Kalynh Ngô

Năm 2017, đạo diễn Alexander Payne của Downsizing gần như đã có tên các diễn viên được chọn thử vai Trần Ngọc Lan, một cô gái Việt Nam, trong đó có Hồng Châu, 40 tuổi và hơn 10 năm tuổi nghề. Gia tài diễn xuất của cô khi ấy đã có những vai (phụ) gốc Á như Minh của Finding My America (2006); Linh của Treme (2013); Jade của Inherent Vice (2014). Nhưng, đừng nghĩ “vai phụ” chỉ là “phụ” thôi nhé.

Alexander Payne đã gửi email cho Paul Thomas Anderson, đạo diễn phim Inherent Vice (2014) để hỏi về nữ diễn viên mà ông có ý định mời thử vai. Ngay lập tức ông nhận được thư hồi âm của Anderson: “Hong Chau is a star”.

Sau khi hợp đồng sản xuất được ký kết, Hồng Châu được giới thiệu với giám đốc hãng phim và các đạo diễn trong phim. Cô xuất hiện sau lời giới thiệu ngọt ngào đậm chất xi-nê khéo léo của Hollywood: “một phụ nữ lãng mạn sánh vai với Matt Damon trong bộ phim của Alexander Payne.”

“Sự háo hức của mọi người làm cho tôi nghĩ có vẻ như họ đang mong đợi gặp một Margot Robbie gốc Á. Nhưng đó không phải là con người thật của tôi. Tôi phải nói với quản lý của mình là ‘đừng ném đá tôi như vậy chứ’” Hồng Châu cười lớn và nói trong cuộc nói chuyện với Vulture.

Sau Downsizing, Hồng Châu xuất hiện trong bốn tập của Watchmen, phim khoa học viễn tưởng với vai Lady Trieu; Audrey Temple trong 11 tập của Homecoming; Elsa trong The Menu, và ấn tượng nhất là Liz trong The Whale – vai diễn được chọn vào hạng mục đề cử Diễn viên phụ xuất sắc nhất của Oscar 2023. Đây cũng là vai diễn đã giành giải Best Supporting Actress của New York Film Critics Online Award năm 2022.

Rồi năm 2022 tiếp tục là một năm toả sáng cho Hồng Châu. Vai y tá Liz, bạn của người đàn ông cân nặng 600 pounds Charlie, do Brendan Fraser đóng, trong phim The Whale đã mang đến cho cô vinh dự là nữ diễn viên gốc Việt đầu tiên được xướng tên trong hạng mục Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất tại Oscar 2023.

Sau thành công của Downsizing, khoảng năm năm sau, sự nghiệp của cô toả sáng lần nữa với The Whale. Nói đúng hơn là cô tìm được một kịch bản mà ở đó, cô có thể thoát hẳn ra khỏi Trần Ngọc Lan. Châu từng nói, “mọi người thích thấy bạn làm điều tương tự mà bạn vừa làm.”

Sau khi sinh đứa con đầu lòng vào Tháng Mười Một năm 2020, Hồng Châu dành trọn vẹn thời gian ở nhà và tận hưởng thiên chức làm mẹ.

“Tôi đã chờ đợi rất lâu giây phút này. Sau Homecoming và Watchmen, tôi đã dành dụm được một số tiền, tôi có thể nghĩ đến chuyện sanh con. Điện ảnh có thể sẽ chào đón tôi một ngày nào đó tôi quay lại. Tôi cảm thấy mình đã hy sinh một thời gian cho sự nghiệp và hạnh phúc với những gì tôi có, tôi không muốn nhiều hơn nữa. Tôi muốn sống cuộc sống riêng của mình, không phải diễn xuất,” Hồng Châu chia sẻ với Vogue.

Thế rồi vài tháng sau đó, người đại diện của cô gửi đến một kịch bản. Trong đó, vai y tá Liz, nguyên thuỷ là một người Mỹ trắng. Phản ứng đầu tiên của Châu là, “không đời nào tôi nhận được vai này nên tôi không muốn đầu tư cảm xúc vào việc kịch bản.”

May mắn là cô đã thay đổi quyết định.

Cuộc gặp đầu tiên giữa cô với đạo diễn của The Whale, Darren Aronofsky diễn ra qua FaceTime. Hôm đó, Châu cho con gái của mình bú sữa. “Darren Aronofsky hoàn toàn bình tĩnh, không hề bối rối. Đó là dấu hiệu cho thấy những cảnh quay sắp tới của phim sẽ diễn ra như thế nào,” cô kể lại.

“Có rất nhiều thứ được suy ngẫm trong The Whale,” Hồng Châu nói. Nhận kịch bản khi đã trở thành người làm mẹ, Hồng Châu thừa nhận cô rất xúc động trước câu chuyện của nhân vật Charlie. Cô đồng cảm với khoảng thời gian ngắn ngủi còn lại (clock ticking) của người đàn ông này. Charlie thực sự muốn trở thành một người cha tốt lại ở trong một tình huống mà anh ta không thể làm được. Anh bị con gái của mình xa lánh và cố gắng thay đổi điều đó trong tuần cuối cùng của cuộc đời mình.

Hồng Châu, là diễn viên người Mỹ gốc Việt. Năm 1979, gia đình cô trong số hàng triệu gia đình vượt biển tìm tự do. Khi đó mẹ của Châu đang mang thai sáu tháng. Ba tháng sau, Hồng Châu chào đời ở trại tị nạn Thái Lan. Sau đó, gia đình cô được một nhà thờ ở New Orleans, Louisiana bảo lãnh. Châu lớn lên với tiếng Việt là ngôn ngữ chính cho đến khi cô đến trường.

Hồng Châu nói rằng trải nghiệm trong quá khứ của cô về những (đề cử) giải thưởng làm cho cô cảm thấy “chẳng là gì” về đề cử Oscar 2023 cho nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất.

Khoan, đừng vội “ném đá” cô ấy. Đó chính là bức tường áp lực vô cùng to lớn mà một diễn viên (được đề cử) phải đối diện.

Trường hợp Downsizing năm 2017 là một ví dụ. Bộ phim do hãng Paramount Pictures sản xuất, đóng cùng với một trong những tài tử nổi tiếng nhất thế giới Matt Damon, và được đề cử hàng loạt giải thưởng cho hạng mục Diễn viên phụ xuất sắc nhất như Quả Cầu Vàng, Critics’ Choice Movie Award; St. Louis Gateway Film Critics Association Award…

Nhưng tất cả đề cử đã chỉ là đề cử. Thay vào đó, Hồng Châu đã mất sáu tháng đằng đẵng chỉ để trả lời báo chí, chủ yếu là phóng viên da trắng, về cách mà nhân vật Trần Ngọc Lan phát âm tiếng Anh theo giọng Việt trong phim, và liệu đó có phải là khuôn mẫu của một người phụ nữ Việt Nam sau chiến tranh?

Nếu Jade trong Inherent Vice được Hồng Châu miêu tả là “nhỏ bé và mong manh như giọt sương thuần Á” thì vai diễn Trần Ngọc Lan trong Downsizing là một nhân vật hiếm có trong những phim điện ảnh Mỹ: một người Việt Nam tị nạn, một nhà bất đồng chính kiến với chiều cao trung bình chỉ 5 feet (1.5 m) và một chân bị tật nguyền.

Hơn thế nữa, phần thoại của nhân vật này được thể hiện bằng giọng “broken English” – một chất giọng mà E. Alex Jung của Vulture gọi là “loại tiếng Anh để sinh tồn.” Không một người Việt Nam nào sống ở Mỹ mà xa lạ với cách phát âm này. Nó như bản thể của một thế hệ, một dân tộc chịu kiếp lưu vong.

Hồng Châu cho biết phần lớn những lời chỉ trích của dự luận là “vô căn cứ” và nó không đến từ những người (kể cả gốc Á) dễ đồng cảm với nhân vật thuộc “tầng lớp lao động châu Á và người nghèo,” như cha mẹ của cô. Họ rời khỏi đất nước của họ sau cuộc chiến và trải qua nhiều năm lao động chân tay.

“Tôi cảm thấy những người để ý đến giọng nói và nhân thân của Ngọc Lan trong xã hội là những người may mắn có xuất thân giàu có. Không ai (phóng viên) nào đi hỏi những người phụ nữ làm việc tại tiệm nail nghĩ gì về nhân vật đó? Hay những người làm việc trong nhà bếp của tất cả những nhà hàng này?,” Hồng Châu nói.

Và cô nhận định, bất cứ khi nào bạn nhận được ý kiến về người Mỹ gốc Á, ý kiến đó thường đến từ một người châu Á rất giàu có, có học thức và có xuất thân rất khác với những gì cô đã lớn lên cùng với nó.

Sự thật là Hồng Châu đã đóng tròn vai Trần Ngọc Lan. Dáng vẻ chân chất, nhỏ bé, gương mặt thuần Á Đông của cô đã tạo nên một Trần Ngọc Lan hiền lành, nhẫn nhục pha trộn với sự mệt mỏi đến nao lòng. Những phân cảnh “đấu khẩu” giữa cô với Paul Safranek (Matt Damon) toát lên được cái khẩu khí kiêu hãnh, thẳng thắn, tự trọng của một cô gái ý thức được cơ thể khiếm khuyết của mình.

Trần Ngọc Lan là một phần đáng nhớ trong đời diễn xuất của Hồng Châu. Nhiều năm sau khi bộ phim bấm máy, cô vẫn nghĩ về Ngọc Lan như một người bạn cũ.

Sự nghiệp diễn xuất của nữ diễn viên thế hệ 7x này như cây tre làng, gầy gò nhưng bền bỉ vươn cao mỗi ngày, mặc cho cuồng phong bão tố vốn là bản sắc của thế giới điện ảnh.

Hồng Châu nhận các nhân vật của mình bằng cách “ngồi” với họ, một mình. Đối với cô, đạo diễn giỏi là người không “cầm tay diễn viên”. Họ tìm kiếm một nghệ sĩ độc lập có thể phô diễn tất cả khả năng vốn có. Càng ít người bên cạnh cô lúc cô nghiên cứu kịch bản, càng tốt.

Khi lần đầu tiên nhận vai diễn, cô đọc đi đọc lại cho đến khi cảm nhận được linh hồn của nó. Châu mang nó theo bên người suốt một ngày và đặt nó bên cạnh khi ngủ.

Mỗi phân tử trong năng lượng tưởng tượng của cô đều dùng để xây dựng một thế giới tiềm ẩn bên trong của tình huống mà chúng không được viết ra trong kịch bản. Và khi phim bấm máy, Châu giải thoát năng lượng đó ra khỏi tiềm thức như một viên kim cương mang ra mài giũa.

Ngày 12 Tháng Ba tới đây, cho dù tên Hồng Châu có được xướng lên trong hạng mục Nữ Diễn viên phụ xuất sắc nhất của lễ trao giải Oscar 2023 hay không, thì nữ diễn viên gốc Việt này vẫn là một “giọt sương thuần Á” của điện ảnh Hollywood và thế giới.

Nhận kịch bản khi đã trở thành người làm mẹ, Hồng Châu thừa nhận cô rất xúc động trước câu chuyện của nhân vật Charlie.

Ảnh: Kevin Winter/Getty Images

Nữ diễn viên Hồng Châu trong buổi ra mắt phim The Whale của Tổ chức SAG-AFTRA tại Trung tâm Robin Williams. Ảnh: Jamie McCarthy/Getty Images

Sự thật là Hồng Châu đã đóng tròn vai Trần Ngọc Lan. Dáng vẻ chân chất, nhỏ bé, gương mặt thuần Á Đông của cô đã tạo nên một Trần Ngọc Lan hiền lành, nhẫn nhục pha trộn với sự mệt mỏi đến nao lòng

Vai diễn Trần Ngọc Lan trong Downsizing là một nhân vật hiếm có trong những phim điện ảnh Mỹ: một người Việt Nam tị nạn, một nhà bất đồng chính kiến với chiều cao trung bình chỉ 5 inch và một chân bị tật nguyền. Ảnh: Chụp từ màn hình phim