ANH CHÀNG DA ĐEN

‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍

Tôi là Anh Chàng Da Đen:

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Tôi đen như đêm tối

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Đen như châu Phi sâu thẳm của tôi.

‍‍‍‍‍

‍‍‍‍‍‍Tôi từng là nô lệ:

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Caesar bảo tôi phải giữ cho bậc thềm sạch sẽ

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Tôi đã đánh bóng những đôi giày của Washington.‍‍‍‍‍

‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍

Tôi từng là thợ xây:

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Dưới đôi tay tôi những kim tự tháp hiển bày

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Tôi đã trộn vữa cho toà nhà Woolworth hùng vĩ.‍‍‍‍‍ ‍‍

‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍

Tôi từng là ca sĩ:

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Từ châu Phi đến Georgia

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Tôi đã mang những ca khúc buồn bã đi xa

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Tôi đã làm ra dòng nhạc ragtime huyền thoại.

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍

Tôi từng là nạn nhân của đồng loại:

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Người Bỉ đã chặt đứt tay tôi ở Congo

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Và ở Mississippi họ mang tôi đi treo cổ.

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍

Tôi là Anh Chàng Da Đen:

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Tôi đen như đêm tối

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Đen như châu Phi sâu thẳm của tôi.

‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍‍‍‍‍‍

*

ANH CHÀNG DA ĐEN NÓI VỀ NHỮNG DÒNG SÔNG

 

Tôi biết những dòng sông:

Những dòng sông cổ xưa như thế giới

và lâu đời hơn những gì đang chảy

trong mạch máu con người.

Như những dòng sông của cuộc đời

linh hồn tôi đã trở nên diệu vợi.

Tôi đã tắm trên dòng Euphrates khi bình minh còn chưa già cỗi

Tôi đã dựng những lều trại và chìm vào giấc ngủ bên dòng Congo

Tôi đã đưa mắt nhìn dòng sông Nile huyền thoại và xây lên những Kim tự tháp ở bên bờ

Tôi đã nghe những khúc hát của dòng Mississippi ở New Orleans khi Abe Lincoln đi xuống

Tôi đã thấy mặt nước đẫm màu bùn của nó dần trở nên vàng óng

trong buổi hoàng hôn.

Tôi đã biết những dòng sông:

cổ xưa và u tối.

Linh hồn tôi đã trở nên diệu vợi

như những dòng sông.

*

TÔI, CŨNG THẾ

 

Tôi, cũng thế, hát ngợi ca nước Mỹ.

Tôi là người anh em có làn da đen thẫm

Và họ bảo tôi phải xuống bếp mà ăn

Mỗi khi có những vị khách đến thăm.

Nhưng tôi cười thật to,

Và tôi ăn thật khoẻ,

Và tôi lớn thật mau.

Rồi ngày mai tôi sẽ ngẩng cao đầu

Và ngồi vào bàn tiệc

Mỗi khi có những vị khách đến viếng

Vào lúc ấy chẳng ai dám hé răng

Mà nói với tôi rằng,

”Mày hãy xuống ăn duới bếp.”

Thêm vào đó,

Họ sẽ thấy tôi thật xinh đẹp

Và lấy làm xấu hổ với bản thân –

Tôi, cũng thế, là công dân nước Mỹ.

*

DI DÂN

 

Đứa trẻ da màu ở miền Nam

Học trong một ngôi trường miền Bắc

Và nó luôn sợ hãi mỗi khi đối mặt

Với những đứa trẻ da trắng ở trong vùng.

Ban đầu chúng đối xử với nó khá dễ thương

Nhưng cuối cùng chúng bắt đầu mắng nhiếc

Và gọi nó: “tên mọi đen gớm ghiếc”.

Những đứa trẻ có cùng màu da

Sau một thời gian

Cũng bắt đầu tỏ ý khinh miệt.

Nó là đứa trẻ có làn da sẫm tối

Với khuôn mặt tròn to đen đủi

Và một chiếc cổ cồn màu trắng thêu hoa.

Thế nhưng hãy lắng nghe:

Dẫu rằng luôn sợ hãi

Có thể nó sẽ viết nên những câu chuyện vĩ đại

Cho thế giới sau này.

*

GIẤC MƠ

Giữ lấy giấc mơ bên cạnh

Bởi nếu giấc mơ đi rồi

Đời là con chim gãy cánh

Không thể tung bay lên trời

Giữ lấy giấc mơ bên cạnh

Bởi nếu giấc mơ đi rồi

Đời là đồng hoang hiu quạnh

Chìm trong tuyết trắng mà thôi.

*

BÀI CA CHO NGƯỜI CON GÁI DA ĐEN

 

Cái cây xương xẩu ở miền Nam

(Đã làm trái tim tôi tan vỡ)

Tại ngã tư đường họ treo cổ

Người yêu còn trẻ tuổi của tôi.

Cái cây xương xẩu ở miền Nam

(Thân thể bầm dập treo lủng lẳng)

Tôi hỏi Đức Chúa Trời da trắng

Cớ chi phải quỳ gối nguyện cầu.

Cái cây xương xẩu ở miền Nam

(Đã làm trái tim tôi tan vỡ)

Tình yêu là bóng đen chết rủ

Trần trụi treo trên nhánh cây già.

*

TỰ DO‍‍

‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍

Tự do sẽ không có mặt ở đây

Hôm nay, năm này

‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Hoặc mãi mãi

Nếu như anh vẫn còn thoả hiệp và sợ hãi.‍‍

‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍

Tôi có quyền như bao nhiêu người khác

Để được đứng ở đây

Trên đôi chân này

Trên mảnh đất cha ông tôi để lại.‍‍

‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍

Tôi đã quá mệt mỏi bởi nghe người ta nói

Hãy để mọi thứ tự diễn ra.

Rằng ngày mai tất cả sẽ đi qua.

Nhưng tôi đâu cần tự do khi đã chết.

Tôi không thể sống sót

Bằng bánh mì của ngày mai.

‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Tự Do của tôi như hạt giống

‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Đã được gieo xuống

‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Ở trên mảnh đất này

‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Và như tất cả mọi người

‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Tôi sống

‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Và tôi mong muốn

‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍Tự do.‍‍

‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍ ‍‍ ‍‍ ‍‍‍‍‍‍‍‍ ‍‍‍‍‍

*

HARLEM

 

Điều gì sẽ xảy ra

khi giấc mơ bị trì hoãn?

 

Nó sẽ héo mòn theo năm tháng

như trái nho phơi dưới nắng mặt trời?

Hay nó sẽ rỉ chảy khắp nơi –

như vết thương lâu ngày mưng mủ?

Nó sẽ bốc mùi thối rữa

như miếng thịt bị bỏ lại trên bàn?

Hay nó sẽ đóng vảy hoàn toàn –

phủ một lớp đường và sẽ như bánh kẹo?

 

Có lẽ như gánh hàng nặng trĩu

nó sẽ chỉ uốn cong.

 

Hay nó sẽ như bom phát nổ?

*

MỆT MỎI

 

Tôi quá mệt mỏi bởi đợi chờ

Cho thế giới để trở nên tốt đẹp

Hãy lấy một con dao thật bén

Và cắt nó làm hai

Rồi nhìn xem bên dưới lớp vỏ dày.

Có loài sâu nào đang gặm nhấm.

*

LỜI KHUYÊN

Này bạn ơi, hãy để tôi nói rõ

sinh ra thật khó

và chết chẳng dễ dàng

vậy nên hãy có chút yêu thương

cho bản thân

ở giữa.

*

DÂN TÔI

 

Màn đêm thật xinh đẹp

Như khuôn mặt dân tôi.

Những vì sao trên trời

Như mắt dân tôi đó.

Và vầng dương rạng rỡ

Như tâm hồn dân tôi.

*

TÌNH YÊU CỦA TÔI

Tôi yêu mặt trăng to và trắng,

Toả sáng ở trên cao;

Tôi yêu những tinh tú lao xao,

Khi bóng mây bay mất.

Tôi yêu hạt mưa rơi tí tách

Trên mái lá trong đêm;

Tôi yêu cơn gió thổi êm đềm,

Trước bình minh xám ngắt.

Tôi yêu màu xanh dương thẫm sắc,

Của thiên đường xa xôi;

Tôi yêu tình cảm của vợ tôi

Ở bên trên mọi thứ.

__________

* Pháp Hoan dịch từ nguyên tác tiếng Anh.

 

NEGRO

I am a Negro:
Black as the night is black,
Black like the depths of my Africa.
I’ve been a slave:
Caesar told me to keep his door-steps clean.
I brushed the boots of Washington.
I’ve been a worker:
Under my hand the pyramids arose.
I made mortar for the Woolworth Building.
I’ve been a singer:
All the way from Africa to Georgia
I carried my sorrow songs.
I made ragtime.
I’ve been a victim:
The Belgians cut off my hands in the Congo.
They lynch me still in Mississippi.
I am a Negro:
Black as the night is black,
Black like the depths of my Africa.

THE NEGRO SPEAKS OF RIVERS

I've known rivers:
I've known rivers ancient as the world and older than the
     flow of human blood in human veins.

My soul has grown deep like the rivers.

I bathed in the Euphrates when dawns were young.
I built my hut near the Congo and it lulled me to sleep.
I looked upon the Nile and raised the pyramids above it.
I heard the singing of the Mississippi when Abe Lincoln
     went down to New Orleans, and I've seen its muddy
     bosom turn all golden in the sunset.

I've known rivers:
Ancient, dusky rivers.

My soul has grown deep like the rivers.

 

I, TOO

I, too, sing America.

I am the darker brother.

They send me to eat in the kitchen

When company comes,

But I laugh,

And eat well,

And grow strong.

Tomorrow,

I’ll be at the table

When company comes.

Nobody’ll dare

Say to me,

“Eat in the kitchen,”

Then.

Besides,

They’ll see how beautiful I am

And be ashamed—

I, too, am America.

 

MIGRATION

A little Southern colored child
Comes to a Northern school
And is afraid to play
With the white children.
At first they are nice to him,
But finally they taunt him
And call him “nigger.”
The colored children
Hate him, too,
After awhile.
He is a little dark boy
With a round black face
And a white embroidered collar.
Concerning this
Little frightened child
One might make a story
Charting tomorrow.

 

DREAMS

Hold fast to dreams 
For if dreams die
Life is a broken-winged bird
That cannot fly.

Hold fast to dreams
For when dreams go
Life is a barren field
Frozen with snow.

SONG FOR A DARK GIRL

Way Down South in Dixie
(Break the heart of me)
They hung my black young lover
To a cross roads tree.
Way Down South in Dixie
(Bruised body high in air)
I asked the white Lord Jesus
What was the use of prayer.
Way Down South in Dixie
(Break the heart of me)
Love is a naked shadow
On a gnarled and naked tree.

 

FREEDOM

Freedom will not come

Today, this year

            Nor ever

Through compromise and fear.

I have as much right

As the other fellow has

            To stand

On my two feet

And own the land.

I tire so of hearing people say,

Let things take their course.

Tomorrow is another day.

I do not need my freedom when I’m dead.

I cannot live on tomorrow’s bread.

            Freedom

            Is a strong seed

            Planted

            In a great need.

            I live here, too.

            I want my freedom

            Just as you.  

 

HARLEM

What happens to a dream deferred?

      Does it dry up

      like a raisin in the sun?

      Or fester like a sore—

      And then run?

      Does it stink like rotten meat?

      Or crust and sugar over—

      like a syrupy sweet?

      Maybe it just sags

      like a heavy load.

Or does it explode?

TIRED

I am so tired of waiting,
Aren't you,
For the world to become good
And beautiful and kind?
Let us take a knife
And cut the world in two —
And see what worms are eating
At the rind.

 

ADVICE

Folks, I’m telling you,
birthing is hard
and dying is mean —
so get yourself
a little loving
in between.

MY PEOPLE

The night is beautiful,
So the faces of my people.
The stars are beautiful,
So the eyes of my people.
Beautiful, also, is the sun.
Beautiful, also, are the souls of my people.

 

MY LOVES

I love to see the big white moon, 
  A-shining in the sky;
I love to see the little stars, 
  When the shadow clouds go by.

I love the rain drops falling
  On my roof-top in the night;
I love the soft wind’s sighing, 
  Before the dawn’s gray light.

I love the deepness of the blue, 
  In my Lord’s heaven above; 
But better than all these things I think, 
  I love my lady love.