Lê Học Lãnh Vân

1) Muốn kể, mà kể thì anh em nói mình con cháu danh tướng đánh giặc Nguyên-Mông Trần Khánh Giư. Theo ngoại sử, ông Trần Khánh Giư có làm bài thơ:

Một gánh càn khôn quảy xuống ngàn

Hỏi chi bán đấy? Dạ rằng Than!

Thời buổi này không Than sao được!

Ngó về Nông nghiệp…

Cá tra xuống dốc, giá bán cá bắt dưới ao lên là 17.500 đồng một kí, giảm 50% so với năm ngoái khi giá cá là 35.000 đồng một kí. Con cá tra, nuôi từ 50 con một kí tới 1 con một kí mất 7-8 tháng. Lấy công làm lời, sau 7-8 tháng kiếm được 10-15% lời chênh lệch giá là bà con nông dân mừng húm. Nghề này vốn nặng, bà con phải vay, trừ tiền lãi vay khoảng 6% trên tổng chi phí đầu vào, còn lời khoảng 5-10% ròng là bà con vui. Bây giờ giá sụt vậy chắc chắn lỗ 20-25%, có vốn nhiều để trường vốn đâu mà không cụt! Chủ trại cá lớn năm ba hec-ta còn đứng được, nông dân đất vài công, hay thuê ao, vay vốn lấy công làm lời làm sao sống nổi! Rồi đây sẽ treo ao! Sẽ đói kém!

Các ngành kinh tế khác trong nông nghiệp, có ngành nào không tơi tả?

Ngó về Công nghiệp…

Nguyên phụ liệu của nước ta, có ngành phụ thuộc Trung Quốc tới 60-70%. Nhiều ngành công nghiệp phụ thuộc vào dung môi, doanh số dung môi hiện nay giảm 15%-20%! Nhu cầu dung môi là một chỉ số sức khỏe công nghiệp. Sức khỏe ngành công nghiệp Việt Nam cũng đang nhiễm Covid-19! Lý do cũng bởi nguyên phụ liệu phụ thuộc Trung Quốc. Và cũng bởi Hoa Kỳ và châu Âu ngưng nhập khẩu hàng Việt Nam. Tất cả đều từ con virút này!

Thua lỗ, thất bát này sẽ kéo dài. Trước kia cũng có năm Việt Nam thua lỗ, nhưng ngành này thua có ngành khác thắng. Và thế giới đang thuận đà làm ăn. Kinh tế Việt Nam nhỏ như con dế, cứ nương theo cái đuôi con voi mà lên cũng dễ! Lần này, tất cả các ngành đều xuống, xuống thê thảm! Cả thế giới lại cũng đang đại khủng hoảng, một xứ như Hoa Kỳ chứng khoán tụt khoảng 30%, châu Âu, Trung Quốc đều sa sút! Việt Nam biết bám víu vào đâu?

Ông bạn tui bầm dập trong cơn quốc nạn corona Vũ Hán, chủ công ty với một chồng nợ sắp tới hạn, một đống nợ có thể bị giựt, vẫn thở than với tài chánh kế toán: “Anh em khó khăn, cứ để mức thu nhập bình thường. Lỗ công ty chịu. Lỗ thì cũng lỗ rồi, chịu thêm chút có sao!”. Anh em đây là nhân viên của công ty.

Ngày thường bạn tui đóng thuế đầy đủ cho nhà nước (còn quá sức đầy đủ nữa)…

2) Bánh mì nóng giòn đây… Tiếng rao giòn rụm, ngọt ngào quen thuộc. Tiếng rao giống nhau từ máy phát của những xe bánh mì khác nhau đạp vòng vòng các xóm chở bao bánh mì bán dạo. Thường gia đình tôi mở cửa cho hai người: một cô bán bánh mì gốc Miền Trung hiền lành chịu khó xa nhà nuôi con, hoặc một anh xấp xỉ tuổi hưu bỏ vườn tược dưới Minh Hải lên Sài Gòn tiếp đỡ con gái, cháu ngoại.

Cả tuần rồi anh bạn Minh Hải vắng. Bệnh hoạn gì hở anh? Không, tui đem bánh mì cho bà kia, bả đặt bánh mì tặng quán cơm từ thiện. Chà, trúng mánh rồi. Cũng như ngày thường thôi anh. Tui giao bả gấp ba lần, mà cũng lấy thu nhập như bán ngày thường. Họ có tiền giúp tiền, mình ít tiền thì giảm lời góp vô, lòng dạ nào kiếm lợi lúc này!

Họ có tiền giúp tiền, mình ít tiền thì giảm lời góp vô, lòng dạ nào kiếm lợi lúc này! Không vòng vo tam quốc gì hết, lời giản dị kia khiến lòng tôi mềm xuống vì cái nghĩa lá lành đùm lá rách! Câu tục ngữ từ xa xưa lá lành đùm lá rách mấy chục năm nay nghe ra rả từ trên truyền thanh truyền hình khiến lòng ngán ngẩm. Câu tục ngữ đã trở thành vô hồn, sáng nay bỗng đầy tình cảm ấm áp lòng nhau.

Tui đi bán thường ngày, khát nước ghé mấy thùng trà đá miễn phí, đói bụng vô quán cơm xã hội. Trả lại chút đỉnh làm phước anh ơi…

Bánh mì nóng giòn đây. Tiếng rao giòn rụm, ngọt ngào từ từ bẻ cua qua hẻm khác… Trong những con hẻm kia, nơi có thùng bánh mì, nơi có tủ khẩu trang miễn phí. Lại nghe nói quận nọ có một cái cây như cây ATM, ai thiếu thốn tới bấm nút sẽ có gạo tặng trút xuống…

3) Hai ngày nay có việc ra ngoài, thấy xe cộ nhiều, các chợ chồm hổm quanh khu lao động, khu công nghiệp đông đúc trở lại. Gần khu Tân Tạo thấy công nhân, đa số nữ, đi chợ nượp nượp suốt một quãng dài đường Trần Văn Giàu chen với xe lớn vụt vụt. Trái cây đổ lăn lóc xuống tấm ny-lông trải đưới lề đường. Các xề, thau, mâm đựng thịt ruồi vo ve, nước nổi váng. Chợ chồm hổm bày sát đường, các cô, chị đứng dưới lòng đường lom khom quay vô lề chọn lựa, đưa lưng ra ngoài. Quá nguy hiểm!

Trên một con đường nhỏ thẳng góc đường Trần Văn Giàu, một người đàn ông đen, ốm, không mặc áo, quần đùi rách một bên, đứng với một phụ nữ tóc bết từng đám chừng như lâu không gội, quần áo dơ dáy vẻ nghèo khổ. Anh hơ một con chuột trên ngọn lửa từ đống lá khô và cành cây nhỏ. Ngọn lửa đang tàn, anh vùi con chuột vào đống tro đỏ, trắng, đen. Bỗng tiếng khóc ré từ lề đường, một sinh linh cọ quậy, người phụ nữ chạy vội vô ôm con vạch áo cho bú. Cả hai mẹ con đen đúa đóng đất như nhau!

Xã hội hiện nay rất cần sự chăm sóc từ dịch vụ công. Những nhà thương công, kiểu nhà thương thí thời Việt Nam Cộng Hòa, nhà thương tươm tất, sạch sẽ, đầy đủ phương tiện dành cho người nghèo. Mỗi bệnh nhân một giường. Những Viện Tế Bần, Viện Dưỡng Lão… nơi tiền thuế người dân được tiêu dùng trong tình tương thân tương ái, và trong tinh thần trách nhiệm của bộ máy công! Chỉ cần chính quyền ngăn chặn được một phần tham nhũng, Việt Nam dư sức thiết lập hệ thống y tế xã hội công phụng sự người nghèo đói, già nua cơ nhỡ, trẻ em thiếu điều kiện…

Xã hội hiện nay cũng rất cần sự chăm sóc từ hoạt động của xã hội dân sự. Con người cần những hoạt động xã hội, từ thiện bịt kín các khe trống mà không một cấu trúc chính quyền nào bịt kín nổi. Có bàn tay nào đủ sức che mặt trời, hứng con thác? Những khoảng trống này rất to lớn, chỉ xã hội dân sự với đủ loại hình thức hoạt động từ thiện, giáo dục, bổ trợ… tạo nên mạng lưới rộng khắp mới đủ sức bảo vệ sự yên bình xã hội.

Khi đại dịch COVID-19 này đi qua, nhiều người nghĩ xã hội sẽ trở về những gì nền tảng hơn, nhân văn hơn, gần gũi cuộc sống thực và nhu cầu thực hơn. Đồng thời bỏ bớt các nhu cầu không thực sự cần thiết cho cuộc sống con người! Những giá trị truyền thống, nhân bản sẽ được thiết lập lại chăng?

Trời cao và trong hơn, cây xanh hơn, con người yêu thương và có trách nhiệm nhau hơn… Con người sẽ đẹp hơn!

Ngày 08 tháng 4 năm 2020