Nguyễn Quỳnh Hương

Và không làm gì được kim đồng hồ.

Thẳng hướng mắt anh nhìn, từ giường bệnh – là chiếc đồng hồ. Ngày và đêm, nhích từng phút. Những ngày cuối, tôi sợ nhất là khi anh nhìn đồng hồ, dường như anh đang đo thời gian còn lại, dường như anh trì hoãn Cuộc Hẹn lớn lao đó.

 Hoàng Hưng

Năm 2005, tôi quyết định xuất bản tập thơ Hành trình, nhờ Cương làm bìa, trình bày, vẽ phụ bản cho phần thơ hành trình về đất Phật (tôi thấy lối vẽ của Cương thích hợp với tinh thần của phần này), và cả giới thiệu nơi in. Cương đã sốt sắng giúp ngay, như đã và luôn sốt sắng với bạn bè văn nghệ cho đến cuối đời.

 Du Tử Lê

 Trần Kiêm Trinh Tiên

Thôi thì cứ gọi thầy ấy là thầy Sáu.

Từ ngày về lại Dòng, thầy chăm lo phần việc giúp lễ cho các linh mục. Sáng tinh mơ, thầy đã ra vườn cắt hoa vào thay ở các bàn thờ. Không ai chú ý việc thầy vẫn chờ người đưa báo mỗi buổi sáng. Anh ấy chạy ngang, ném vụt tờ báo qua cánh cổng. Hôm nào rảnh rỗi và nhận ra thầy thì anh vẫy tay chào. Có lẽ đó là câu tiếng Việt duy nhất thầy nghe, đã từ lâu lắm. Và thường thầy hay đứng nán để chờ cho hai chấm đèn đỏ khuất sau rặng thông non của nhà nguyện. Trời vẫn chưa sáng. Chiếc xe ấy sẽ xuôi về phố, nơi có con kênh nước trong veo soi bóng những cây sồi già. Vâng, nơi ấy, gần tháp chuông cao trên đầu có con gà trống xoay theo hướng gió, băng qua chiếc cầu đá cũ là... Thầy khẽ thở dài. Thầy không biết nơi ấy gọi là gì. Thầy cho tay vào túi áo tìm tràng hạt. “Lạy Chúa, xin cho con một ngày bằng an. Con biết sáng mai chim vẫn hót trên cành cao, hoa huệ vẫn nở trắng ngoài đồng, mà sao lòng con đôi khi vẫn chưa tìm thấy được sự bình an?”.

  Truyện ngắn James Joyce

 Thân Trọng Sơn dịch và giới thiệu

LỜI GIỚI THIỆU

“Người có thiên tài không mắc sai lầm; những lỗi lầm của anh ta là có chủ ý và là cánh cổng của sự khám phá.” (“A man of genius makes no mistakes. His errors are volitional and are the portals of discovery” – J. Joyce, Ulysses, chương 9 “Scylla and Charybdis”)

James Augustine Aloysius (1882-1941) là nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình văn học ngườiLời giới thiệu: Ireland, được đánh giá là một trong những nhà văn có ảnh hưởng nhất thế kỷ 20. Ông nổi tiếng nhất với tiểu thuyết bước ngoặt Ulysses (1922). Các tác phẩm chính khác của ông là tập truyện ngắn Người dân Dublin (Dubliners) (1914), các tiểu thuyết Chân dung người nghệ sĩ khi còn trẻ (A Portrait of the Artist as a Young Man) (1916) và Finnegans Wake (1939). Joyce còn là tác giả của các tập thơ Nhạc thính phòng (Chamber Music) (1907), Thơ một xu một bài (Pomes Pennyeach) (1927), Tuyển tập thơ (Collected Poems) (1936). Dù số lượng không nhiều nhưng thơ của James Joyce có sự ảnh hưởng rất lớn đến các nhà thơ Anh phái Hình tượng. Giới phê bình ngày nay đặt Joyce ở vị trí hàng đầu chủ nghĩa hiện đại Anglo-Saxon, cùng với T. S. Eliot, Virginia Woolf và Ezra Pound.

Joyce học ngôn ngữ và văn học Anh tại Dublin, nhưng rồi năm 1902 đến Paris học y khoa và sớm từ bỏ và quay trở lại Dublin. Năm 1904 ông gặp Nora Barmacle, sống chung và có ba con nhưng phải đến năm 1931 mới kết hôn. Ông từng đi dạy tiếng Anh, làm gia sư hay viết bài đăng báo để kiếm sống.

Với phong cách tự truyện, văn xuôi của Joyce in đậm thế giới Ireland, đặc biệt là Dublin, nơi ông sống từ nhỏ cho đến khi trưởng thành.

James Joyce được cộng đồng nói tiếng Anh tưởng niệm hàng năm vào ngày 16 tháng 6 là ngày diễn biến trong tiểu thuyết Ulysses.

Trong các tác phẩm của ông, cần nhắc đến tuyển tập 15 truyện ngắn xuất bản lần đầu năm 1914. Các truyện này được viết khi chủ nghĩa dân tộc Ireland cũng như quá trình tìm kiếm bản sắc dân tộc đang ở đỉnh cao.

Dù lúc ban đầu rất yêu thích sân khấu, Joyce chỉ xuất bản một vở kịch nhan đề Exiles vào năm 1918, đề cập mối quan hệ vợ chồng.

Về thơ, ông xuất bản cả thảy ba tập.

Theo Harry Levin, tác phẩm của Joyce xoay quanh hai chủ đề: nghệ sĩ và thành phố.

Thư viện Quốc gia Ireland hiện giữ bộ sưu tập lớn những tài liệu liên quan đến Joyce như bản thảo và sổ ghi chép, phần lớn được đưa lên mạng trực tuyến.

Danh tiếng của James Joyce chủ yếu chỉ dựa vào bốn tác phẩm: tuyển tập truyện ngắn Người dân Dublin (1914) và ba tiểu thuyết: Chân dung người nghệ sĩ khi còn trẻ (1916), Ulysses (1922) và Finnegans Wake (1939). Mỗi tác phẩm này thể hiện một sự phát triển so với tác phẩm trước, với lối viết của Joyce ngày càng mang tính thử nghiệm, mơ hồ và đầy thách thức.

Các chị em (The Sisters) là truyện ngắn đầu tiên trong tuyển tập Người dân Dublin của James Joyce. Lấy bối cảnh ở Ireland năm 1915, truyện kể câu chuyện về một cậu bé suy ngẫm về quãng thời gian ở bên người bạn và người cố vấn, Cha Flynn, trong khi phải đối mặt với cái chết của Linh mục.

Câu chuyện này mở đầu bằng hình ảnh một người Dublin nhìn qua cửa sổ và suy ngẫm về một tình huống khó xử. Một biểu tượng như vậy xuất hiện xuyên suốt truyện, và ở đây nó đặc biệt quan trọng vì nó thu hút sự chú ý đến quan điểm tường thuật. Hình ảnh mở ra của cửa sổ trong đoạn đầu tiên củng cố cảm giác quan sát yên tĩnh, tách biệt này, điều mà những người kể chuyện của những câu chuyện sau này áp dụng. Thông qua kỹ thuật tường thuật này, Joyce gợi ý rằng ngay cả trải nghiệm trực tiếp về mặt nào đó cũng mang tính mãn nhãn và một người có thể quan sát cuộc sống của chính mình từ bên ngoài.

Trong Các chị em, James Joyce khám phá các chủ đề về sự tê liệt, cái chết, tôn giáo và sự mất đi sự trong trắng.

Một cậu bé suy ngẫm về cái chết sắp xảy ra của người bạn là Cha Flynn. Biết rằng sau ba cơn đột quỵ, vị linh mục bị liệt chỉ còn rất ít thời gian, cậu bé có thói quen đi ngang qua nhà Cha Flynn, tìm kiếm ánh sáng của hai ngọn nến truyền thống đặt trên quan tài báo hiệu cái chết của ông.

Chén thánh là biểu tượng của thánh thể, nghi lễ trong thánh lễ Công giáo La Mã, trong đó linh mục biến bánh và rượu thành Mình và Máu Chúa Kitô.

Trong phần còn lại của câu chuyện ở Người dân Dublin, những sự kiện kỳ ​​lạ và khó hiểu xảy ra mà vẫn chưa giải thích được. Cha Flynn bị đột quỵ và cuối cùng qua đời, nhưng tình trạng suy sụp của ông, biểu hiện bằng việc cười điên cuồng trong phòng xưng tội, cũng ám chỉ rằng ông không ổn định về mặt tinh thần. Người đọc không bao giờ biết chính xác điều gì đã xảy ra với cha. Tương tự như vậy, Cha Flynn và người kể chuyện trẻ tuổi có một mối quan hệ mà ông già Cotter cho là không lành mạnh, nhưng người kể chuyện lại miêu tả là tâm linh khi ông kể lại những cuộc thảo luận giữa ông và Cha Flynn về các nghi lễ của Giáo hội. Tuy nhiên, người kể chuyện cũng có những giấc mơ kỳ lạ về Cha Flynn và thừa nhận cảm thấy không thoải mái khi ở bên ông. Joyce trình bày vừa đủ thông tin để người đọc nghi ngờ Cha Flynn là một nhân vật độc ác, nhưng không bao giờ đủ để người đọc biết toàn bộ câu chuyện. Kỹ thuật như vậy được gợi ý trong đoạn đầu tiên của câu chuyện. Người kể chuyện nghĩ đến từ tê liệt khi nhìn vào cửa sổ của Cha Flynn và nói rằng từ này nghe có vẻ lạ, giống như từ gnomon, một thuật ngữ thường dùng để chỉ các dụng cụ, như bàn tay trên đồng hồ mặt trời, ám chỉ điều gì đó. Joyce làm chính xác điều đó: Anh ấy chỉ ra các chi tiết và gợi ý, nhưng không bao giờ hoàn thành câu đố.

Các chị em là câu chuyện mở đầu trong tuyển tập Người dân Dublin năm 1914 của James Joyce. Đây là truyện đầu tiên trong ba truyện trong tuyển tập (gồm 15 truyện) được kể dưới góc nhìn thứ nhất. Như trong hai truyện còn lại, An Encounter và Araby, người kể chuyện không bao giờ tiết lộ tên của mình và hiếm khi tham gia vào các cuộc trò chuyện. Không giống như những câu chuyện khác trong tuyển tập, nó được kể ở ngôi thứ nhất, bởi một chàng trai trẻ nhớ lại tình bạn của mình khi còn là một cậu bé với một linh mục Công giáo. Như bản tóm tắt rất ngắn gọn này của câu chuyện sẽ gợi ý, có điều gì đó kỳ lạ trong câu chuyện được đặt tên là Các chị em, vì hai chị em thực sự không phải là trọng tâm của câu chuyện.

Văn học hiện đại, trong đó James Joyce là người tiêu biểu chính, thường được đánh dấu bằng những khoảng trống, dấu chấm lửng (…), những ẩn ý và bóng gió, những điều không nói ra nhưng được ngụ ý. Khi chọn sử dụng lời kể ở ngôi thứ nhất thay vì người kể chuyện ở ngôi thứ ba ít hạn chế hơn (hoặc 'toàn trí'), Joyce, trong Các chị em, ngay lập tức hạn chế lĩnh vực kiến ​​thức của người kể chuyện.

Và bằng cách biến người kể chuyện và nhân vật chính của mình thành một cậu bé, người đã được cha mẹ và các tổ chức như Giáo hội Công giáo che chắn (nhốt?) khỏi thực tế của thế giới người lớn, Joyce đã tăng cường sự thiếu hiểu biết hoặc ngây thơ này. Hầu như không có gì ngạc nhiên khi có rất nhiều điều nửa vời trong Các chị em, những điều mà người kể chuyện của Joyce – và chúng ta với tư cách là độc giả – được giao nhiệm vụ phân tích, hoàn thiện và hiểu (hoặc cố gắng hiểu).

Tiểu thuyết hiện đại thường ít quan tâm đến cốt truyện hơn là đến nhân vật, tâm trạng và ấn tượng. Ở đây cũng vậy, Các chị em có thể được phân tích như một ví dụ tiêu biểu của chủ nghĩa hiện đại: không có gì nhiều xảy ra trong diễn biến câu chuyện, và cốt truyện đủ dễ để tóm tắt – nếu 'cốt truyện' là từ hoàn toàn phù hợp ở đây.

Một cậu bé phản ứng trước tin linh mục Công giáo, Cha Flynn, người mà cậu dường như có quan hệ bạn bè nào đó, đã qua đời, được cho là do 'tê liệt', cho thấy nguyên nhân cái chết có thể là do đột quỵ. Cái chết của Flynn, và những đoạn hội thoại mà người kể chuyện tình cờ nghe được khi dì, chú của cậu bé và những người hàng xóm thảo luận về vị linh mục bằng những ngôn từ im lặng, khiến người kể chuyện đánh giá lại tình bạn của anh ta với vị linh mục Công giáo, tự hỏi 'tội lỗi' không xác định mà Flynn xuất hiện là gì đã phạm tội.

Câu chuyện là một bài học bậc thầy về chủ nghĩa biểu tượng tinh tế. Hãy lưu ý bao nhiêu lần những cái miệng được nhắc đến trong truyện ngắn này: người kể chuyện nhét vào miệng mình bằng stirabout (một từ tiếng Ireland có nghĩa là cháo) khi tình cờ nghe được ông già Cotter nói chuyện với dì và chú của mình về Cha Flynn. Về phần mình, Cotter nhổ nước bọt vào lò sưởi trong khi hút tẩu và gián tiếp nói xấu vị linh mục đã chết.

***

 Tác giả: Magyar Bálint – Madlovics Bálint

Bản tiếng Việt: Nguyễn Quang A

Nhà xuất bản Dân Khí – 2025

 Tạ Duy Anh

Tôi biết và nghe về Lê Thiết Cương từ khi còn ở trường viết văn Nguyễn Du, qua một đồng nghiệp trẻ. Nhưng tận năm 2008, tôi mới có dịp làm quen với Cương. Một cuộc gặp tình cờ mà tôi không còn nhớ chi tiết. Nhưng khi tôi nói tôi sắp in cuốn sách nhỏ, Lê Thiết Cương bảo để "em" làm tặng "anh" một cái bìa. Tôi nghe mà không dám tin ngay vào tai mình.

 Quỳnh Iris de Prelle, từ Brussels, vương quốc Bỉ

Tôi có Hà Nội của thời thanh xuân, đại học và giảng đường, thư viện, nỗi nhớ mười mấy năm mối tình đầu, những cảm xúc lên xuống, không ổn định, tưởng tượng về cái chết, thiền rồi blog, tất tần tật rồi tự chữa lành, yêu dấu chính bản thân mình.

 Phạm Xuân Nguyên

Lê Thiết Cương

Nói rằng: Đó là một hoạ sĩ tài hoa đã tối giản cái sống và cái vẽ của mình để thành một tối giản Lê Thiết Cương riêng anh.

 Tiểu luận của Hồ Anh Thái

 Nguyễn Thị Khánh Minh

Một lần, khi bước lên tam cấp bằng gạch tàu xưa của một ngôi chùa nhỏ ở ngoại ô Sài Gòn, tôi cảm thấy rất sống động, bóng ba tôi trong bộ quần áo màu mỡ gà của ngày ông ra đi, cầm một cây gậy tre đứng dưới bóng cây, tôi nghe rõ như hồi tôi 19 tuổi, ba sẽ làm một hòn non bộ dưới gốc cây này, và tôi đã viết, ở đó, câu thơ … hãy bước lên bậc-tam-cấp-thời-gian, quá khứ-hôm nay-và ngày mai. Và chọn một giấc mơ … đó là điều gắn bó tôi với ba bậc thềm tam cấp. Không phải vì cái ý nghĩa của ba chủ thể Trời – Đất – Con Người trong tri giác tam sinh, để nhắc nhở vô thường Sinh Lão Bệnh Tử, mà tôi cảm giác ba bậc thềm ấy như một dòng thời gian hư ảo. Khi bước lên nó như thể bước vào ngưỡng của giấc mơ. Nó là kinh nghiệm tôi có được khi cảm giác ấy được lặp đi lặp lại, thành một quy ước vô thức mà tôi cho rằng chỉ những ai sống thường trực trong nó mới cảm biết. Nó lại rơi vào khái niệm thời gian phi tuyến tính mà triết gia John William Dunne đề cập đến trong một nghiên cứu của ông và kết luận rằng, “Giấc Mơ là một minh chứng cho quan điểm trục thời gian đa chiều đồng hiện diện.” Tôi cảm thấy tôi có cái gì đó hơi khác – cái khác mơ hồ – rằng ở tôi,  giấc mơ là khởi đầu vụ mùa, ở J. W. Dunne giấc mơ là thu hoạch, dù ngẫu nhiên cả hai đều minh chứng cho sự không trật tự cùng xuất hiện của thời gian. Tôi thấy mình rất dễ để lọt vào và rất ổn thỏa sống trong cái lộn xộn đó.

 Lý Đợi

Thật bất ngờ và xúc động khi được xem Bảo tàng gốm thời dựng nước của cựu diễn viên Chi Bảo, với hơn 1.000 hiện vật, chọn trưng bày gần 400, ở quận 2 (cũ), TP. HCM.

Lời Hát Của Men

Trái tim ta đứng một mình trong nỗi cô đơn của tình yêu tự do - âm thầm xa cách

Ta vấp ngã trên đại dương hoang vắng - truy tìm những tư tưởng say mê đồng lõa

Cách mạng niềm tin mở tầm nhìn sự thật - những bí mật tâm linh bản chất con người

Qua đôi mắt buồn của thiên nhiên - ta lắng nghe những tiếng thở dài rên nhè nhẹ khổ đau

Của những đôi môi ngọt ngào - dài những nụ hôn vội vã màu đắng cay nghiệt ngã

 Tiểu luận của Hồ Anh Thái

Phật giáo ra đời ở Ấn Độ thế kỷ VI trước Công nguyên, sau ba trăm năm đã đạt tới đỉnh cao truyền bá ở thế kỷ III TCN dưới thời hoàng đế Ashoka. Hoàng đế còn phái hoàng tử Mahinda và công chúa Sanghamitta mang một nhánh cây bồ đề của Phật sang trồng ở Ceylon (Sri Lanka), bắt đầu công cuộc truyền bá Phật giáo ra nước ngoài.

 Nguyễn Nguyên

Lửa đốt ngoài giới hạn (1975-1996) xuất bản tháng 12/1996 tại IMAGE masters (Hoa Kỳ). Xin trân trọng cảm ơn sự hỗ trợ từ nhiều người, đặc biệt từ ký giả Huy Vespa, chủ trang huyvespa.blogspot.com đã thịnh tình gửi cho bản điện tử của một tác phẩm không dễ kiếm; giúp tôi có cơ hội tiếp cận tập tuyển duy nhất của suốt đời thơ Cao Đông Khánh.

Có lẽ ông còn là người duy nhất chỉ lưu truyền những bài thơ sáng tác tại hải ngoại trong số các thi nhân đã làm nên nền thơ ca miền Nam trước 1975 và hải ngoại. Có lẽ ông cũng là người làm rõ nhất tâm trạng, suy tư, mong mỏi của người Việt trong suốt chặng đường bỏ chạy khỏi đất nước, sống cuộc đời tha hương xứ sở Cờ Hoa thông qua ngòi bút rực cháy riêng  mình.

Trần Thị Thu Hoài

Gia đình bé mọn vừa tái bản thứ sáu, với bài phê bình công phu của nhà nghiên cứu tên tuổi Trần Thiện Đạo đã quá cố (công ty Liên Việt xuất bản với giấy phép của Nxb Phụ Nữ Việt Nam).

Nhân dịp này, Văn Việt xin đăng bài dưới đây của cô giáo Trần Thị Thu Hoài.

Văn Việt

 Phan Trọng Văn

 (Đọc Mùi rơm rạ)

Tác giả: Magyar Bálint – Madlovics Bálint

Bản tiếng Việt: Nguyễn Quang A

Nhà xuất bản Dân Khí – 2025

Hà Thủy Nguyên

Lần đầu tiên tôi được nghe kể về số phận những người lưu dân Việt Nam vượt biển sang Mỹ không phải qua các bài giảng lịch sử hay các tác phẩm văn học, mà là qua đĩa nhạc lậu “Ba mươi năm viễn xứ” của Paris By Night. Những câu hát ám ảnh từ đĩa nhạc ấy, với giọng hát rầu rĩ của Khánh Ly, đã khuấy động tôi:

 Vũ Hoàng Thư

Tháng 7 trời xanh cao, mùa lên hâm nóng. Mặt đất nung nhiệt ngấm ngầm địa chấn, như muốn cùng người rung vang lời ngân quá khứ. Tháng 7 gọi về hàng phượng đỏ thắm rung rinh chùm nở, thứ lung linh ảo mờ, gần gụi mà xa thẳm, “mù không lối vào...”  (Trịnh Công Sơn). Vang vang trong gió, lời trẻ thơ láng giềng vọng lại đùa vui tiếng nước. Nghe mát rượi chạy quanh lưng trần từng gáo múc, từng gàu treo giếng lặng và nước mưa lũ tràn máng xối. Nước ơi, nước gọi sông, gọi suối, gọi nguồn, nước hát ngàn xanh của biển lộng trào mùa thơ ấu cũ. Nơi xa mờ cơn nắng, hải đảo hiện thành ốc xanh cuối chân trời, đùa cợt gọi mời kẻ lạc đường đang chết khát sa mạc. Mờ ảo phía ấy, những chấm xanh li ti trong mùa nắng vỡ xuống soi dáng đăm chiêu mắt ngây. Như hoa đom đóm nhòe lên mắt, thị giác vẽ nên hình dung người đi về xa thẳm. Bấy giờ, lớp trường đã đóng cửa, hàng cây cúi xuống cù rủ mùa hè đi rong hoang lãng mạn. Áo người bung xòe chiều chờ đợi một thời. Những tà vạt mong manh phất phới như loài ma không chân trên mặt lộ ngày hè chứa chan. Sót lại chăng, vẽ vời như buổi sáng hôm nay, có mây trắng rất cao, cao ngất trên mọi triền ký ức.

 Lê Hồng Lâm

Đạo diễn: Joel & Ethan Coen

Diễn viên chính: Josh Brolin, Javier Bardem, Tommy Lee Jones

Thể loại: Tội phạm – Hình sự – Viễn Tây

Thời lượng: 122 phút

Điểm IMDb: 8.2/10 (1.1 triệu lượt bình chọn).

Đoạt 4 giải Oscar: Phim, Đạo diễn (Joel & Ethan Coen), Kịch bản chuyển thể & Nam diễn viên phụ xuất sắc nhất (Javier Bardem).

Đứng thứ 6/100 phim xuất sắc nhất thế kỷ 21 do New York Times bình chọn.

 Lời giới thiệu của Bạt Xứ

Yosano Akiko (1878-1942) là nhà thơ, nhà cải cách xã hội và nhà nữ quyền tiên phong Nhật Bản. Bà được ngưỡng mộ như là nữ thi sĩ lớn nhất nhưng gây tranh cãi nhất của Nhật Bản thời hiện đại. Bà đóng góp một phần lớn trong việc cải cách thể thơ tanka phổ biến với lịch sử trên 12 thế kỷ thành một thể thơ hiện đại.

 Lê Học Lãnh Vân

PHỤ NỮ

Trong rất nhiều Khúc, hình ảnh người phụ nữ luôn được trau chuốt, nâng niu.

Phụ nữ chiếm nơi trang trọng, âu yếm nhất trên những trang sách và tất nhiên, trong tâm tư của tác giả.

 Tobi Trần – Giám tuyển Độc lập

Trong hệ sinh thái nghệ thuật, không gian trưng bày không chỉ đóng vai trò là nơi trình hiện tác phẩm mà còn là cơ chế tri nhận, nơi nghệ thuật được kiến tạo như một cấu trúc tri thức, một công cụ tư duy và một hình thái giao tiếp xã hội.

Truyện ngắn Văn Giá

 Lê Học Lãnh Vân

GIỚI THIỆU

THUYỀN là tiểu thuyết của tác giả Nguyễn Đức Tùng nói về vượt biên, câu chuyện của Việt Nam hơn bốn mươi lăm năm trước làm rúng động thế giới.

 Lê Thọ Bình

Từ bối cảnh hậu tận thế, Glukhovsky dựng lại chân dung nước Nga hôm nay, nơi con người không còn tin nhau, quyền lực bị phân mảnh, và ý thức hệ chỉ còn là chiếc mặt nạ của nỗi sợ và sự kiểm soát.

 Ngô Nhật Đăng

Sáng cà phê ngồi cạnh một tốp cán bộ xã.

Trưa ăn cơm (chỉ có một quán cơm trưa duy nhất trong bán kính vài cây số) ngồi cạnh bàn một tốp cán bộ huyện.

 Hữu Loan

Năm 1989, lần đầu tiên báo Tuổi Trẻ tổ chức cuộc thi truyện ký và tuần báo Tuổi Trẻ Chủ Nhật được giao trách nhiệm chính đối với cuộc thi, đồng thời đảm nhận giai đoạn đọc, chọn sơ khảo. Tòa soạn Tuổi Trẻ Chủ Nhật đã mời một ban giám khảo ba thành viên, gồm nhà văn Trang Thế Hy (trưởng ban), nhà thơ - bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc và ông Hoàng Phủ Ngọc Phan, tổng biên tập NXB Trẻ lúc đó. Giải nhất cuộc thi được trao cho nhà văn Nguyễn Đức Thọ (Đồng Nai) với truyện ngắn “Hồi ức làng Che”.  Thật bất ngờ khi chúng tôi nhận được trích đoạn hồi ký của nhà thơ Hữu Loan gửi đến dự thi với tựa “Một cuộc phỏng vấn về một số vấn đề văn học”, song tác phẩm của ông không thể đăng được.

Tuy nhiên, được sự đồng ý của Ban biên tập báo Tuổi Trẻ, chúng tôi đã trao cho tác giả “Màu tím hoa sim” một giải đặc biệt để cảm ơn ông, một tác giả lớn cũng là một nhân cách lớn trong văn  học Việt. Cụ Hữu Loan đã đến tòa soạn (số 161 Lý Chính Thắng, Q.3, TP. HCM) để nhận một khoản tiền nhuận bút đáng kể, thế nhưng vài ngày sau nhà thơ Nguyễn Duy cho biết khoản tiền đó đã bị mất trộm. Số là, nhà thơ lão thành cho toàn bộ tiền vào một chiếc cặp táp rồi ràng buộc cẩn thận trên yên sau xe đạp mà cụ mượn được để đi lại những ngày ở Sài Gòn, không ngờ bọn kẻ trộm đã cắt hết dây buộc, lấy mất chiếc cặp táp!

Được tin, chúng tôi đã vận động anh em trong báo Tuổi Trẻ đóng góp và có được đủ số tiền bằng nhuận bút đã trao cho cụ. Và nhà thơ Hữu Loan đã vui vẻ nhận giải thưởng lần thứ hai!

Đã hơn bốn mươi năm từ khi Hữu Loan viết những trang hồi ký này, thật may mắn là chúng tôi vẫn giữ được nguyên vẹn bản thảo viết tay của cụ.

NGUYỄN TRỌNG CHỨC

 Vô đề

1.

Thế giới chất ngất sầu đau

Các nhà thơ chìm đắm trong chữ và vần điệu

Các họa sĩ chìm đắm trong màu và bố cục

Người nông dân khóc trong vườn quả không bán được

Những cơn mưa rừng đang chuyển thành lũ quét

Rung chuyển những trận động đất và sóng thần

Hàng triệu sinh linh vùi chôn tan tác

Các nhà độc tài chìm đắm trong quyền lực chiến tranh

Mỗi một ngày những kẻ độc tài nướng hàng nghìn chàng trai trẻ đẹp vào cuộc chiến

Cơn khát của những kẻ điên đang điều khiển thế giới

 Dương Thắng

Oswald Spengler. Con người và Kỹ thuật: Một đóng góp cho triết học đời sống (nguyên tác Đức ngữ: Der Mensch und Technik. Bản dịch Pháp ngữ: L’homme et la Technique). NXB Khoa học Xã hội, 2022.

 T.Vấn & Bạn Hữu thực hiện (2025)

 Bùi Mai Hạnh

 Bùi Mạnh Hùng

Dưới đây là đề kiểm tra kĩ năng đọc hiểu trong tài liệu kiểm tra đánh giá của AQA (Assessment and Qualifications Alliance), một trong những tổ chức khảo thí lớn nhất tại Vương quốc Anh, dành cho học sinh hoàn thành Chương trình Giáo dục Trung học bắt buộc (General Certificate of Secondary Education). Đối tượng học sinh làm bài kiểm tra này độ tuổi 15 – 16, gần với học sinh lớp 9, lớp 10 của Việt Nam.

 Lưu Thủy Hương

Tháng 6 năm 1948, thành phố Berlin rơi vào một cuộc khủng hoảng chưa từng có trong lịch sử hiện đại. Giữa bối cảnh căng thẳng leo thang giữa các cường quốc chiến thắng Thế chiến II, Liên Xô đột ngột phong tỏa toàn bộ các tuyến đường bộ, đường sắt và đường thủy dẫn vào Tây Berlin – khu vực do Mỹ, Anh và Pháp kiểm soát. Thành phố hơn hai triệu dân bị cô lập hoàn toàn: không điện, không lương thực, không nhiên liệu.

Cuối tuần này sẽ có một sự kiện đọc thơ/tâm tình "Echo for Peace 2 / Tiếng vọng hòa bình 2" do Thơ cùng tổ chức với Phương Anh – một người bạn và là dịch giả đến từ AJAR Press. Năm ngoái, Phương Anh và Thơ đã từng tổ chức Echo for Peace lần đầu thành công và gây quỹ cho gia đình Mohammed và gia đình Maram (Phương Anh hỗ trợ) và sau 10 tháng, tụi mình nghĩ là đến lúc để làm lại lần nữa.

 Phan Thị Hà Dương

Santiago – mùa hè năm ấy, cô mang theo mình một cây hoa hồng nhỏ. Từ Paris.

Chuyến đi Chile hai tháng của cô làm bố mẹ ở Việt Nam lo lắng – cô đến một đất nước xa lạ, bất ổn, và mù tịt về ngôn ngữ. Người quen duy nhất là một ông giáo sư.

 Nguyễn Phượng

Thực sự thì mình vẫn cứ băn khoăn về nhan đề đó của cuốn tiểu thuyết.

Trong nguyên bản tiếng Hàn, Han Kang đặt nhan đề cho cuốn sách của mình là 소년이 온다 [sonyeon-i onda] - CẬU BÉ ĐANG ĐẾN, Déborah Smith chuyển ngữ sang tiếng Anh là Human Acts có thể dịch là HÀNH VI CỦA NGƯỜI, dịch giả Việt Nam đẩy đi xa hơn, dịch là BẢN CHẤT CỦA NGƯỜI. Nếu dịch ngược trở lại tiếng Hàn thì nhan đề cuốn tiểu thuyết của Han Kang sẽ là 인간성 [inganseong] chứ không phải là 소년이 온다 [sonyeon-i onda]. Nhờ người môi giới viết thư hỏi Han Kang, cô nghĩ thế nào về cách đặt nhan đề đó trong tiếng Việt, cô ấy cười bảo ôi em không tự tin đến thế đâu!

Chùm thơ hạ tuần tháng 6

ANH GÀN

Anh gàn ngồi đầu ngõ

tay gõ bàn nước

miệng lẩm nhẩm

có có khi không phải là hay

mà không phải là hay cũng khi là hay

nhưng mà hay cũng chưa phải là quý

nhưng quý cũng có khi chẳng để làm gì

mà chẳng đề làm gì cũng có khi chẳng đi đến đâu

mà đi đến đâu cũng chưa chắc là hết ý

mà hết ý rồi cũng thế thôi

mà thế thôi thì cũng chỉ chi, chỉ vậy

...

bọn trẻ trâu đi qua

đứa cốc nhẹ đầu anh

đứa giật nhẹ nhẹ tóc anh

đứa dán tờ giấy nguệch ngoạc lên lưng anh

nó viết: bố thằng Bờm!

anh giật tờ giấy xuống xem rồi bảo

Bờm à!

Bờm

cũng

chưa

hẳn là ghê!

                           Virginia, HK, 20/6/2025, trên những ngày mưa gió tạt đi, tạt lại, mà con                               đường hình như còn dài

NHỮNG TUỒNG CŨ CHƯA HẠ MÀN

Vẫn là bọn làm chứng gian

vẫn là bọn thu thuế tham, thu thuế lạm

vẫn là bọn quan tòa, thẩm phán với những bản án tuyên láo lếu,

công lý trò hề

và bao nhiêu bọn 'dám' ăn, 'dám' lừa, nhưng lẩn trốn trừng phạt

ra tòa diễn trò bịp, ốm nọ, sắp chết kia

...

đúng! vẫn là bọn đạo diễn với những bàn tay nhớp nhúa ấy

không ngừng

giật dây

giật dây...

và bao nhiêu kẻ khác đang nhảy những vũ khúc đen tối và mờ ám

bọn giả vờ xào xáo

như người ta xáo bài ở sòng bạc

đảo trật tự nọ

đảo bản đồ kia

nhưng thực chất chúng luôn là đạo diễn

là bọn chủ trò ở tít nơi cao

đang xáo bài thủ lợi..

nên

nên sao?

nên giờ - dường như chỉ có những người ngơ thây, tội nghiệp nào

mới tin vào lời đường mật của chúng

trong đó có anh?

và có cả tôi?

                              20/6/2025

QUAY XE VÀ THỦ LỢI

Quay xe và thủ lợi

còn có lúc nào hơn

là chính lúc này

khi mặt trời đi vắng

đêm tối sẽ hoành hành

chẳng biết dứt khi nao

...

nào, bây giờ đã tới lúc

cơ hội ngàn năm có một

ta quay thôi

làm cú ngược giòng

ai ngu thì giữ lề cũ

ta trở về sung sướng mình ta

và biết đâu cái tột đỉnh vinh hoa (oách xà lách!)

đang chờ đợi ta?

chưa kể rượu thịt bóng môi

tiền bạc nhặt nhạnh cũng chẳng kém

...

thế nên, kệ thây bọn ở lại

thây kệ ngay lũ nạn nhân ở trong

dù chúng có đang kêu la

vì đau khổ, hay bất công

thì ta đây mặc kệ!

miễn là...

miễn là chi?

miễn là ta đỏ da, thắm thịt

phì gia, vinh thân đủ thứ

được thiên hạ công kênh

lưu danh thiên cổ

ở xứ sở vĩ đại nào

của vĩ đại trứ danh!

                                20/6/2025

Vĩ thanh: Có cái vỗ tay nào,

lại chỉ có một tay?

CHÚNG TA ĐANG TRÊN CON ĐƯỜNG NÀO?

Dường như có một sự vay mượn thời gian

trong thế giới như của 'kính vạn hoa'

với vô lượng điều đến, diễn ra, rồi đi, rồi lại đến...

là trò chơi của bàn tay vô hình nào?

hay là thử thách Bề trên dành cho giống loài nọ

thử xem giới hạn dại, khôn?

các thế lực vẫn tiếp tục thi thố

trong và ngoài những chỗ kia, chỗ nọ

mà họ gọi là quốc gia, quốc kiếc,

khối nọ, khối niếc

cái tốt và cái an tâm dường như là thiểu số?

hãy quên đi sự trật tự mơ tưởng thời nào,

để mãi đón nhận những chông chênh, nghiêng đảo thường trú?

ngay những giá trị tưởng như bền vững và đáng được để yên

người ta cũng lục tới, lật đi, tốc lại, lộn lên, lộn xuống

ai có thể ngồi thiền yên?

ai có thể tĩnh tâm?

nhìn những bầu trời có những vì 'sao băng' bằng sắt thép

vút qua, vụt lại

những tư duy thắng thua, hơn thiệt

những tranh cãi mạnh ưu, yếu nhược

cả những thế lực sống bằng nghề kia, phép nọ

vòng luẩn quẩn, hay vòng luân hồi?

ở thế giới nào rượu mắc nọ vẫn khui ra, xì gà vẫn bập

người ta bay vòng quanh vạn dặm

mũ ni che tai, chẳng nghe thấy chẳng nhìn

hoặc để tìm danh, tung hứng

ăn mày dĩ vãng

tìm những gì thỏa khao khát sướng sung

những siêu diễn đàn tung hứng, khen nịnh, tâng bốc

sâm-banh mở ra, và tiền cũng thu vào

cái danh thêm 'bóng nhoáng'

để chìm đi những thân phận khổ đau - đang sống đó - không phải là 'dĩ vãng'

để xoay lưng cùng che lấp những nạn nhân

và đâu đó

hình như là không ít

những kẻ bạo quyền vẫn khiêu vũ trên thân xác thế nhân

sống vui, sống mạnh, sống bền

bằng đau khổ của bị trị

kính vạn hoa lại xoay thêm một vòng,

lại một màn vũ trụ vạn sắc

có sắc nào như sắc lệ thế gian?

Virginia, 24/6/2025

Vĩ thanh: dù mưa gió thế nào, hoa vẫn nở đợi nhau!

NGỌN ĐÈN

Có ngọn đèn cháy tới giọt dầu cuối cùng

và không ngại cháy luôn cả bấc

còn gì nữa đâu?

nhưng nó vẫn là ngọn đèn

với ai đã từng nhìn thấy nó

và trong đêm tối tăm nào đó

không còn có nó

thì sẽ có ai khác, thứ khác thắp lên

thay nó

bởi sẽ vẫn cần

...

ôi ngọn đèn

dù thắp to, hay nhỏ

dù mờ, hay tỏ

vẫn mãi là ngọn đèn

xuyên suốt tối tăm!

                                Virginia, HK, 20/6/2025

                                (Nhớ những bàn chân 'tị nạn', dù đang trên chính quê nhà, hay tại hải                                       ngoại xa xôi)

NHÀ NGUYỆN DƯỚI ÁNH TRĂNG

Nhà nguyện dưới ánh trăng nào tối tối

vọng vang tiếng kinh cầu về nơi xa

cánh hoa nào đêm xưa nghiêng xuống

xơ xác,

xót xa

nhớ đêm nào em nép vai anh

ngoài kia trời mưa gió

nụ hôn chớm trao

đã chia tay

đường em về một mình đêm nay

sương gió lắm

đôi mắt buồn

thăm thẳm, sao quên

anh cầu nguyện

và chuông xưa vọng lại

an ủi, ủi an

gót mỏng

trời đêm

nhà nguyện bên dòng sông xa xăm

nước từ đại ngàn lặng lẽ vỗ về

con thuyền nào,

con thuyền nào neo bến

kịp đón em về

hay để mãi cách ngăn?

                     09/7/2025

MONG MANH

Em đi rồi

anh giở tìm kỷ niệm

tìm chút dư hương

mong sống lại ngày xưa

lại ra sông

ngóng nhìn về phương ấy

lại đếm sao trời

mặc sương đêm ướt vai

em đi rồi

hoa còn nở để chi

cây đàn kia ai cất

câm lặng căn nhà

dự cảm nào ngày ấy đến từ xa

chẳng cách nào tránh được

còn tàu lỡ

là con tàu đi mãi

để lại sau lưng

người lữ khách thẫn thờ

đêm buồn lắm

ngắm sao càng trống trải

trăng sao đầy trời

đâu có thấy bóng em?

                                 7/2025

Trần Thùy Mai

(Đọc tiểu thuyết của Nguyễn Đức Tùng, nhà xuất bản Phụ Nữ 2025)

Cách đây nhiều năm, khi đọc thơ Nguyễn Đức Tùng, tôi đã có dự cảm rằng một ngày kia Tùng sẽ viết tiểu thuyết.

 Truyện ngắn Ngu Yên

1. Trong bóng tối dày đặc, dọ dẫm từng bước một, hai tay vừa rờ vào hai bên vách hang động, vừa quơ qua quơ lại trước mặt, dù cố mở mắt lớn, chỉ thấy lờ mờ, nhiều ảo ảnh hơn là cảnh thật. Cảm giác bực bội vì đã trượt té làm văng mất ba lô, mất tất cả các dụng cụ, thực phẩm và nước uống cần thiết. Bối rối hơn nữa, đã rớt chiếc đèn pin cầm tay, mất luôn chiếc đèn pin lớn mang bên lưng và máy liên lạc vệ tinh có dự phòng sóng AM. Giờ đây, chỉ còn ít vật dụng tùy thân cất trong mấy túi quần, túi áo khoác và hoàn toàn mất phương hướng. Chỉ nhớ lời chỉ dẫn, hang động sẽ phải đi lên rồi mới trở xuống. Trang nghĩ, mình có thể thoát ra từ lối biển. Là một tay bơi có hạng, nàng không sợ.

PGS. TS. Nguyễn Thị Minh Thái

Trong các dây dướng mang tính hội họa với đời sống, ông già danh họa Bùi Xuân Phái vương nhiều dây mơ rễ má nhất với "phố cổ". Nhưng thực ra, ông còn những mối tơ vương khác rắc rối, tế nhị hơn với sân khấu chèo cổ - mà nhiều người đã không lưu ý lắm khi đặt chân lên cái mê lộ hội họa huyền hoặc của ông. Điều này cũng dễ hiểu. Bởi vì chỉ mới ngó nhìn tranh của ông vẽ phố, chưa chi người ta đã choáng như thể bị ai đó lấy mất hồn...

 Tô Văn Trường

Làm công việc lãnh đạo quốc gia, ai cũng phải luôn tự hỏi: Điều gì là đúng đắn? Cái gì nên ưu tiên? Đâu là giới hạn cần tôn trọng và giá trị nào cần gìn giữ đến cùng? Những câu hỏi tưởng như trừu tượng ấy, thực ra lại là cốt lõi của mọi quyết định.

Trong thực tế, có lúc hành động chính trị được thúc đẩy bởi nhu cầu cấp bách, có lúc bởi niềm tin chủ quan hoặc áp lực từ hoàn cảnh. Nhưng để kiến tạo một nền quản trị nhân văn, bền vững và có tầm nhìn, người lãnh đạo không thể thiếu một nền tảng tư duy sâu sắc đó chính là triết học.

Thơ lập thể

ĐA GIÁC

Những đa giác chuyển động trên con đường giới hạn của thị giác, đa giác bất động trên vòng tròn ảo giác tư duy. Những đa giác ngợi ca nỗi thống khổ trong hành khúc mưa, sự va chạm vỡ từng hạt âm thanh màu trong suốt. Một đa giác gấp mình thành thập giá, lay động những ngã ba đìu hiu trên hành tinh mang hình hài giọt nước, chờ giây phút hoá thân. Những đa giác diễu hành bay trên bầu trời, trí tưởng soi chiếu đa giác bạc tình bằng ánh mưa mang hạt bình minh, những bình minh khuyết tật.

 Thái Hạo

Chúng ta, những người làm cha làm mẹ (giả sử không phải người có chuyên môn), có thể “dạy” môn Ngữ văn ở nhà cho con mình hay không? Tôi cho là có. Vậy dạy bằng cách nào?

1. 

Đầu tiên là phải thay đổi quan niệm về môn học này. Ngữ văn không chỉ là một môn học về tác phẩm văn chương, hiểu như thế không những hẹp mà có khi còn sai lầm.

Trong giáo dục hiện đại, đặc biệt là các nền giáo dục tiên tiến (như Phần Lan, Canada, Singapore, Nhật Bản…), Ngữ văn (Language Arts / Language & Literature) không chỉ là môn học về văn học mà còn là môn học phát triển năng lực sử dụng ngôn ngữ trong các hoạt động đọc, viết, nói, nghe – nhằm mục tiêu giao tiếp, tư duy và hành động. Tư duy phản biện, năng lực lập luận, sáng tạo ngôn ngữ, khả năng diễn đạt bản thân và tương tác xã hội trở thành những trục chính của chương trình ở các nước này.

 Thụy Khuê

Chương 11

Trương Vĩnh Ký (1837-1898)

V- Huỳnh Tịnh Của và Gia Định Báo

Tượng Huỳnh Tịnh Của (1830-1908)

  (Về triển lãm “Đất Mẹ” của họa sĩ Nguyễn Như Đức)

Lê Thiết Cương

Dù là chùa ở làng hay ở kinh đô thì cũng chỉ có một cổng. Cánh cổng ấy luôn mở, ai vào cũng được. Thánh đường nghệ thuật cũng vậy, mỗi người hãy tự chọn cho mình một con đường riêng để đến với nghệ thuật. Người đi xe, người đi tàu, người đi bộ, người đi bằng trừu tượng, người đi bằng hiện thực. Gì cũng được, miễn là đến nơi. Cánh cửa nghệ thuật luôn rộng mở và đón chào. Tóm lại có rất nhiều con đường để đến với nghệ thuật.

 Phạm Viêm Phương

Cuốn “Sử Việt nhìn từ tài liệu nguồn” của Chen Ching Ho (Nguyễn Mạnh Sơn tuyển dịch & biên soạn) cho tôi biết nhiều điều lý thú, xin kể lại vài chi tiết chơi.

1. Tự Đức soạn tự điển Hán Nôm:

Những người hơi lớn tuổi (cỡ tôi) chắc còn nhớ những câu: Thiên trời địa đất/ cử cất tồn còn/ tử con tôn cháu/ lục sáu tam ba… Kết cấu của những câu như thế luôn gồm một chữ Hán rồi tới một chữ Nôm giải nghĩa chữ Hán đó. Đây chính là Tự điển Hán Nôm dạng phôi thai.

 Lê Học Lãnh Vân

DẪN NHẬP – Anh Tiết Hùng Thái, tức dịch giả Hiếu Tân, dịch bài văn Discours de la servitude volontaire của Étienne de La Boétie sang tiếng Việt thành Luận văn về Nô lệ Tự nguyện, dài 17.782 chữ. Anh biểu tôi viết suy nghĩ của mình tiếp theo bài dịch của anh để in thành sách. Nghe lời anh, tôi viết xong bài Tự do và Học ngày 27/2/2023. Chúng tôi còn có bài của Nguyễn Hồng Anh nữa, vậy quyển sách nhỏ dự tính in sẽ có tổng cộng khoảng gần hai mươi bảy ngàn chữ. Đó là một tập sách khoảng 180 trang, không dày nhưng chúng tôi rất vui vì nghĩ sách chứa một nội dung lớn về giá trị tư tưởng được viết khoảng năm trăm năm trước và vẫn còn giá trị thời sự tới bây giờ. Rất tiếc, tới hôm nay anh Tiết Hùng Thái chưa in được quyển sách này dù bản thảo đã được gởi đi hai năm rưỡi trước. Với tôi, bản dịch này mang hơi ấm của công sức và tâm huyết của anh Tiết Hùng Thái.

Hôm nay, xin gởi Văn Việt bài viết của tôi có tựa Tự do và Học với mục đích ủng hộ tâm huyết ấy. Xin mời anh chị đọc...