Thơ Mark Strand
Người dịch: Linh Văn
KHÚC BI CA CHO CHA CỦA CON
(Cho Robert Strand, 1908- 1968)
XÁC THÂN TRỐNG RỖNG
Bàn tay là của cha, cánh tay là của cha,
Nhưng cha đã không ở đó.
Đôi mắt là của cha, nhưng chúng đã khép và sẽ không mở ra.
Mặt trời xa xôi đã ở đó.
Trăng treo lơ lửng trên bờ vai trắng của ngọn đồi đã ở đó.
Gió trên vịnh Bedford Basin đã ở đó.
Ánh sáng mùa đông xanh nhạt đã ở đó.
Miệng của cha đã ở đó,
Nhưng cha đã không ở đó.
Khi ai đó cất lời, chẳng có chi đáp lại.
Mây đổ xuống
Và chôn vùi những công trình dọc theo dòng nước,
Và nước lặng im.
Những con mòng biển nhìn chằm chằm.
Những năm, những giờ, thứ sẽ không tìm thấy cha
Đã quay trong cổ tay người khác.
Không có đớn đau. Nó đã biến mất.
Không có bí mật. Chẳng có chi để nói.
Vong hồn rải tro của nó.
Xác thân là của cha, nhưng cha đã không ở đó.
Không khí run lên trên lớp da của nó.
Bóng tối nghiêng xuống đôi mắt của nó.
Nhưng cha đã không ở đó.
Chân dung Mark Strand
NHỮNG ĐÁP HỒI
Tại sao cha đi?
Vì ngôi nhà lạnh lẽo.
Tại sao cha đi?
Vì đó là những gì cha luôn làm trong khoảng giữa hoàng hôn và rạng đông.
Cha đã mặc gì?
Cha mặc một bộ vest xanh, sơ mi trắng, cà vạt và tất vàng.
Cha đã mặc gì?
Cha không mặc gì cả. Tấm khăn choàng của đớn đau đã giữ ấm cho cha.
Cha đã ngủ với ai?
Cha đã ngủ với những người đàn bà khác nhau vào mỗi đêm.
Cha đã ngủ với ai?
Cha đã ngủ một mình. Cha đã luôn ngủ một mình.
Tại sao cha lại dối con?
Cha luôn nghĩ rằng cha đã nói sự thật.
Tại sao cha lại dối con?
Vì sự thật không giống như bất cứ thứ gì khác và cha yêu sự thật.
Tại sao cha đi?
Vì với cha chẳng còn chi nghĩa lý.
Tại sao cha đi?
Cha không biết. Cha chưa bao giờ biết.
Con sẽ đợi cha bao lâu?
Đừng đợi cha. Cha mệt và cha muốn nằm xuống.
Cha mệt và cha muốn nằm xuống ư?
Phải, cha mệt và cha muốn nằm xuống.
SỰ CHẾT CỦA CHA
Không gì có thể cản ngăn cha.
Không phải ngày tốt nhất. Không phải nỗi yên ắng. Không phải đại dương rung chuyển.
Cha bước tiếp với sự chết của cha.
Không phải những tán cây
Dưới đó cha bước đi, không phải những tán cây che bóng mát cho cha.
Không phải bác sĩ
Người đã cảnh báo cha, vị bác sĩ trẻ tóc bạc đã một lần cứu cha.
Cha bước tiếp với sự chết của cha.
Không gì có thể cản ngăn cha. Không phải con trai cha. Không phải con gái cha
Người đã bón cho cha ăn và biến cha thành trẻ con thêm lần nữa.
Không phải con trai cha người nghĩ rằng cha sẽ sống mãi.
Không phải ngọn gió lay ve áo của cha.
Không phải sự tĩnh lặng, thứ hiến dâng nó cho chuyển động của cha.
Không phải đôi giày của cha, thứ trở nên nặng nề hơn.
Không phải đôi mắt của cha, thứ khước từ nhìn về phía trước.
Không gì có thể cản ngăn cha.
Cha ngồi trong phòng và nhìn trừng trừng vào thành phố
Và bước tiếp với sự chết của cha.
Cha đã đi làm và để cho cái lạnh len vào quần áo cha.
Cha để máu thấm vào tất.
Mặt cha trắng bệch.
Giọng cha vỡ làm đôi.
Cha chống gậy.
Nhưng không gì có thể cản ngăn cha.
Không phải bạn bè cha, những người đã khuyên nhủ cha.
Không phải con trai cha. Không phải con gái cha, người đã thấy cha nhỏ lại.
Không phải nỗi kiệt mỏi sống trong tiếng thở dài của cha.
Không phải lá phổi của cha thứ chứa đầy những nước.
Không phải tay áo của cha, thứ mang nỗi đau của cánh tay cha.
Không gì có thể cản ngăn cha.
Cha bước tiếp với sự chết của mình.
Khi cha chơi với bọn trẻ, cha bước tiếp với sự chết của mình.
Khi cha ngồi xuống ăn,
Khi cha thức giấc nửa đêm, đầm đìa nước mắt, xác thân cha thổn thức,
Cha bước tiếp với sự chết của mình.
Không gì có thể cản ngăn cha.
Không phải quá khứ.
Không phải tương lai với tiết trời tươi đẹp của nó.
Không phải quang cảnh từ cửa sổ của cha, quang cảnh của nghĩa trang.
Không phải thành phố. Không phải thành phố gớm giếc với những tòa nhà bằng gỗ của nó.
Không phải thất bại. Không phải thành công.
Cha không làm gì khác ngoài việc bước tiếp với sự chết của cha.
Cha đeo đồng hồ vào tai.
Cha thấy mình trượt xuống.
Cha nằm trên giường.
Cha khom tay trước ngực và mơ về thế giới không có cha nữa,
Mơ về không gian dưới tán cây,
Về không gian trong phòng cha,
Về không gian mà giờ đây sẽ thiếu khuyết cha,
Và cha bước tiếp với sự chết của mình.
Không gì có thể cản ngăn cha.
Không phải hơi thở của cha. Không phải cuộc sống của cha.
Không phải cuộc sống mà cha muốn.
Không phải cuộc sống mà cha đã có.
Không gì có thể cản ngăn cha.
CÁI BÓNG CỦA CHA
Cha có cái bóng của mình.
Những chốn cha từng qua đã mang trả lại nó.
Hành lang và bãi cỏ trơ trụi của cô nhi viện đã mang trả lại nó.
Newsboys ’Home đã mang trả lại nó.
Những con phố của New York đã mang trả lại nó và những con phố của Montreal cũng vậy.
Những căn phòng ở Belém nơi thằn lằn đớp muỗi đã mang trả lại nó.
Những con phố tối tăm của Manaus và những con phố ẩm thấp ở Rio đã mang trả lại nó.
Mexico City nơi cha muốn rời đi đã mang trả lại nó.
Và Halifax nơi bến cảng sẽ rửa sạch tay cha đã mang trả lại nó.
Cha có cái bóng của mình.
Khi cha đi, đường rẽ nước trắng xoá của cuộc hành trình đã gửi cái bóng của cha ở bên dưới, nhưng khi cha đến, nó đã ở đó để chào đón cha. Cha đã có cái bóng của mình.
Những ngưỡng cửa cha bước vào đã nhấc cái bóng của cha ra khỏi cha và khi cha bước ra ngoài, nó sẽ mang trả lại. Cha đã có cái bóng của mình.
Ngay cả khi cha quên mất cái bóng của mình, cha vẫn tìm thấy nó một lần nữa; nó đã ở cùng cha.
Một lần ở xứ ấy bóng cây phủ lấy bóng cha mà cha không biết.
Một lần ở xứ ấy cha nghĩ rằng bóng cha đã bị bóng kẻ khác phủ lên. Cái bóng của cha không nói gì.
Quần áo của cha mang cái bóng ở bên trong; khi cha cởi chúng ra, cái bóng lan ra như bóng tối quá vãng của cha.
Và lời nói của cha thứ lơ lửng như lá bay trong không khí rồi mất đi, ở một nơi không ai biết đến, đã mang trả lại cho cha cái bóng của cha.
Bạn bè của cha đã trả lại cho cha cái bóng của cha.
Kẻ thù của cha đã trả lại cho cha cái bóng của cha. Họ nói rằng nó nặng và sẽ che lấp mộ phần cha.
Khi cha chết, cái bóng của cha ngủ trên miệng lò lửa và ăn tro thay bánh mì.
Nó vui mừng giữa đống đổ nát.
Nó đã nhìn khi những người khác ngủ.
Nó tỏa sáng tựa pha lê giữa những nấm mồ.
Nó tự tạo ra nó như không khí.
Nó muốn giống như tuyết trên mặt nước.
Nó muốn thành hư không, nhưng điều đó bất khả.
Nó đến nhà con.
Nó ngồi trên vai con.
Cái bóng của cha là của cha. Con đã nói với nó như vậy. Con đã nói nó là của cha.
Con đã mang nó bên mình quá lâu. Con trả lại nó cho cha.
KHÓC THAN
Họ khóc than cha.
Khi cha thức dậy lúc nửa đêm,
Và sương lấp lánh trên hòn đá của gò má cha,
Họ khóc than cha.
Họ dẫn cha về lại căn nhà trống.
Họ khiêng bàn ghế vào trong.
Họ đặt cha ngồi xuống và dạy cha thở.
Và hơi thở của cha bùng cháy,
Nó đốt cái hòm bằng gỗ thông và tro rơi xuống như nắng trời.
Họ đưa cho cha một cuốn sách và bảo cha đọc.
Họ lắng nghe và mắt họ ứa lệ.
Những người đàn bà ve vuốt ngón tay cha.
Họ chải màu vàng trở lại tóc cha.
Họ cạo lớp sương ra khỏi râu cha.
Họ nhào trộn cặp đùi của cha.
Họ mặc cho cha những bộ quần áo đẹp.
Họ xoa tay cha để giữ ấm.
Họ nuôi cha. Họ cho cha tiền.
Họ quỳ xuống và cầu xin cha đừng chết.
Khi cha thức dậy lúc nửa đêm, họ khóc than cha.
Họ nhắm mắt và thì thầm tên cha nhiều lần.
Nhưng họ không thể kéo ánh sáng bị chôn vùi ra khỏi huyết quản của cha.
Họ không thể chạm đến giấc mơ của cha.
Người cha già ơi, chẳng còn có cách nào.
Dâng lên và tiếp tục dâng lên, chẳng có ích chi.
Họ khóc than cha theo cách họ có thể.
NĂM MỚI
Bây giờ đang là mùa đông và là năm mới.
Không ai biết đến cha.
Xa khỏi những vì sao, khỏi trận mưa ánh sáng,
Cha nằm dưới tiết trời của đá.
Không có sợi chỉ nào để dẫn cha quay về.
Bạn bè của cha gật gà trong bóng tối
Của nỗi vui thú và không thể nhớ ra.
Không ai biết đến cha. Cha là hàng xóm của hư không.
Cha không thấy mưa rơi và người đàn ông bỏ đi,
Ngọn gió bẩn thỉu thổi đám tro bay khắp thành phố.
Cha không thấy mặt trời kéo theo mặt trăng như một tiếng vọng.
Cha không thấy trái tim thâm tím bị thiêu cháy bởi ngọn lửa,
Những cái sọ của người vô tội biến thành mây khói.
Cha không thấy vô vàn những vết sẹo, những đôi mắt không ánh sáng.
Đã hết. Bây giờ là mùa đông và là năm mới.
Những người hiền lành đang kéo tấm da của họ lên thiên đường.
Những kẻ vô vọng đang phải chịu đựng giá rét cùng với những kẻ không có chi mà che giấu.
Đã hết và không ai biết cha.
Có ánh sao trôi trên mặt nước đen.
Có những viên đá dưới biển không ai nhìn thấy.
Có một bến bờ và mọi người đang đợi.
Và không chi quay về.
Bởi nó đã hết.
Bởi có nỗi lặng im thay cho một cái tên.
Bởi đang là mùa đông và đang là năm mới.
"Elegy for my father" từ tập thơ “The story of our lives” (1973) - Mark Strand