Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Văn học miền Nam 54-75 (631): Hoàng Ngọc Biên (kỳ 4)
ĐÊM NGỦ Ở TỈNH
Thành phố dốc đồi
Il vaut mieux rêver sa vie que la vivre,
encore que la vivre ce soit encore la rêver.
MARCEL PROUST
Em nghĩ thầm, vài ngày nữa, vài tháng nữa, em sẽ trở về dạy học, em biết em sẽ không thể kéo dài tình trạng này lâu hơn nữa, vả lại rồi cũng chẳng đi đến đâu, ở lại đây cũng chẳng giúp gì được cho em, mà thật tình em cũng chẳng thấy cần phải được giúp đỡ, mọi việc rồi sẽ qua đi, em sẽ trả căn phòng thân yêu này lại cho một sinh viên lên trễ, em sẽ thu xếp để có một giấy chứng của bác sĩ đem về trường, mọi việc rồi sẽ qua đi, em tin tưởng…
Em trở về đây một lần nữa anh ạ, em đang ở đây, đang ngày ngày đi trên những con đường cũ bây giờ như đã được mở rộng ra, kéo dài ra hơn, đang đêm đêm đi vòng quanh khu chợ sáng đèn, ngắm những tiệm tạp hóa hình như có vẻ huy hoàng hơn trước nhiều, và mỗi buổi sáng buổi chiều em lên xuống con dốc quen thuộc để đi ăn, giống như hồi còn đi học – em trở về đây một lần nữa, và em hiểu rằng đây sẽ là lần cuối cùng, bởi vì em nay đã hiểu được em, bởi vì em nay đã khôn lớn, đã trưởng thành, và em cũng đang buồn vì sự trưởng thành khôn lớn của em đây.
Mùa hè vừa chấm dứt ở Đà nẵng với những cơn nóng gay gắt, mỗi ngày em ra vào sửa soạn chuyến đi của em, em loay hoay thu xếp những quần áo ấm, em lôi ra từ dưới đáy hòm chiếc pardessus màu trời xanh mà anh và các bạn anh đã thích, những chiếc áo dạ áo len, tay dài tay cánh, và trong cái gay gắt của những buổi chiều nắng cuối hè ở đây, em đem những thứ đó ra ướm thử trước gương, như dạo trước, em thử làm những điệu bộ quen thuộc ngày xưa của em, và bất chợt em thấy mình đã khác nhiều, vẫn những cái ngước nhìn bâng quơ, những cái cười quay mặt cúi xuống đất, những cái lắc đầu lùa tóc về một phía, nhưng trong những điệu bộ diễn ra giữa khung cảnh, hay đúng hơn là giữa cái bố cục đoan chính cổ điển mà kín đáo của căn phòng hiện ra trong mặt gương phản chiếu, em đọc thấy một cái gì nhạt nhẽo, vô vị, nếu không bảo là chua chát, những rung chuyển dịu dàng của thịt da trên hai gò má bây giờ đã bớt ửng hồng, những đường nhăn hai bên khóe mắt khi em cười ngày xưa em hãnh diện vì đã tạo cho em những nét độc đáo bao nhiêu thì những thứ đó ngày nay lại báo hiệu cho em bấy nhiêu muộn phiền, bấy nhiêu mất mát. Em cố tìm lại tất cả những đồ vật quen thuộc đã từng cùng với anh làm đẹp cho căn phòng nhỏ của em trên này, những cuốn sách, những tập ảnh, hộp phấn son, khung hình nhỏ lồng chiếc ảnh chụp anh ngồi cười trên mõm đá giữa những bọt nước bắn tung tóe lên quá đầu người, em cố tìm lại tất cả những đồ vật đã từng cùng với anh làm đẹp cho những tháng ngày xa lạ của em giữa thành phố lạnh đó, em đem bày hết ra trong căn phòng đoan chính đức hạnh của em, em ngắm nghía những thứ đó với tất cả lòng thân yêu còn lại trong em, những vật tự nó chẳng là gì cả mà lại chan chứa, lại đầy dẫy sự hiện diện của anh – và đồng thời cũng ngập tràn sự vắng mặt mà em nghĩ đang bắt đầu quên, đang bắt đầu có thể quên được, có thể chịu đựng được, nghĩa là chịu đựng một cách thản nhiên, bởi vì suốt cả hai năm dài đối diện với đám bạn bè đồng nghiệp, những bạn gái và bạn trai, suốt cả hai năm dài đối diện với lũ học trò, suốt hai năm không hề được tin tức anh, không biết anh thức dậy buổi sáng thế nào, không biết anh ăn uống ra làm sao, không biết giờ ngủ của anh, những bạn bè của anh, những kẻ thù của anh, những người anh thương và những người anh ghét, không biết anh đau khổ hay hạnh phúc, có trầm tĩnh ở yên được một chỗ hay vẫn lông bông suốt ngày, suốt cả hai năm dài mà mỗi ngày buồn bã trôi qua, mỗi buổi chiều khi ra khỏi lớp, em lại tập dần thói quen ra biển, gặp mặt một vài người quen biết nhưng không hề có dịp chào hỏi, không hề có dịp tiếp chuyện, hay những du khách lạ mặt chợt đến chợt đi, tập quên dần những con dốc những ngọn đồi của anh, những tiệm ăn những rạp hát anh thường hay dẫn em đến, suốt hai năm dài đó em không thể bảo là em đã chịu đựng được sự vắng mặt của anh, em cô đơn sống hình như lúc nào cũng đợi cũng chờ, một lá thư của anh, của bạn anh, hay của bất cứ ai có biết và nhắc đến anh, em chờ đợi, cho đến khi em hiểu được anh, hiểu được em, tách trẻ con của anh và sự ngộ nhận quá lâu của em, cho đến, cho đến khi em nghĩ đến chuyến đi – hay đúng hơn là chuyến trở về - mà mãi đến nay em mới quyết định được.
Em ở nhà suốt một tuần lễ, và trong lúc mẹ em, anh chị em em, là những người đang lo lắng hay ít ra cũng tỏ vẻ lo lắng vì thấy em buồn rầu quá lâu mà không ai an ủi được, không ai giúp đỡ được gì, trong lúc mọi người trong nhà, nhất là mẹ em, vẫn đinh ninh là em đang thu xếp để về Huế chấm thi, hay trở về trường dạy học, bởi vì hè sắp hết, những cơn gió biển thổi vào thành phố đã bắt đầu hơi trở lạnh, trong lúc mọi người trong nhà đều yên trí em đang quyến luyến với gia đình, với căn phòng mà ai cũng không ngờ được là em đã quá chán ghét này, thì thật ra em đang nghĩ đến anh, đến một căn phòng khác ở Dalat mà đêm đêm trước ngọn đèn bàn – quà của anh – chiếu thẳng vào khung hình nhỏ lồng chiếc ảnh chụp anh ngồi cười trên mõm đá em vẫn cúi đầu trên trang sách đọc dở, cảm giác bàn tay anh ve vuốt trên tóc, em đã ở nhà suốt một tuần lễ, em quên dần những buổi tối dạo chơi ngoài bờ biển với mẹ và các em, em đang cố thu hết can đảm và nghị lực sống lại một mình những ngày đẹp của em, của chúng ta, em đang vùng vẫy ra khỏi em.
Em lên đây tính như vậy đã hơn tháng rưỡi rồi, các trường trung học đã bắt đầu khai giảng hơn hai tuần lễ nay, trên các ngả đường trong thành phố, những con đường cũ có vẻ đã được nới rộng ra hơn và những đường mới dường như chưa kịp mang một danh hiệu nào, lá cũng đã bắt đầu rơi nhiều hơn một tháng nay, còn em, em vẫn đang nghỉ hè trong mùa thu, những ngày hè buồn bã nhất mà cũng là những ngày hè hạnh phúc nhất của đời em, bởi vì em nay đã khôn lớn, đã trưởng thành, và em đang sống lại, đang tìm cách sống lại những ngày xưa, trên những con đường dốc sỏi mà anh đã thích đi (em thấy lại hai tay anh múa may phân trần giải thích, những ngày trời lạnh anh thường hay đút cả hai bàn tay đó vào túi quần hoặc ôm vòng kẹp vào nách, hai vai anh rút lên tận cổ chiếc áo len màu đen chính tay em đã đan tặng anh trong ngày sinh nhật, đôi chân anh nhún nhẩy thỉnh thoảng hất về phía sau đá lung tung những viên sỏi lăn dài trên mặt đường), dưới những chòm cây anh thích núp bóng mặt trời, trước những tủ kính mà mỗi khi có dịp đi qua anh vẫn dán sát khuôn mặt trẻ thơ của anh vào thật lâu để ngắm bìa những tờ tạp chí quen thuộc, những cuốn sách bìa cứng gáy mạ vàng, em đang tìm cách sống lại những ngày đó, những ngày non dại của em, sống lại một mình, không có anh, và trong cái lạc lõng mông mênh này em như đã tìm thấy được một thứ hạnh phúc mới, có lẽ là sự vắng mặt của anh, có lẽ thế thôi, bởi vì sau hai năm – hay hai niên học, em không còn nhớ nữa – sau hai năm xa anh, bây giờ em mới thật sự được nghĩ tới anh, được sống với anh một cách trọn vẹn, trong căn phòng thân yêu ở tầng lầu thứ ba, bây giờ em mới thật sự được nghĩ tới anh, tới đời sống của em. Học sinh đã tựu trường từ hơn hai tuần lễ nay, hơn hai tuần lễ nay em đã lại thấy những toán nữ sinh mặc đồng phục màu trắng lũ lượt kéo nhau lên con dốc trước chùa, trước ngôi chùa nằm lưng chừng con dốc quanh co mà anh vẫn thường phải đi ngang qua mỗi lần đưa em về nhà, em đã lại nghe những tiếng hát vui vẻ và tiếng vỗ tay cười la vọng ra từ sân vườn các lớp mẫu giáo, những du khách chen lẫn nhau chung quanh khu chợ quá chật hẹp trong những ngày em mới lên đây bây giờ gần như đã lần lượt biến mất, hơn hai tuần lễ nay em vắng mặt không lý do ở trường, không thư tín không đơn từ, mọi người có lẽ đang thắc mắc về sự vắng mặt đó, chắc hẳn phải có đến ba bốn điện tín ở trường gửi về nhà, và nếu em cho địa chỉ chắc hẳn cũng phải có đến bốn năm điện tín ở nhà gửi lên đây, em đang kéo dài vụ hè của em, kéo dài nỗi cô đơn êm dịu của em, kéo dài cả sự bối rối âu lo, vì em đã cố ý thoát ra khỏi những ràng buộc thường nhật, thoát ra một cách lạnh lùng, dửng dưng, em đã im lặng trước nỗi hốt hoảng của mọi người, của mẹ em, của cả gia đình em, của các bạn đồng nghiệp, của mấy lớp học đang phải bỏ về khi tới giờ em phụ trách, của những người từ lâu vẫn hiện thân cho đời sống vô vị của em, đời sống mà em vẫn vô tình phải tham dự nhưng không hề sống đến.
Bây giờ em đang ở đây, trong căn phòng trọ ở tầng lầu ba mà anh đã từng lên xuống nhiều lần, em nằm trên chiếc giường một người mà có lẽ vì cảm tình bà chủ nhà đã cố ý cho mang lên, chiếc giường con bây giờ vẫn còn mang vết mực màu xanh đen mà hôm anh đến chơi lần đầu, gặp lúc em đang cho mực vào ống bơm cây bút máy chính anh đã tặng cho em một tháng trước, em đã cảm động đến nỗi đánh đổ cả lọ lên phía đầu nằm, bây giờ nhớ lại điệu bộ hốt hoảng của em khi chạy khắp phòng kiếm giấy để lau chỗ mực đang thấm dần vào chiếc drap trắng, nhớ lại cái nhìn dịu dàng thương hại của anh,
với vẻ bối rối hiện rõ trên khuôn mặt của cả hai đứa, em mới nghĩ ra dạo đó chúng ta thật là trẻ con – hôm đầu tiên bà chủ nhà cho mang chiếc giường lên, thoạt trông thấy lại vết mực em đã thấy nhói lên một mối khổ tâm pha lẫn với một thứ hạnh phúc lạ lùng, em nghĩ đến anh như một ý nghĩ quen thuộc, nhưng vết mực kia, vết mực màu xanh đen đánh dấu ngày anh đến phòng em, bước một bước thật dài vào cuộc sống của em, quả thật nó có để lại một cái gì bất thường, cái bất thường mà em tưởng không bao giờ quên được nhưng rồi cũng đã quên đi. Bây giờ trời đang mưa, căn phòng trọ tối hẳn, em bật chiếc đèn nhỏ ở đầu giường và nằm ôm gối đọc sách, những đám mây đen kéo nhau chạy qua khung cửa sổ trước mặt em như những đoạn phim hư, những đoạn phim đang chiếu lại quãng đời vô vị lẽ ra em không nên sống theo – em nhìn những đám mây đó êm đềm trôi qua, lặng lẽ, và chính em cũng đang lặng lẽ trôi theo với những tháng ngày vô nghĩa, em biết mọi người đang thất vọng về em, về óc không thực tế của em, cha mẹ em trước tiên, rồi đến những đồng nghiệp, và biết đâu luôn cả lũ học trò của em – em nằm đây, trước cuốn sách của một tác giả quen thuộc của anh, em ôm chiếc gối màu trời xanh mà em đã cố tình đem lên đây, em nghe tiếng xe cộ vọng lên từ dưới con đường nhựa lởm chởm đá xanh trước mặt nhà, em nghe rõ từng tiếng bánh xe sụp xuống những ổ gà ăm ắp nước mưa, hòa với những âm thanh thường xuyên của một khu phố thương mại, em tưởng như nghe đâu đây trong tiếng gió lời trách mắng của những người thân, lời trách mắng thật là nặng nề, tưởng như thấy được cái nhìn thất vọng của cha em, của mẹ em, em cầm trên tay cuốn sách của một tác giả anh thường hay đọc dạo đó nhưng bây giờ có thể không còn là tác giả của anh nữa, và những hàng chữ tiếp tục nhảy múa, mờ dần, mờ dần, em không đọc được chữ nào cả.
Dạo trước, những buổi chiều mưa như thế này, em thường hay nghĩ đến anh, em cũng nằm trên chiếc giường con có một vết mực màu xanh đen ở phía đầu nằm, em cũng bật ngọn đèn đầu giường lên và đem sách ra học, nhưng dạo trước làm sao em có thể nằm yên như thế này được, chắc hẳn em sẽ khoác áo mưa vào, chiếc áo màu trời xanh mà anh và các bạn anh vẫn thích, em sẽ đến mở cửa (chiếc cửa nằm ngay chỗ cầu thang lên xuống mà mỗi lần đến thăm anh vẫn thường hay gõ rất nhẹ, rất dè dặt, rồi đứng yên đợi em ra), em sẽ bước xuống hai tầng lầu để ra đường, em sẽ đi lên phố, sẽ ghé mắt qua các tiệm billard để tìm anh, để được yên chí rằng anh còn đó, đang vui chơi, em sẽ thấy ghen tức với các bạn của anh, nhưng em sẽ chỉ hơi ghen thôi, sẽ không đứng lâu ở đó để anh khỏi trông thấy, để khỏi làm anh bận tâm, dạo trước, những buổi chiều mưa như thế này, em sẽ khoác áo đi tìm anh, em sẽ ghé mắt vào các tiệm billard, nhưng em cũng không quên nhìn kỹ qua các khung cửa kính khép kín của các tiệm café lờ mờ bóng đèn điện để tìm anh, em sẽ đi qua những tiệm ăn quen thuộc, những tiệm bánh, những tiệm chụp hình, những hàng quán nằm hai bên vệ đường, hai tay em ôm vòng lồng ngực lạnh ngắt trước luồng gió dưới hồ liên miên thổi lên, em sẽ qua mặt những bạn bè trong đại học, nhiều người trong bọn họ biết đâu sẽ đoán được ý nghĩ của em, mục đích cuộc dạo phố dưới trời mưa của em, biết đâu họ sẽ đọc được trong đôi mắt say đắm của em những ước mơ thầm kín nhất, dạo trước, những buổi chiều mưa, em đâu có nằm yên được thế này, em sẽ khoác áo một mình lên phố tìm anh, em sẽ trở về một mình, sẽ bước lên hai chiếc cầu thang dài thăm thẳm để đến tầng lầu thứ ba, sẽ vào phòng thay áo và nằm lên chiếc giường nhỏ có vết mực màu xanh đen, nghe lại những tiếng động vọng lên từ dưới đường, và nghĩ đến anh.
Bây giờ em đang nằm một mình ở đây, đang cầm trên tay cuốn tiểu thuyết vừa mới mua sáng nay khi vào núp mưa trong một tiệm sách ngoài phố, đang tìm lại từng tiếng động nhỏ ngày xưa đã nhiều lần vô tình làm gián đoạn, vô tình quấy rầy những buổi chuyện trò của chúng ta, những buổi chuyện trò tình tự thường khi vẫn kéo dài gần suốt cả ngày, như tiếng trẻ con khóc bên hàng xóm, tiếng cãi nhau của một cặp vợ chồng láng giềng, tiếng máy một nhà in từ xa vọng đến, em đang tìm lại, đang lắng nghe những tiếng động có giờ giấc, như tiếng máy xe hơi của ông chủ nhà ngày hai bận đến sở làm, tiếng rửa chén bát vọng lên từ nhà bếp ở tầng dưới cùng ngày xưa mỗi buổi trưa thường đánh thức em dậy để đến trường, những âm thanh quen thuộc đã tạo nên cái không khí nồng nàn thân yêu mà em vẫn thấy thiếu thốn – nhưng rồi cũng vẫn phải chịu đựng và đã chịu đựng được – bây giờ em nằm một mình trên căn gác trọ ở tầng ba, em tưởng như nghe lại hết những âm thanh đó (hay chính em đang nghe thật?), mỗi âm thanh không một mối liên lạc gì mà lại gợi trong em từng khoảnh khắc thời gian nho nhỏ trong ba năm học êm đềm, tiếng trẻ con khóc hình như có làm sống lại một buổi giận hờn giữa hai đứa? tiếng cãi nhau giữa hai vợ chồng láng giềng chắc hẳn đã nhắc lại bữa ăn chung đầu tiên ngoài phố? hay nhắc lại buổi dạo chơi đầu tiên bị bạn bè bắt gặp? thế mà em đang tìm lại những âm thanh đó, để được thấy anh, em tìm lại không khó, bởi vì chung quanh em bây giờ vẫn vang dội những tiếng động cũ, sau hai năm âm thanh đã có xa lạ đi nhiều, đã mất đi vẻ thân mật, cũng như em, một mình giữa thành phố này, không anh, em cũng đã là một người lạ rồi.
Em đưa tay đẩy chiếc màn nhung đỏ nặng nề và bước ra khỏi rạp hát, trời lúc này đã tạnh hẳn, và hình như trời hết mưa thì gió lại lạnh hơn, em đưa tay trái lên xem đồng hồ và thấy hãy còn sớm – ở đây mười giờ rưỡi đêm kể ra cũng chưa lấy gì làm khuya lắm – em tần ngần đứng nhìn các bích chương quảng cáo các phim sắp chiếu trong vài ngày nữa, vài tháng nữa, những hình người đàn bà tây phương trần truồng với hai cánh tay trắng nõn ôm vòng hai vai, trong dáng điệu sợ hãi mà quyến rũ, bên cạnh những thân hình đàn ông lực lưỡng đang chĩa súng vào em, em tần ngần đứng nhìn các bích chương đó, và các thông cáo của tòa thị chính dán trên ba phía vách tường, (em nhớ đến hôm đi chơi ở hồ bị mưa đột ngột anh đã cầm tay em cùng chạy băng lên con dốc rất gắt trước rạp hát để vào trú mưa, cơn mưa chiều hôm đó kéo dài, chúng ta đã đi lui đi tới nhiều lần dọc theo ba bức tường quét vôi vàng dán đầy bích chương quảng cáo và các thông tư của tòa thị chính, hình như anh đã có càu nhàu vì phải lỡ mất một buổi hẹn các bạn anh ở tiệm billard, hay ở một tiệm café nào đó, và hình như em đã có giận,) bây giờ em bỏ ra về giữa chừng cuốn phim, em chưa biết sẽ đi đâu, nhưng nhất định em chưa muốn trở về, em bước ra cửa lớn, một luồng gió lạnh dưới hồ tạt lên, em đưa tay kéo cổ áo thật cao và bước ra đường. Em đi dài theo con đường dẫn ra khu chợ lúc hãy còn sáng đèn, đêm nay là tối thứ bảy, từ năm sáu giờ chiều các chiếc xe hơi đủ màu đã bắt đầu vượt qua mấy cây số sương mù trên đèo Prenn để tiến vào thành phố, những xe trễ nhất bây giờ cũng đã nằm yên tĩnh chung quanh khu chợ, trước một tiệm ăn chẳng hạn, hay có thể đã nằm ngơi nghỉ trong nhà xe của một khách sạn hay một biệt thự nào đó, đêm nay là đêm thứ bảy, các tiệm ăn hãy còn mở cửa, các tiệm tạp hóa hãy còn nhiều người ra vào, phần đông là du khách ở Saigon lên, họ không còn tấp nập như mấy tháng giữa hè, bởi vì bây giờ đã vào thu, nhưng họ vẫn còn lên đây, họ vào các tiệm tạp hóa, tò mò xem xét những cung những nỏ, những chiếc gùi đan bằng mây, những nhà sàn đan bằng tre, họ nhìn thật gần những tấm vải mọi nhiều màu, những hàng ren dệt thật bền, thật công phu, họ nhìn, họ mua… Phố xá lúc này vẫn sáng đèn, em đi mấy vòng quanh khu chợ, qua những tiệm len, những hiệu ảnh, em đưa mắt gần những tủ kính để nhìn những bức ảnh bán thân bây giờ đã thay đổi khuôn mặt, để tìm giữa những hàng dài áo pardessus một kiểu mới, hay một màu lạ, rồi em ghé vào một tiệm ăn quen thuộc ngày xưa anh vẫn thường dẫn em đến, em ngồi vào chiếc ghế bành lót nệm màu nâu đen đã cũ, yên tĩnh, trước chiếc bàn thấp ở phía bên phải cửa ra vào, phía bên mặt kính có chữ POUSSEZ, đối diện với quầy rượu, từ đây em có thể nhìn gần trọn cả khu chợ, luôn cả tiệm thuốc tây nằm cuối con đường vòng ra bến xe cũ, và đến khi em uống hết nửa ly cà phê đen – chính anh đã tập cho em uống cà phê đấy – đến khi em uống hết nửa ly cà phê đen, thì phố chợ không còn sáng rực như lúc trước, gần như cùng một lúc, một vài tiệm đã đóng cửa tắt đèn, qua khung cửa kính trên đó người ta ghi bằng phấn trắng những thức ăn đặc biệt trong ngày, những chữ ngoại quốc, em không còn trông rõ như khi mới bước vào tiệm, khách bộ hành bây giờ chỉ còn là những bóng mờ di động trên một màn sương mù ẩn hiện đây đó một vài chấm sáng hoặc lớn dần hoặc quét dài ra, một vài đường nét, vài góc cạnh của khu phố chợ về khuya.
Niên học đã bước qua tuần lễ đầu của tháng thứ hai, gần năm tuần lễ nay em vẫn nguyên trong tình trạng cũ, gió ở đây mỗi ngày một lạnh hơn, những cơn mưa bụi bắt đầu đều đặn kéo dài, những con suối mùa hè bây giờ có lẽ cũng đã hết khô nắng, lớp bụi vàng đóng trên các thân cây sau những trận mưa đầu thu chắc hẳn đã dần dần biến mất để lộ lớp vỏ sần sùi, rách nát, gần năm tuần lễ nay em vẫn nguyên tình trạng cũ, ngày ngày đi trên những con đường cũ bây giờ như đã được mở rộng ra hơn, kéo dài ra hơn, đêm đêm đi vòng quanh khu chợ sáng đèn, ngắm những tiệm tạp hóa hình như có vẻ huy hoàng hơn trước nhiều, và mỗi buổi sáng buổi chiều em lên xuống con dốc quen thuộc để đi ăn, giống như hồi còn đi học – và cũng giống như hồi còn đi học, những sáng chủ nhật trời nắng ấm (lạ thay bây giờ cũng như ba bốn năm về trước em vẫn có cảm tưởng là ở đây ít khi trời mưa vào những sáng chủ nhật) em lên phố ăn sáng, em cũng lại vào tiệm ăn ngày xưa anh thường dẫn em vào, em cũng lại gọi những món nhẹ để điểm tâm, em ngồi trên chiếc ghế bành mọi hôm em vẫn ngồi, chiếc ghế bành lót nệm màu nâu đen đã cũ, tay phải em đặt lên chiếc áo pardessus màu trời xanh, bên cạnh cuốn tiểu thuyết đang đọc dở, tay trái em thỉnh thoảng nhịp nhịp theo điệu nhạc êm dịu phát ra từ bộ phận phóng thanh móc trên trần nhà, điệu nhạc mới em chưa từng nghe, nghĩa là chưa từng nghe cùng với anh bao giờ, chiếc ghế bành kê ngay sau khung cửa kính, hướng ra đường, từ đây em có thể nhìn thấy gần hết cả đám người hỗn tạp mà phần đông tuy có di động nhưng hình như không rời khỏi bốn khu phố ngắn bao quanh công trường, họ là những người đi nghỉ mát cuối cùng còn lại ở đây, hoặc là những du khách chỉ quen đến vào chiều thứ bảy và chiều chủ nhật đã vội lên xe trở về, họ là những thị dân trong thành phố, phần đông suốt sáu ngày liền trong tuần lễ gần như không hề ra khỏi nhà, đến ngày chủ nhật có dịp ra phố, họ dạo quanh chợ tật lâu, nhìn ngắm thật kỹ, như để ôn lại những sinh hoạt cùng những thay đổi trong sáu ngày trước mà họ đã không được chứng kiến hay tham dự, họ là những đồng bào thượng xuống phố buôn bán, những người đàn ông lực lưỡng luôn phì phà chiếc vố do chính tay họ làm lấy, và những người đàn bà lủng lẳng những cặp vú lớn đen bóng trước ngực, giống như những bức phấn tiên em thường được cùng xem với anh trong các phòng triển lãm hội họa, họ cũng là những sinh viên đại học, những sinh viên mới và những sinh viên cũ, nhưng dù cũ hay mới, họ cũng chỉ mới lên đây sớm nhất là một tuần lễ nay, có người đã quá quen với cảnh nhộn nhịp khác thường của bốn góc phố này, như em, như anh, chỉ im lặng đứng hút thuốc hay chuyện trò bên các trụ đèn hoặc dựa vào mặt tiền các căn phố lớn để nhìn ngắm, những sinh viên mới lên lần đầu, bỡ ngỡ trước muôn ngàn màu sắc rực rỡ của những chiếc áo ấm, tò mò nhìn vào các tiệm tạp hóa mà cách bày biện dĩ nhiên cũng có khác lạ, với những cung những nỏ, những gùi lớn đan bằng mây, những nhà sàn đan bằng tre, họ nhớn nhác thăm dò, em nghĩ có lẽ là những sinh viên mới, mới đối với đại học và mới đối với thành phố, họ cũng như em, như anh cách đây mấy năm, cũng chắc mắc về nơi ăn chốn ở, về túi tiền (một tháng họ sẽ phải tiêu mất bao nhiêu chẳng hạn, những vấn đề họ chưa bao giờ phải đặt ra khi còn ở trong gia đình), thỉnh thoảng họ cũng thấy mình lạc lõng, mất hút, trong một căn gác trọ nào đó, cho đến, cho đến ngày tình cờ mỗi người trong bọn họ tìm thấy được một người để nói chuyện, hay để thương yêu, như em đã tìm thấy được nơi anh (và cũng đã vội đánh mất đi với anh), họ cũng là những học sinh, những học sinh ngoại trú ngoài giờ học vẫn được rong chơi suốt cả tuần lễ nhưng lại còn muốn rong chơi nhiều hơn nữa, những nam nữ học sinh nội trú các trường nhà dòng, các trường bà phước hoặc các trường trung học Pháp chỉ được dạo phố trong một thời gian giới hạn, đang vội vã thưởng thức những phút giây hiếm hoi được hoàn toàn tự do trong tuần lễ, họ cũng là những người em quen mặt bây giờ có vẻ già hơn, buồn hơn, âu lo hơn, có lẽ sau những cuộc chính biến xưa nay vốn ít khi xảy ra nơi này, những sáng chủ nhật trời nắng ấm, em lại ra ngồi nhìn đám người qua lại chung quanh khu chợ (họ di động mà hình như vẫn không rời khỏi bốn khu phố bao quanh công trường), em nhớ đến anh, ý nghĩ thật là quen thuộc, em nhớ đến những sáng chủ nhật của anh và của các bạn anh – đến lần đầu tiên gặp anh cũng nơi chiếc bàn thấp này, dưới ấn bản một bức tranh Tàu mà sau này em đã thấy quen dần, anh đang ngồi trầm ngâm nhìn ra phố, hai tay anh đều tựa lên thành ghế, nhưng chỉ có bàn tay trái của anh mới nhịp nhịp theo một điệu nhạc êm dịu, điệu nhạc em nghe lần đầu tiên hôm đó nhưng đến bây giờ thì không còn xa lạ nữa, và có nhiều đêm yên tĩnh tai nghe tiếng côn trùng từ xa vọng lại, em cứ ngỡ chính là bài nhạc đó, từ nhà ai phát ra, em khẽ hát theo và có cảm tưởng những âm thanh kia của thiên nhiên đang trùng hợp với những âm điệu của bài nhạc – em đưa tay phải cầm tách café đưa lên miệng, nhưng em sẽ không uống vội, em sẽ kéo dài buổi sáng của em, cũng như em đang kéo dài vụ hè này, đang kéo dài nỗi lo âu hốt hoảng của gia đình, sự kinh ngạc của các bạn đồng nghiệp, mối bận tâm của bà hiệu trưởng, và nỗi vui mừng của lũ học trò mỗi khi đến giờ em dạy được cắp sách ra về, em sẽ còn kéo dài tất cả những thứ đó đến tận đâu, đến bao giờ?
Bây giờ em đang ngồi trong căn phòng trọ ở tầng lầu ba, ngoài kia trời cũng đang mưa, em vừa thức dậy với tiếng rửa chén bát ở nhà dưới, em ngồi trên chiếc giường nhỏ có vết mực màu xanh đen ở đầu nằm, em dựa lưng vào thành giường, hai tay ôm trọn đầu gối, em kê đầu lên hai cánh tay, mặt hướng vào chiếc bàn viết trên đó em bày những cuốn sách của em, bên cạnh khung hình nhỏ chụp anh ngồi cười trên mỏm đá, những cuốn sách em đã cố tình đem lên đây nhưng chưa hề cầm đến, dĩ nhiên, vì đó là những cuốn sách cũ, em đã mua (hoặc anh đã cho em) từ lâu và cũng đã đọc qua từ dạo còn đi học, em còn nhớ cái hôn đầu tiên đánh dấu sự thua trận của em đã xảy ra ở chiếc bàn này, sau buổi khiêu vũ ở trường vào đêm Giáng Sinh, hôm đó anh đã cúi xuống trên tóc em, anh đã cúi xuống một cách đột ngột quá, làm em không kịp phản ứng (hay em đã phản ứng rất yếu ớt?), anh nói với em bằng một giọng thật nhỏ nhẹ, thật dịu dàng, đến nỗi em không nghe rõ được gì cả, và anh vẫn tiếp tục nói trong cổ họng, như để tự trấn an mình, để được can đảm hơn, thế rồi em không biết anh đã theo những con đường nào để ghé khuôn mặt trẻ thơ của anh trên má em, khuôn mặt còn đẫm hơi sương nhưng hình như đang ấm dần. Bây giờ em ngồi ở đây, em nhìn lại cả căn phòng thân yêu đầy dẫy sự hiện diện của anh, em nhìn lại chỗ đinh trên tường bây giờ để không, ngày xưa chính tay anh đã đóng lên để treo bức tranh của một người bạn tặng anh, bức tranh lớn quá nên em đã không đem theo lên với em được, em nhìn lại những chỗ tường bị lở, ngày xưa em vẫn thích ngồi tưởng tượng ra những hình thù lạ lùng mà những vết lở đó để lại, em nhìn lại chỗ móc áo, tay nắm bằng sành bị bể mất một nửa ở cửa ra vào, hộp gỗ móc màn sơn nâu đã ngả màu phía trên cửa sổ, chiếc bàn con ở đầu giường em dùng làm chỗ đựng hộp son phấn, em nhìn lại những thứ đó một cách buồn rầu, bất chợt em bắt gặp mình đang nghe ngóng, đang chờ đợi, em thở dài trong sự chờ đợi nghe ngóng đó, em đứng xuống đất đi ra cửa sổ, trời vẫn còn mưa, bên kia là khu nghĩa trang của thành phố, những cơn mưa đầu thu đã rửa sạch lớp bụi vàng, những ngôi mộ bây giờ trắng xóa, nhìn từ xa cả nghĩa trang trông giống như một thành phố thứ hai, một thành phố vắng ngắt, sạch sẽ nhưng cũng thật lạnh lẽo, bên kia là những con đường đất ngoằn ngoèo chạy dài trên đồi thấp thoáng bóng một vài người đang cắm cúi đi, cao hơn nữa là nóc nhà thờ dòng Chúa Cứu Thế mù mờ sau mấy lớp mưa bụi đàng sau em, đàng sau em là thành phố, cả thành phố dốc đồi, với khu chợ đông đúc, với con đường nhựa chạy quanh hồ rợp bóng lá cây, với gác chuông nhà thờ cao vút, với tiếng chuông chùa ngân dài trong đêm mưa, với những áo ấm màu sắc rực rỡ buổi sáng chủ nhật, những tiệm ăn ấm cúng, những tiệm café lờ mờ bóng đèn màu, cả thành phố dốc đồi, với những gánh phở rong, những xe mì bốc khói, những tiệm billard đông đảo, những đồ vật miền núi, cả thành phố dốc đồi, với những mương suối quanh co, những vườn rau cải mênh mông, những biệt thự cũ và những kiến trúc mới, vài ngày nữa, em phải trả lại căn phòng này cho một sinh viên lên trễ, em sẽ phải từ giã tất cả những nơi chốn thân yêu, tiếng rửa chén bát ở nhà dưới sẽ không còn đánh thức em giữa giấc ngủ trưa, tiệm ăn trước cổng trường sẽ mất đi (và có thể mất hẳn) một khách hàng quen thuộc, vài ngày nữa, vài tháng nữa, bất giác em nghĩ thầm…
Bản điện tử của Văn Việt