Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khải Đơn
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Mão Xuyên
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Thịnh
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Ái Tiên
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Trứ
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tawada Yoko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yên Thao
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Lênh Đênh (kỳ 6)
Truyện của Lưu Na
Chương 6
Vết Đau Dài
Nối Ngậm Ngùi*
Vậy là anh Lâm đã quyết đi Houston lập nghiệp. Ngà không hiểu lập nghiệp là anh sẽ làm gì bởi vì nơi đây Ngà chả thấy anh có nghề ngỗng gì, nhưng cũng là chuyện thường thôi, bởi Ngà nghĩ những người như anh - độc thân và không vướng bận với một trách nhiệm gì - thì cứ tha hồ đi ngang đi dọc, việc chi phải ở hoài một chỗ. Vốn anh vẫn hằng đi theo bè bạn, theo một đám nào đó vài tháng nơi này vài tháng nơi kia, thì phố Bôn sa cũng không nghĩa gì khoan nói chuyện xem nó là một quê hương thứ hai. Dường như với anh Lâm, khi đã rời bỏ quê hương thì kể như phiêu bạt cho tới chết, có lẽ anh sẽ không bao giờ dừng lại một nơi nào quá lâu để lòng lưu luyến.
Lưu luyến, hay là một điều gì khác Ngà không giải thích được. Những ngày đi loanh quanh chụp hình xem cảnh, dường như nơi nào cũng đẩy cảm xúc của Ngà đến chỗ bàng hoàng. Đứng ở sườn đồi Yosemite nhìn xuống, không phải chiều cao hay độ sâu làm mình sợ mà là màn sương, trắng biếc trong hơi lạnh đến nỗi làm xanh mọi bức hình, gợi những kỳ bí khôn tan trong chuỗi dài năm tháng. Sương có tự bao giờ và bao giờ sẽ hết? Những cây thông cây hồng đại thụ cao trăm thước sống mấy ngàn năm - gió có làm chúng lạnh, mưa nắng có làm chúng buồn, chúng bè bạn với ai và chúng có khổ đau? Những câu hỏi vớ vẩn ấy cứ bám hoài theo óc, mà rồi khi đến những vùng cận sa mạc khô cằn chỉ toàn cát đá Ngà vẫn không thoát khỏi hoang mang, bởi đất đá cũng trơ lạnh ngàn năm dưới trời đêm tím ngắt trăng sao. Nhân thế chỉ là những bầy kiến đen đỏ loay hoay trong kiếp đời ngắn như chớp mắt, chỉ là một đoạn mờ của một vòng vân nào đó nơi thân hồng ngàn tuổi, sao anh Lâm sao Ngà mãi đau lòng khi mất một quê hương? Đáng sợ hơn nữa là rất nhiều khi đi trên phố lạ mà lại cứ thấy thấp thoáng hình ảnh quê nhà, tựa như ai đó chồng những tấm phim trong lên nhau và rồi chỗ trùng lấp nổi cộm lên như một góc phố thân quen đang hiện ra trước mắt. Những lúc ấy Ngà thấy tim mình thắt lại, bởi khi nhớ chính là khi mình đã thực xa rồi. Càng đi cho biết đó biết đây càng mang vào lòng nỗi ngậm ngùi, bởi bất cứ nơi đâu cũng có những hoang tàn bên cạnh nguy nga, những nếp đời cao sang rực rỡ bên những kiếp sống bạc bẽo khổ đau. Dốc sâu núi thẳm, mỗi hòn đá gốc cây con đường vô tận mịt mờ mình đi qua đều mang với nó thiên niên vạn kiếp và cũng chỉ dẫn đến cái hoang lạnh của đất trời; Ngà hay bất cứ ai ai, kiếp nhân sinh có thực để sống hay chỉ là ảo ảnh? Đứng nhìn thế giới bao la nhiều lúc Ngà cảm như mình chỉ còn là công dân của nước địa cầu. Công dân địa cầu, Ngà cho đó là điều hết sức cao sang và đang dần lấn chiếm tâm hồn Ngà, nhưng rồi Ngà vẫn phải ăn cơm, phải chấm nước mắm, phải hát nhạc sến, phải mê cải lương, và không nghĩ mình sẽ dời đổi chỗ ở bao giờ nữa cả bởi đi tới đâu cũng vẫn chẳng phải quê hương mình. Ý nghĩ tìm nơi khác sinh sống cho Ngà cảm tưởng mình lại phải vượt biên, một việc quá sức tưởng tượng và chịu đựng của Ngà. Kiến bò miệng chén.
Mai anh Lâm lên đường, anh Võ nói Ngà có rảnh thì ghé chơi. Là hời hợt qua đường, nhưng tất cả mọi người đều lần lượt xuất hiện: chị chủ báo, triệu phú layout, anh râu ria, anh Võ, con Ngầu, và Ngà.
-Ngầu, thôi em theo anh qua bên đó đi, ở đây hoài chán lắm. Anh Lâm thủng thỉnh nói, Anh Võ và triệu phú layout cười cười. Ngà chăm chú chờ câu trả lời, nhưng con Ngầu không nói chi, như giả điếc. Có vẻ mọi người biết sẵn câu trả lời cho một điều bọn họ đã ngầm hiểu với nhau. Thế giới này xa lạ, sao Ngà lại có mặt nơi này?
Anh Lâm chỉ hai thùng cạc tông nơi góc phòng, nói với anh Võ:
-Ông giữ mấy thùng sách này cho tui. Anh Võ khịt mũi,
-Sách chứ có mẹ gì mà giữ.
-Thì cứ giữ cho tui, nếu ông coi không thích cuốn nào hết thì bỏ, tự nhiên.
-Em coi thử được không? Ngà hỏi.
-Ừ, lấy ra.
Ngà mở thùng sách. Mùa Hè Đỏ Lửa, Tù Binh Và Hòa Bình, Dọc Đường Số Một… Ngà ngước mắt nhìn anh Lâm. Anh đọc những thứ sách này? Anh luôn có vẻ thờ ơ như cuộc sống trên mặt đất chỉ là chuyện vui chơi chốc lát, rất khó biết lòng anh nghĩ gì thích gì vì anh luôn lặng im, cái lặng im nhàn nhạt không vướng bận suy tư không buồn vui. Ngay cả chuyện uống anh cũng uống một cách hững hờ không biết đã uống bao nhiêu và có uống nữa hay thôi.
Ngà ngồi bệt xuống thảm dựa vào tường dở những trang sách của một người không biết mặt nhưng cái tên là một niềm hãnh diện thầm với riêng Ngà. Cộng sản có thể thắng cuộc chiến, có thể chiếm tất cả, nhưng Cộng sản không lấy được nhân cách của những người tù ấy. Họ - Khuất Duy Trác, Tô Thùy Yên, Phan Nhật Nam, thà tù kiên giam tới chết chứ không bị khuất phục. Nếu còn một người tử tế Chúa sẽ không đổ lửa xuống Sodom… những dòng thánh kinh li ti trên trang giấy mỏng Ngà đọc mỗi ngày mong dỗ giấc ngủ mong quên nỗi khốn cùng nói về một điều khác, nhưng với Ngà ba người tù kiên gan ấy chính là những người tử tế cứu rỗi cho cả một miền Nam. Họ là ai?
Tù Binh và Hòa Bình đây đó kể lại những ngôn từ và trình tự của cộng sản mỗi buổi họp. Ngà bật cười, hóa ra họ luôn như vậy, hằng như vậy, và xã hội dần bị tẩy não bằng cách đó. Cuốn sách đã ra đời từ trước 75 nhưng Ngà không bao giờ được biết, bởi hoàn cảnh cuộc sống nhưng cũng bởi Ba Má không ưa những văn hóa phẩm chống Cộng cho đó là tuyên truyền. Đã sợ tuyên truyền của cộng sản từ ngoài Bắc mà vào Nam lại còn nghe tuyên truyền sao cam!!! Ngà đọc lướt lướt, biết mình chỉ có thể duyệt sơ qua nhưng cũng không thể bỏ những cuốn sách ấy xuống ngay được.
Đây một bài thơ trích tập Dạo Núi Mình Ta của Hà Thúc Sinh, cũng một ông lính:
NGHINH ĐỊCH HÀNH
Giao thừa đâu mà vội
Hay khoan đã chú mày
Cứ đóng xa vài dặm
Mà ăn uống cho say
Ta cũng người như chú
Cũng nhỏ bé trong đời
Có núi sông trong bụng
Mà bất lực hôm nay
Chiến chinh trời cũng sợ
Chỉ còn lại hai bên
Vội vàng chi cho cực
Cứ thong thả nghỉ đêm
Vì nói thật cùng chú
Trăm năm có là bao
Binh đao sao biết được
Sinh tử ở nơi nào
Nếu chú có cha mẹ
Ta chẳng những người thân
Còn mang thêm lắm nợ
Với rượu và gió trăng
Chú cứ ăn cho đủ
Mai chết sẽ chết no
Ta cũng cần đêm cuối
Từ giã gió trăng xưa.
Hm, hồi đó mấy ông lính ăn nói tự do ngon lành, sao họ bảo mình tay sai? Trong thùng còn rất nhiều truyện, thơ, và tạp chí vàng ố. Ngà lật thêm một cuốn. “Một ngày quá buồn, ngày-tháng-năm…,” chữ ký, dấu tay, và vài ba hình vẽ nho nhỏ. “Sau quốc nạn đốt sách, bị bỏ tù, về sưu tập lại. T.T., tháng, năm…” Ngà tần ngần. Những cuốn sách ấy không chỉ mang hồn người viết mà còn mang cả một trời kỷ niệm của người đọc, hình ảnh một xã hội đã qua. Có bí mật gì mà họ phải hủy sạch và có người phải nhặt tìm? Thơ, truyện, văn, nghiên cứu,… đủ mọi đề tài đủ mọi giọng gióng tiếng với đời, sao gọi là đồi trụy? Ngày xưa, những ngày xưa ấy, hóa ra là một khoảng mù mờ trong trí óc của Ngà, nên nỗi bị người ta khinh khi chà đạp mà cũng còn mang với lòng một nỗi nghi ngại băn khoăn. Ngà sẽ phải đọc cho bằng hết!!!
Căn phòng bỗng lao xao ồn ào hẳn lên vì một người xuất hiện. Chị Lệ bước vào, ánh sáng cũng theo vào tỏa rực căn mobile home ọp ẹp. Chị đẹp như một công nương dù chỉ ăn mặc trang nhã.
-Thằng Võ tu chín kiếp mới gặp được Lệ. Anh râu ria tuyên bố.
-Là Lệ tu mười tám kiếp mới gặp được anh Võ.
Anh Võ cười mỉm chi, niềm hãnh diện thỏa mãn như lớp hào quang tỏa ra. Các anh mỗi người một câu, trêu ghẹo thán phục, dóc lác um sùm như thể gặp hội long hoa. Đứng kề bên, chị Lệ chỉ im lặng nhìn anh Võ say đắm. Đôi mắt to như hai hồ nước của chị nhìn anh tha thiết tựa đang nói muôn lời yêu đương nồng cháy, cả thế gian dường không tồn tại trong ánh mắt lánh đen. Tình yêu nào nuôi ánh mắt ấy, của một người đàn bà qua tuổi 40 với vài đời tình dang dở? Ngà đoan chắc hết cả đời mình cũng không thể biểu lộ được tình yêu qua ánh mắt như thế. Ngà có thể yêu hết cả lòng, có thể liều lĩnh, có thể làm đủ chuyện trời ơi, nhưng trước một cử tọa bao quanh mà tỏ niềm tha thiết thì, chịu. Duyên tình cứ thế qua đi dù Ngà không mong gì hơn một mái ấm. Có lúc Ngà sợ, rằng có lẽ cả đôi bên đều biết Ngà cam lòng và chỉ là sự cam lòng. Ngà sợ, rằng người ta chỉ thấy một nùi chỉ rối trong đáy mắt Ngà.
Ngà liếc ngang tìm xem Ngầu ở đâu, con nhỏ đang lúi húi sắp xếp bài vở gì đó như không chú ý đến những gì xảy ra chung quanh. Ngà có cảm tưởng thực ra nó chỉ muốn tránh cái hào quang của chị Lệ và cái nhăng nhố của bọn đàn ông chung quanh, tránh tất cả, vì nó là nó - một mình một cõi không chung đụng cũng chẳng giao hòa.
Mọi người í ới rủ nhau đi ăn, mừng anh Võ từ nay ấm cúng mừng chị Lệ “không gì hạnh phúc hơn được sum vầy cùng anh và bạn hữu dưới ánh đèn vàng võ” nơi mái nhà của anh. Ngà thấy ngại ngần, một nỗi buồn dâng ứ kèm thêm cái háo hức muốn ngốn hai thùng sách mà anh Lâm định giao cho anh Võ.
-Em có muốn lấy sách?
-Dạ, được không anh Lâm?
-Được ngay, để anh mang ra xe cho.
Ngà dứt khoát ra về, thầm muốn gọi bịnh nghỉ một vài ngày mà đọc cho hết mớ sách vừa được thừa hưởng!!!
Đường về nhà chỉ độ năm bảy phút mà hôm nay phải đi vòng vì lòng đường Bolsa chật cứng người biểu tình. Ngà cũng muốn xà vào xem có tìm thấy bố đứng trong đám biểu tình, nhưng biết đậu xe vào đâu và làm sao tìm được một người giữa đám đông có lúc được cho là tới 35 ngàn người. Biểu tình không biết sẽ kéo dài bao lâu và đi đến đâu, nhưng việc ấy khơi trong lòng Ngà những câu hỏi không sao trả lời được, cũng như những cảm xúc thật khó giải thích. Mỗi buổi chiều vào sở làm, hầu như tất cả nhân viên Việt đều đeo head phones để nghe đài Little Sài gòn tường trình diễn biến biểu tình, và các cơ sở thương mại đồng lòng nhường giờ quảng cáo thương vụ của họ cho nhà đài sử dụng. Cơ sở này mang nước mang bánh mì tặng, cơ sở kia ủng hộ tiền, nhân vật nọ góp mặt… Giờ cơm, cả bọn tụ vào phòng ăn bật ti vi xem trực thăng quần trên đám đông đen nghẹt như kiến.
-Đây là xứ tự do, ai muốn làm gì thì làm sao phải biểu tình. Chị Hương bĩu môi
-Thì ai muốn biểu tình thì biểu tình, sao phải phản đối! Anh Minh nheo mắt.
-Cái thằng đó nó muốn trêu ngươi mình nên hai vợ chồng phải để bàn thờ nơi tiệm làm ăn rồi quì lạy như lạy mả tổ. Nó cứ để bàn thờ ở nhà nó mà lạy cho sói trán cũng chả ai thèm thắc mắc. Thằng Huy đế thêm vào.
-Trần Trường hay chứ, dám nói dám làm, một mình chống lại đám đông. Làm gì nhau! Cả bọn trợn mắt nhìn Kevin.
-Mình phản đối thì thành độc tài như nó, mà im lặng thì nó nhảy lên đầu. Nay mai nó làm hàng xóm của mình mà cứ ngày đêm treo lá cờ đỏ trước mặt mình thì không lẽ dọn đi, mà chấp nhận thì ở quách Việt Nam, qua đây làm chi, ông Thạch góp tiếng.
-Qua đây để tranh đấu cho cái quyền được treo cờ của nó! Cả đám quắc mắc nhìn ông Chữ.
Ngà bật cười thấy trên ti vi cảnh Trần Trường ngã lăn quay ra đất ăn vạ dù chỉ bị ai đó quơ tay tát. Cảnh sát xông tới bảo vệ. Ngà lo ngay ngáy rủi ai đó nổi sung hay thọc gậy bánh xe mà đám đông không giữ được bình tĩnh thì kể như loạn, kể như tai tiếng khó lòng bôi xóa. Bố, bố đứng ở đâu trong biển người ấy? Giờ này ông Thể hàng xóm cũng đang ôm lấy cái ti vi thu lại những đoạn tin do đài truyền hình địa phương trình chiếu. Ngà thấy bồn chồn tức giận những khi nghĩ đến lá cờ ấy, rồi lại buồn rầu sao mình đã ra đi mà không dứt được hai chữ cộng sản. Ngà những tưởng sự liều thân và chặt đứt cội nguồn là giá sòng phẳng mình đã trả cho một chỗ đứng nơi này, và cuộc đời không thể đòi hỏi gì thêm nơi Ngà. Ngà phải bình thản nhìn lá cờ ác mộng ấy? Ngà phải tranh đấu cho quyền của kẻ đã bức hại mình? Trần Trường dùng lá cờ ấy chỉ là khiêu khích, kẻ gieo bài toán đã có đáp số, nhưng một bài toán khác đã rớt vào tay Ngà. Có mảnh đất nào cho người Việt ngoài này sinh sống với nhau mà không phải nhắc đến hai chữ ấy?
Ngà lái xe về nhà, như về tới thiên đường.
Thiên đường lạnh ngắt và vắng vẻ. Năm ngoái thằng Quang đã giã từ “tỷ, muội” về lại Texas với cậu và em trai. Đầu năm nay em Châu lập gia đình và ra riêng.
Những ngày có em Châu là những ngày êm ấm. Châu rất tháo vát và tràn sức sống. Mỗi sáng nó dậy sớm pha cà phê cho chị xong sửa soạn đi học. Đi học còn có nghĩa là đi làm phụ giáo sư kiếm thêm tiền. Về nhà, Châu lao ngày vào bếp nấu cơm. Cuối tuần nó mang quần áo ra tiệm giặt sấy gần nhà để giặt giũ, không quên mang theo cái máy cassette để nghe cải lương ông ổng. Chỉ một mình Châu bước vào mà gian nhà cô quạnh của Ngà đã trở nên ấm cúng và Ngà như có cả một mái gia đình. Ngà cứ tưởng nó rồi sẽ ưng một anh Việt Nam thuần túy nào đó, nhưng nó đã mang về một anh bồ Mỹ cao gấp đôi. Những anh kép về sau tuy cũng là người Việt, nhưng phần nhiều đã sinh sống nơi đây từ thuở bé. Ngày cưới, Châu cũng xếp bàn cưới của mình và phù dâu phù rể riêng trước sân khấu, không như những đám cưới Việt Nam dâu rể ngồi cùng bàn với tứ thân phụ mẫu. Nó cũng mua quà cưới cho chồng, cứ y như Mỹ, Mỹ húp nước mắm nói tiếng Việt. Châu dọn ra rồi gian nhà trở lại cái lạnh lẽo cũ, dù cứ đôi ba ngày là nó gọi điện thoại tỉ tê. Không còn ly cà phê pha sẵn buổi sáng. Không còn những món thức ăn nấu sẵn chỉ việc hâm lên là ăn. Không còn quần áo gấp xếp ngay ngắn, treo gọn gàng vào tủ áo. Châu không phải người ngăn nắp, nhưng Châu chu toàn tất cả mọi việc theo cái ngăn nắp mà nó thấy khi vào ở với Ngà. Sức sống đã theo Châu ra khỏi thiên đường.
Còn lại một mình, cũng nhiều lúc Ngà nấu món này làm món nọ, nhưng nấu xong thì chẳng còn thèm cái món vừa mới cạy cục làm, món ăn bày ra còn nguyên vẹn mà lòng đã ngao ngán ê chề tựa như đó là đĩa thức ăn thừa. Ngà đã đổi tông ăn cơm tháng. Gọi một phần cơm tháng chỉ lấy thức ăn và cơm tự nấu thì ăn được 2 bữa, mà nhà cơm tháng nào cũng chỉ ăn được vài tháng thì phải giã từ. Dần dà, Ngà thấy như mình ăn lông ở lỗ.
Ngà mở gói mì gói trụng sơ rồi đổ vào chảo dầu đã nóng với một bát cơm nguội, rắc lên một nửa gói bột nêm. Năm phút, cơm và mì đã rám thì trở mặt. Mười phút, Ngà đã xong bữa tối.
Ngà vào giường với mớ sách.
Một quê hương khác hiện ra trước mắt Ngà. Phim ảnh mật được trình chiếu, những tấm vai oằn lội ruộng, những tay chân văng vãi, những ngày trọng cấm, giọt nước mắt không đủ ướt quan tài, những tấm áo bó sát người dưới cơn mưa, thôn làng bốc khói sau gót chiến tranh, thành phố với nhịp sống át tiếng đạn pháo kích… Cậu Kỳ không chỉ là những két bia nhậu tan tành những ngày phép. Anh Đặng không chỉ là mê gái trốn tàu ở lại thành phố. Anh Long hàng xóm không chỉ là khổ đau vợ bỏ nên đăng lính. Những người lính tai trời ách nước ấy chắc cũng không biết đời mình hay cái chết của mình có ý nghĩa gì, những người dân quê không sao hiểu được số phận. A ha, Ngà tìm thấy Ngà trong khúc phim bí mật ấy dưới hàng chữ của một người xa lạ. Cái hãnh diện là người thua cuộc miền Nam không còn là hãnh diện hão, cái nhố nhăng hỗn loạn của xã hội với club Mỹ và con gái bán bar không còn là điều đáng khinh. Ôi Ngà yêu đất nước yêu thành phố của mình, yêu những truyện nhảm đã đọc, yêu cái mộng mơ ngu xuẩn của tuổi dại khờ, yêu luôn những mặt trái vô luân của xã hội. Không sống thực sao có được những cái xấu, không văn hóa giáo dục sao biết tự sỉ vả tự khinh mình. Ngà tự nở nụ cười trong đêm vắng, ừ, tụi tao đồi trụy, nhưng đố tụi mày đồi trụy được vậy. Một tiếng kêu thống khổ của Phan Nhật Nam, với riêng Ngà, đủ giữ phẩm giá cho người thua cuộc. Nếu mai mốt “chả” còn sống mò qua được bên này mình phải tìm tặng một trăm đô. Đêm với những cuốn sách không còn trống lạnh. Ngà hiểu vì sao mình thờ ơ với rừng văn chương của phương Tây, của Nga của Đức, của văn hóa nhân loại, của “thân phận con người,” của ý thức suy tư trăn trở. Ngà không cần những thứ ấy bởi Ngà cần Ngà. Trời sao mau sáng quá.
***
Ngà đi tà tà vào phòng họp báo Người Việt. Trên bàn đã có đủ những khuôn mặt kêu gọi họp báo. Ngà vốn không tha thiết vào những việc này vì thấy mình bất lực, nhưng Ngà muốn xem mặt tác giả Tiếng Vọng Từ Đáy Vực mà Ngà đã đọc khi mới tới Mỹ, Ngà muốn tìm gặp một người để trao một món quà tự hứa với lòng.
Buổi họp đã bắt đầu. Trên bàn chủ tọa, Nguyễn Chí Thiện “kệ cha bác” lên tiếng. Ông nói dõng dạc, rõ ràng và dứt khoát. Ông dùng chữ chính xác cho điều muốn nói. Ngà nghĩ, những người đứng đắn có thể không thích ông nhưng chắc khó có thể bài bác chỉ trích lời nói hay thái độ của ông. Ngà yên tâm với một người đến từ xứ Bắc, và chợt nhận ra, cái máu phân biệt kỳ thị và nghi kỵ đang chạy, vẫn hằng chạy rần rần trong huyết quản của Ngà.
-Đã có mặt nhà văn Phan Nhật Nam.
Một tiếng nói cất lên, một bóng người đang bước dần vào trong. Hai người trao đổi nho nhỏ với nhau sát bức tường, cách chỗ Ngà đứng vài bước. Không ngăn được tò mò, Ngà khẽ chồm nghiêng đầu qua một bên định nhìn lén người lính ấy. Ngay lập tức cái đầu người ấy nghiêng ra ngó vào mặt Ngà qua vai người đối diện. Bị bắt gặp ngay tại chỗ, Ngà nhe răng cười và lui đầu lại, lòng thầm ngán cho cái nhanh nhạy của ông ta.
Phan Nhật Nam bước lên bục, nói vắn gọn đôi điều rồi bước xuống đi thẳng ra cửa. Ngà lật đật đi theo sau lưng.
Nắng chói mắt so với ánh dịu tối trong phòng họp. Người lính gày gò bước những bước chắc đều, đầu hơi chúi ra trước, không vội vã nhưng cũng không thong thả. Ngà rảo bước theo tới. Chưa kịp đến gần, ông ta quay lại nhìn thẳng vào mặt Ngà, đuôi mắt dài như cười, như tò mò, nét mặt nửa cam chịu nửa thách đố, nửa thờ ơ:
-Cô đi theo tôi có việc gì? Câu hỏi thẳng tuột nhưng không sỗ sàng.
-Dạ để làm quen.
-Làm quen để làm gì?
Ngà không biết miệng mình có há ra, mặt mình có đần ra không với câu hỏi ngắn gọn ấy. Ngà không còn có thể lui bước, cứ lúng búng mà không biết trả lời sao bởi Ngà cũng chả biết làm quen để làm gì. Không lẽ nói tui muốn tặng ông một trăm đồng? Một trăm đồng, dưng không Ngà thấy ngượng. Bao nhiêu trăm có thể mua mạng sống của một người lính, bao nhiêu trăm bù được những lao khổ tù đày, bao nhiêu trăm xoa dịu được đớn đau mất mát của một tuổi thanh xuân một tư cách một lý tưởng đã bị dập vùi chà đạp? Ngà thấy mình thật bôi bác, thật không phải, một lòng quí mến chân thành bỗng chốc hóa điều lố bịch. May quá, Ngà không có sẵn một trăm đồng để có thể làm trò ngu xuẩn. Hình như thấy được sự lúng túng bẽ bàng của Ngà, ông ta nói,
-Thôi được rồi, cô ghi địa chỉ email cho tôi, rồi tôi sẽ liên lạc với cô.
Miệng nói tay móc túi áo vest ra một tấm danh thiếp. Ngà kê tấm danh thiếp lên một cốp xe lấn bấn viết xuống địa chỉ email rồi lật bật trao vào tay người lính ấy. Gật đầu, rồi ông ta lặng lẽ đi tiếp. Ngà cũng lủi vào xe mình lái đi ngay như sợ bị ông ta quay lại túm lấy hỏi thêm một điều gì đó.
Ngà về đến chỗ anh Võ thì bình tĩnh lại. Anh Võ tay ôm đàn miệng ngậm điếu thuốc đang ngồi trước hàng ba, thấy Ngà anh dựng đàn xuống sàn khoát tay chỉ băng ghế gỗ bên cạnh.
-Đi đâu vậy?
-Em mới đi coi họp báo vụ VietWeekly. Anh Võ bật cười khẩy
-Ủa, lại muốn phụ nữ vùng lên nữa à?
-Không phải, đi coi mặt người ta.
-Ai?
-Phan Nhật Nam.
-Sao không nói với anh, anh dẫn tới giới thiệu.
-Nhưng em đâu có muốn được quen nhà văn.
-Vậy tìm gặp người ta làm gì?
Ngà nín thinh, nghĩ xem có nên nói thiệt. Anh Võ chỉ im lặng. Anh hơn Ngà 18 tuổi, có dư kiên nhẫn để chờ Ngà nói hay không nói. Ngà kể cho anh nghe những nhát gừng gập ghềnh khi nãy. Anh Võ bật cười hô hố, nheo mắt nhìn Ngà,
-Làm quen nhà văn mà bị xù, mặt cũng dầy đó chứ.
Câu nói đùa chọc quê làm Ngà bật cười, Ngà thấy vơi bớt dần nỗi bẽ bàng trong lòng. Bây giờ Ngà mới nhớ ra, ông ta không hề cho Ngà số phone hay địa chỉ email. Những phản ứng của ông ta lẹ làng trơn tuột như không cần một chút nghĩ suy. Ai chọn ông đi cãi với Việt Cộng thì cũng sáng mắt đó chứ.
Con Ngầu vác bị xà vào. Chuyện lớn gan đi làm quen mà bị xù lại được đem ra bêu tiếp. Thì còn gì đâu ngoài chuyện tố cáo trêu ghẹo nhau. “Lệ đã đi rồi,” ba năm chung sống, chị đã tìm được điều hạnh phúc hơn được sum vầy cùng anh và bạn hữu dưới ánh đèn vàng võ.
-Tụi nó hỏi tới hỏi lui, anh nói tao liệt rồi, xong, em à.
Xong, và anh mỗi tối ngồi trầm ngâm nơi quán ăn đường số Năm cho đến khi đóng cửa. Có những ngày con Ngầu phải đem xe nê anh về nhà. Ngà chẳng dám nhìn anh vì nỗi cay đắng bốc như hơi ớt hiểm dưới vòi nước nóng. Nhưng anh Võ, anh có biết, dẫu sao chị Lệ cũng là điều tốt đẹp nhất đã đến với anh trong quãng đời cô quạnh mấy mươi năm? Duyên tình, không phải liều mạng thì vững bền, không phải kiên gan thì trốn thoát. Dưng không Ngà tức cười, một người không còn muốn yêu đương thì lại vướng chữ tình, một đứa thèm yêu thì lại cứ lêu bêu mỗi mối tình chỉ kéo được tối đa một năm, còn cái con Ngầu kia, không biết nó muốn làm chồng hay làm vợ… Bóng tối đè dần xuống ba cái tượng trầm ngâm ngó mông vào khoảng tím nhờ trước mặt, trĩu nặng xuống căn mobile home ọp ẹp.
***
Ngà chạy 3 vòng thì tìm thấy một khoảng trống bé tí bên lề đường. Ngó trước, ngoái sau, quay tay lái hết vòng qua trái - de vào được 3 tấc. Đạp thắng quay tay lái hết vòng qua phải, thả cho xe lùi ngay lại. Trái, phải, trái, phải, độ 3 lần thì xe lọt hẳn vào khoảng đất khiêm tốn ấy. Dấn từ từ lên cho đụng nhẹ vào cản xe trước. Lui nhè nhẹ cho chạm hờ vào cản xe sau. Tả xung hữu đột độ mười phút thì đậu xong chiếc xe, na bị sách vở trên lưng băng sân trường vào đến lớp thì đã mất hơn nửa tiếng. Học đại học không chỉ tốn tiền học phí tiền sách vở tiền thẻ đậu xe dù không mấy khi tìm được chỗ đậu trong bãi của nhà trường. Học đại học phải thức khuya chạy bài, dậy sớm tìm chỗ đậu xe, và đi bộ mờ mắt với túi sách vở nặng vài mươi pounds. Những lúc ấy Ngà thèm chuỗi ngày biếng nhác sáng ngủ dậy trễ ra vườn ngửi hương hoa hồng, vào nhà ngâm người vào bồn nước ấm vừa đọc sách vừa nhâm nhi cà phê. Ăn trưa, xay nước trái cây uống rồi đủng đỉnh ra phố đi chơi một vòng trước khi đến sở làm. Ôi, ngày thong thả nay còn đâu.
Nhưng món nợ với Má không trả e không nhắm mắt. Món nợ thiếu học vấn truyền đời, từ những ngày cơ cực thuở ấu thơ cho đến những năm tháng tảo tần vì gia đình và hoàn cảnh của Má đã giao vào tay Ngà. Ở nơi này Ngà có quyền thất học và nghèo khó mà chả sợ bị ai chà đạp, nhưng đã tới lúc phải thanh thỏa. Lời cà khịa của con Lan vang vang bên tai.
Sau những giọt nước mắt mừng vui gặp lại nơi cố hương, sau vài đêm ngủ với nó trên chiếc giường đầy mùi nước đái của đứa con gái một tuổi, Ngà với nó đã cạn niềm vui tái ngộ. Buổi sớm ở Thủ Đức thật êm ả và mát mẻ, Ngà với con Lan ra vườn lan nó gầy trước sân với hàng trăm chậu nhỏ treo tòn teng dưới giàn gỗ mắt cáo. Con Lan không chỉ hãnh diện với căn nhà to đùng khang trang, với thú chơi tao nhã, với cuộc sống rất đầy đủ tiện nghi vật chất và không thiếu những niềm vui xa hoa. Con Lan còn hãnh diện nói cho Ngà hay “Việt kiều tụi bay nhiều đứa nói tiếng Mỹ sai be bét mà cứ bày đặt xổ tiếng Mỹ.”
-????
- Mấy ông thầy bà cô in ra những câu nói của Việt kiều tụi bay rồi chỉ cho biết những lỗi văn phạm và ngữ vựng đầy rẫy. Tao học lớp Anh Văn bằng B xong rồi, nay mai sẽ học luôn bằng C rồi thi Toefl. Mày đừng tưởng cứ ở Mỹ là giỏi tiếng Mỹ hơn tao đâu nha.
Quá sức đúng, và quá sức oan uổng, bởi Ngà có dám sổ ra một chữ Mỹ nào đâu với bạn bè ở Việt Nam. Thôi được, tới xứ học hành mà không học hành khác nào tậu đất rồi bỏ hoang, uổng công Má một đời khắc khoải. Ngà về lại Mỹ lấy thẻ tín dụng đóng tiền đi học lại. Những ngày tháng rong chơi vậy cũng đủ lắm rồi!
Đường vào trường đua có trăm lần thua có một lần huề. Những khi không qua được bài test Ngà thật buồn nản muốn buông tay. Lối học tắt học cho nhanh học bằng thông minh lanh lẹ những năm đầu tới nơi đây chỉ cho những kết quả bề mặt. Giờ đây phải đối diện với cái dốt Ngà nhận ra mình mang một số ảo tưởng về bản thân - gốc gác con nhà tỉnh thành, học sinh Gia Long vân vân… Sự thật này không chắc tổn thương đời sống nhưng rõ ràng nó tổn thương tự ái và lòng hãnh tiến của Ngà, khiến chuyện thi rớt học không qua được một môn nào đó thật khó nuốt. Nhưng Ngà có cách nào hơn là chấp nhận, bởi ăn gian để đủ điểm thì ý nghĩa gì việc học, nhất là việc học đó cần thiết cho tâm hồn của Ngà. Thôi được, cũng lại thôi được, thà học dở ít điểm nhưng ráng học cho xong mảnh bằng, cho xong một ước nguyện, cho xong một bổn phận đối với bản thân còn hơn vì tự ái buông xuôi. Cứ vậy, Ngà đi học đi làm và chẳng còn thì giờ đàn đúm. Con Ngầu không còn lôi kéo Ngà với những đêm hoang bên đàn rượu và thuốc lá. Anh Võ chìm mất giữa biển đời Bôn Sa.
Ngà vào lớp, ông thầy gốc Ấn độ cười cười. Ngà nộp bài viết rồi xuống cuối lớp chọn chỗ trong góc úp mặt xuống bàn thiu thiu ngủ chả nghe thầy giảng điều gì cả.
Hết giờ, Ngà đi ngang bàn giáo sư gật đầu chào. Thầy hỏi “chắc hôm nay bài giảng không thích thú, tôi thấy cô cứ ngủ gật?” “Em chỉ mệt thôi, thưa thầy.” Thầy đâu biết Ngà đã thức suốt đêm để làm cho xong một bài chỉ vài trang giấy, vì cái tật ham chơi đợi nước đến chân mới nhảy. Làm research dù nhỏ hay lớn thì khối lượng tài liệu phải tìm kiếm và sử dụng cũng đều gấp hơn vài mươi lần số trang phải viết. Việc tìm tài liệu, đọc tài liệu, rồi soạn lại để dùng trong bài viết rất tốn thời gian, khoan nói mình có biết muốn nói cái gì trong chủ đề đã đưa ra. Một lớp, rồi một lớp. Cái mệt mỏi cũng mệt mỏi lê theo mình! Ngà chỉ còn biết hoàn tất mỗi mùa 3 lớp, có khi chỉ 1 lớp nếu gặp môn khó. Từng lớp từng lớp, ráng hết sức để nếu không được điểm cao thì cũng đủ điểm vượt qua. Khi khả năng đậu xe song song với lề đường đã khá, Ngà cũng vừa xong chương trình học.
Ngày Ngà ra trường mặc tấm áo đen đội chiếc mũ vuông với chùm tua bỏ qua bên phải thì đã 40 tuổi. Ngà đứng bên vợ chồng em Châu, bên Má vừa qua Mỹ được vài năm, và hai người bạn, nơi một góc thật xa của sân trường. Nắng sáng trải êm trên thảm cỏ mênh mông, bên nỗi mừng vui hãnh diện chợt thấm một nỗi buồn cô quạnh. Ngà vẫn hằng biết mình là một loại người cô lẻ, nhưng tiến được một bước trên bực thang hiểu biết cũng là xa một giòng sông với những gì đang có quanh mình. Cuộc đời cũ còn đó nhưng mình không còn có thể trở lại, cuộc đời mới trước mặt biết có phong phú lên hơn hay sẽ càng thêm lạnh lẽo? Dường như càng biết càng ngại ngần, càng khôn càng thấy mình kém cỏi. Và Ngà vẫn chỉ là một người không cội rễ không một níu kéo buộc ràng ngoại trừ những vấn vương trong tâm tưởng. Nắng bờ sông như màu trang vở cũ, câu thơ Nguyễn Tất Nhiên đọc những ngày mới lớn như úa sậm mắt Ngà.
Ngà nghĩ đến một cuộc đi. Đi tìm hình, tìm cái cô quạnh của đất trời bao la, vì chỉ ở những nơi hoang tịch mới thấy nỗi cô đơn của mình được dung hòa.
Ngà theo đường 395 lên vùng Bishop. Tiếng là đi một mình, thực ra Ngà “đi hôi” theo đoàn săn ảnh của hội dưới Santa Ana. Đi hôi, cứ việc theo đoàn xe của họ, họ ghé đâu dừng đâu thì mình cũng trụ ở đó. Riêng việc ăn uống và phòng ốc phải tự lo, nhưng Bishop Lake đang mùa lạnh, dân cư ít nên việc kiếm chỗ trọ không khó. Chớp mắt, Ngà đã đứng bên hồ nước trong xanh phẳng như gương. Trời tháng 2 dẫu tuyết đã tan nhưng đỉnh núi vẫn trắng xóa và nước trời vẫn lạnh như cắt. Không một làn gió thoảng lay, tiếng cười nói xôn xao của nhóm học viên săn ảnh như những viên sỏi vô hình rơi xuống hồ không một gợn sóng. Ở một góc nào đó, nước nhè nhẹ tuôn chảy mang theo những hoa bọt trắng lặng lờ đầy mặt. Đó có phải hình ảnh của Ngà?
Má rồi cũng đã gặp lại. Gia đình, thì cũng vẫn còn đây. Nhưng Ngà càng thêm cô lẻ, bởi mười mấy năm cách biệt sông đã thêm vạn nhánh đời. Ngà không còn có thể là Ngà xưa cũ nghĩ theo cách Má nghĩ làm theo cách Má làm. Ngà không còn có thể an tâm với văn hóa cội nguồn bởi nó lục đục với những gì Ngà đã thâu tóm vào lòng sau bấy nhiêu năm sống một mình nơi xứ lạ. Dẫu tình thương của Má rộng như cái hồ này, thì khoảng cách của hai tâm hồn cũng chắc như lớp tuyết không tan trên đầu núi, cũng lạnh như sương quanh năm bao phủ mặt hồ. Cái ao ước tưởng như phải đổi hết cả một đời để được gặp lại Má, tìm lại được mái gia đình, bỗng phút chốc như từng sợi tuyết rơi bay bay trong giá lạnh. Ngà nhận ra bây giờ mới thực sự tuyệt lối về. Không tên không tuổi, nỗi buồn như những tảng đá nằm lặng dưới mặt nước, kiên gan chẳng đổi dời và có lẽ không còn có thể đổi dời. Ngà đứng lâu, rất lâu, chả bắt được bức hình nào. Khi đoàn săn ảnh thu dọn, Ngà cũng theo họ ra xe của mình và rồi suốt mấy ngày lẽo đẽo đi với họ Ngà cũng vẫn chỉ cầm máy ảnh làm vì. Lên núi xuống biển, người ta đi đâu cho thanh thỏa nỗi hoang mang?
***
Nhà thờ Dòng Chúa Cứu Thế chỉ là một nhà thờ nhỏ, các buổi lễ không nhiều giáo dân vì phần nhiều họ đi lễ ở nhà thờ của giáo phận. Phía sau nhà thờ là một dãy phòng ốc dành cho quí cha đã về hưu cư trú. Mấy năm trước Ngà thường theo ca đoàn đến đây thâu ba bốn bài hát mỗi tháng dành cho chương trình truyền hình Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp, nhưng nay công việc ấy đã chấm dứt, chỉ còn thỉnh thoảng mới đến hát lễ nhân một dịp gì đó. Dịp này là lễ tạ ơn của quí sơ cho công việc bác ái ở Việt Nam.
Ban thánh ca ngồi bên trái của cung thánh, nhìn xuống thấy chỉ độ 60 người xem lễ, mà có hết hai phần là quí sơ và gia đình. Tuy vậy, niềm thành kính tri ơn tỏa ra trên từng khuôn mặt hiền hòa đơn sơ. Cha chủ lễ còn rất trẻ đang hăng say với một bài giảng. Cha nói tiếng Việt, nhưng là tiếng Việt của những đứa trẻ lớn lên nơi xứ này, âm giọng có phần ngọng nghịu rất dễ thương. Đứng bên cạnh cha là một cha cao nhòng đen thui, có lẽ ở Việt Nam sang? Ngà không biết sao mình bị thu hút bởi nét mặt đen đúa nhưng thanh tú ấy. Miệng cha luôn có một nụ cười an hòa. Ngà nghĩ mặt Cha đẹp như nét mặt Chúa Jésu. Có lúc Ngà thấy như Cha đang nhìn mình cười chúm chím. Ngà hoa mắt hay vì cái nhìn chòng chọc của Ngà đã làm cha phải chú ý? Ca trưởng đã phất tay, cả bọn đứng lên chăm chú vào câu hát.
Khi hiệp lễ có phần đọc lời nguyện bằng Anh ngữ, và ông Cha đen thui đẹp như Chúa Jésu của Ngà đã nói một tràng không vấp váp. Ủa, Ngà thầm ngạc nhiên thú vị cái điều Cha ở Mỹ nói tiếng Việt và Cha ở Việt Nam giỏi tiếng Mỹ. Đi lễ không chú tâm hiệp lễ mà cứ nghĩ bắng nhắng, Ngà tự mắng mình, may chưa hát sai nhịp sai lời. Lễ tan, một sơ đại diện lên nói lời cảm tạ và còn tặng cho mỗi ca viên một món quà nho nhỏ làm vui sau khi đã ân cần mời mọi người ra ngoài dùng bữa. Ngà cất sách nhạc vào giỏ chuẩn bị đi thay bộ áo dài cho đỡ vướng, chung quanh những ca viên khác đang lao xao hỏi thăm Cha Việt Nam.
-Tôi là cha Bách ở Missouri.
Ngà lóng cóng đánh rơi giỏ. Bách, Bách đây mà, sao mãi Ngà chẳng nhận ra? Ngà lật bật bước tới hỏi:
-Cha có nhận ra ai đây không?
-À, tôi thấy rất quen nhưng thật không nhớ tên. Vẫn nụ cười điềm nhiên an hòa, giọng nửa Trung nửa Nam. Đúng là Bách không còn có thể lầm lẫn. Ngà kiễng chân nói nhỏ vào tai Cha,
-Ngà!!!
-À, phải rồi, không kịp nhớ ra. Vẫn cười cười.
Hèn nào Cha nói tiếng Mỹ giỏi. Hèn nào Ngà cứ bị dính mắt vào khuôn mặt ấy. Ngà vào phòng vệ sinh loay hoay với bộ quần áo dài mãi không cởi ra được phải nhờ một bạn giúp. Khi Ngà ra ngoài sân, Cha Bách cũng đã thay một bộ vest đen với cổ trắng cố hữu của linh mục. Linh mục - Bách, Bách… Ngà đứng bên cạnh không biết nói từ chỗ nào cho khoảng cách mấy mươi năm, cho khoảng cách đạo đời như hai bờ vực.
-Ngà vẫn ở chỗ cũ?
-Dạ không, nay Ngà đã dời xuống Westminster, chắc Bách không biết đâu.
-Cũng biết chứ, mình có bà chị ở vùng Brookhust.
-Ngà đã quen cách cũ mà xưng gọi nhau bằng tên, nhưng nay Bách đã là Cha, xin đừng giận Ngà.
-Không sao, cứ xưng gọi như thông thường cũng được.
Bách di di mũi giầy trên nền xi măng, Ngà nghĩ ra Bách đã nhận ra Ngà từ trước. Ngà ngước nhìn Bách, như đoán được câu Ngà sẽ hỏi, Bách thủng thỉnh nói,
-Hồi trước cũng đi nơi này nơi kia, tìm kiếm, nhưng khi đã… từ lúc tìm được… thì thấy rất thanh thản bình an…
Nỗi bồi hồi làm cho Ngà không nghe được trọn câu nói, nhưng Ngà hiểu, Ngà nghĩ mình hiểu, rằng sau nhiều năm tháng tìm kiếm Ngà, tìm kiếm một tâm hồn, giờ đây Bách đã tìm được niềm ủi an nơi Chúa. Là định mệnh đã an bài. Có thật không Bách?
Ngà từ giã Bách ra về, quên cả một lời chúc lành cho ngày mai. Hai bên không hỏi nhau số phone địa chỉ hay hẹn một lời liên lạc. Hiển nhiên định mệnh đã an bài. Có thật là định mệnh, để Ngà gặp lại Bách trong bộ áo chùng?
Ngày ấy Bách là một thanh niên hiền lành trong sáng. Bách phụ trách một đội thiếu nhi thánh thể, mỗi lần lên đồi tôn giáo Ngà thường thấy các em quấn quít bên Bách chơi một trò chơi, học một bài giáo lý. Bách rất đơn sơ và hơi có vẻ rụt rè mỗi khi gặp Ngà nơi lớp Anh Văn dưới hội trường. Thỉnh thoảng lỡ một buổi học, Bách thường ghé qua lều của Ngà hỏi mượn bài. Ngà chả bao giờ nhìn Bách hai lần, trong mắt Ngà Bách là một thanh niên dễ thương nhưng chỉ có vậy.
Cho đến đêm cuối rời đảo. Hùng rủ lên chỗ của Thanh dự tiệc nhậu từ giã nhưng Ngà nại cớ phải thu xếp hành lý để ở nhà. Lều bên của gia đình cũng trống vắng, mọi người ai cũng có một bữa tiệc giã từ, ngay cả mợ cũng theo bố đi chào bè bạn. Còn một mình Ngà lại thấy thoải mái, bởi lòng Ngà ngổn ngang về một ngày mai mơ hồ. Có ai bình tĩnh trước bước đường bất định? Ngà ra sau rửa mặt mũi tay chân.
-Ngà ơi…
Nghe tiếng gọi, Ngà lật đật chạy ra trước hai tay vẫn còn níu hai ống quần nước nhiễu dòng theo ống chân và tóc mai còn dán sát vào má. Bách bước vào trong tay cầm lá thư miệng nói tiếp,-tính nhờ Ngà… Nhưng rồi Bách im bặt. Ngà không cần nghe hết cũng biết nghĩa vụ mặc nhiên của người sắp rời đảo, nhưng Bách chỉ im lặng vẻ sững sờ. Trăng hắt xéo qua khung cửa chéo một vạt lên nét mặt đen đúa của Bách rồi chìm rớt vào đáy mắt, từ đó dội ra một ánh xám bạc hoang liêu dừng trên mặt Ngà. Như mê muội, Bách bước tới hay tai nâng mặt Ngà lên cúi sát xuống. Ngà bất động trong nỗi ngạc nhiên như bị thôi miên. Bách đặt môi lên miệng Ngà, cánh môi nhẹ nhàng hưỡn đãi vờn quanh vành môi của Ngà rồi nhẹ nhàng đẩy bật hai hàm răng. Bách hôn Ngà thắm thiết như đam mê, một nỗi đam mê cuồng lạnh, tay đỡ lưng Ngà xuống tấm phản gỗ. Là ánh trăng hay là nỗi sững sờ của Bách đã thôi miên, Ngà thấy mình bình thản tiếp nhận Bách như tiếp nhận một điều hiển nhiên của sự sống, như tiếp nhận một nguồn suối bình an vào cơ thể mỏng manh. Bách không vồ vập nhưng nỗi thúc bách như không thể cạn dừng, như nước lũ đã tới ghềnh phải đổ xuống. Nỗi đam mê như bao bọc Ngà rồi thâm nhập vào tận cùng xương tủy.
-Ngà, Ngà… Bách đã dừng chuyển động, một giọt nước mắt long lanh nơi khóe. Bách úp mặt vào tóc Ngà, tấm thân hơi run. Bách khẽ nhấc mặt lên nói một điều gì đó, nhưng tâm trí Ngà còn vấn vương với hai vành môi bật răng của mình, cơ thể Ngà còn buốt với một giao tiếp không cuồng nộ nhưng đủ bầm dập. Bách, chúng ta là hai kẻ lạ, lạ hơn cả ánh trăng, điều gì đã xảy ra cho hai đứa? Ngà nằm im với da thịt lâng lâng, đầu óc bảng lảng mò mẫm trên thân thể mình nhớ lại từng chỗ đã xúc chạm. Bách, tiếng gọi mơ hồ như con người của Bách, nhưng cảm giác trên thịt da vẫn như đang rung động dù hai thân xác đã rời nhau. Bách đã bước vào đời Ngà bất ngờ hơn cả một giấc mơ.
Tiếng loa chợt vang lời chào kết thúc buổi phát thanh trong ngày. Bách đứng lên rời rã ngẩn ngơ như kẻ bị ma ám. Ngà thấy mình đã có quần áo trên người dưới lớp chăn mỏng. Rồi Bách vuốt má Ngà khẽ lời từ giã. Nhưng Bách đứng mãi nơi khung cửa lều cho đến khi nghe tiếng người lao xao cuối dốc.
Buổi sáng Ngà rời đảo, Bách len giữa đám đông nắm chặt bàn tay Ngà, đưa vào tay kia hai lá thư, ánh mắt đau đớn bất lực.
-Nhớ liên lạc? Bách nói như khẩn cầu. Đám đông lục đục lao xao không ai để ý đến Ngà, và Ngà đã quay bước như mộng du không biết mình đã nhận được gì để lại gì nơi đảo vắng.
Những ngày mới định cư, khi ổn định Ngà đã nối liên lạc với Bách. Nhưng Bách qua một giấc mơ vẫn là Bách xa lạ, là Bách mà Ngà không nhìn hai lần. Ngà thương cái kỷ niệm đầu đời của mình nhưng Bách không kịp là người Ngà mong tưởng. Khi Ngà gặp lại Bách dường chỉ có sự ngượng ngùng - ngượng vì nỗi hai kẻ xa lạ đã có một lần chập sát vào nhau. Bước chân bên cạnh Bách tựa như hai người đi hai bên bờ vực. Giả Ngà gặp Bách trễ hơn biết đâu đã có thể cùng Bách nắm tay nhau đi dưới hàng cây trong thinh lặng. Biết đâu Ngà đã có thể cùng Bách đứng bên hồ im nghe tiếng thời gian. Nhưng biết Bách có lớn kịp cùng Ngà trên dốc đời, có là chỗ cho Ngà tựa lưng, có là nơi cho Ngà chôn dấu tâm hồn. Cuộc sống như sóng dồn, đẩy tấm thuyền bé ngày một xa khơi qua muôn khúc quanh qua ngàn dòng nước. Ngà và Bách đã dạt khỏi nhau như một giấc mơ tỉnh dậy là quên hết. Mọi sự đều có thể và đều không có thể, trăng còn mãi với thời gian nhưng làm sao để có lại một lần cái màu xám bạc hoang liêu. Gặp lại Bách như gặp lại một mảnh đời thất lạc. Gặp lại Bách như tìm thấy bóng mình của thuở đầu đời. Gặp lại Bách như đã đi hết một vòng của cuộc sống. Ngà nhận ra mình vẫn nhớ bờ môi ấy. Ngà nhận ra mình vẫn nhớ hơi ấm của bàn tay xưa.
Vành môi cũ nay ban lời Chúa. Bàn tay xưa nay mở ra phúc âm. Ta là khởi đầu và cũng là kết thúc. Hết một vòng đời Bách rồi đã đến thiên đường, chỉ còn Ngà đứng trên kỷ niệm xưa nhìn lại tháng năm, thấy quãng đời đã qua chỉ là vết đau dài.
L.N.
*Nguyễn Đình Toàn, Hoa Trên Muôn Cây.
Lênh Đênh
Truyện của Lưu Na.
Tủ Sách T.Vấn & Bạn Hữu
Ấn bản điện tử
2016
©Tác Giả giữ bản quyền
©T.Vấn 2016