Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- An Nguyễn
- Anatoly Gavrilov
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Siemens
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Han Dang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Poniewozik
- James Stavridis
- Janos Kornai
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Palmer
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter Hansen
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Taras Shevchenko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
CÁC “TAI NẠN VĂN CHƯƠNG” (39): “VÀO ĐỜI” (10)
(5/7/1963. Báo “Văn nghệ”, s. 10: Nguyễn Đình Thi: Cần phê bình rất nghiêm khắc quyển truyện “Vào đời”:
Tôi phải thú thật là tôi đã đọc quyển truyện “Vào đời” của Hà Minh Tuân một cách chật vật. Quyển truyện khá dày, mà những trang sách viết sơ sài và bằng phẳng cứ như đẩy người đọc ra. Tác giả cố thêu dệt nhiều tình tiết éo le, gai góc, pha vào truyện những chất “lâm ly hấp dẫn”, thì lại càng làm cho người đọc phát ngán và bực bội.
Nhưng, “Vào đời” không chỉ là một quyển truyện viết kém cỏi. Đúng như nhiều báo chí đã phê bình, đó là một quyển sách mang nội dung xấu, có hại.
“Vào đời” kể chuyện cô Sen, một nữ học sinh con một gia đình viên chức ở Hà Nội, bị cha mẹ tham danh tham tiền, ép gả cho một người nhiều tuổi. Cô bèn bỏ nhà, đi làm ở một công trường. Cô không quen làm việc chân tay vất vả, rồi lại bị hai tên lưu manh đón đường hãm hiếp có mang. May gặp Hiếu, một đại đội trưởng phục viên, đem lòng yêu, che chở. Hai người lấy nhau, nhưng Hiếu bất mãn với cải cách ruộng đất, với mọi chính sách, và sa đọa dần về tư tưởng, sinh hoạt và về chính trị. Cuối cùng Hiếu bị trừng phạt, và bắt đầu tỉnh ngộ. Trong hoàn cảnh đau khổ ấy, cô Sen được Trần Lưu, bí thư chi đoàn thanh niên, vốn thầm yêu cô, ra sức giúp đỡ. Sống với những người công nhân như bác Biền, chị Bổn, cô dần chính chắn lên và được đi học nghề cơ khí, rồi trở thành chiến sĩ thi đua trong nhà máy.
Nếu ta lướt nhanh hoặc đọc theo lối “cóc nhảy” để biết qua đầu đuôi câu chuyện, thì tưởng chừng không có vấn đề gì lắm. Hơn nữa tác giả “Vào đời” còn cẩn thận “quy thành phần” cho các nhân vật của mình: bao nhiêu nhân vật mà tác giả muốn nêu thành “tích cực” đều là gốc công nhân hoặc bần cố nông, những nhân vật tiêu cực dao động, bất mãn là gốc tiểu tư sản, còn bọn xấu là những tên lưu manh ngụy quân cũ lẻn lút trá hình. Có lẽ chỉ có mấy cán bộ “quan liêu” trong truyện là chưa được tác giả kể rõ nguồn gốc. Song mặc dù câu chuyện và các nhân vật trong “Vào đời” đã được sắp xếp rào đón như vậy, người đọc vẫn thấy từ những trang sách vẩn lên nhiều chất độc tư tưởng nguy hại. Những tư tưởng lệch lạc và xấu ấy toát ra từ toàn bộ bức tranh xã hội trong quyển “Vào đời”, cũng như từ nhiều nét chi tiết rải rác, có chi tiết lắp đi lắp lại, có chi tiết đưa ra tùy tiện, chẳng dính dáng gì đến cốt truyện. Nội dung tư tưởng xấu ấy toát ra từ cách nhìn và thái độ của tác giả đối với những sự việc và con người, nó cũng toát ra từ những mơ tưởng, những tình cảm sặc mùi cá nhân chủ nghĩa.
Nhìn vào bức tranh xã hội trong truyện “Vào đời”, ta có cảm tưởng như tác giả đã chui vào một đống rác bên đường, khuấy tung lên mà lại bảo rằng đó là hình ảnh của đời sống xã hội ta. Thời gian trong truyện là những năm 1956-57 đến 1960. Đó là thời kỳ xã hội ta có những biến chuyển cách mạng to lớn và sâu sắc. Cải cách ruộng đất đã hoàn thành làm thay đổi hoàn toàn cuộc sống của hàng chục triệu nông dân lao động. Từ một đất nước bị chiến tranh tàn phá kiệt quệ, chúng ta đã vượt qua trăm nghìn khó khăn, làm mọc lên những công trường nhà máy mới đầu tiên. Đồng thời, một phong trào cách mạng sôi nổi đã diễn ra, đấu tranh cải tạo giai cấp tư sản ở thành thị, và hợp tác hóa nông thôn, xóa bỏ nạn bóc lột, làm thay đổi toàn bộ cơ cấu của xã hội, tạo ra những quan hệ mới giữa người với người. Nhưng trong “Vào đời” người ta không hề thấy phản ánh những sự thật to lớn ấy. Trái lại, cuốn truyện đã mô tả bừa bãi cảnh sống ở công trường nhà máy thành một nơi hỗn độn, bọn lưu manh ngang nhiên hoành hành, tác quái, cán bộ lãnh đạo thì “quan liêu” cả loạt, còn một số công nhân bất mãn bị bọn lưu manh khích động phá phách, tất cả tạo thành một cảnh sống rối ren đầy những tai nạn bất trắc, úp chụp lên bước vào đời chìm nổi ai oán của một cô gái yếu ớt.
Vẽ ra bức tranh xã hội nặng nền ấy, quyển truyện “Vào đời” đã trình bày những sự kiện cách mạng theo con mắt nhìn nhiều lúc rối loạn, thậm chí xoay ngược hẳn lại tốt hóa thành xấu, xấu hóa thành tốt. Đối với những thắng lợi to lớn của cải cách ruộng đất, những nhân vật lưu manh và nhân vật Hiếu thở ra toàn giọng hằn học cực kỳ phản động, nhưng tác giả “Vào đời” không sao phê phán nổi, trái lại còn cố “thông cảm” với những “dằn vặt” của Hiếu, và cố miêu tả rằng Hiếu sở dĩ sa ngã, phần chính là vì cải cách ruộng đất có sai lầm. Đối với việc cải tiến quản lý xí nghiệp, quyển truyện “Vào đời” đã miêu tả thành ra tình hình cả một loạt cán bộ lãnh đạo nhà máy, từ giám đốc đến trưởng phòng tổ chức, trưởng phòng kỹ thuật đều “quan liêu” tồi tệ, và đem công nhân đấu tranh với cả loạt cán bộ ấy. Đây là một cách nhìn bóp mép rất độc hại, chĩa mũi nhọn căm ghét vào cán bộ mà tác giả cho là “quan liêu”, cách nhìn này hoàn toàn không có gì phù hợp với việc tiến hành cải tiến quản lý xí nghiệp của ta. Đối với đời sống hàng ngày của nhân dân, truyện “Vào đời” khi thì qua nhân vật xấu, khi thì qua cả miệng nhân vật mà tác giả nêu lên là “tích cực”, đã đưa ra những lời phàn nàn, chỉ trích bực dọc những khó khăn thiếu thốn về ăn, ở, mua bán, trật tự công cộng, v.v., không những vậy, còn đưa ra những lời mỉa mai chỉ trích nhiều cơ quan báo chí, tuyên truyền, mậu dịch, hợp tác xã, công an, v.v.
Về mặt nhận thức và quan điểm của cuốn “Vào đời” đối với những vấn đề chính sách lớn thì như vậy, còn về mặt nhân sinh quan, đạo đức và tình cảm thì sao? Đối với lao động, cuốn “Vào đời” đã miêu tả một số cảnh làm việc ở công trường nhà máy, để minh họa là lao động đã rèn luyện dần cô Sen. Nhưng những cảnh lao động trong truyện mới là cảnh chụp ảnh nhạt nhẽo từ bên ngoài, còn khi tác giả đi vào miêu tả tâm trạng của Sen trong bước đầu tập gánh thì người ta thấy lao động chân tay thật ghê gớm đáng hãi hùng. Miêu tả tình yêu và quan hệ nam nữ, nhiều trang trong cuốn “Vào đời” sặc một mùi khó chịu: đó là những chuyện xác thịt khêu gợi úp mở trong một thứ ánh sáng xanh mờ “huyền ảo”, đó là những cách yêu “mã thượng”, hoặc cách “theo đuổi” lãng mạn song thực ra coi người đàn bà như đồ chơi, đó là cái kết thúc lửng lơ, phân vân trong tình cảm của cô Sen giữa một bên là Hiếu một bên là Trần Lưu. Thêm vào đấy, những cảnh ăn uống chơi bời, chưa kể những thứ “triết lý” hưởng lạc thô bỉ của mấy tên lưu manh mà tác giả bê nguyên vào trang giấy, không cần ngượng cho ngòi bút. Những tình cảm lãng mạn ủy mị lối tiểu tư sản pha lẫn với một chủ nghĩa cá nhân tư sản đầy thèm muốn tàn bạo và vẩn đục được xoa vuốt, tô điểm cho có một vẻ “đẹp lý tưởng”, nhưng đã gây ra một phản ứng rất khó chịu trong người đọc. Tuy nhiên, trong những tâm hồn còn non dại, những thứ chất “hấp dẫn” ấy có thể tác hại không ít.
Tôi không muốn đi nhiều vào phần “nghệ thuật” của cuốn “Vào đời”. Theo tôi, tác giả “Vào đời” hình như luôn luôn cố làm sao cho truyện khỏi sơ lược, cho nên đã từ một ý định trước rất sai lệch mà chắp vá đủ thứ chi tiết và hiện tượng, lượm lặt lung tung. Vì vậy, người ta thấy một cách miêu tả vừa “tự nhiên chủ nghĩa” rất nặng, lại vừa cường điệu giả tạo và công thức.
Vì sao tác giả “Vào đời” đã rơi vào một kết quả nguy hiểm và thảm hại như vậy? Có bạn cho rằng vì bàn tay nghệ thuật của người viết non yếu, khác nào người phù thủy thả âm binh ra rồi bị âm binh quật ngã. Có bạn cho rằng vì tác giả “Vào đời” còn nghèo vốn sống, thiếu hiểu biết về thực tế ở công trường nhà máy, đi lượm lặt một mớ “tài liệu” sống sít và méo mó rồi về chắp vá vội vàng bừa bãi, và còn bịa đặt thêm thắt vào sao cho lắt léo để “chống sơ lược” cho nên ra vậy. Theo tôi, hai điều trên đây đều có cả, nhưng nguyên nhân chính vẫn là ở tư tưởng lệch lạc nghiêm trọng của tác giả. Nội dung tư tưởng của cuốn “Vào đời” có những nhân tố khá phức tạp. Một mặt, đây đó trong truyện, ta cũng thấy những câu thuyết lý về cái tốt của đời sống chúng ta, có khi là nhân vật thuyết lý, có khi chính tác giả đứng ra thuyết lý ngay giữa câu truyện. Nhưng một số câu thuyết lý trừu tượng ấy đã bị chìm ngập trong một luồng tư tưởng xấu biểu hiện thành những hình tượng cay độc, những lời nói gai ngạnh, những ý nghĩ tình cảm hằn học, có lúc nổi lên phá phách, có lúc chán nản, yếu hèn, có lúc thèm muốn đòi hỏi. Trong luồng tư tưởng xấu này đầy rẫy những tình cảm bạc nhược, dao động, tự xoa vuốt mình, sợ lao động, sợ những khó khăn gian khổ của cách mạng, những tình cảm ấy quyện chặt với một chủ nghĩa cá nhân đòi hỏi hưởng thụ một cách gắt gao, tàn nhẫn. Trên cái miếng đất tư tưởng như vậy đã mọc lên những “quan điểm” những luận điệu rất xấu bắt nguồn từ các giai cấp bóc lột bị đánh đổ, nhìn vào cải cách ruộng đất, nhìn vào công việc cải tạo xã hội của Đảng một cách hằn học. Cách nhìn này vin vào những khó khăn hoặc khuyết điểm tạm thời trong đời sống mà thổi phồng lên, lu loa, chỉ trích, và đặc biệt căm ghét cán bộ mà nó cho là một bọn “quan liêu”. Luồng tư tưởng xấu này biểu hiện rải rác trong khắp truyện “Vào đời” và khá tập trung trong nhân vật Hiếu, mà tác giả “Vào đời” trình bày là một con người tốt, lỡ bước sa ngã, nhưng đáng thương, đáng phàn nàn, và vẫn còn khía đáng yêu. Nhưng thật ra trong “Vào đời” nhân vật Hiếu đã đóng vai trò phá hoại và làm cái loa cho các giai cấp bóc lột phản động. Ngay những nhân vật mà tác giả muốn nêu lên là “tích cực” như Trần Lưu, thì cũng để lại một ấn tượng vô duyên, có lúc lố lăng buồn cười, luôn vuốt đuôi bọn xấu, nhìn cán bộ lãnh đạo một cách lệch lạc, và tự cho mình có quyền chỉ trích lung tung mọi việc.
***
Với nội dung như vậy, cuốn “Vào đời” in ra, đã bị dư luận lên án là đích đáng.
Ban biên tập nhà xuất bản Văn học (cũ) cho in ra quyển sách này, đã phạm khuyết điểm nặng đối với nhân dân và đối với sự ủy thác của Hội nhà văn.
Tuần báo “Văn nghệ”, đáng lẽ phải phân tích phê phán quyển sách này một cách kịp thời và nghiêm khắc, thì chưa làm được nhiệm vụ chiến đấu của mình một cách nghiêm chỉnh và đúng mức. Báo “Nhân dân” đã nhận xét và nhắc nhở điều đó rất chính xác. Ban biên tập tuần báo “Văn nghệ” chúng tôi xin chân thành tiếp thụ sự phê bình của báo Đảng.
Trong lúc nhiều nhà văn ta, phấn khởi với những thành tích tốt đẹp của văn học mấy năm vừa rồi, đang hăm hở đi vào các mặt của đời sống để chuẩn bị viết những tác phẩm mới tốt hơn, hay hơn trước, thì cuốn “Vào đời” như một luồng khói độc trong bầu không khí trong lành của văn học. Cần phải đấu tranh không khoan nhượng, phê bình rất nghiêm khắc quyển sách có hại này để tẩy rửa những chất độc của nó, làm cho sự sáng tác văn học của ta càng trong trẻo lành mạnh hơn.
Qua việc phê bình quyển “Vào đời”, chúng ta càng thấy rõ hơn trách nhiệm cao quý của người viết văn dưới chế độ ta. Muốn viết được tác phẩm có ích và giá trị, người viết văn không thể có con đường nào khác là phải trau dồi cho mình một lập trường cách mạng vững chắc, phải có một tâm hồn trong sáng để có thể nhìn đúng sự thật, phải bền bỉ và thực sự lăn mình vào đời sống cách mạng của quần chúng, và phải viết thận trọng, công phu, với ý thức trách nhiệm rất cao về từng dòng chữ mà mình gửi đến bạn đọc.
Anh Hà Minh Tuân, tác giả “Vào đời” đã không làm như vậy. Quyển sách của anh mang một nội dung tư tưởng xấu và vẩn đục, lại viết một cách cẩu thả tùy tiện. Mong anh rút được bài học thấm thía để sửa chữa và tiến bộ.
NGUYỄN ĐÌNH THI
● Nguồn:
Văn nghệ, Hà Nội, s. 10 (5.7.1963), tr. 17, 19.
05/7/1963: báo “Văn nghệ”, s. 10: Tự phê bình của Ban biên tập Nhà xuất bản Văn học (cũ):
Cuốn “Vào đời” của Hà Minh Tuân vừa phát hành thì đã có nhiều ý kiến phê phán nghiêm khắc nội dung tư tưởng và tác dụng xấu của nó, qua sự phát biểu trực tiếp của các bạn đọc và qua báo chí. Chúng tôi làm công tác biên tập của Nhà xuất bản Văn học (cũ), có trách nhiệm về việc cho ấn hành cuốn sách, được sự phê phán nói trên, đã nhân dịp này kiểm điểm lại những thiếu sót nghiêm trọng của chúng tôi.
Đọc lại cuốn “Vào đời”, chúng tôi nhận thấy cuốn sách đã phản ánh thực tế một cách xuyên tạc. Tác giả đã lượm lặt, chắp vá dồn cục lại thổi phồng lên một số hiện tượng xấu có tính chất lẻ tẻ và tạm thời, xảy ra trong thời gian của sự việc kể trong truyện ở các xí nghiệp, công trường và thủ đô Hà Nội, làm cho người đọc có ấn tượng một bức tranh toàn bộ nặng nề u ám về đời sống của xã hội ta hồi bấy giờ. Qua những đoạn mô tả, những câu đối thoại, tác giả đã để cho bọn xấu ngang nhiên chửi bới, đả kích vào chế độ, trong khi đó thì những nhân vật gọi là tích cực lại chỉ có những lời giải thích suông, nhưng câu thuyết lý dài dòng yếu ớt và thường là bỏ qua không đập lại chúng.
Có những lúc, cách nhìn hiện thực của tác giả và của bọn xấu lại giống nhau.
Tác giả đã thêu dệt ra một câu chuyện chống quan liêu mà việc chống “quan liêu” đó lại là do bọn lưu manh và phản động gây ra được chi bộ nhà máy và cả cấp trên nữa đồng ý.
Qua những nhân vật phản động và cả những nhân vật tốt, nhiều vấn đề đã được đưa ra và bị bóp méo. Cải cách ruộng đất, quản lý dân chủ, cải thiện đời sống, mậu dịch, công an, tuyên truyền, báo chí… đã bị chỉ trích hằn học hoặc cay chua.
“Vào đời” rõ ràng đã bộc lộ những tư tưởng xấu, những quan điểm rất trái ngược với quan điểm của Đảng và nhân dân ta.
Chúng tôi nhận thấy, với một nội dung tư tưởng như vậy, cuốn “Vào đời” có thể đã gây ra những ảnh hưởng xấu trong bạn đọc, nhất là trong bạn đọc thanh niên hiện đang hăng hái tham gia xây dựng đất nước. Các báo chí đã phân tích kỹ những lệch lạc nghiêm trọng của quyển sách, làm chúng tôi thấy rõ khuyết điểm trong công tác biên tập của chúng tôi. Do lập trường tư tưởng không vững, do trình độ nhận định thiếu sót mơ hồ, do tinh thần trách nhiệm còn kém, chúng tôi đã cho in một cuốn sách có những lệch lạc nghiêm trọng về tư tưởng. Dư luận độc giả và báo chí đã vạch rõ cho chúng tôi thấy điều đó. Và đó là một kinh nghiệm quý báu mà chúng tôi cần phải nghiêm chỉnh rút ra, để cải tiến công tác biên tập được tốt hơn.
BAN BIÊN TẬP
Nhà xuất bản Văn học (cũ)
● Nguồn:
Văn nghệ, Hà Nội, s. 10 (5.7.1963), tr. 17.
5/7/1963. Báo “Thống nhất”, s. 315: Phạm Hữu Tùng: Đọc sách: “Vào đời” của Hà Minh Tuân (Nxb. Văn học):
“Vào đời” không phải là một quyển sách trực tiếp nói về cuộc đấu tranh thống nhất đất nước hay là nói riêng về những cán bộ miền Nam tham gia xây dựng miền Bắc, nhưng không phải vì thế mà nó không dính dáng gì đến sự nghiệp đấu tranh cho thống nhất. Nó nói về những con người hiện tại trên miền Bắc mà những người này dù muốn dù không cũng đang mang một sứ mệnh làm hậu thuẫn cho cuộc đấu tranh quyết liệt của 14 triệu đồng bào miền Nam chống lại nạn xâm lược của đế quốc Mỹ và bọn tay chân của chúng, giải phóng miền Nam Việt Nam. Sự hậu thuẫn đó biểu hiện trong sự nỗ lực của từng người và những kết quả của miền Bắc đạt được trong quá trình khắc phục khó khăn đẩy mạnh sự nghiệp kiến thiết miền Bắc tiến nhanh tiến mạnh tiến vững chắc. Những lời của giáo sư Nguyễn Văn Hiếu, tổng thư ký Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam phát biểu trong dịp đi thăm miền Bắc tháng 10 năm rồi cho chúng ta thấy rằng đồng bào miền Nam rất thông hiểu tính chất của những khó khăn mà miền Bắc phải trải qua để tiến lên CNXH, và đánh giá rất cao những kết quả mà miền Bắc đã đạt được, xem đó là chỗ dựa tinh thần và là nguồn tin tưởng quý báu nhất.
“Vào đời” đã phản ánh một tình hình khác hẳn mặc dù chừng như trong truyện, mọi việc rồi đều kết thúc tốt đẹp cả. Cô Sen, một cô gái Hà Nội, nhân vật chính trong truyện, bước vào đời, gặp một số khó khăn, tai nạn, rồi qua đấu tranh bản thân, với quyết tâm của một “đoàn viên thanh niên”, cô đã trở thành công nhân ưu tú, chiến sĩ thi đua, được biểu dương trên mặt báo. Nhà máy cơ khí nơi cô làm việc, qua cuộc đấu tranh của những phần tử “tiến bộ” đã đả phá thắng lợi tệ “quan liêu”, đã tiến lên một không khí thi đua hừng hực. Những phần tử lạc hậu, phá hoại, bị vạch mặt và bị trừng trị; tình yêu trong trắng nảy nở. Thế nếu không bảo là tốt đẹp thì còn đòi hỏi những gì nữa?
Tác giả có vẻ nắm rất vững thực tế. Sau những phút hoang mang dao động có ngay liều thuốc trợ lực cho Sen. Vừa vươn lên, gặp trở lực dập xuống, đã có cốt cán nâng đỡ. Bên cạnh những nhân vật thoái hóa có mặt những phần tử lập trường kiên định để khống chế sự tác hại. Và khi cuộc đấu tranh lên đến cao trào thì sức mạnh của tập thể, của chính nghĩa được tăng cường bằng sự có mặt của bộ trưởng, của đại diện thành ủy, của phái viên “Trung ương”.
Nhưng đó chỉ là cái sườn giả định. Cái chính là những gì tác giả muốn vẽ, muốn tả, muốn nói với người đọc đã bộc lộ một cái nhìn sai lệch đối với thực tế nếu không muốn nói là có ác ý. Không kể những nhân vật mà tác giả đã “chịu” là xấu như Mai, cảnh sát ngụy lộn sòng làm bộ đội chuyển ngành, cùng với Song, một tên lưu manh khác, cưỡng hiếp cô Sen đến mang thai, như Hiếu, một đại đội trưởng chuyển ngành, bất mãn cao độ, lúc nào cũng có cớ để đả kích lãnh đạo, chính sách, còn những nhân vật tiêu biểu cho bộ phận tiên tiến của giai cấp công nhân ở một nhà máy thuộc hạng lớn của miền Bắc mà tác giả vẽ ra thì thế nào? Có thể nói là chẳng anh nào ra làm sao cả.
Cả quyển sách 330 trang, muốn giở tìm những nét gọi là tốt đẹp của những con người “mới” đó thực là khó. Hãy xem ta có thể tự hào với những người nào và học tập ở họ những gì. Trần Lưu, bí thư đoàn thanh niên, thì tính tình quá thẳng, quá “triệt để” đến vụng về, càng sửa chữa càng “thẳng băng, cứng cỏi” đến trở nên “hắc và thô lỗ”. Anh sính nói chữ và hăng hái đi “xây dựng” quần chúng và được quần chúng… đánh cho sưng mồm sưng mắt hoặc rút dao định đâm anh. Rồi bác Biền, bí thư chi bộ, ông Hán, tân giám đốc có tác phong “sâu sát”, không thấy lãnh đạo hay ho như thế nào, chỉ thấy rõ nhất cái tác dụng lãnh đạo của bộ hai này trong lúc cùng với bí thư chi đoàn phê phán chuyện ngoài nhà máy và toàn là phê phán bố láo, xuyên tạc, phát ngôn hộ tác giả. “Không họp thì không dân chủ mà họp nhiều cũng khổ”, − đó là lời than thở của ông tân giám đốc gọi là có tác phong sâu sát! Nghe thế người ta đâm ra ái ngại cho ông ấy và cho nhà máy có được một ông như thế về lãnh đạo.
Điểm qua những nhân vật “chính phái” của truyện, người ta tự hỏi có phải đó là những phần tử tiên tiến nhất trong giai cấp công nhân mà tác giả đã phát hiện được trong giai đoạn diễn biến câu chuyện này chăng?
Bây giờ nói đến bước đi của cô Sen, một cuộc “vào đời” “tiêu biểu”. Không thể dùng chữ nào khác hơn “tiêu biểu” (tất nhiên cần hiểu đây là tiêu biểu theo cách trình bày của tác giả), bởi vì cô xuất thân từ một gia đình phi lao động và kết thúc cuộc vào đời bằng một “thắng lợi” đầy vinh quang, chiến sĩ thi đua năm 1960, năm 1961 lập kỷ lục mới về tiện. Cả một lớp thanh niên đang chuẩn bị “vào đời” sẽ tìm ở Sen cái lẽ gì để an tâm, tin tưởng, kiên định ý chí và hăm hở bước đi. Miền Nam cũng cần có những “mẫu đời” tươi sáng như thế nào để giải thích cái lẽ chiến đấu sống còn hiện tại, và miền Nam sẽ tìm thấy nguồn hy vọng gì ở đời Sen? Các báo khác đã nói về Sen khá nhiều. Cái vinh quang sao mà chua xót, miễn cưỡng, giả tạo! Người ta đâm ngờ cả những danh vị chiến sĩ thi đua, anh hùng lao động. Phải chăng để đi đến đó là phải qua những mất mát không gì đền bù được nữa? Bị hiếp, rồi rơi vào tay một anh chồng sa đọa, phải trốn giấu gia đình để được đi lao động, rồi chết con giữa lúc đi dự hội nghị những người lao động XHCN! Trong khi đó thì đoàn thanh niên, chi bộ đảng không có việc gì khác hơn để làm ngoài việc hùng hục đánh con ma “quan liêu”, còn bọn lưu manh, thoái hóa, phá hoại thì ung dung tác ma tác quái suốt 5 năm trời, muốn chửi gì thì chửi, muốn đánh ai thì đánh, cho đến khi – may mắn làm sao! – công an vớ được chúng trong một lần giả đại tá, trung tá trong quân đội thường trực đi làm tiền phụ nữ (!)
Động cơ, trường hợp vào đời của Sen nó cao quý, đẹp đẽ như thế nào để cho người ta học tập? Học sinh lớp 8, bị bố mẹ ép lấy một lão bác sĩ tư tuổi đáng bố, phải trốn nhà ra đi, và không có lối nào khác phải vào làm phu gánh vữa ở công trường! Gánh đến bã người ra, rập cả vai, đến rã rời cơ thể, ngã qụy dưới gánh vữa. Thế là lớp ngóp quay về nhà, định van lạy bố mẹ để xin tha, hầu trở lại con đường đi học, lên đại học, ra bác sĩ, giáo sư. Lại “may thay”, nhờ nghe tiếng bố thét trong nhà mà khiếp đảm, chạy ù về công trường, trở về với cái đòn gánh nó cắn sâu vào da thịt. Đó là “cuộc đời” mà Hà Minh Tuân đưa ra cho lớp thanh niên sắp vào đời để nói lên tiếng nói của anh: “Đó, các anh xem, có đẹp không?”
Thử hỏi trong số hàng vạn chiến sĩ thi đua của miền Bắc xuất hiện từ 1955 đến nay có được bao nhiêu số phận như thế? Hay là tác giả đã nhặt ở đây một mảnh, ở kia một mảnh rất vụn vặt để chắp lại thành hình người rồi dùng thủ xảo để điển hình hóa nó?
Trong “Vào đời” còn nhiều mặt sai lệch khác nữa, mặt nào cũng đáng lôi ra để bác bỏ vì nó không phù hợp với thực tế lớn mạnh từng giờ từng ngày của miền Bắc trong một chế độ đẹp đẽ không còn bàn cãi nữa. Trong cái đẹp hiển nhiên đó, còn có nhiều cái xấu của xã hội cũ mà thời gian năm, mười năm vẫn chưa đủ để gột sạch. Các báo vẫn nêu lên hàng ngày để bài trừ chớ không “chõm những cái cảm động, những cái tròn trịa, tươi hồng”. Yêu cầu đối với nhà văn là dùng lợi khí văn học mà tiếp sức loại trừ nó mạnh hơn, nhanh hơn, để cho cái mới phát triển nhanh hơn nữa. Nhưng ở đây, cái đáng đánh là bọn lưu manh, lãng công, phá hoại có hệ thống, thì tác giả lại có phần nào ngấm ngầm bênh vực, cố nuôi dưỡng chúng để mượn lời chúng mà đánh vào cái bệnh quan liêu nào đó, mặt mũi không rõ ràng, đánh những biện pháp bảo vệ sản xuất rất chính đáng mà tác giả cố ghép vào cái vạ quan liêu, biến những biểu hiện đáng khuyến khích như ý thức muốn học tập nghiên cứu sách kinh điển chính trị thành trò cười, đánh cả những biểu hiện tốt đẹp của chế độ như công an giữ trật tự thành phố, hệ thống loa phát thanh đưa tin đến tai người chưa đủ điều kiện có máy thu thanh riêng.
Buổi tối, sau khi xếp quyển “Vào đời” lại, tôi bước ra sân gác, nhìn quanh thành phố một vòng. Bất giác nghĩ rằng, tác giả còn bỏ sót một chi tiết, là ánh đèn thành phố. Nó hãy còn tối lắm, và một nhà báo nước ngoài đã chế nhạo ta đến nay vẫn chưa cải thiện nổi hệ thống đèn “phòng thủ chiến tranh”. Nhưng cũng nhà báo đó biết rằng ta có thêm nhiều nhà máy mới, có đủ điện để chạy và các đường dây cao thế đang được chăng qua các cánh đồng đã hợp tác hóa, và hắn lại tỏ ra không được vui sướng lắm trước cái cảnh các công sở, xí nghiệp của Hà Nội không có rào gai, bốt gác và công an thành phố không đeo súng hoặc dùi cui. Hắn có lập trường của hắn cho nên hắn không thích những điều tốt đẹp của ta, hắn không vui trước sự lớn mạnh hiển nhiên và rất căn bản của ta. Nhưng điều đáng kể là hắn cũng thấy được sự lớn mạnh đó của ta để mà không vui. Tiếc rằng tác giả quyển “Vào đời” đã không có được cặp mắt tinh tế như tên nhà báo nước ngoài ấy và càng tiếc hơn nữa là quyển “Vào đời” với những sai lệch lộ liễu như vậy lại không được phê phán kịp thời.
PHẠM HỮU TÙNG
Nguồn:
Thống nhất, Hà Nội, s.315 (5.7.1963), tr.14.