Thứ Năm, 24 tháng 12, 2015
Lịch sử bài Thánh ca “Still Nacht” (Silent Night)
VietPress USA (21-12-2015): Mỗi lần đến Lễ Giáng Sinh, khắp thế
giới đều say mê thưởng thức ca khúc bất hũ của nhân loại đã được UNESCO vào
tháng 3 năm 2011 long trọng công nhận là kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể
của toàn nhân loại, đó là ca khúc “SILENT NIGHT” (Đêm Yên lặng).
 |
|
Hình vẽ Lm Josef Mohr và Nhạc sĩ Franz Xaver Gruber đều là
người Áo, đồng tác giả của bài "Stille Nacht" (Silent Night) 1818 |
Ca khúc nầy nguyên gốc bằng tiếng Đức là "STILLE
NACHT” với phần lời gốc do Linh mục Josef Mohr viết bằng
tiếng Đức và phần giai điệu do nghệ sĩ đàn Organ là Franz Xaver Grubersáng
tác năm 1818. Cả hai đồng tác giả nầy đều là người Áo (Austria).
Linh mục Josef Mohr
là một nhà thơ nghiệp dư, đã sáng tác lời “Stille Nacht” từ năm 1816.Nhưng mãi đến mùa Lễ
Vọng Giáng sinh năm 1818, Linh mục Josef Mohr mới tìm được một nhạc sĩ sáng tác
để nhờ viết âm điệu cho những giòng thơ của bài “Stille Nacht” để sẽ trình diễn
trong thánh đường vào đêm 24 rạng sáng ngày 25 tháng 12 năm 1818.
|
|
|
Nhà nguyện Silent-Night tại Oberndorf
|
Theo truyền thống của các thánh đường
Công giáo vào thời trung cổ thì trong các buổi thánh lễ ở nhà thờ chỉ được sử
dụng đàn Phong cầm (Harmonium) cho các ca đoàn khi hát thánh ca mà thôi. Nhưng
điều đáng tiếc là cây đàm Phong cầm duy nhất của nhà thờ Thánh
Nicola-Kirche ở Obendorf thuộc nước Áo do Linh mục Josef Mohr làm cha
xứ đã bị hư vào phút chót nên Linh mục Josef Mohr phải đề nghị Nhạc sĩ
Franz Xaver Gruber soạn phần giai điệu cho đàn Tây ban cầm Guitar.
Ban đầu nhạc sĩ Franz Xaver Gruber
không đồng ý vì ông sợ giáo dân sẽ phản ứng; nhưng vì hoàn cảnh không còn chọn
lựa nào khác hơn bởi cây đàn Phong cầm duy nhất của nhà thờ đã bị hư nên chỉ
trong vài giờ, phần nhạc cho lời thơ “Stille Nacht” đã được nhạc sĩ Franz Xaver
Gruber soan xong cho đàn Guitar.
Ca khúc “Stille
Nacht” với lời bằng tiếng Đức và nhạc hoàn chỉnh vào ngày 24 tháng 12 năm 1818
để trình diễn lần đầu trong thánh lễ mừng Chúa Giáng Sinh khuya 24 rạng sáng
ngày 25-12-1818 tại nhà thờ Thánh Nicola-Kirche vùng Obendorf của nước Áo.
Người ca sĩ duy nhất
hát bài “Stille Nacht” (Đêm Yên lặng) lần đầu trong buổi thánh lễ mừng Chúa
Giáng Sinh khuya 24 rạng sáng ngày 25-12-1818 tại nhà thờ Nicola-Kirche chính
là Linh mục Josef Mohr; với tiếng đệm đàn Guitar hòa tấu êm nhẹ trầm ấm của
chính Linh mục Josef Mohr và cây đàn Guitar của nhạc sĩ Organ người Áo là Franz
Xaver Gruber cùng với ca đoàn nhà thờ hát phụ họa.
|
|
|
Cảnh Phim
"Stille Nacht": Nhạc sĩ Franz Xaver Gruber (do tài tử Markus
von Lingen)
và Lm Josef Mohr (do tài tử Carsten Clemens) |
Lúc đầu, người dự lễ tỏ ra kinh ngạc khi nghe ca khúc được
trình bày với đàn Guitar, nhưng âm thanh và lời ca như một giòng điện truyền
sâu trong tim óc của từng người nghe. Cả cộng đoàn giáo dân im lặng thưởng thức
và khi bài ca với phần đệm đàn Guitars của hai đồng tác giả vừa chấm dứt, cả
nhà thờ đứng dậy với tiếng vỗ tay kéo dài như vô tận. chẳng bao lâu mọi người
bị mê hoặc bởi giai điệu ngọt ngào của bài hát nầy.
Các giáo dân truyền miệng nhau say sưa nói về bài hát tuyệt
vời "Stille Nacht" của đêm Giáng Sinh; Tòa Giám mục hay biết và các
giáo đường, các họ đạo sao chép rồi chẳng mấy chốc bài thánh ca “Stille Nacht”
đã lan ra khắp nước Áo, vượt biên giới đến nước Đức và rồi tràn ngập khắp Châu
Âu.
|
|
|
Tranh cổ vẽ 2 tác
giả của bài hát Stille Nacht (Silent Night) tại nhà bảo tàng:
Lm Josef Mohr (trái) và Franz S. Gruber |
Năm 1859, Đức Giám mục Giáo phận
Florida, Hoa Kỳ là John Freeman Young đã cho ra đời bản dịch tiếng Anh của
thánh ca “Stille Nacht” nầy, và nó trở thành bản được nhiều người
biết đến nhất hiện nay.
Lối 100 năm sau, vào
thời Đệ I Thế Chiến 1914-1918, bản thánh ca “Stille Nacht” và bản tiếng Anh là
“SILENT NIGHT” đã được dịch ra hầu hết các ngôn ngữ ở Châu Âu.
Ca khúc này cũng từng
được hát cùng một lúc bằng tiếng Pháp, tiếng Anh và tiếng Đức trong ngày hưu
chiến đêm Giáng sinh năm 1914 trong Chiến tranh Thế giới lần thứ I, vì đây là
một thánh ca mà các binh sĩ của cả hai bên trong cuộc Thế chiến đều biết và ưa
thích.
Thời Đệ II Thế chiến
1939-1945,
các nhà độc tài như Adolf Hitler của Đức Quốc Xã và Benito
Mussolini của Phát-xít Ý đều say mê bản thánh ca “Stille Nacht” (Silent Night)
nầy.
Cuối Đệ II Thế chiến, bài thánh ca “Stille Nacht” (Silent Night) được dịch ra lối 60 thứ tiếng khác nhau. Và đến nay, mặc dù toàn thế giới chỉ có 196 Quốc gia (kể cả Đài-Loan); nhưng bài thánh ca “Stille Nacht” (Silent Night) đã được dịch ra lối trên 280 loại ngôn ngữ khác nhau, trong đó có dịch ra tiếng Việt Nam do cố Nhạc sĩ Hùng Lân chuyển ngữ dưới tựa đề “ĐÊM THÁNH VÔ CÙNG”
|
|
|
Cảnh trong Phim "Stille
Nacht": Lm Josef Mohr (do tài tử Carsten Clemens), Maria (Janina
Elkin) và Anton
(Manuel Mairhofer) diễn tả khi Lm tập cho những người trong ca đoàn nhà thờ hát bài thánh ca Stille Nacht |
Từ đầu thập niên
1900, Nhà thờ Thánh Nicôla bị lũ lụt tàn phá, thị trấn được dời
lên một nơi an toàn hơn ở thượng nguồn dòng sông, một ngôi nhà thờ mới được xây
dựng bên cạnh một chiếc cầu. Một nhà nguyện nhỏ gọi là
Stille-Nacht-Gedächtniskapelle (Nhà nguyện Tưởng nhớ Ca khúc Đêm
Yên Lặng) được dựng lên ngay tại địa điểm của ngôi nhà thờ cũ bị phá hủy, và
ngôi nhà kế cận được biến thành nhà bảo tàng, quanh năm thu hút du khách đến từ
khắp nơi trên thế giới, nhưng đông nhất vẫn là trong tháng 12.
Mặc dù bản gốc của ca khúc đã bị thất lạc, một bản
viết tay của Linh mục Josef Mohr đã được tìm thấy vào năm 1995, các nhà
nghiên cứu xác định nó thuộc vào khoảng năm 1820. Điều này cho thấy linh mục
Josef Mohr đã viết lời bài hát vào năm 1816 khi ông được phân công đến phụ
trách một nhà thờ hành hương ở Mariapfarr (Áo). Phần nhạc được
sáng tác bởi Nhạc sĩ Franz Xaver Gruber vào năm 1818 tức 2 năm sau khi phần lời
của "Stille Nacht" đã được Linh mục Josef Mohr sáng tác. Đây là bản
cổ nhất, cũng là bản viết tay duy nhất của Linh mục Josef Mohr.
Giai điệu được sáng tác bởi Nhạc sĩ Franz Xaver Gruber chịu ảnh hưởng của âm
nhạc truyền thống tại các vùng nông thôn, phảng phất những nét đặc trưng của
dân ca Áo.
Nói chung các phiên bản hiện nay có
giai điệu được sử dụng thường là chậm, theo lối hát ru, có một chút khác biệt
so với bản nguyên gốc của Nhạc sĩ Franz Xaver Gruber (đặc biệt là ở các dòng
cuối cùng) có tiết tấu linh hoạt, gần như nhạc khiêu vũ. Ngày nay, lời
và giai điệu ca khúc đã được đưa vào phạm vi "Sở hữu công cộng" của
điều luật về tác quyền.
|
|
|
Bài hát cổ được tìm
thấy của Lm Josef Mohr năm 1995
|
Ca khúc vẫn thường được trình diễn
không cần nhạc đệm theo lối “a cappella”. Mặc dù được sáng tác bởi hai
tín hữu Công giáo, bài hát này cũng có một vị trí đặc biệt trong các nhà thờ
thuộc Giáo hội Luther. Người ta tin rằng ca khúc Giáng Sinh này đã được
dịch ra hơn 140 ngôn ngữ chính của các quốc gia trên khắp thế giới, và là một
trong những bài hát được yêu thích nhất mọi thời đại.
Phần chuyển ngữ và đặt tựa tiếng Việt cho bản thánh ca nầy là "ĐÊM THÁNH VÔ CÙNG" do nhạc sĩ Hùng Lân.
Một số quốc gia có nhiều sắc dân và ngôn ngữ khác nhau nên bài "Stille Nacht" mà nay biết nhiều qua tên gọi tiếng Anh là "Silent Night" đã được chuyển dịch ra nhiều ngôn ngữ khác nhau trong cùng một quốc gia đó. Thật sự cho đến nay vẫn chưa có một thống kê nào rõ ràng về đầy đủ các ngôn ngữ đã chuyển dịch bài thánh ca tuyệt vời nhất nầy của nhân loại.
Phần chuyển ngữ và đặt tựa tiếng Việt cho bản thánh ca nầy là "ĐÊM THÁNH VÔ CÙNG" do nhạc sĩ Hùng Lân.
Một số quốc gia có nhiều sắc dân và ngôn ngữ khác nhau nên bài "Stille Nacht" mà nay biết nhiều qua tên gọi tiếng Anh là "Silent Night" đã được chuyển dịch ra nhiều ngôn ngữ khác nhau trong cùng một quốc gia đó. Thật sự cho đến nay vẫn chưa có một thống kê nào rõ ràng về đầy đủ các ngôn ngữ đã chuyển dịch bài thánh ca tuyệt vời nhất nầy của nhân loại.
Trong bài giới thiệu
về bài thánh ca “Stille Nacht” (Silent Night) nầy Hạnh Dương, đã được Nhạc
sĩ Huyền Anh sưu tập giúp một số tài liệu, hình ảnh và các Video Clips
của các ngôn ngữ khác nhau để mời quý đọc giả và thân hữu của VietPress
USA thưởng thức. Có tất cả 20 Video Clips gồm các ngôn ngữ khác nhau
trên khắp thế giới thể hiện bài thánh ca "Stille Nacht" (Silent
Night) và một Video bao gồm 39 thứ ngôn ngữ khác nhau nghe hoài không
chán.
Quý vị và các bạn sẽ nghe ngôn ngữ gốc của bản thánh ca bằng tiếng Đức "Stille Nacht" do các nam ca sĩ nỗi tiếng "King's Singers" trình bày; sẽ nghe bản tiếng Anh của dàn đại hợp xướng Hoàng gia Anh quốc; nghe bản tiếng Mỹ do nữ danh ca Hoa Kỳ Kelly Clarkson hát; nghe bản tiếng Pháp của nữ danh ca Mireille Mathieu, nghe bản tiếng Việt, v.v..
Có một điều chắc chắn quý vị và các bạn ít khi được thưởng thức bản thánh ca "Silent Night" qua giọng ca của các ca sĩ thuộc các quốc gia Hồi giáo như Ả-Rập, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Malaysia, Indonesia... cũng như các bản tiếng Nga, tiếng Trung Hoa, Đại Hàn, Ba Lan, Ukraine, Thái-Lan, Lào, Campuchia, v.v..
Quý vị và các bạn sẽ nghe ngôn ngữ gốc của bản thánh ca bằng tiếng Đức "Stille Nacht" do các nam ca sĩ nỗi tiếng "King's Singers" trình bày; sẽ nghe bản tiếng Anh của dàn đại hợp xướng Hoàng gia Anh quốc; nghe bản tiếng Mỹ do nữ danh ca Hoa Kỳ Kelly Clarkson hát; nghe bản tiếng Pháp của nữ danh ca Mireille Mathieu, nghe bản tiếng Việt, v.v..
Có một điều chắc chắn quý vị và các bạn ít khi được thưởng thức bản thánh ca "Silent Night" qua giọng ca của các ca sĩ thuộc các quốc gia Hồi giáo như Ả-Rập, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Malaysia, Indonesia... cũng như các bản tiếng Nga, tiếng Trung Hoa, Đại Hàn, Ba Lan, Ukraine, Thái-Lan, Lào, Campuchia, v.v..
https://www.youtube.com/watch?v=63Zbqn9-Hdg
The
Georgia Boy Choir - Silent Night
https://www.youtube.com/watch?v=d-GBgEPbVVY
Video 1: Bản nguyên gốc tiếng Đức "Stille Nacht" Ban nhạc "King's Singers" trình diễn https://www.youtube.com/watch?v=MbhxZOOXLvU&feature=youtu.be
Video 1: Bản nguyên gốc tiếng Đức "Stille Nacht" Ban nhạc "King's Singers" trình diễn https://www.youtube.com/watch?v=MbhxZOOXLvU&feature=youtu.be
Video 2: Ban đại hợp xướng Anh
quốc hát Silent Night
https://www.youtube.com/watch?v=8ri2thaAIyA&feature=youtu.be
Video 3: Đêm Thánh Vô
Cùng (tiếng Việt) do
3a : Elvis Phương hát:
https://www.youtube.com/watch?v=fNiaxP_Q1JU
3b :
Video 4: American (tiếng Mỹ) do danh ca Kelly Clarkson hát:
https://www.youtube.com/watch?v=5BRVkgaIcaE&feature=youtu.be
Video 5: France (Pháp) do
danh ca Mireille Mathieu hát
(song ca):
https://www.youtube.com/watch?v=nQMUCtJjJWs&feature=youtu.be
Video 6: Chinese (phụ đề
tiếng Hoa).
https://www.youtube.com/watch?v=upcUrDwx9mo&feature=youtu.be
Video 7: Russian (tiếng Nga):
https://www.youtube.com/watch?v=0yztkImgaCY&feature=youtu.be
Video 9: Arabian (tiếng
Ả-Rập):
https://www.youtube.com/watch?v=mfV_5qibZSM&feature=youtu.be
Video 10: Khmer (tiếng Kampuchia):
https://www.youtube.com/watch?v=ZZeRLWf-sKw&feature=youtu.be
Video 11: Philippino (tiếng
Phi-Luật-Tân):
https://www.youtube.com/watch?v=JbBa1wOjGrk&feature=youtu.be
Video 13: Indonesian (tiếng
Indonesia):
https://www.youtube.com/watch?v=_AdJtD-PO9A
Video 14: Iranian (Farsi)
(tiếng Iran hay còn gọi là Ba-Tư:
https://www.youtube.com/watch?v=njS03C1tnrE&feature=youtu.be
Video 15: Laos (Lào):
https://www.youtube.com/watch?v=0R6Cum3sc9w&feature=youtu.be
Video 16: India (Ấn Độ):
https://www.youtube.com/watch?v=oTM5LMh93-Y&feature=youtu.be
Video 18: Korean (Hàn
quốc):
https://www.youtube.com/watch?v=eE_Xr1QLqko&feature=youtu.be
Video
20: Jews ( Do Thái):
https://www.youtube.com/watch?v=guIsjp13_GU&feature=youtu.be
Video 19: 30 languages
(30
ngôn ngữ khác) gồm:Afrikaans, Albanian,
Arabic, Bataknese, Bulgarian, Catalan, Chinese, Croatian, Czech, Danish,
English, Estonian, Finnish, French, German, Hungarian, Icelandic, Indonesian,
Italian, Japanese, Norwegian, Polish, Romanian, Russian, Serbian, Spanish,
Swedish, Swahili, Ukrainian:
https://www.youtube.com/watch?v=aHuvL3OuMKA&feature=youtu.be