1. NHỮNG BÀI THƠ

 

 

“Một tác phẩm thơ dài thực chất là một tổ hợp những bài thơ ngắn.”

E. A. Poe

 

“Tính chất toàn thể của tính chất đoạn rời không thể được đặt trên một điểm nào:

nó đồng thời ở trong cái toàn thể và trong mỗi thành phần.”

P. L.-Labarthe & J.-L. Nancy *)

 

Bài Thơ Trắng Và Một Cái Đỏ Vương Vào

 

Bài thơ trắng từ đầu đến cuối

Và

Có một cái đỏ vương vào

 

Nhà chính trị không gọi đó là thơ

Nhà thơ gọi đó là bài thơ trắng

Nhà lý luận gọi là bài thơ

Nhà phê bình gọi là bài thơ trắng đỏ

Nhà báo gọi là bài thơ trăng trắng đo đỏ

Người đọc gọi là bài thơ trắng có một cái đỏ vương vào.

 

           

Bài Thơ Cái Đẹp Hở

 

Thi sĩ bất ngờ

không phải vì ngực thiếu nữ đẹp

mà vì một thiếu nữ đẹp hở ngực         

 

Làm sao đưa vào thơ

một cái đẹp hở.

 

 

Bài Thơ Bốn Ngón

 

Hôm nay anh chưa đủ năm bài

còn thiếu bài thơ ngón út

đêm tối giăng đầy trang viết

nửa sáng bên kia trái đất em vào khuất

 

Cho nợ

bàn tay thơ khuyết đêm nay

ôm em trong mơ

anh bốn ngón.

 

 

Bài Thơ Dấu Chấm

 

Dấu chấm hết bài rất coi thường dấu chấm hết câu

Nó kiến nghị nhiều lần đòi đổi thay hình dạng

Nhưng đều nhận về lời phản bác

Rằng

Giữa bài và câu

Chưa có định nghĩa róng riết nào về sự khác.

 

Bài Thơ Chân Dài

Cô gái nằm hai chân dài chờ

Anh nghĩ về điều ẩn giấu điều hiển lộ giữa hai

câu thơ vừa viết

Và anh đến với

Bài thơ.

Bài Thơ Sắp Tặng

Một người đi đường đối diện

đã khóc

khi nhận ra bài thơ sắp tặng em lộ hai bàn tay anh

những lời yêu chưa hề có

 

Em

Tay anh giờ trĩu nặng hơn

bởi bài thơ mang thêm nước mắt người khác.

 

 

Bài Thơ Về Nhạc Và Giao Thông Hà Nội

 

Bản nhạc ấy vi phạm luật thơ

một lúng túng dễ gặp trong giao tiếp ứng xử

nghệ thuật ngã năm ngã bảy

                    

Có khi người ta bỏ đi bản nhạc

ấy

Cũng có khi bỏ hẳn           

thơ

(và lập ra thơ khác nhưng đó là chuyện khác)

Thậm chí có khi bỏ ngã năm ngã bảy

(bỏ hết các nghệ thuật cũ lại là rất khác)

 

Ba kinh nghiệm không nên áp dụng cho Hà Nội giao thông.

 

 

Bài Thơ Có Máu Chảy Tất Nhiên

 

Không người nữ nào tạo cảm xúc trong đó

Chàng thi sĩ chỉ nhớ về nam giới đàn ông

Sự hiện diện những người đồng tính luyến ái cũng không       

 

Vắt bài thơ không thấy nước mắt

nhưng máu chảy

tất nhiên.

 

 

Bài Thơ Xe Buýt

 

lại một thiếu nữ bước lên

khuôn ngực cô tuyệt vời vun nở

song chỉ đủ vào thơ một khổ 

 

với bài thơ hoàn chỉnh và

một khổ thơ rời

thi sĩ xuống

bến tới.

 

 

Bài Thơ Thi Pháp

 

Một tứ thơ về tay

Thi sĩ vội vào bàn viết

Thì một tứ thơ nữa chạy đến

 

Không

Thi sĩ đã ngồi bàn

với một tứ thơ dứt khoát trong tay

Bỏ sau lưng không tiếc

tứ thơ khác

(Nếu với phụ nữ -

tất nhiên - chàng đã có cách.)

 

 

Bài Thơ Thời Hậu Chiến

 

Chúng ta đọc thơ về chiến tranh

trong bữa tiệc vui tươi tuyệt đối

trung tâm nghệ thuật hoàn toàn thanh bình

 

Các bài thơ hay vô ngần

là nhờ chủ ngữ gây hấn vị ngữ

nội chiến câu chữ

 

Vậy đấy

Thơ chiến tranh thời hậu chiến.

 

 

Bài Thơ Viên Đạn Mượn

 

Anh được cho mượn một viên đạn

bắn vào những gì phản thi ca

Chỉ được bắn bằng thơ

 

Nhưng anh rất vụng

Nên thà để thơ mình nuôi sống bao điều phản thơ

hơn dùng thơ để bắn

 

Nên suốt đời thơ anh giữ một viên đạn

mượn.

 

 

Bài Thơ Thi Điệu

 

Trong khoảng cách mà trái đất là nhà độc tài

Em cho tai anh làm quen từ vựng tình ái

bằng những bản nhạc bất tử

những lời ca đang trưởng thành

 

Bao giờ chúng ta yêu nhau đến mức âm thanh vô dụng

Trái đất mỉm cười xoa đầu hai đứa con ngỗ ngược

thở trong nhau

 

Ở các sáng tạo mô phỏng tự nhiên

Hàng không

Điện tử

Kiến trúc 

Âm thanh

Khó nhất vẫn là Nhịp điệu

 

Bản trường ca khai sinh

Bộ môn Văn-chương-phỏng-sinh-học

 

Khi chữ im lặng

Giai điệu chưa biết đường lối vào câu thơ

Đứng ngoài giai điệu chờ

Có những giai điệu chết bên các câu thơ sống dở chết dở

 

Anh chờ trong bóng đêm không âm thanh

Giữ cho hơi thở em đều sau những lần dở dang yêu

Thân thể mỗi chúng mình muốn nói tiếp

Qua màn đêm bị giới hạn của hạnh phúc

 

Diễn từ Nobel của nhà thơ già từng bị dự tính thay bằng bản nhạc

Tự chơi piano tay trái

Tay phải điều khiển các bài thơ rải khắp sáu mươi xứ sở

Nay đã gục

Cơn đột quỵ khốc liệt lấy đi của ông tiếng nói

Đó là cái giá của Thi điệu

Thật ra Thi điệu vô giá

Thi sĩ đã không biết và

mặc cả

 

Khi hai nữ đồng tính hôn nhau

ta chỉ thấy Nhịp điệu

Nam giới mà làm điều tương tự

Đề tài được đặt ra

Ngôn ngữ đứng ngoài

Những lúc ấy anh cùng em im lặng

 

Những bài thơ có giới tính hay không

trong khi giới tính tác giả rõ như chim với bướm

Thơ hay 

hiển lộ được chỗ kín 

đúng độc giả của mình

Ở trường ca này

Thi điệu

 

Em

Mình hy sinh một đoạn thơ

để làm mềm nối dính

hai ý niệm khởi thủy thi pháp Platon và Aristote rất cứng nhắc

Sang các đoạn thơ khác

tình chúng mình sẽ ướt

hơn xưa.

 

 

Bài Thơ Tại Sao Thơ?

 

Tại đời chưa đủ thương đau

Tại sông mãi lượn tại cầu mãi cong

Tại em em hết thủy chung

má hồng em nhuốm khăn hồng em phai

Tại anh anh chuộng dặm dài

chân nào để nhớ ngày mai thì về

Tại câu tại chữ làm mê

văn chương nào buộc ai thề với ai

Tại non cao tại sông dài

cao dài ơi có kẻ hoài ngóng trông

Tại đời khôn dại dại khôn

Tại lòng ta mớ bòng bong những vòng

Tại trời vân cẩu u tường

Tại trăng viễn xứ ngăn đường cố quy

Tại hương tại khói có khi

nhà người mượn góc khóc về mẹ cha

Tại kia hoàn vũ bao la

Tại hồn ta nhốt thân ta những ngày

Tại đầu ham bốc lửa say

Tại bàn chân có cánh bay tới trời

Tại người còn ác với người

súng còn có mắt bom rơi sẽ còn

Tại ngã ba tại con đường

Tại sân ga đã cho nương những lần

Tại trang giấy trắng gọi hồn

bao nhiêu câu chữ cùng chôn cũng vừa

Tại ta thắt cổ ta chưa                    

xong rồi đây kiếp sống đùa sống thơ.

 

 

Bài Thơ Về Thơ

 

Bộ trang phục có thể đẹp mà không vừa

Thân hình không biết ngừng đổi dạng

Bao nhiêu bài thơ về thơ

Bao nhiêu chiến bại

 

Thơ của thơ

Sự thủ dâm vĩ đại lành mạnh

Và lành mạnh vĩ đại

Trong hạnh phúc đơn

 

Một câu thơ về thơ

Là một hạt sương ngó về bầu trời

Một tia sáng hướng về mặt trời

Một con suối tìm về biển khơi

Một em bé hát về loài người

 

Bài thơ về thơ

Có điều gì dư thừa

Lõa thể một người đẹp

 

Thơ về thơ

Có những cái chói trong sự chói lọi

Mắt đời thường có khi cần nhắm lại

Sẽ nhìn ra.

 

 

 

2. TÌNH TỰ

 

 

“Giống như một tác phẩm nghệ thuật nhỏ bé,

đoạn thơ rời khi phải hoàn toàn tách ra sẽ khép lại trên chính nó như một con nhím.”

F. Schlegel *)

 

 

 

Máu Tuyết

 

Nếu tuyết có tim

tuyết sẽ có máu

 

Tuyết có máu thì máu tuyết sẽ chảy

khi mùa xuân về

em không còn trong anh nữa

 

Tim tuyết ở đâu

mà dưới thân anh tuyết tan ngập đỏ.

 

 

Đám Mây Tôi Hét

 

Tôi bỗng hét lên

khi nghĩ đến em

rằng tôi hạnh phúc

 

Người và vật

Tất cả vẫn đứng yên hay chuyển động

như trước khi tôi hét

 

Duy có đám mây hồng bay

chợt dừng

 

dừng mãi đó

dù tôi ngưng hét.

 

 

Tướng Vô Danh Trên Mặt Trận Không Tên

 

 

Tất cả

đời tôi đã xong

Chỉ duy nhất còn một việc

nhớ em

 

Nhớ cũng là loại việc trường kỳ kỷ luật

Tất nhiên

Nhớ em là một việc cần kỷ luật và phải trường kỳ

 

Tôi sẽ nhớ em

Trên mặt trận không tên

của viên tướng vô danh.

 

 

Thắc Mắc

 

Anh nhìn lên trời

và cúi xuống đất

để biết tại sao anh lại bỗng nhớ đến em khủng khiếp

 

Anh thấy

trời cũng cúi xuống đất

và đất cũng nhìn lên trời

 

không lẽ cũng

để biết tại sao anh lại bỗng nhớ em đến khủng khiếp.

 

 

Em, Nghệ Thuật Và Đám Đông

 

Tôi nhận ngay ra em trong đám đông

Bức hình nghệ thuật với đủ đầy tiêu chí

 

Vẫn như ở các tấm hình bình thường và một mình

Tiêu chí nghệ thuật và đám đông không làm thay đổi em

 

Mà ngược lại.

 

 

Thơ Tình Toilet

 

Nguyễn Đức Sơn thi bá có thơ tình cầu tiêu

Tạ Ký thi nhơn cũng rứa

Hai thiên đoản thi đáng nhớ

 

Toilet Sài Thành láng boóng

Thơ tình mình không cầu tiêu quê mùa

                         

Ấy gặp lần đầu

lịch lãm nhường trước sau

Đồng lòng cùng đi

Toilet xong

mất nhau

 

Giờ em ở đâu

Ta quẩn quanh

Đây

       thơ

             tình

                    toilet.

 

 

Em Yêu Anh Đến Mức

 

luôn thỏa mãn

tình vô điều kiện

Con mèo vo tròn trong chăn bà lão

 

Chưa từng trao bất kỳ ai ngoài anh nỗi riêng tư nhất

Anh cũng thế

Để làm nên bí mật tình yêu hành tinh này không chứa nổi

Tất cả các ngôi nhà đều cắn lưỡi

 

Anh biết em cần anh thế nào  

Sự phụ thuộc kỳ khôi

Đừng bỏ em như những làn gió

Mặt trời không bao giờ sinh ra từ bờ môi.

 

 

Mỗi Bài Thơ Một Đám Mây Giữ Tạm

 

Những bài thơ anh gửi tặng

em không thể cho vào nhà

chồng con bất tiện

 

tội nghiệp chúng

quanh nóc nhà lúng túng bay

mỗi bài thơ anh

em gửi một đám mây giữ tạm.

 

 

Về Sự Phải Trái Của Miệng

 

Tai trái hỏi tai phải

có đúng là cái miệng nó vừa nói “Em yêu”

 

Tai phải bảo tai trái

giá như miệng cũng có phải trái thì hai ta đỡ biết bao nhiêu.

 

 

Lá Thư Hai Chữ

 

Em đi xa và gửi về lá thư

hai chữ

Chữ đầu nhận quan trọng nhất

Chữ cuối cũng vậy

 

Cuộc tranh luận kéo dài

tới khi em về

Cả hai chữ cùng biến khỏi lá thư

tự khi nào

Chúng ta mừng khôn xiết

không hề biết.

 

 

Một Giây Phút Thôi

 

Những đôi mắt anh trong các tấm hình đều có em

Dễ hiểu là vì anh nghĩ đến em những khi đó

Anh yêu một giây phút nào hãy ngưng nghĩ đến em

để em được biết dù một ai trong mắt anh

khi đó

 

Một giây phút thôi

anh nhé.

 

 

Chuyện Ba Người

 

Sau khi em bỏ tôi

Một người phụ nữ khác đến

 

Chỗ của em bảo nơi này đã có chủ

Người đó mang chỗ của em tìm đến em

trả

Rồi không trở lại

với tôi.

 

 

Đối Thoại Của Tóc

 

Mái tóc dài mượt hỏi bộ ngực căng nở đêm nay chúng mình sẽ đi đâu

 

Bộ ngực khóc

cúi nhìn trái tim

không nói

 

Mái tóc rủ xuống an ủi tôi sẽ che chở đừng buồn

đoạn lén quay sau lưng

lệ rớm.

 

 

Trái Phải Buồn Thương

 

Em đã đi khỏi cuộc tình

Tôi ra đứng hàng hiên đợi nắng

Tay trái cầm tay phải cho đỡ buồn

Nắng đến rồi nắng đi em cũng vậy đi rồi lại đến

Nhưng cho tôi được buồn trong khi đợi

Tay phải đã bớt buồn và đang thương cho tay trái

Đi khỏi rồi em có thấy vậy không.

 

 

Chuyện Tình Di Dân

 

Mở lại những lá thư

ngày ta chưa là nhau

 

Nhiều chữ đỏ mặt

Có những dòng nằm bẹp xuống tận cùng của ngữ nghĩa

Thậm chí vài trang toan tự tử

 

Tôi vội đóng kín cả lại

 

Trở về bàn ăn

em đang chờ

Chúng mình nhai lại các ngày mai về nỗi nhớ quê ở kẻ di dân

Tôi không có lưỡi miệng khác để nhấm nháp

sự xấu hổ của quá khứ

mà có thể em sẽ ghê răng.

 

 

 

3. ÁI ÂN

 

 

 

“Trong những bài thơ viết dưới dạng những đoạn rời,

tính chất toàn thể đa phức không tạo thành cái toàn thể

nhưng làm cho cái toàn thể này tròn đầy;

 toàn thể không là tổng cộng những thành phần

vì toàn thể cũng là sự tách rời và khép lại của thành phần.”

 F. Schlegel *)

 

 

 

 

 

Thi Pháp Trong Thơ Và Văn Hiến Trên Giường

 

Trong thơ

em cởi hết mình

Kể cả những kỹ xảo cuối cùng của thi pháp

 

Trên giường

em kín vô cùng

Bảo toàn dòng văn hiến tới tận từng sợi tóc.

 

 

Trong Công Viên

 

Nơi hai người làm tình

về sau

có pho tượng

ngẫu nhiên ở đó

 

cả hai người đều đã chết

pho tượng đang sống

tất nhiên.

 

 

Ngày Và Đêm Với Chúng Ta

 

Đêm hỏi ngày

để biết anh làm gì những lúc em ngủ

và xem trái tim anh đập liệu có hướng về em

và vân vân

 

Những câu hỏi tương tự

ngày hỏi đêm

 

Không biết hỏi nhau như thế

đêm đến ngày đi

chúng ta chỉ biết chào gặp nhau và làm tình

và hẹn gặp lại

 

 

Nhật Ký Lính Mỹ

 

Những tòa nhà được gọi là chọc trời

thật ra chúng đang làm tình với đất

Anh bật cười

phát hiện sự vô duyên của ngôn từ

 

Để em khóc nấc giữa căn phòng

mình vừa ở trong nhau

anh nhận lệnh lên đường đi Iraq

theo cái hữu ý

từ nhận thức.

 

 

Cái Hôn Để Lại

 

Em đang muốn hôn tiếp

nhưng phải ra đi

Tôi hôn lên cái hôn của em để lại

 

Lần đầu tiên hiểu

về sự độc lập tự do của các bộ phận trong

tâm hồn và thể xác

 

 

Em Có Tình Ngực Em Có Lý

 

Em kêu

đừng làm ngực em đau

 

Ngực em bảo

không sao

 

Em có tình

Ngực em có lý

 

 

Lục Bát Hai Ta

 

Sau cuộc yêu

mỗi người nằm về một hướng

như hai câu lục bát

rời ra

Nào tiếp nha

em câu lục anh câu bát

lại những dòng thơ quấn quít

Hai ta.

 

 

Hôm Ấy Hôm Nay

 

Hôm ấy anh không chạm tay em

Vì ở đó đang có cánh

 

Không nhìn vào mắt em

Nơi đang có lửa

 

Không ngoái nhìn thân thể em

Một dòng sông uốn

 

Và anh có tất cả

Hôm nay

Đôi cánh của tình yêu

Lửa của tình yêu

Dòng sông của tình yêu

 

Tất cả

Cuộn trên anh.

 

 

Ngôn Tình

 

Với những câu chữ em mở mình

khiến anh thức tình hơn các động thái ái ân

 

Ngồi bẹp mớ phim XXX đọc thư

trong những đêm thúc thủ

 

Me-xừ Foucault

(xin lỗi nếu phạm vấn đề riêng tư, nhưng

ông thày đã tịch từ 1984 nên không ngại lắm)

khi viết “Quyền lực con người được thực thi qua ngôn từ”

hẳn cảnh cũng bết

như anh.

 

 

Bộ Ngực Em

 

Em muốn cho anh biết bộ ngực của em

nhưng bộ ngực chưa chịu

và muốn biết về anh

 

Thế là anh và bộ ngực của em được làm quen

tự do tìm hiểu

 

Thế là anh và bộ ngực của em

không cần em

say đắm nhau

 

Tới một ngày bộ ngực bỏ em theo anh

rồi mãi mãi

 

Đó cũng là lỗi lầm của em

Đó cũng là bộ ngực của em.

 

 

Quan Niệm Mới Về Việc Làm Tình Bằng Lưỡi

 

Cuộc yêu đêm qua vắt kiệt cả hai

Người phụ nữ nói cần đi nghỉ sớm

Người đàn ông gật đầu

Và hai người nằm xuống

hạnh phúc

 

Họ nói mãi về những gì xảy ra hai mươi tư giờ trước

Họ nhắc lại tỉ mỉ từng động tác nồng  

chính xác mỗi lời thê thiết

 

Nằm kề bên nhau

họ nói với nhau

không dứt

 

... Tên trộm nghe hết

chợt thấy cần một quan niệm mới về việc

làm - tình - bằng - lưỡi.

 

 

Bàn Tay Chàng Bị Nàng Chặn

 

nơi mép đầu vực sâu

 

kể từ đó

chàng kinh qua biết bao nhiêu vực

không bằng tay.

 

 

Sự Sám Hối Của Một Bàn Tay

 

Khi bàn tay này của tôi chạm lên ô nhỏ da thịt em

bàn tay kia rụt lại

nhắc về lỗi lầm với em trước đây cả hai bàn tay cùng phạm phải

ở đâu đó

có thể em chưa biết

mà cũng có thể em đã biết

từ lâu.

 

 

Cái Lưỡi Ở Hai Người Tình

 

Chúng mình

sau tháng ngày xa

 

Hai cái lưỡi chưa về kịp

Chúng mình vẫn chuyện trò

bằng toàn thân thể còn lại

trong khi chờ hai cái lưỡi

đang về.

 

 

Trên Xe Buýt

 

… Chúng mình ngồi gần

nhưng quá xa để những sợi tóc

tìm đến nhau

 

Chúng mình cùng nhìn những đám mây trời

và thật vô vị chẳng thấy gì ngoài mây

 

Chúng mình nói về thơ

đến nỗi những người bên cạnh đi vào giấc ngủ

 

… Thôi bỏ đó chuyện những lần trước

Suỵt

Chúng mình đang làm tình

hôm nay.

 

 

Tình Mưa

 

chúng tôi làm tình thì mưa lâm râm

 

giọt này cái hôn của tôi khi vừa gặp lại sau hai tuần xa cách cái ôm xiết của em lúc tôi vừa ngồi xuống ghế là giọt kia tôi vuốt mái tóc em làm nên giọt kia nữa em gào gọi tên tôi liên tiếp mấy giọt đây

 

vô vàn giọt trời từ hai thân thể người

cứ thế

ái ân rồi đến lúc ngưng

mưa trời cũng đành tạnh

 

trong khi hai hình hài ngấm nhau

những giọt trời thấm đất.

 

 

Vết Chàm

 

Khi một người không phải là tôi

nhìn thấy nó

 

vết chàm trên người em

đã đỏ lên

xấu hổ.

 

 

Biện Luận

 

Nếu ai cũng ra đường sau các cuộc làm tình

thì mặt đất chứa đầy những bộ phận sinh dục

 

Nhưng không

Trái đất này được hình thành

từ những trái tim

 

Chỉ cần để ý một chút bạn sẽ thấy dưới mỗi bước chân mình

những tiếng đập.

 

 

 

[Trích ghép từ bốn trường ca Thơ thời gian, Thơ sao, Trăm thi điệu, Song sinh]**)

Vancouver, 1/1/2017

Đỗ Quyên

 

 

-----------

*) Dẫn theo Đào Trung Đạo; Thi pháp đoạn rời của René Char, gio-o.com.
**) Một phiên bản khác sẽ in trong tuyển tập “40 năm Thơ Việt hải ngoại”, Văn Việt xuất bản.