Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Hầm Mộ
(Trích đoạn kỳ 2)
Đỗ Hoàng Diệu
Mùa chuyển sang thu. Ngoại ô thôi nóng. Mấy hôm liền, cứ hoàng hôn, khói sương lại phủ kín hà thành. Do môi trường, do thời tiết, do nông dân đốt rơm rạ, ầm ĩ lời giải thích. Tôi vùi đầu vào mấy cuốn sách, tận hưởng lễ quốc khánh trong chăn đệm và huyễn tưởng thiên đàng. Tối mồng một, bạn trai cũ thuở tóc dài xinh tươi liên lạc mời ăn tối. Chần chừ một chút, rồi cũng xúng xính váy hoa giày trắng lên đường. Hóa ra chàng đã thành đại gia, hóa ra mới ly hôn, hóa ra có ý định nối lại tình xưa, cho dù người xưa thân xác đã xộc xệch và trí não lẩn thẩn đủ chuyện dị thường. Làm luật sư ở Việt Nam vừa nghèo vừa nguy hiểm, em bỏ quách đi, đến tập đoàn anh phụ trách mảng truyền thông, thỏa sức vẫy vùng. Cảm ơn nhã ý muốn giúp rồng ra khơi, tôi phóng về nhà bố mẹ. Tối om, chắc ông bà vào Bờ Hồ vui hưởng bầu không khí huyên náo hội hè. Dựng xe trước cổng, không dưng, tôi ngồi khóc ngon lành. Vì người cũ, vì dòng sông ven đô năm xưa đã bị đô thị vùi lấp, vì nghề luật sư bạc bẽo, vì giáo sư, vì Quy, vì Lan Lăng, vì câu chuyện kỳ lạ đôi uyên ương làng đóng quan tài, vì người đàn bà viết bức thư ngày trăng tròn, hay tại vòng tròn linh thiêng đã bỏ rơi tôi? Tôi đi trước khi bàn tay tìm được chìa khóa nhà. Đi hay về? Ngôi nhà hình hoa sen, những giấc mơ chồng chéo vảy rắn, chẳng ai đợi ta về. Chẳng ai đợi một cô gái ngoài ba mươi chuyên sống dựa vào linh cảm và ngủ mơ.
Có người đợi tôi. Trong bóng tối, cánh cổng mở ra cùng lúc với giọng nói trầm khàn:
- Tôi đoán thể nào cô cũng về sớm. Chỉ có bầy con nít và người cao tuổi mới mò ra đường cười nói ngày này.
- Cháu đã bảo cô đừng xưng hộ xa lạ như thế với cháu nữa. Mà đêm tối, cô không đi chơi thì nằm nhà xem ti vi, sao lại đến đây, rồi không bật đèn gì cả…
Chẳng nói chẳng rằng, bà dành lấy chiếc xe máy, dong thẳng vào sân, dựng xuống, đi đâu đó vào trong rồi quay ra với chiếc đèn bão, quà tặng đặc biệt từ giáo sư một năm trước. Trời không gió, chụp đèn lặng phắc vô duyên.
- Khi tôi đến đây thì đã mất điện, cứ tối om hết cả lên cô ạ.
Cơn giận đến một cách vô lý, với vận tốc chóng mặt trườn khắp mạch máu.
- Lại cô cô tôi tôi, cháu vừa mới nói xong. Sống với cháu mà xa lạ như vậy, cô nên tìm người khác đi. Mệt mỏi lắm rồi…
Bóng tối khẽ lay theo quầng sáng chiếc đèn bão. Bóng tối khiến tôi không nhìn rõ nét mặt bà Thùy, nhưng thoáng nghe sự chuyển động khóe môi. Mươi giây sau, bà cất tiếng, giọng bà nhẹ và sâu như giếng hoang giữa đại ngàn.
- Nếu cô biết tôi là ai, tôi muốn gì, cô rồi nghĩ khác…
Bất giác, sống lưng tôi buốt. Ám dấu cơ thể báo hiệu mỗi khi có chuyện không lành. Im lặng khủng khiếp. Giờ này mọi ngày, côn trùng ếch nhái thường ngân khắp vườn. Đêm lạ lùng, không một nhành sao, không một tiếng động. Như thể toàn thế gian đã trống câm. Nhưng còn trăng, trăng đâu rồi?
- Âm lịch hôm nay ngày mấy, cô Thùy biết không?
Hình như bà Thùy giật mình, quầng sáng đèn bão loang đi lổ lại mảnh sân gạch.
- Mồng hai, ngày Tỵ .
Mồng hai, trăng khuyết. Ngày Tỵ, rắn ăn chay. Còn tôi muốn yên bình.
Nhưng đêm ấy rồi sẽ là một trong những đêm trí não tôi cuồng nộ nhất.
Ánh đèn bão im lìm, chết chóc. Những viên gạch đỏ lát nền bờ hè u ám. Tôi phải cho cô biết sự thật. Rồi cô sẽ ghét tôi, sẽ căm thù tôi. Sự thật không dễ nghe chút nào đâu. Tôi ghét cô, tôi hận cô, tôi căm thù cô, tôi muốn cô tàn phế, tôi muốn cô đau khổ, tôi muốn giết cô.
Loang đèn vẫn đóng khung nơi sân gạch.
Giữa tôi và cô không chỉ là mối quan hệ bà chủ người làm. Chúng ta mật thiết hơn thế nhiều.
Quá rõ. Tôi luôn xem bà là người mẹ thứ hai của mình. Luôn nghĩ sẽ thương yêu, chăm sóc bà như con gái.
Con tôi chết rồi. Nó mất trong vòng tay tôi, cũng một đêm tối và lặng thế này. Nó chết, môi vẫn cười, má vẫn đỏ, nước mắt ngập hai tai. Chưa tròn hai tuổi. Nó chết vì không tiền mua thuốc, vì không có một người cha chăm lo.
Thật vô tâm, yêu quý bà nhưng tôi chưa hiểu rõ hoàn cảnh người mẹ thứ hai của mình lại nhiều đau thương như vậy
Con gái tôi, đứa con gái bé bỏng tội nghiệp của tôi giống cô như đúc, kể cả nốt ruồi đỏ giữa lưng. Cô lớn cô xinh đẹp cô luật sư, nó thì nhỏ nó thì ốm nó thì bay đi.
Cơn rung đột ngột tới đẩy nhịp tim thành dữ dội, tôi ôm ngực chờ đón nỗi hoảng sợ nào đó đang chạy đến.
- Vì thế mà cô thương cháu, chăm lo cho cháu, phải không cô?
- Không, tôi căm thù, căm thù cả họ nhà cô.
Chao đèn liệng tứ tung. Không nhìn rõ khuôn mặt bà, nhưng tôi nghe nhiều nước mắt đang chảy. Mặc cho bà nói gì, mặc cho chuyện gì khủng khiếp tới mức nào, tôi vẫn sán lại gần. Vì bà đang khóc, vì tôi yêu thương bà. Khựng người trong vài giây, rồi bà nắm giật tôi lôi chạy. Chưa định thần, tôi đã thấy mình ở cạnh bụi tre bên hồ sen. Trong bóng tối, những lá mùa thu ủ dột nín câm trên mặt hồ. Con bé hai tuổi mà cái gì cũng biết, ngày nào cũng thỏ thẻ: mẹ ơi, con dẫn mẹ lên mặt trăng chơi nhé! Thế mà nó đi một mình, nó bỏ đi, nó không cho tôi đi cùng. Các người đã đẩy nó đi, rồi nhơn nhơn sống như một bầy thú. Quỳ xuống, bà Thùy dùng cả hai tay, dùng cả tấm lưng cào đám đất. Vẫn tịnh không một chút gió hay một tiếng côn trùng. Chỉ có tiếng đôi bàn tay cào xé đất và tiếng nước mắt điên cuồng rơi. Tôi đứng, bóng tối bủa vây, nỗi sợ hãi bao quanh, bỗng dưng thèm bầy rắn từ giấc mơ đêm nào xổ ra, quây kín, cuộn mình vào lòng đất. Ôi, thánh thần ơi, đây rồi, bàn chân saú ngón, hình hài con tôi. Nhìn đi, ghé sát đôi mắt tăm tối của cô vào, nhìn đứa con tội nghiệp của tôi mà các người ruồng bỏ đi. Tôi ngã dúi xuống vùng ánh sáng mà chiếc đèn bão hắt xuống. Trên bàn tay người đàn bà, hình hài một bàn chân bé xíu có sáu ngón hiện ra. Tôi chực đổ quỵ, nhưng bà Thùy đã vứt cây đèn bão, đỡ ngang lưng. Nhìn rõ chưa, nhìn rõ rồi chứ? Nắm đi, sờ đi, hít đi, ôm đi. Em cô đấy, em gái cô đấy. Đây nữa này. Đầu này, tay này, chân kia…Nếu còn sống, nó sẽ là 25, nó sẽ xinh, sẽ bác sĩ, sẽ nhà văn. Mà không, chỉ cần nó là con tôi, người mẹ này chỉ cần thế thôi, các người hiểu không? Nỗi sợ hãi chật căng lồng ngực. Tôi lao đến ôm choàng người đàn bà, ôm choàng cả những mẩu xương bà đang ghì chặt. Bóng tối khẽ rung lên rồi lịm tắt. Đột ngột hiện ra góc chân trời một vầng trăng khuyết.
Bụi tre già, lá sen rủ, trăng chưa tròn, côn trùng ngủ, bên nắm xương trẻ thơ, giọng người mẹ âm âm như vọng lên từ bốn ngàn năm. Con gái tôi cũng chính là con gái bố cô. Em cô đấy, cô Phi à, đứa em gái hai tuổi đang ở mặt trăng. Bây giờ thì cô hiểu tại sao tôi lại đến ngôi nhà hoa sen âm u này. Em gái? Con gái bố cô? Hài cốt táng góc vườn từ bao giờ? Người đàn bà nhân hậu cô gặp trước cổng ngày dọn đến ngôi nhà hoa sen không phải ngẫu nhiên? Bỗng nhiên trào lên sự giận dữ điên cuồng. Dối lừa, dối lừa! Tôi bật dậy. Đột nhiên côn trùng đồng loạt rên rỉ. Tiếng hét phát ra, rít thành gió:
- Bà đi đi, đi ngay, đi khỏi cuộc đời tôi ngay.
Đêm đó, tôi gửi linh hồn cho mảnh trăng khuyết rồi lịm trong
giấc ngủ mê mệt. Giấc ngủ dài kéo tới tận chiều hôm sau.
Điện thoại cầm tay reo ầm ĩ khi tôi đương giằng co có nên mang theo câu chuyện bí ẩn về đôi trai gái ở ngôi làng truyền thống quan tài theo hay không. Đi đâu đó vài ngày. Tôi dùng từ man trá với chính mình. Không dám nói thẳng : tôi mệt mỏi, tôi bế tắc, tôi trốn chạy. Khỏi hồ sen chỉ còn lá úa, khỏi chi chít hang rắn bốc mùi khắm ướt, khỏi bộ xương bàn chân sáu ngón, khỏi hàng cây biết đi, khỏi ngôi nhà thiu buồn hiếm tiếng cười.
Chuông lại dồn dập từng hồi, chiếc điện thoại rung bần bật như người hen lên cơn khò khứ. Số lạ hoắc. Giọng người đàn bà chậm, nhỏ, trầm và buồn báo tin xấu.
- Cô là mẹ Quy. Con gái cô đang nguy kịch, một mực đòi gặp cháu.
Giọng nói buồn tới mức khiến tôi liên tưởng đến một cỗ quan
tài màu nâu trong căn nhà trống hoác. Ba mươi phút sau, tôi có mặt ở nhà Quy. Sương mù vây kín sáng mai, vây đặc ngõ nhỏ. Khác mường tượng của tôi suốt quãng đường đi, ngôi nhà không bấn loạn người thân chạy ra chạy vào. Duy nhất người đàn ông trung niên mảnh khảnh đang thắp nhang lẩm nhẩm khấn vái và người đàn bà da trắng xanh, mắt sâu buồn như huyệt mộ ghì ôm Quy trên giường. Quy vằng ra, cầm bàn tay tôi đặt lên mái tóc em, thảng thốt:
- Hiện hình rồi. Em được chọn. Em không thể chối từ.
Tôi vỗ lưng thiếu nữ rất mực dịu dàng, cất giọng mà không
nhìn vào mắt em, nói với em mà tựa với chính mình.
- Bình tĩnh nào, em thân yêu. Em khỏe mạnh, em xinh đẹp, em
thông minh, rồi mọi chuyện sẽ qua.
Người đàn bà đưa đôi bàn tay gầy chỉ vào đầu Quy ra dấu. Tới lúc này, tôi mới hiểu. Mái tóc suôn mượt tôi đã từng nhìn thấy lúc này xù lên, đóng thành từng mảng như tổ chim, phần đuôi tóc vểnh lên giống hệt chiếc đuôi con ngựa ốm già. Thấy tôi có ý đưa mắt tìm lược, người mẹ cúi đầu.
- Lược thần cũng không chải nổi đâu. Sau một đêm ngủ dậy,
tự dưng con bé thành thế này. Bốn hôm rồi. Lúc con bé thiếp đi do thuốc ngủ, cô đã cố dùng kéo cắt nhưng kéo bị gãy. Họa lớn cháu ơi.
Vớ vẩn. Tôi buột thành tiếng, quay ngang quay dọc khắp căn nhà tìm lược. Nhà nhỏ, không khí hoang lạnh. Chiếc lược nhựa tím gãy choang xuống nền gạch xám, nói với tôi không phải chuyện vớ vẩn. Như người lên cơn, tôi kéo em vào phòng tắm, gội đầu cho em. Nước làm những mảng tóc cứng hơn, đanh lại. Quy im lặng trước sự điên cuồng của tôi. Khi nắng đâm thủng màn sương, le lói rọi vào khu vườn, tôi mới thật sự mở mắt, mới thật sự thấy rằng mái tóc Quy là chuyện không bình thường. Tôi đứng lên khi đầu ngõ, chiếc loa phường bỗng dưng è ẹ bản nhạc Diệt phát xít. Hình như sắp đến ngày kỷ niệm gì đó. Bàn tay Quy lạnh hơn miếng vải liệm.
- Em phải đi bệnh viện. Bác sĩ sẽ tìm ra căn nguyên, rồi sẽ ổn.
- Chị vẫn không hiểu gì ư? Hiện hình rồi, thời khắc đã đến.
Ngày thành bóng tối, đêm tuôn sáng ngời. Ám dấu, bị khắc ám dấu, trời đày, người hãm hại, chết hết!
Quy gầm vang buổi sáng, đẩy tôi ra cửa. Người mẹ ngẩng khuôn mặt buồn hơn trăng già, tiễn khách. Diệt phát xít đang cháy phừng phừng ngập trời khói lửa bỗng dưng đứt phựt, giúp tôi thoát hôn mê, đi như chạy khỏi ngõ phố.
Ông anh xỉn người trong áo choàng trắng, tay rót nước, miệng liên tục ngáp, nhìn em họ như nhìn bệnh nhân. Tôi miêu tả mái tóc Quy với mức độ chuẩn xác nhất có thể. Viện trưởng viện tâm thần, tiến sĩ tâm lí nổi tiếng ngừng ngáp, mắt sáng trưng.
- Mười tám tuổi à? Trường hợp trẻ nhất cũng nên. Cô cho anh ghi địa chỉ, nhân thân để anh tìm hiểu, nghiên cứu nhé.
Nhận ra sự sốt ruột và khó chịu nơi tôi, ông anh họ bác sĩ tâm thần tín đồ lên đồng trầm giọng xuống.
- Nếu đúng như cô miêu tả thì đấy là hiện tượng tóc kết. Cho
đến nay khoa học chưa lý giải được. Các cụ nói thế là người bị trời đày. Có cố cắt đi, tóc cũng sẽ mọc lại rất nhanh và vẫn rối xoắn thành vẩy rồng như vậy. Không những thế, cắt tóc, bệnh nhân chắc chắn sẽ ốm nặng, có khi nguy hiểm đến tính mạng. Hai năm trước, một bệnh nhân 35 tuổi tóc kết đã chết sau khi chồng cầm dao cạo trọc đầu. Cái này trời làm, chỉ có trời mới có thuốc chữa.
Nắng gắt hành lang Viện tâm thần, trưa một ngày thu chói. Não tôi gật gừ cơn hen suy nghĩ.
Khi tôi quay lại ngôi nhà, Quy đang ngủ. Khuôn mặt hình ô van xanh xao, nhỏ thó giữa những mớ tóc ken búi bùng xùng lạ đời. Tôi nghĩ đến những điều em nói về người đàn ông bận áo choàng tím ở lần gặp đầu tiên, về con ngươi mắt màu tím của em, thấy toàn bộ thần kinh căng ra như dàn nhạc giao hưởng chuẩn bị trình tấu. Người mẹ tội nghiệp cho biết đã phải cho em dùng thuốc an thần. Thuốc an thần mang đến em giấc ngủ vài giờ, thuốc nào chữa mệnh trời? Ngồi cuối chân giường, nước mắt người mẹ rơi, chan cùng sự bất lực của tôi, khiến buổi chiều nhanh tắt nắng. Không thấy cảnh nhộn nhịp vào ra thường thấy trong gia đình có người gặp nạn, tôi sực nhớ anh trai Quy, thanh niên tên Tỉnh đã đến văn phòng luật sư hôm nào.
- Trong lúc này, nên có nhiều người thân thiết bên cạnh, Quy
sẽ an bình hơn. Cô nên gọi cho Tỉnh, cháu nghĩ cậu ấy rất thương yêu và lo lắng cho em gái.
- Tỉnh nào? Anh nào? Cháu nói ai thế?
Thiếu phụ chồm lên, bấu chặt vai tôi. Một luồng điện chạy
khắp mô cơ, khẳng định suy đoán bấy lâu tôi hồ nghi. Bàn tay người mẹ tiếp tục hốt hoảng xoáy hỏi. Tôi đánh liều phịa chuyện giải thích:
- Theo cháu biết thì Tỉnh là bạn học của Quy ở trường, rất
thân thiết.
Thiếu phụ buông tay, nói trong tiếng thở dài:
- Cháu không nói thật. Quy chẳng có bạn nào tên Tỉnh. Thôi,
bao chuyện trên trời đã rớt xuống gia đình này, thêm chút nữa cho thành bãi tha ma.
Tiếng thở dài chìm lặng xuống, ánh mắt người mẹ tan hoang như mắt ma vừa rời cõi sống. Cô đưa hai bàn tay gầy dài ôm lấy những búi tóc trời đày của con, thì thầm:
- Trời đã chọn sai người. Người thực sự đã chọn sai.
Bằng bước chân tối nặng, người mẹ tiễn tôi ra. Quy vẫn say ngủ giữa điệu ru u mê của hóa chất. Lần đầu tiên trong đời, tôi chắp tay cầu nguyện đấng tối cao cứu giúp con người. Cứu Quy, cứu tôi, hay Lan Lăng hay người đàn bà viết lá thư ngày trăng tròn? Có lẽ toàn bộ loài người.
*
Trước khi giấc mơ giáo sư và những người đàn bà tái diễn, tôi đã có câu trả lời cho hoài nghi về mối tình kỳ lạ của đôi trai gái trong câu chuyện ai đó quẳng vào đời tôi.
“ Đông năm ấy sớm và lạnh ngoài tưởng tượng. Ngôi nhà nhỏ chỉ còn hai mẹ con. Mẹ nói chồng mình công tác nước ngoài dài hạn, tự nguyện xin đi, nghe đâu xứ Lào. Nghĩ mẹ con rồi ríu rít chuyện trò, rồi nắng chiếu toang mảnh màn u ám. Ngờ đâu đèn trong nhà tối hơn, ánh mắt tối hơn, im lặng sâu hơn. Cô gái vùi trong thư viện ngoài giờ lên giảng đường. Vẫn suy nghĩ mãi những điều kỳ dị trong ngày xuân ôi mốc, vẫn băn khoăn hoài những điều chàng trai lẩm nhẩm giờ phút bên nhau. Trên tất cả, cô nhớ anh điên dại. Cô không biết, trong chàng trai, cô chiếm chỗ, cô xuyên cọc câu rút.
Cuối mùa xuân, lòng cô gái nở bùng thương nhớ, tim chàng trai gãy cành tương tư. Mong muốn gặp nhau như vết thương hở cần khâu như ngày ba tháng tám cần gạo, hối thúc mãnh liệt. Anh tìm cô hay cô kiếm anh, hai ngày một lần hay một ngày ba lần, chẳng khiến họ bớt nhớ bớt thương. Ôm cô trong tay, chàng trai ôm cả niềm vui lẫn nỗi buồn, quá khứ lẫn hiện tại. Giữa vòng tay anh, cô vừa hạnh phúc vừa hoang mang như tổ chim cạnh hang rắn. Điều khiến cô băn khoăn là mỗi khi rung cảm lên cao, chàng trai lại vùng dậy biến mất. Vì cô không nghe được lời người cha trút bỏ vào con trai trên chiếc giường đóng bằng gỗ vụn ngày xuân ấy. Vì tình yêu, cô dọn dẹp sạch sẽ những hoài nghi những lời anh lảm nhảm trên chuyến tàu, trên vành môi ngắt quãng cơn hôn bạo cuồng.
Cũng đến lúc, chàng trai đập nát lời người bố bất hạnh trối trăng bằng lý lẽ thông thường: thời khắc đó ông không tỉnh táo! Chàng đưa hết u mê gạt đi mọi luân giáo, lễ đời. Chàng lao vào, ngiến cô như chiếc máy cưa hạ cây non. Cô dọn sạch nghĩ suy, mở toang mình đón anh. Sông nổi ngầu cuồng phong yêu đương, thuyền hiên ngang thẳng bến.
Đúng khi chàng trai ấn xuống, cô gái vươn lên, thì con hổ mang bành chòng chọc nhìn rồi lao xuống. Trợn trừng, cô bất tỉnh. Tỉnh ra, thấy mình vẫn con gái.
Để rồi ba ngày sau, vào tối mùa xuân cuối cùng trên đất rồng thiêng, trong ngôi nhà trắng lò sưởi lửa bập bùng, cô bị cưỡng bức trở thành đàn bà bởi người đàn ông cô thường gọi giáo sư.”
Trời ơi! Quy ơi, Tỉnh ơi! Tập giấy rớt khỏi tay tôi đập xuống nền gạch đỏ. Tiếng rơi nặng tựa tiếng búa ngàn năm nện mồ quá khứ.
Ngôi nhà ngoại ô trống hoác mình tôi.
*
Cả làng ven đô, chẳng ai biết lai lịch ngôi nhà hình hoa sen lún sâu bên bụi tre vĩ đại kèo kẹt suốt ngày đêm. Có người già nói nhà đó hơn trăm tuổi, vốn là nơi thờ tự của dòng họ Nguyễn cao sang. Bà thầy bói chân thọt nhưng mắt sáng lại bảo hình như trước đây căn nhà là nơi che giấu những tiểu thư trâm anh thế phiệt chửa hoang. Con họ sinh ra, người hầu dìm xuống ao hoặc ném vào hang rắn. Vài cô cậu sành internet thì chắc chắn rằng tài liệu này chứng minh khu đất đó ngày xưa là nghĩa địa tử tội, tài liệu kia cho rằng từng xuất hiện nhiều bóng ma đi lại suốt thế kỷ hai mươi trong khu vườn.
Toàn bộ người thân không ai biết nguyên do Phi chuyển đến ngôi nhà đầy truyền thuyết.
Ừ nhỉ, sao tôi lại bỏ dòng sông tuổi thơ, bỏ vòng tròn linh thiêng, bỏ giọng trầm của bố và cười duyên của mẹ về nơi này? Phải chăng vì cây biết đi, trăng biết buồn, gạch nâu biết kể chuyện xưa? Em biết mình là ai không? Bà hoàng. Em phải ở nơi thần thánh đã chọn. Bà hoàng ư? Ông đã lừa phỉnh tôi. Chẳng có thần thánh nào, chính ông đẩy tôi đến rắc rối u mê. Bộ xương hài nhi chân sáu ngón, người đàn bà nhân hậu tình cờ gặp trước cổng tôi yêu như mẹ thứ hai, ai sắp đặt ai khiến xui? Lại ông ư, giáo sư thuộc lòng tuyển tập Lê-nin?
Anh tài taxi liếc gương chiếu hậu, mở miệng định tò mò điều gì lại thôi. Có lẽ anh ta lo đang chở khách tâm thần. Đầu đêm, tôi đuổi giấc ngủ đi để nghĩ về Quy, đến câu chuyện bất hạnh của em, nghĩ làm sao có thể giúp em mang cho em một chút niềm vui. Phần đêm còn lại, giáo sư cùng Lan Lăng, Cúc, Quy và chính tôi diễn vở kịch dài chiêm bao. Sáng sớm, còn mỗi linh hồn ở lại, dáng hình tuổi trẻ biến bay.
Bố giơ tay đỡ tôi ngay bậc thềm, Đẩy bố ra, tôi lọt thỏm giữa vòng tròn linh thiêng, rơi xuống mọi tủi hờn. Mẹ lắc đầu, thì thầm rất êm : "Ổn rồi, con gái của mẹ, con gái bé nhỏ của mẹ. Nước mắt sẽ mang đi mọi phiền lo. Con về nhà, con đã về nhà…”
Con về nhà vì con muốn sự thật, muốn bí mật đang bị cất giữ. Bố bàng hoàng giữa sô- fa mận chín, giọng thôi trầm. Tôi nghe giữa lời thú tội những run rẩy không ngừng.
" Gặp mẹ, bố quên hết nhân gian, bố quên mất bố đang có một người đàn bà. Bố cho rằng thứ gọi là tình yêu mình từng trải qua thực ra hoàn toàn dối lừa. Cô ấy chửi bới, van xin, đấm đá cào xé giằng co bố. Nhưng mẹ con đặc biệt tới mức phả ra sương khói che mờ hết nhân gian. Cô ấy giữ ghi đông xe đạp bố giữa đường, hét tường: em có thai, em đang mang giọt máu của anh trong người, bố nghĩ trò gian dối, trò lừa đảo. Ba mươi lăm năm qua, thảng hoặc đôi lần bố vẩn vơ về tiếng hét buổi trưa hôm ấy, về giọt máu nào có thể đang trú ngụ đâu đó. Rồi tự gạt đi, an ủi rằng nếu năm ấy cô ấy thật sự có thai, đã tiếp tục làm phiền đeo bám, không để yên cho bố lấy mẹ con. Ai ngờ…Con nói bàn chân của con bé sáu ngón? Không lẫn vào đâu được. Con gái ơi, vừa sinh ra, hai bàn chân con cũng mỗi bên sáu ngón. Bác sĩ đã phẫu thuật cắt bỏ ngón thừa ba ngày sau khi con ra đời. Nghiệp chướng thật rồi."
Ông vẫn nói, nhưng tôi không còn nghe thấy gì. Nhìn xuống đôi bàn chân, tôi vẽ ngón chân thứ sáu bằng máu lấy ra từ cuống tim. Quả tim đập loạn nhịp. Mười ngón chân tấy đau. Tôi đã mất một phần thân thể mà bấy nhiêu năm không hay. Tôi không cần đẹp, tôi không quan tâm thiên hạ dè bỉu quái thai. Các người là ai, là ai mà có quyền xẻo thịt cắt xương tôi?
Hình như bố ngừng nói. Ông lay vai con cứ như nó vừa tắt thở.
- Phi! Con gái, con sao thế? Con giận bố mẹ vì hơn bấy nhiêu
năm giấu con chuyện bàn chân phải không? Con ơi, nói để làm gì! Ích lợi gì! Chỉ là dị tật nhỏ…
- Dị tật nhỏ? Cắt bỏ là xong? Không ai có quyền lấy của con
những thứ tạo hóa đã tặng cho con. Không ai có quyền tước mất của con quyền được biết chuyện đã xảy ra. Giả dối! Bố không chỉ giả dối, bố lừa đảo, bố bội bạc!
Hai bàn chân bám chắc nền gạch sậm, trước bàn thờ, tôi tóe máu. Bố níu tôi, cánh tay ông giá lạnh.
- Nói nhỏ thôi, bố xin con, mẹ đi chợ sắp về. Con có thể chửi
bố, đánh bố, từ bố nhưng đừng để mẹ biết. Mẹ sẽ không chịu nổi.
Ông đâu biết chợ đã tan, cửa đã mở, người đã vào, chuyện đã nghe và lòng đã chết.
*
Gần ba tuần sau cái chết lạ dị của Lăng, thi thể cô mới được trả lại cho gia đình. Tang lễ cử hành ngay ngày kế tiếp. Bà cụ thuật lại lời cơ quan điều tra đúng giọng nhân viên pháp y trước giờ khâm liệm. Đã tiến hành phân tích rất kỹ toàn bộ tử thi, song không tìm ra nguyên nhân. Có một chất rất lạ trong tim, đưa qua đưa lại đủ các xét nghiệm, máy móc vẫn không biết là gì, nên bỏ lọ gửi ra nước ngoài nhờ Tây xem hộ rồi. Có tiếng cười ồ. Tôi quay mặt đi. Người chết dù là kẻ sát nhân, dù thọ đến hai trăm tuổi cũng không muốn tiếng cười trong ngày tống biệt.
Chiều không nắng, chỉ gió lảnh tảnh vài cơn, kiểu gió báo hiệu thu đến hồi hấp hối. Phòng tang lễ lèo tèo dăm người đợi chờ. Bà cụ không khóc, nhưng giọng nói đầy nước mắt.
- Sự cùng mới phải đốt con Hưởng, cháu à. Dù gì bác cũng
không muốn thấy nó bị thiêu rụi như đám rác. Con bác đẻ ra, nhưng tính cách thì ở đâu đến. Câu nói “ không bao giờ về xứ nhà quê, ngay cả khi chết”, nó hét lên trong phòng cấp cứu Viện bỏng đêm hôm bị tạt a xít thế mà linh nghiệm.
Đôi mắt người mẹ vô hạn buồn đắng. Chiều hôm trước, bà cùng ba người họ hàng đến nhà xác nhận con trên một chiếc xe thuê trước cổng bệnh viện giá bằng con bò béo nhất làng. Cơ quan điều tra, rồi pháp y đọc cái này cái nọ, đưa giấy này giấy kia, vỗ nắm lưng tay chúc lên đường may mắn. Ba người tiến đến nâng cô cử nhân báo chí xinh đẹp nhất làng lên, thi hài không nhúc nhích. Năm người rồi bảy rồi mười, họ hàng thêm công an thêm bác sĩ thêm bảo vệ, xác chết vẫn ỳ cứng. Gã tài xế mặt đỏ phừng định nổ máy xe chờ sẵn , loay hoay một hồi máy cứ trơ trơ. Lại nghe tiếng rin rít xìn xịt âm âm u u đâu đó, mặt đỏ chuyển da xanh, gã chắp tay lạy tứ tung. “ Thôi, xin lỗi cụ, xin lỗi cô, xin lỗi các bác, em cắt chuyến này, em không đi nữa. Nó cứ thế nào ấy…” Anh này anh kia trao đổi gì đó với bà cụ, bà cụ im lặng, bà cụ nuốt nước mắt vào đầu, bà cụ gật đầu. Anh này anh kia rút di động gọi, nói nói vung vung hất hất tay chân, mươi phút sau cười hệch. “ Xong rồi cụ ạ, người ta bố trí chiều mai có thể đón xác để hỏa táng ở Văn Điển. Cụ yên tâm nhé.”
Chết rồi, nó vẫn nhất quyết nằm lỳ thủ đô, lạ thế mới là lạ chứ. Bà cụ vừa dứt lời, hai người đẩy tử thi ra khâm liệm. Kể cả hai nhân viên nhà xác, tất cả tám người, thêm Lăng, chín mạng trong một chiều tịch mịch. Những manh áo sờn và đôi mắt hốc. Những giọng địa phương và móng tay đen. Thứ nhà quê, sinh thời Lăng chối bỏ. Không giám đốc đại gia xe hơi lộn bóng đón đưa, không người tình trẻ trai quần hiệu áo hàng, không bạn không bè không cả thiên nhiên. Lăng nằm, vẫn kiêu hãnh dáng dài tay thuôn dưới lần vải liệm. Son phấn che không hết tàn dư a xít.
Nắm quan tài vừa sập xuống thì chị tới. Người phụ nữ mang khuôn mặt trăng tròn, người vợ bị dối lừa, tội phạm án vừa tuyên hai ngày. Vòng hoa tang nuột nà từng cánh, như thể chính bàn tay búp măng của chị đã lựa, đã kết, đã yêu thương. Hai nhân viên khâm liệm hết phận sự đã vào trong. Năm người còn lại ngác ngác ngơ ngơ, hết nhìn cỗ quan tài, nhìn khách, lại nhìn nhau, rồi nhìn tôi cầu cứu. Cứ như thể tiên vừa giáng thế. Tôi miễn cưỡng thành ban đón tiếp lễ tang.
- Cảm ơn chị đã đến chia buồn.
Mỉm cười thay lời đáp, đôi môi không son phấn tấy vàng chiều
thu hanh. Chị bước tới bà cụ. Lạ lùng, đôi tay đen gầy người mẹ mất con mở ra. Ai dám nghĩ chị chính là kẻ không đội trời chung với con gái bà, ai dám nghĩ chính chị đã tung a xít hủy hoại dung nhan đứa con gái độc nhất của bà. Không ai thấy nước mắt trên mặt chị, nhưng tấm lưng ấy cứ rung lên bần bật. Chắc là rất lạnh. Lạnh vì tử khí hay run trước lòng bao dung con người, mình chị biết. Cỗ quan tài lòe loẹt chạm khắc hắt vàng những đôi mắt nhà quê mệt buồn ngơ ngác.
Bà cụ vỗ bàn tay xương lên vai chị mấy lần khi người phụ trách tang lễ lạnh lùng tuyên bố lễ viếng bắt đầu. Căn phòng trống trơn người, lặng câm than khóc, không bóng người đến nói câu tiếc thương ly biệt. Từ từ, những cơn gió đến, lá bay quẩn từng chòm, lạc cả vào di ảnh. Một cô gái đẹp, nhân viên hàng ảnh Nguyên Cầu chẳng cần chỉnh sửa nét nào.
Chị cắm nén nhang một cách chăm chú, như thể người ta cấy kim cương lên trán. Rồi sẽ sàng, chị bước vòng quanh cỗ quan tài, ngó xuống. Gió theo bước chân chị, thổi ngạt lòng nhân. Từ sau lưng, tôi không biết nét mặt chị, đôi mắt chị khi nhìn Lăng qua tấm kính ra sao. Chỉ thấy cổ chị gập xuống hồi lâu, rồi tí tách giọt giọt rớt xuống, rồi tiếng ối thốt lên như búa đóng đinh hòm. Tôi tỉnh cơn mộng gió, lao đến. Dưới mặt kính nhòe nước mắt người đàn bà trăng rằm, khuôn mặt Lăng không còn dấu tích bất cứ vết sẹo nào. Đôi má căng hồng trêu ngươi thời gian, trêu ngươi chất cường toan, trêu ngươi chết chóc. Thở dài trong lúc mỉm cười, bà cụ vái lia vái lịa bốn bề. Gió cứ xoay từng hồi, lá cứ đứt từng cụm, không gian rách nỗi buồn, mùa thu nát lê thê. Bà cụ đội vành khăn trắng ra khỏi phòng tang lễ, ngồi hé bậc thềm, khóc. Lần đầu tiên, tôi chứng kiến mẹ Lăng rơi lệ. Vì nỗi đau mất con, vì cơn ly biệt không người đưa tiễn, vì sự kỳ diệu xóa hết xấu xa trên làn da con gái, hay thương cảm chính mình? Chẳng điếu văn thành lời. Bà nhà quê, không biết chữ và không biết dối lừa.
Phòng vĩnh biệt đài hóa thân hoàn vũ đón Lăng bằng giọt nắng cuối cùng xiên ngang di ảnh. Mắt xếch, môi mọng, răng đều, cô gái cười đĩ thõa. Ai đã chọn tấm hình kia làm di ảnh, quả đúng ý nguyện Lăng. Muốn mê muội đàn ông ngay cả khi đã chết.
Giọng người đàn ông kéo bẹt từng âm tiết, gieo vô căn phòng nhiều thảm thương giả tạo: “ Hôm nay, chúng ta có mặt tại đây để tiễn biệt một người con gái xinh đẹp, một người con hiếu thảo của cha mẹ, một người trí thức có ích trong xã hội. Xin tất cả đi vòng quanh quan tài nhìn mặt người thân lần cuối cùng.” Đi sau, tôi nhìn đôi vai còm người mẹ xệ xuống. Khẽ đẩy bàn tay của tôi khỏi lưng, bà quay lại khẽ cười trấn an. Ánh mắt, trời ơi, đôi mắt bà khong phải mắt người sống, Đó là đôi mắt của người vừa chết. Chỉ toàn bóng tối. Trân trân chọc xuyên tấm kính, bà phả đêm đen, thứ đêm đen chứa chất tiếc nuối, tủi hờn, thương đau, câm lặng vào khuôn mặt đứa con gái yểu mệnh. Rồi người mẹ vĩ đại quỵ ngã. Ngoài sân, những tiếng rít lạ lùng như tiếng gió hấp hối chuyền vào. Lưng tôi lạnh cong, ẩy đôi chân về phía hồ sen đầu nghĩa địa. Vọng theo giọng nói bèn bẹt giả tạo tiếc thương: “ chắc lại lũ rắn đú đởn ấy mà, cứ gái đẹp chết trẻ là lại thế…” Trước mắt tôi, trên mặt hồ sen dăm ba lá héo, bầy rắn kết hàng ngóc đầu hát vang. Chúng không đú đởn. Bỗng dàn đồng ca đột ngột im lặng chúi đầu, như thể bị điều khiển, như thể ai đó đã ra lệnh cho chúng. Tôi quay phắt mình. Bóng đàn ông cao lớn diện vest trắng xẹt ngang cổng nghĩa trang. Giáo sư! Tiếng hét gọi của tôi nghẹn lút cổ họng. Đường vắng, gió lặng, cây im, hồ sủi bọt. Hình như hoa mắt, hình như chóng mặt, hình như cơn mê hoang.
Nhưng chưa hết cơn mê. Khi dúm người thân bế bà cụ lùi khỏi quan tài và hai nhân viên hành nghề thiêu xác tiến đến, cơn mê lại tiếp diễn. Bàn tay người đàn ông định sập miếng kính nảy lên như bị chém, cùng lúc tiếng hét xé ra. Tấm khăn trắng choàng quanh đầu Lăng bung mở, lộ nhô khuôn mặt nham nhở vết cắn kỳ dị với hai hàm răng nhọn hoắt há ra cùng đôi mắt mở to trừng trộ cuộc đời.
*
Hai năm hay hai mươi tháng, ta không nhìn đến ngươi, nhật ký thân yêu ơi. Ta biết trao gửi gì vào em, khi mà thế giới của ta như bụi cây khổng lồ đầy gai và dây leo bám. Khi mà ta đương sống những ngày kỳ lạ. Hay ta tưởng đấy là những ngày kỳ lạ, biết đâu toàn cõi người trên đất nước này, trong xã hội này, thế gian này cũng thế, cũng như ta.
Chiều nay, đồng nghiệp trẻ tuổi nhất văn phòng, mới vừa tắm văn minh và quá khứ Paris hoa lệ trở về, thì thầm rằng đôi mắt ta tràn đầy trống rỗng. Anh ta cân được trống rỗng, như ta từng đếm được giọt mưa. Ta nghi ngờ. Câu nói ấy đầy rẫy trong tiểu thuyết ái tình. Anh ta là con vẹt gại mỏ kêu theo, vì anh ta muốn cùng ta lên giường. Bao lâu, nửa năm, mười tháng? Ta chay tịnh. Lời ve vãn tựa mùi cơm khê. Ta lãnh cảm? Không, hơn bao giờ, bầu vú ta vểnh cong mái đình chờ sương sớm. Hơn bao giờ, làn da ta mịn trơn đòi ve vuốt. Hơn bao giờ, dòng sông ta dữ ngầu khao khát. Nhưng khao khát ai, đợi chờ ai, ta lạc lối đường tim. Tim ta giờ nhảy nhót điệu vũ hoảng cuồng. Ta mộng ta mơ hay sự thật? Ôi, người ta tìm là ma là quỷ hay tưởng ước xa xôi?
Bà Thùy đi, mới hai ngày, khu vườn hoang phế. Cây thôi chạy hoang cùng gió, ao ngưng sáng ngời trăng. Người đàn bà tưởng hiền thật như vạn triệu phụ nữ gốc nguồn lúa nước, lại hóa khó lường. Ừ thì bà yêu bố, bà hận bố, bà hận cả con gái của người bà hận. Nhưng bộ xương có hai bàn chân sáu ngón, hình hài con gái thiêng liêng, sao bà nỡ đào lên mà đem chôn giấu góc vườn ta?Lẽ nào bà không muốn vật báu đời mình mồ yên mả đẹp, lẽ nào bà cho rằng bộ xương đó sẽ nghiến nát được đời ta? Không, đôi mắt dịu dàng ấy, nụ cười đôn hậu ấy không thể sản sinh mưu mô. Kẻ nào khác xui khiến, kẻ nào khác đủ quái phép đã ra chiêu?
Rồi Lăng, ôi cô gái khốn khổ! Đẹp thế, có người mẹ vĩ đại thế, yên lành nông thôn có lẽ sẽ hưởng yên ấm trọn đời. Thị thành mà làm gì. Ô nhiễm từ môi trường cho tới tâm hồn. Phải chi em đem nhan sắc ấy trao người đàn ông tử tế, rồi sinh con đẻ cái, rồi công chức ba cọc ba đồng cúi mặt một đời, sẽ nhiều ngợi khen. Giả hoặc em thành Trà hoa nữ hay Thúy Kiều đường đường buôn hương bán sắc vẫn nhận yêu thương từ đời. Em học đòi, em lai căng, em thách thức cái dương gian tối mực nặng mùi mắm thối làm chi... Chất cường toan ấy hủy hoại nhan sắc em, nhưng tiếng em vẫn giọng kim khí gầm gào. Vì sao em chết, cái gì đã giết em? Em không thể trả lời, bầy rắn nổi lên ao sen trước nơi tiêu đốt em hát ca vĩnh biệt mới lạ lùng làm sao. Và giáo sư, người đã đến Viện Bỏng gặp em, người đã đến đài hóa thân chiều thu tang ma em…Ôi, bóng tối nhấn chìm trí não ta! Ôi, giáo sư, người là thánh thần hay quỷ ma?
Rắn, rắn khắp nơi, rắn đang đan rọ ta. Rắn như búi tóc kết kỳ dị đang xơ xác cuộc đời Quy. Ta đã nghĩ tóc rối thì có lược, người tốt thì yên lành. Làm gì lại có thứ tóc đến dao kéo cũng chẳng thể cắt gọt. Rắn bện vòng, rắn xâu xé hết não bộ ta, rắn chui luồn mỗi mạch máu đường gân. Quy ơi, chị thế này làm sao còn giúp được em. Chị không phải, không thể và không xứng là luật sư. Xã hội này chỉ cần bóng tối và rắn. Rắn và bóng tối, em hiểu không, gian xảo chui luồn, ác độc đập trước mặt quẫy sau lưng, mà Quy nhỏ bé chỉ biết chống đỡ bằng tròng mắt tím, mà chị mang danh luật sư chỉ ngồi đây nhai gặm nghi hoặc. Có thật chính người ấy, chính giáo sư lụa trắng đã làm điều ô nhục với em? Rồi ma đưa đường, thánh chỉ lối thế nào lại chính ta đại diện cho em trước công lý. Sợi dây nào, búi tóc nào, ổ rắn nào đang dẫn dắt linh hồn ta. Đâu đâu cũng rắn, đâu đâu cũng giáo sư. Ông ta định âm mưu gì? Ta chỉ là một cô gái mộng du kinh niên, chọn ta rồi sẽ hỏng đại sự có ngày. Buông tha em đi, giáo sư, giáo sư thần thánh. Em sẽ lau chùi mọi dấu vết ô uế trong ngôi nhà trắng, em sẽ quét hết giọng nói còn sót lại bên tai, em sẽ thiêu hủy ngôi nhà hoa sen- xác rắn và cây cối dị thường. Em sẽ, em chắc chắn đốt tan trăng già trăng khuyết ngày gió ngày nồm. Ông tin đi, ánh sáng vẫn sót lại vài loang trong ngực em, sâm cầm vài con vẫn vỗ cánh đêm rằm.
Có tiếng chim lợn vỗ cánh bay qua rớt xuống vài tiếng xấu. Em nhớ, một lần sau ái ân, lông mày ông bỗng hồng đỏ giao khít vào nhau. Ông nói khẽ rằng thần tượng của ông là chim lợn, giai điệu bất hủ ngân rền tim ông là tiếng kêu chim lợn.
Chương Bảy: LỘT
Sáu giờ, đêm hãy còn nấn ná. Ngõ nhỏ chìm ìm, cứ như thể tất
cả đã viên tịch. Chàng trai thộc vào với vận tốc tuấn mã trường đua, độc mỗi chiếc quần đùi thùng thình khí lạnh. Nhoáng cái, cánh cổng ngôi nhà cuối ngõ đã bật tung. Bên trong vẫn không động tĩnh. Nhoáng cái nữa, chàng trai đã quỳ xuống bên đầu giường, nơi Quy đang chìm sâu cơn ngủ thuốc an thần. Chăn tím gối tím, cô gái lút giữa sắc màu con đường thần chết thường quá giang. Chàng trai đưa cánh tay trầy xước vén chăn. Khoảnh khắc bàn tay Quy lộ ra, chàng trai bỗng run bắn. Vừa lúc một con mèo đen từ xà ngang đu xuống, giương đôi mắt xanh chiếu thẳng vào thân hình gầy trơ xương sườn người lạ. Quy dựng ngược dậy như xác chết đụng linh miêu. Tròng mắt em ngập tím. Miệng em mở to hơn hồ Gươm, tiếng thét em vang hơn hùng ca Người Hà Nội:
- Anh Tỉnh! Anh Tỉnh! Cứu em, cứu em!
Bóng tối bừng giấc. Đêm dài chạy vội về những rặng núi cao. Ngõ nhỏ thoát hôn mê. Nhà nhỏ động đậy dập dồn.
- Tiếng búa vẫn đập quan tài, đoàn tàu cứ đứt lìa từng khúc...
Anh ơi, chặt đầu em đi.
Tỉnh định vòng tay ôm Quy, bỗng khựng lại giây lát, ánh mắt chợt vàng như sao quốc kỳ. Rồi từ từ khuỵa xuống, chàng trai ôm mặt nấc từng cơn, thổn thức.
- Quy ơi, em ơi, anh hại em rồi. Xin lỗi em, xin lỗi em…
Cô gái rướn lên, ý muốn ôm chàng trai vào lòng. Giây phút đôi tay Quy dang ra, mắt Quy thôi lịm tím. Bỗng chàng trai ngoặt đầu, cẫng nhảy, rú liên hồi.
- Chớ đụng vào tôi. Rắn! Rắn sẽ đến. Trốn đi. Tao sẽ tìm ra
mày, tên giáo sư khốn kiếp. Hiếp, hiếp lòi bánh mỳ đen Liên Xô, hiếp đứt Vạn lý trường thành trong bụng ngươi. Giết, giết, giết hết lũ đè người.
Thân thể Tỉnh không còn mảnh vải. Quần đùi trắng tuột rơi khỏi bộ xương khốc khô phiền não. Mèo đen dửng dưng chạy lại, cắp manh quần đội lên đầu, múa quay múa cuồng quanh gian phòng ngập ban mai.
Bên cánh cửa phai tro, người mẹ lạnh ngắt. Trận cuồng phong ập về. Đứa con trai điên dại trần truồng kia giống hệt kẻ ấy, kẻ cuối cùng đã hộc khoái và hộc khóc trên người bà mười chín năm trước. Thế là hoàn toàn đông, thế là mãi mãi xám, thế là vỡ rụi những nguyện cầu.
Điện thoại rung nháo nhào khi tôi đang đọc lần thứ hai ngàn kinh Tân Ước. Thành thói quen, mỗi khi mất tinh thần, mỗi lúc đời loạn, tôi lại ôm cuốn sách nhỏ vào lòng trước khi ngủ và sau khi thức giấc. Tôi nhận ra ngay giọng nói điềm tĩnh đến lạ lùng, báo tin buồn hoảng. Tội nghiệp Quy. Vừa tìm lại lại một chút an bình sau cả tuần sờ đầu hỏi tóc rồi mê man thuốc an thần. Tội nghiệp Tỉnh, chẳng có tội tình gì, bao ngày gặm nhấm hoài nghi một sự thật đã rành rành đến nông nỗi dại điên. Tôi khâm phục chàng trai, bởi nếu là mình, tôi đã điên ngay từ cái ngày mùa xuân ôi mốc ở cái làng truyền thống đóng quan tài của anh, hay trên đoàn tàu chở đầy chán chường về thành phố hôm sau. Nắng nhảy, nắng rót tràn sớm mai, báo hiệu ngày cuối cùng ấm áp trước khi gió mùa lạnh trườn qua. Thế mà trong căn nhà nhỏ, góc ngõ nhỏ, trên chiếc giường nhỏ, cô gái nhỏ chỉ còn bóng tối bủa vây.
Đúng bảy phút, tôi sửa soạn xong, chiếc xe máy nặng trịch bao suy nghĩ lao khỏi cổng, đẩy tôi về hướng Hà Đông, nơi cô gái nhỏ và chàng trai và người mẹ đương gào lên hay thì thầm sao thượng đế chẳng nhân từ. Khu vườn hoa sen chưa khuất tầm mắt, điện thoại lại nhoảng lên, rung cháy đùi. Lần này, cứ như thể ai đó cần cấp cứu. Nhưng không, giọng mẹ không chỉ xa mà yếu chùng cả đường truyền sóng. Giọng nói người mà ngày chỉ còn bóng tối bao trùm.
- Mẹ đã nghe, mẹ đã biết. Bàn chân sáu ngón, như con. Trùng
hợp lạ kỳ. Đấng tối cao, người thấu hiểu tất cả phải không con gái. Mẹ ra đi, mẹ muốn đi, mẹ phải ra đi. Sông đang chờ mẹ, dòng sông mẹ con mình quý yêu hơn tất thảy. Sông không phụ người, sống sẽ gột rũ mọi đớn đau cho mẹ, sông sẽ trôi mẹ vào đại dương, nơi bốn bề thinh lặng. Mẹ sẽ nghỉ, thật sự thiếp đi. Hạnh phúc nào hơn thế. Đêm qua, hàng vạn con rắn đến tìm mẹ. Những loài rắn chưa bao giờ mẹ thấy. Chúng công kênh mẹ, dịu mềm đỡ mẹ lên, bay tới thiên đường. Không còn ai con người làm bạn mẹ nữa, giả dối hết rồi. Mẹ đã gửi linh hồn cho rắn, con đừng trách than.
Tôi không hiểu sức lực nào níu giữ mình nghe hết bấy nhiêu lời mẹ. Chỉ khi chiếc điện thoại giận dữ gào đinh tai vì bị ngắt, tôi mới nghĩ mẹ không còn trên phôn. Chiếc xe máy rồ ga quay ngược, tới ngôi nhà vòng tròn linh thiêng, tới ngôi nhà mà tất cả yêu kính đang bị thất vọng nhấn chìm. Nắng ánh lên như lưỡi dao khổng lồ sắc lẹm. Chém rụi một ngày đẹp.
Nắng loang đầy phòng. Không gió mà dải khăn hồng trên khung cửa bay lượn phất phơ. Những dòng chữ theo đôi bàn tay hằn nếp thời gian song hãy còn thon thả tuôn tràn trang giấy. Khuôn mặt bà đầm đìa nước mắt, đôi mắt bà đầm đìa luyến thương. Vì bà biết, đây là lần cuối bà mượn câu chữ gửi niềm yêu tới đứa con gái duy nhất của mình. Và linh cảm, thứ bảo bối của một tâm hồn đa cảm cũng cho bà biết điều gi đó u mê đang đợi ngoài kia.
“ Một lần dì nhìn con rồi nhìn mẹ rồi nhìn mông lung thở dài. Ấy là năm con tròn tuổi mười ba. Trên bãi biển Sầm Sơn. Áo tắm vàng rực bó thân thể thiếu nữ chực rách bung. Mẹ hiểu vì sao dì thở dài. Vì con quá đẹp. Mười ba tuổi, con gái không nên mang thân hình nõn nà nhường vậy. Bãi biển đầy cáo già, đoàn tàu rặt dê xồm, quảng trường vô số ngáo ộp. Tất cả đều đói khát. Con thì ngây thơ. Mẹ không thở dài, mẹ nín thở. Không khí oằn ngược khỏi buồng phổi và trái tim mẹ ngập hoang tưởng. Hoang tưởng về một tương lai kỳ dị cho con gái, hoang tưởng cầu xin đấng tối cao nào đó buông tha con khỏi danh sách đa đoan. Mẹ đâu ngờ rằng, trên bãi biển ngời nắng mùa hè năm ấy, đấng tối cao đã chính thức chấm con. Cho hành trình tăm tối, đến miền rắn bảy màu cùng những chiếc lưỡi lụa ủ hôn mê.
Cũng trong cơn hoang tưởng ấy, một khắc mẹ mơ sóng bạc đầu chồm lên nuốt con gái vào sâu thẳm. Đại dương sẽ nuốt luôn mọi gai nhọn hố độc mà cuộc đời dành sẵn đợi con. Như thế, con khỏi đớn đau. Như thế, biển thêm phép màu linh thiêng. Con gái mẹ vẫy vùng với rong rêu tuyệt mỹ, con gái mẹ lặn sâu vào bất tận… Đến tận ngày hôm nay, mẹ vẫn lặp đi lặp lại giấc mơ ác độc ấy. Cứ sau mỗi cơn mê, mẹ lại hành hạ mình vì nghĩ suy ác độc, dù chỉ là cơn mê.
Nhưng giá như, sóng bạc đầu đã đến mùa hè mười ba tuổi tròn căng ấy, đã chẳng có ác mộng hai năm sau. Dòng sông đã không ngầu bọt hung dữ giữa mùa khô, bộ mặt dài tái của viên bác sĩ khô gầy đã chẳng lòng thòng xỉ vả trên khuôn vàng thước ngọc con yêu. Con gái mẹ mang thai. Trưa vắng, bầy gà mái gáy vang bãi ngô. Chúng hát rằng nhà ai con gái chửa hoang, nào chị nào em ta cùng cạo đầu cùng bôi vôi. Lũ rắn cuốn vòng thân ngô, rít ran bài ca hội hè. Đàng điếm đi đàng điếm đi, xảo trá nào xảo trá nào, tấu nhạc lên tấu nhạc lên… Con ngước mặt song song bầu trời tránh trả lời lai lịch người bố thai nhi. Con không cúi đầu. Nhưng môi con rách dằm vết cắn, đầu con ngả xuôi nhẫn nhục lúc viên bác sĩ mang bộ mặt ngựa ốm sào sạo cạo thân thể ngọc ngà. Tay y cào, mắt y nuốt, miệng y nhả hơi cay. Hư hỏng, hư hỏng, tý tuổi đầu! Mà thằng ấy đâu, sao không vác mặt đến xem. Dạng rộng ra nữa, rên nỗi gì. Này thì sướng cho lắm vào này! Y ném choang chiếc thìa khổng lồ lòng thòng nhau rốn máu me xuống khay, nhếch nụ cười viên mãn. Mẹ rơi nỗi đau xuống tận cùng, cầm bàn tay con giá lạnh. Rồi con giằng khỏi tay mẹ, rồi con bật lên, đôi mắt thành lò lửa có thể thiêu rụi Vạn lý trường thành trong khoảnh khắc. Cất giọng, con gầm lên, đến sư tử cũng e dè. Sao nào?Tôi đàn bà, tôi yêu, tôi hứng chí trao thân, tôi chịu trách nhiệm tương lai mình. Ông có dám chối đã không thèm thuồng con gái đẹp như tôi không? Ông có chiếc lưỡi biết nhiếc mà không có cái đầu biết thế nào là mất nhân tâm. Viên bác sĩ dựng ngược quay đi. Mẹ rụng rời. Trời ơi, con gái mẹ, con gái mười lăm. Không phải đến lúc ấy, mẹ mới biết con gớm ghê. Tạo hóa nặn hình hài, nhưng mẹ nở yêu thương. Thuở con nằm nôi, mẹ đã linh cảm rồi đây con sẽ nhiều lạ dị. Song mười lăm, mẹ vẫn muốn bế con trên đùi hát ru lời ca con cò đồng lúa, chứ không phải cùng con căn phòng trắng lạnh và khay nong bơm thìa nạo hút ác tàn.
Nhiều năm sau, con mới nói với mẹ về người đàn ông làm chấm dứt đời con gái tuổi mười lăm. Anh ta có tuổi, có vợ và hai con. Anh ta trí thức, anh ta lãng mạn, anh ta say đắm rồi anh ta hèn. Con đổ mái tóc xuống dòng sông, khẽ thầm thì: “cuốn đi, cuốn đi những nông nổi, nông nổi…”. Dòng sông miệt mài trôi, dòng sông không trả lời. Mẹ tối sầm. Dưới lòng sông, đôi giao long cuốn xoay nhau, rên rít khoái nhục, thè lưỡi quật đuôi bảo con gái ngươi chỉ là đứa đớn hèn. Đớn hèn ư? Tổ tiên ơi, người đã nhầm. Con gái con trên đầu mang vòng Nho giáo dưới chân đeo cùm mác- xít. Sơ khai, người chỉ tấm thân ngà lăn theo nhục cảm yêu đương tự do, người làm sao hiểu…
Năm ấy, năm con hai lăm, trời bão mưa liên miên. Vòng tròn linh thiêng của con ít khi khô ráo. Giữa những cơn mưa, con đi suốt đi hoài. Rồi trước trận cuộng phong được cho là lớn nhất thế kỷ vài ngày, con đi luôn. Trời sầm xám, không khí sặc hôi tanh. Cánh tay con ôm mẹ thơm gầy. Giọng con nhẹ như gió tháng Tư. Tự do, con cần tự do mẹ ạ. Con cần thoát khỏi vòng tròn tuổi thơ, xa hơi mẹ. Con muốn lớn, con mong mình lớn. Mẹ quặn ruột. Vì một người đàn ông phải không? Không hẳn… Giọng con chìm trong sấm. Con cũng không biết có phải tình yêu. Tràn ngập con là phiêu lưu và thách thức. Mắt con tuột khỏi mẹ, chạy rông mùa khó, loang loáng dại cuồng.
Đ.H.D
(Xem tiếp kỳ 3)