một ruột

nước cùng một ống

Yàng ơi…

.

còn có ai gọi tên (*) sau khung gỗ

bao nhiêu tóc đen

bao nhiêu da đen

bao nhiêu nước mắt?

sớm mai này

như một buổi rạng đông

mẹ đến gọi tên cho họ

đang rượu say và khóc

(*): cái tên

không phải là danh tiếng gì đâu

cái tên gọi phân biệt những nhân vật

trong câu chuyện dài dòng

những ngày tháng đã chìm mất hút

không phải ngày xưa

không phải ngày mưa

ngày nắng…

ngày tiếng cồng có một vết nứt

gọi tên nhau cũng đổ mồ hôi

lịch sử xoay một vòng trên gót

nhẹ người

khi cái tên gục xuống

vì những cái sống còn

có một bữa tiệc buồn

đãi bằng sự thật (*)

(*): [sự thật] đang ngày càng trở nên hoang vắng

như cây nấm trong rừng

như vệt rêu ngày nắng

chuyến đi xa trở về câm lặng

mắt không nhìn lưới nhện ở góc nhà dài

chiếc xà gạt cha bỏ quên

trên đồi nương cháy góc

biên giới tan biến khi lội ngang qua suối

chiếc gùi còn nắm lương khô không ký ức

cỏ đã hoang

sau những ngày không dấu chân người

thôi đừng vọng nữa

những vòng xe tháng năm đã thử lăn rồi

giờ quay về khàn tiếng vì sương gió

bò lên bậc cửa

những âm truyền minh mang

tiếng ho khốc khốc

ừ thôi còn rừng

ừ thôi còn sống

những ngày xanh cỏ

vẫn còn lơ ngơ

mẹ hỏi đói chưa?

đi ăn cơm chiều (*)

(*): & buổi chiều có thể là thơ mộng

khi chiếc búa đóng đinh

bức vách lên tiếng nói

má ơi con đau quá

và mẹ dịu dàng (*)

lau lên bức vách

con ơi,

không phải lúc nào người ta cũng biết

hậu quả việc mình đã làm

(*): [dịu dàng] như một gợi nhớ của đêm

1.

đêm ơi

đêm xanh lục lời nguyền màu tím

những vị thần mệt mỏi buông tay

Yàng đã tan vào rừng

tan vào hòn đá, ngọn cây, dòng suối

gọi là chiều ư? Hãy gọi hoàng hôn

nắng tắt

lung linh linh hồn rưng rưng Pơ thí

ẩn trong ngôi nhà mồ hoang phế

những bức tượng ngồi chống cằm như thể

bể dâu kia mới thực cuộc đời

đêm ơi

những câu thơ chết người

hay chết cười

ngày sinh ra với đôi mắt nhắm (*)

giờ mang gương mặt của em

nước toả quanh bờ môi lạnh

---------------

(*): “Với đôi mắt nhắm

em toả sáng bên trong

em là đá mù loà”

(Octavio Paz/ bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn)

2.

đêm ơi

làm sao quên

mẹ đã để con ngươi em khép hờ

lênh đênh quanh tiếng đàn Y Phôn

hát giữa mọi người không ngại ngần...

hát với người đã chết

cái chết nhỏ xíu của chú chim

chết giữa mọi người không ngại ngần

giấc mơ ngã xuống

trong một thế giới dường như lặp lại và không ra hoa

những giấc mơ bị trút vào thùng rác

3.

đêm ơi

vọng âm dọc thành phố mù loà này

mắt của em

nhưng giấc mơ không phải của em

…

chỉ có khói đốt rừng là thật (*)

-------------

(*): “Nơi đó

Trời đang viền màu thu

Ngàn ngàn linh hồn xanh rụng xuống

Bay về đâu những mảnh vu hồn

Liu riu đỏ tro người thê thiết”

(Trịnh Thanh Thuỷ)

4.

đêm ơi

ví dụ như ta đang bình minh

mặt trời trên trang giấy ngày xưa ta vẽ (*)

mỗi lúc một đỏ hơn

mỗi lúc một đớn đau hơn

đêm còn muốn một điều gì nữa?

-------------

(*): “tại sao anh cần cây bút chì?

để làm thơ

thơ loại gì?

xin hãy đừng lo, chỉ là thơ trữ tình

thơ nói về tình yêu?

rất có thể”

(Yuli Daniel/ bản dịch Hoàng Ngọc Biên)

5.

đêm ơi

nơi ngã ba Krông Ana trong veo

Krông Knô lờ đục

một bên máu một bên nước mắt

ngước nhìn bờ bên kia

mắt vốc lên từng nắm cát

đắp hình hài dang hai tay cỏ dại

dang hai chân mưa rào

thân thể ẩm ướt của em

2 ngọn đồi trên cao

và 1 khu nhà ổ chuột

cắn vào chiều

những hoàng hôn đỏ máu

6.

đêm ơi

đêm làm ướt chiếc yêng của mẹ

2 cánh đã ướt của con chim Phí ngày mưa

run lên khi về tổ ấp lên những quả trứng

hơi lạnh làm ung các chú chim con

đang ngủ ngon trong nhà mồ tập thể

một mảnh xương của chú chim đang

cố vỗ cánh cuối cùng

đôi cánh nhỏ xíu trong đêm

như các thiên thần đang thắp lên ngọn nến

ngày em ra đời

ngày mẹ chôn núm nhau của mình

trên đám mây chiêm bao phách lạc

dịu dàng trên cao

7.

đêm ơi

em lớn lên màu da nhẹ nhõm

với áng mây bay trong vầng tóc xoăn trên trán

em thức dậy từ nước da của cha màu cỏ úa

nước da của mẹ màu yêu

chiếc yêng của mẹ quấn tuổi đời của em

sự trần truồng của em

làm cây rừng tối thẫm

ngày cha vào rừng

chú chim non rời tổ bay lang thang

suối giấu vào lòng nỗi buồn trên mắt mẹ

màu badan mênh mang màu giấc ngủ

em làm sao biết được

biên giới không dấu chân người...

chỉ biết đuổi theo những đàn bướm trong mơ xa mãi

cỏ dại và hoa chấp chới

rừng thật xa...

và đàn bướm của trò chơi ngày xưa không còn nữa

những ngày chuẩn bị em

mẹ gần như kiệt sức

hai bàn tay mẹ khô héo

hai mắt mẹ mây mù mưa bão

cỏ cô đơn như mái tóc dài

mẹ thở bằng những cành cây khô

khi rừng bỏ trốn

đêm ơi

căn buồng em nằm chưa kịp làm bếp lửa

che bằng tấm ni lông tạm bợ như cơn khói

nhiều lần mẹ nói: gỗ đã bỏ quên chúng ta

gỗ ngủ quên trong lao xao khách sạn

trong lao xao văn phòng...

những cây thần

những cây thần ngày xưa

ngày xưa DamSan không dám hạ

giờ thành oan hồn ốp bậc thang trong những ngôi biệt thự

đêm về khóc như ma

những cây thần linh thiêng

những vị thần uy quyền bao thế kỷ

đang nằm dài dưới dấu búa kiểm lâm...

cuộc chiến yếu ớt điên cuồng

và đôi lúc bất công với chúng ta

những bất công há hốc niềm kinh hãi

tê dại

nỗi đau chúng ta bây giờ như đứa bé

thơ ngây tiếng cười ngoài phố

tiếng cười như gỗ mục vì sự yếu đuối

ngỡ mình hoàn hảo không cần đo nỗi buồn

không hối tiếc

em có biết

mà thôi...

đêm ơi

oan hồn nào trong con voi một ngà mỗi đêm đang trở về

phá nương của mẹ

những con voi ngơ ngác đô thị

mắt mở to đang nuốt nỗi buồn

những nỗi buồn không lý do cáo lỗi

đôi mắt voi như 2 vết thương

hoảng sợ trước máy cưa và lửa

khu rừng máu ứa

những thung lũng ngã nhào theo trí nhớ

không gian tan vỡ

làn khói đốt rừng như bức tường đóng kín mọi món nợ...

quá khứ hết nhiệm kỳ

tiếng cưa máy về đâu?

đêm ơi

vọng âm dọc thành phố mù loà này

mắt của em

đã từng nhìn khói bay như gió (*)

---------------

(*): “hình dáng nó giống một cuộn dây đồng cứng

nó xoắn vào rồi lại xoắn ra theo hình trôn ốc

rằng gió rất nặng

và có thể làm dập ngón chân nếu rơi trên bàn chân ta

thế nên hãy cẩn thận khi bạn di chuyển gió

nó có thể đưa bạn vào nhà thương!”

(Kaufman/ bản dịch Lưu Hy Lạc)

8.

đêm ơi

cuối cùng đêm muốn nói điều gì

hay cũng chẳng còn gì để nói

lời khan đã mỏi

người ta đang ghi âm và phát lại mỗi ngày

đêm đi tìm chiếc yêng của mẹ

gặp chiếc yêng màu trắng của mây

bay như câu chuyện này

phải đớn đau như vậy

lúc ấy ánh mắt của đêm như đi lạc

ngơ ngác tìm con sông

Krông Ana vùng vằng thành kỹ niệm

sự lãng quên mà một ngày kia chúng ta sẽ mang trong tay

một đóa hoa bằng giấy

rồi chiếc yêng của mẹ sẽ ủ ấm đêm này

với giọt sương hay mắt em ngày theo ta về

với nỗi buồn không thể vùi mình vào badan ấm

những tàn tro linh hồn máu đỏ

không thể làm ánh sáng sâu hơn

này đây quá khứ

chiếc lá rơi ngày em khóc chào đời

ngày bắt đầu giả dối

đang bắt đầu già cỗi

ngày thú tội

trên đám lá đang đổi màu và cỏ gà nhợt nhạt

chơi trò ngắt đầu giờ máu chảy không hay

đêm là gì mà đớn đau đến vậy

cái tai ương dịu dàng

như một lần say

buôn làng là gì mà mặt trời và nắng

lớn trong đêm như hơi thở của ngày

thành phố là gì mà em im lặng

im lặng là gì mà vẫn mở bàn tay

chúng ta bất lực nhìn quanh thế giới

trong tấm gương đỏ máu màu chính nó

em hãy nhìn bức chân dung

rồi tự xóa mờ

em đã là lịch sử

lịch sử như cơn lũ quét ngang để lại ngôi nhà dài xiêu vẹo không người ở

hắt hơi một bóng ma

bay qua tàn cây một người đàn bà xoã tóc

rơi như chiếc ly làm vỡ chính mình

những mảnh vỡ găm vào ký ức

những trang giấy buốt nhức

sau này ai đến đọc

không bằng ngôn ngữ gọi tên mà bằng chữ ký của người mê ngủ

những văn bản lê thê như một kiếp người

những văn bản lê thê mất hút cuộc đời

còn có ai gọi tên sau khung gỗ

bao nhiêu tóc đen

bao nhiêu da đen

bao nhiêu nước mắt?

sớm mai này

như một buổi rạng đông

mẹ đến gọi tên cho họ

đang rượu say và khóc.

 

L.V.T