Lê Thọ Bình

Cuốn tiểu thuyết Mông to vú nẩy của Mạc Ngôn (được Trần Đình Hiến dịch ra tiếng Việt là Báu vật của đời).

 (Đọc Biện hộ cho trí thức của Jean-Paul Sartre)

Dương Thắng

“Giá trị lớn nhất của Biện hộ cho trí thức là nó không định nghĩa trí thức như một danh hiệu, mà như một chức năng, một quá trình, một thái độ. Đó là thái độ của sự tự vấn không ngừng, sự can đảm vượt qua lĩnh vực chuyên môn để can dự vào các vấn đề chung, và lòng trung thành với sự thật trước mọi áp lực.”

(Bùi Văn Nam Sơn, "120 năm Jean-Paul Sartre (1905-2025) – Từ biện minh cho sự hiện hữu đến biện hộ cho trí thức: một khao khát làm người". Trong Jean-Paul Sartre, Biện hộ cho trí thức, Phạm Anh Tuấn và Đinh Hồng Phúc dịch, Công ty TNHH Sách Thật – Nxb Hội Nhà văn, 2025, tr. 28)

 Tino Cao

Không phải đợi đến khi các mô hình tạo sinh văn bản bùng nổ thì câu hỏi “ai là người viết” mới rơi vào thế rối rắm. Văn học hiện đại từ lâu đã nhiều lần tìm cách phá vỡ tính trung tâm của tác giả: đặt lại vấn đề về giọng kể, thử nghiệm những đột biến trong cấu trúc tự sự và nghi ngờ cả khả năng tồn tại của “ý thức” như một điểm quy chiếu ổn định. Nhưng tất cả những chuyển động ấy vẫn là những cuộc nổi loạn nội tại của chữ nghĩa, diễn ra trong giới hạn của kinh nghiệm con người. Trí tuệ nhân tạo, trái lại, không xuất hiện như một đối tượng để văn học hấp thụ mà như một biên kiện ngoại lai (exogenous boundary event), một can thiệp đến từ ngoài phạm vi của đời sống chữ nghĩa, làm bật lên những giả định vốn được xem là hiển nhiên. Nó không thách thức tác giả bằng việc viết hay hơn; cái nó tác động là khả năng tạo ra văn bản mà không cần đến một đời sống thật sự phía sau văn bản. Chính sự vắng bóng của đời sống này mới khiến những nền tảng tưởng như vững chắc của lí thuyết văn học bắt đầu rạn vỡ: từ bản thể của tác giả, quan niệm về kinh nghiệm, đến cách ta hiểu thế nào là đọc và thế nào là phê bình.

Nhà thơ Nguyễn Thị Khánh Minh

*

Kính chào quý vị quan khách và thân hữu.

Chúng ta đang ở vào tháng cuối của năm 2025, với sự kiện Ra Mắt Sách Theo Dấu Thư Hương tập 2 của nhà văn Trịnh Y Thư.

[Rút từ bộ tư liệu ĐỜI SỐNG VĂN NGHỆ THỜI ĐẦU ĐỔI MỚI do Lại Nguyên Ân và Nguyễn Thị Bình tổ chức sưu tầm, bản đánh máy do Trung tâm VH-NN Đông Tây thực hiện]

CUỐN TIỂU THUYẾT VỀ MỘT CUỐN TIỂU THUYẾT[1]

NGUYÊN NGỌC

Cuốn tiểu thuyết của Bảo Ninh là một cuốn tiểu thuyết về một cuốn tiểu thuyết. Hoặc nói cho chặt chẽ hơn: là một cuốn tiểu thuyết về một người đang viết một cuốn tiểu thuyết. Một người lính từ chiến tranh sống sót trở về; anh trở thành nhà văn và ngồi viết cuốn tiểu thuyết về cuộc chiến tranh ấy của anh.

Như vậy trong cuốn sách có đến hai cuốn tiểu thuyết chồng lấp lên nhau, đan chéo vào nhau.

Thủ pháp nghệ thuật này không hoàn toàn lạ. Ngay từ Bọn làm bạc giả của A. Gide ngày xưa cho đến Dì Hulia và nhà văn quèn của M. V. Llosa, v.v... gần đây đã thấy không ít cách viết tương tự. Đương nhiên nhà văn nhằm một hiệu quả nghệ thuật nào đó: hoặc anh muốn đan chéo vào nhau quá khứ và thực tại, có khi cả tương lai nữa; hoặc anh mở cửa cho các nhân vật trong các nhân vật trong các trang sách của mình lưu thông tự do, bước ra và đi lại trong cái đời thường rất đời thường, rất hôm nay ngổn ngang hỗn độn. (Ở Moskva có lần tôi được xem vở Ba chị em của Chékhov do nhà đạo diễn tài năng Liubimov dựng. Khi vở bắt đầu, tất cả các tường của nhà hát hóa ra vốn là các cánh cửa bỗng được mở toang ra, thông hẳn với quảng trường Taganka náo nhiệt bên ngoài, và bỗng diễn ra một hiệu quả nghệ thuật lạ thường: Liubimov đã đưa tấn bi kịch cổ điển oi bức của Chékhov vào ngay giữa lòng xã hội Xô-viết ồn ào hôm nay)...

Bảo Ninh nhằm hiệu quả nghệ thuật gì trong cách viết của anh ở Nỗi buồn chiến tranh?

Có lẽ ở đây mà nói đến "thủ pháp nghệ thuật" đến "cách viết" - tức là chừng nào đó, những "xảo thuật nghề nghiệp" - e có thể sẽ là phần thô bạo, thô thiển chăng. Ở đây còn có điều gì khác nữa, sâu hơn, căn bản hơn. Đây là chính "chủ đề" của cuốn sách, như người ta thường nói. Hoặc chính xác thấu đáo hơn: đây là nỗi đau (Bảo Ninh gọi là "nỗi buồn") thống thiết của người cầm bút trào ra, như máu, trên mấy trăm trang giấy.

Trong văn học ta vài ba chục năm trở lại đây đã có hàng ngàn cuốn sách viết về mấy cuộc chiến tranh vừa qua. Hầu hết các tác giả những cuốn sách ấy đề là những người đã tự mình ở ngay trong mấy cuộc chiến tranh ấy mà ra. Đó là một trong những chỗ mạnh độc đáo của văn học về đề tài chiến tranh cách mạng ở ta... Song, nhìn cho kỹ hơn một chút, sẽ thấy điều này: họ, các tác giả ấy, dầu sao cũng tham gia chiến tranh ở những vị trí tương đối gián tiếp. Thời ấy họ đã là nhà văn cầm bút mà đi ra chiến trường, hoặc họ là phóng viên chiến trường của một tờ báo nào đó, cấp trung ương hay địa phương; hoặc họ là cán bộ tuyên huấn, thông tin tuyên truyền..., những nghề ít nhiều gần gũi với văn chương... Họ đi ra chiến trường tham gia chiến trận, để ghi chép, trên tay cầm một quản bút và trong túi sẵn một cuốn sổ tay... Bây giờ họ ngồi viết lại những điều họ từng chứng kiến hay từng trải qua... Đương nhiên mấy cuộc chiến tranh vừa rồi của chúng ta, nhất là cuộc chống Mỹ cực kỳ ác liệt, không đặt bất cứ ai từng ở chiến trường ra ngoài vòng thử thách khắc nghiệt của nó.

Tuy nhiên, chiến tranh cũng lại có cái luật riêng dứt khoát: chiến tranh là do các cấp chỉ đạo, chỉ huy định liệu (có thể đến bạc trắng đầu vì những định liệu ghê gớm này) và sau đó chiến tranh là do người lính làm. Trực tiếp thực hiện, trực tiếp làm chiến tranh là những con người ở cấp thấp nhất của bộ máy chiến trận, là người lính trận, là người binh nhì, người chỉ có độc mỗi một ngôi sao trơ trụi trên cái nền đỏ trống trơn của cấp hiệu.

Trong chiến tranh tôi có nhận xét: người cuối cùng không được lựa chọn gì hết đó là người lính trần. Quyền lựa chọn là của các cấp chỉ đạo, chỉ huy: hôm nay trong trận huyết chiến này, sử dụng đại đội A hay đại đội B? Trung đội 1 hay trung đội 2 sẽ là lực lượng xung kích? Tiểu đội nào lên trước tiểu đội nào lên sau?.. Sự lựa chọn đó là của cấp trên là số phận của người lính. Nó rơi xuống trên đầu người lính trần. Và lúc đó người lính trần chỉ còn mỗi một quyền lựa chọn: hoặc là chiến thắng hoặc là cái chết.

Đó là sự thật của chiến tranh, trần trụi, logic, khắc nghiệt.

Bảo Ninh nói với chúng ta: trong cuộc chiến tranh chống Mỹ có một thế hệ của dân tộc đã được lựa chọn để hy sinh cho nghĩa lớn của đất nước. Hàng triệu người binh nhì đã ra trận những năm tháng ấy và không trở về. Cả một thế hệ, hàng triệu con người mạnh khỏe, trẻ trung, tốt đẹp, ưu tú.

Đó là thế hệ của anh. Anh là người sống sót của thế hệ ấy trở về, một cách ngẫu nhiên, một cách kỳ quặc, không thể hiểu được, đến vô lý, "gần như là một sự phản bội vậy".

Hãy nghe anh nói:

"Bây giờ thì đã qua cả rồi, tiếng ồn ào của xung đột đã im bặt. Gió lặng cây dừng, và vì chúng ta đã chiến thắng nên đương nhiên là chính nghĩa đã thắng. Tuy nhiên, cứ nghĩ mà xem, cứ nhìn vào sự sống sót của bản thân mình, cứ nhìn kỹ nền hòa bình thản nhiên kia và nhìn cái đất nước đã chiến thắng này mà xem: đau xót chua chát và nhất là buồn xiết bao.

Một người ngã xuống để những người khác sống, điều đó chẳng có gì mới, thật thế. Nhưng khi mà tôi và anh thì còn sống mà tất cả những người ưu tú nhất, tốt đẹp nhất, những người xứng đáng hơn ai hết sống trên cõi đời này đều gục ngã, bị nghiền nát, bị xô đẩy, bị cỗ máy đẫm máu của chiến trận chà đạp, đày đọa, bị bạo lực tăm tối hành hạ, làm nhục rồi giết chết, bị chôn vùi, bị quét sạch, bị tuyệt diệt thì sự bình yên này, cuộc sống này, cảnh trời yên biển lặng này là cả một nghịch lý quái gở, một sự trống rỗng thê thảm, một sự vô lý đến tột cùng, oái oăm và điên đảo gần giống như là một sự phản bội vậy...".

Nhưng "vô lý đến tột cùng, oái oăm và điên đảo..." vậy, mà anh, anh đã trở về!

Vậy thì anh phải viết. Anh phải trở thành nhà văn và anh phải viết. Cuốn sách đã ra đời như thế đó. Như một thiên chức. Không phải cái thứ thiên chức văn chương gì gì đó, như người ta thường to tiếng. Thiên chức làm người.

Đây là tiếng nói của một thế hệ đã được chọn để hy sinh vì nghĩa lớn của dân tộc. chiến tranh đã bỏ sót và gửi lại trên cõi dương này một người trong số họ, hằng hà sa số họ, để nói với hôm nay tiếng nói của họ.

Bảo Ninh viết: "Ôi, năm tháng của tôi, thời đại của tôi, thế hệ của tôi..."

Cuốn sách này là thế đó. Hãy lắng nghe nó.

Anh đã trở về, và anh phải sống.

Anh sẽ sống thế nào đây? Có một chỗ Bảo Ninh đã dùng mấy chữ nặng trĩu: "Con đường cứu rỗi của anh". Con đường cứu rỗi của anh là ở đâu?

Anh quằn quại, anh mò tìm. Và anh nói: "... Có vẻ như anh đã tìm ra cuộc đời mới của mình, đấy chính là cuộc đời đã qua, là tuổi trẻ đã mất đi trong nỗi đau buồn chiến tranh. Đối với tôi, tương lai đã nằm lại ở phía sau xa kia rồi... trong những cánh rừng nguyên thủy của chiến tranh", trong "một sự nghiệp vừa được ghi nhớ vĩnh hằng vừa không bị lãng quên..."

Đối với anh hôm nay, đi tới tức là trở lại. Là nghĩ và ngẫm lại, sống lại, khám phá lại.

Tôi đã nói ở đầu bài viết này: ở đây có hai cuốn tiểu thuyết lồng vào nhau. Nhưng thật đúng ra thì chỉ có một: cuốn tiểu thuyết về một con người trăn trở tìm lẽ sống của mình hôm nay. Tìm ở đâu?

Anh nói: "... và cứ thế, nửa điên rồ, (anh) lao vào chiến đấu lại cuộc chiến đấu của đời mình... một cách đơn độc, một cách phản hiện thực, cay đắng và tuyệt vọng, đầy rẫy va vấp và lầm lạc...". "... Có lẽ từ nay, (anh) thầm nghĩ, cuộc đời mình sẽ luôn luôn là thế này đây: tối tăm, đau khổ và rạng ngời hạnh phúc. Và cứ giữa mơ và tỉnh mà mình sẽ đi tiếp đoạn đời còn lại".

Thế đấy, đây là cuốn tiểu thuyết về một cuộc chiến đấu của một con người tìm lẽ sống hôm nay. Bằng cách chiến đấu lại cuộc chiến đấu của đời mình.

Đây là một cuộc đi tìm. Đi tìm lại, mà cũng là tìm tới, một cách quằn quại, "nửa điên rồ", "một cách đơn độc, một cách phản hiện thực, cay đắng và tuyệt vọng, đầy rẫy va vấp và lầm lạc".

Cho nên - tôi tha thiết muốn nói điều này - đừng có ý đi tìm ở đây điều anh khẳng định hay phủ định ở chỗ này hay chỗ khác qua từng trang sách. Quyển sách đầy rẫy mâu thuẫn. Chính anh đang đau khổ đi tìm kia mà. Và anh đề nghị ta tìm cùng anh.

Còn về điều này nữa: đừng nên nghĩ đây là một cuốn sách viết về chiến tranh. Chiến tranh là một hiện thực đã đi qua, nhưng chưa dứt. Đúng ra thì đây là cuốn sách về "hậu chiến". Một người lính trở về, và thấy khó tìm lẽ sống hôm nay quá. Không còn dễ dàng như trước chiến tranh, thậm chí như trong chính chiến tranh. Bởi vì đối với mỗi người đã đi qua chiến tranh rồi, - lại là người lính trần ở cấp thấp nhất từng gánh chịu trên đôi vai mình, số kiếp mình tất cả gánh nặng khủng khiếp của chiến trận - thì ý nghĩa, lý do sự tồn tại trên đời này sẽ là khác hẳn. Ý nghĩa hơn mà cũng nặng nề hơn, khó nhọc hơn, nghiêm khắc hơn... trong khi chính anh và cái xã hội anh đang sống hôm nay lại đã bị tổn thương lớn quá vì chính cuộc chiến tranh vừa lớn lao cần thiết vừa ác nghiệt rùng rợn ấy.

Nên nhớ: càng hiểu rằng cuộc sống là có ý nghĩa hơn, thì sống sẽ càng khó hơn.

Cuốn sách này không mô tả chiến tranh. Nó "mô tả" một cuộc kiếm tìm nặng nhọc chính hôm nay. Hiện thực ở đây là hiện thực bên trong của một tâm hồn quằn quại và đầy trách nhiệm, quằn quại vì đầy trách nhiệm. Trách nhiệm lương tâm.

Có lần Bảo Ninh nói với tôi: "... Sau tất cả những điều ghê gớm như vậy, sao hôm nay lại thế này?". Đó là anh hỏi về xã hội và về chính anh.

Cuốn sách nặng nề này không bi quan. Vẫn thấm sâu ở đâu đó trong từng kẽ chữ của nó một âm hưởng hy vọng tiềm tàng, chính là vì thế; anh đi tìm, nghĩa là anh còn hy vọng.

Cuốn sách, anh viết: "nhưng... tôi tin rằng anh vô cùng hạnh phúc trên con đường hướng mãi về quá khứ. Không bị sự lãng quên xói mòn, tâm hồn anh sẽ mãi mãi được sống trong mùa xuân cũ những tình cảm mà ngày nay đã bị mai một hoặc đã già cỗi và biến tướng. Anh sẽ được trở lại với tình yêu, tình bạn, tình đồng chí, những tình cảm đã giúp chúng ta vượt qua muôn ngàn đau khổ của chiến tranh... Anh sẽ vĩnh viễn được sống trong những ngày đau thương nhưng huy hoàng, những ngày bất hạnh nhưng chan chứa tình người, những ngày mà chúng ta biết rõ vì sao chúng ta phải bước vào chiến tranh, chúng ta cần phải chịu đựng tất cả và hy sinh tất cả. Ngày mà tất cả đều còn rất son trẻ, trong trắng và chân thành".

Sau tất cả những điều ghê gớm mà Bảo Ninh đã nói ở mấy trăm trang sách, thì lời đề nghị cuối cùng này của anh, tôi nghĩ, là đáng trân trọng, như tiếng nói vọng lại của một thế hệ của một dân tộc đã đau khổ nhiều nhất, mất mát lớn nhất, đã bị hy sinh.

Cách đây mấy chục năm tức là lúc ở Liên Xô đã đi khá sâu vào thời kỳ cải tổ, tại Moskva tôi có may mắn gặp một nhà phê bình Xô viết nổi tiếng hiện nay, ông Vlađimia Laksin. Ông từng là trợ thủ gần gũi và đắc lực của Tvacdovski, một trong những nhà thơ lớn nhất và có nhân cách nhất của văn học Xô viết, thời Tvacdovski làm Tổng biên tập tạp chí nổi tiếng Thế giới mới lần thứ hai (trước đó Tvacdovski đã bị cách chức Tổng biên tập tạp chí này một lần). Khi Tvacdovski bị cách chức lần thứ hai, Laksin cũng bị nạn được đưa về "ngồi chơi xơi nước" ở tạp chí Văn học nước ngoài 16 năm liền. Bây giờ ông trở lại làm Phó tổng biên tập tạp chí Lá cờ mà G. Baklanov là Tổng biên tập. Ông tiếp tôi ngay tại phòng làm việc của ông ở tạp chí Lá cờ, lúc bấy giờ còn đóng ngay cạnh học viện văn học M.Gorki. Buổi tối nói chuyện đầm ấm. Khi tôi hỏi ông về những tác phẩm "thời thượng" hiện nay ở Liên Xô (kiểu những tác phẩm "chống tiêu cực" hiện nay ở ta) và triển vọng sắp tới của văn học Xô viết, ông ngồi lặng hồi lâu, đôi mắt sắc và rất hóm đăm đăm nhìn ra cửa phòng, hai hàng râu mép rất Nga hơi rung khẽ, rồi ông nói, nhỏ, hồi hộp:

- ... Anh biết không, tôi ngồi làm việc ở đây, nhiều hôm tôi chợt có ý nghĩ: một lúc nào đó bỗng nghe có tiếng gõ cửa rụt rè, và sau đó cửa mở, trên ngưỡng cửa hiện ra một người thanh niên hơi gầy, dong dỏng cao, khuôn mặt tai tái và buồn, tay ôm một bản thảo dày. Anh ấy nói: Tôi mang đến một bản thảo... xin lỗi, xin phép tự giới thiệu..., tôi là F. Dostoevski...

Khi nói như vậy, khuôn mặt Laksin cũng hơi tái đi và buồn, duy có đôi mắt hơi nheo lại thì sáng rực lên kỳ lạ.

Tôi biết Laksin muốn nhắc lại trường hợp nổi tiếng Bielinski và Nekrasov "phát hiện" ra Dostoevski hồi thế kỷ trước. Tôi cũng hiểu không phải ông muốn nói rằng văn học Xô viết hiện nay đang sắp có một Dostoevski mới - một đỉnh núi như vậy cả lịch sử chỉ có một lần. Điều ông muốn nói là nền văn học này đang tha thiết chờ đợi và dường như đang cảm thấy đâu đó sự vượt qua cái thượng thời tất yếu và cần thiết hôm nay và sự xuất hiện những tác phẩm văn học đích thực của thời cải tổ. Một cái gì đó không trực tiếp dính dấp bề ngoài với cải tổ hiện nay nhưng lại chỉ có cải tổ mới có, một cái gì đó thật sự đẻ ra từ máu thịt của thời đại mới...

Tôi cũng không điên rồ so sánh Dostoevski với bất cứ ai hôm nay. Tôi chỉ muốn nói rằng điều Laksin nói với tôi năm nọ ở Moskva, dường như ở ta bây giờ, ta cũng đang cảm thấy. Ta cũng chờ đợi một cái gì đó vượt qua cái thời thượng - tôi xin nhắc lại một lần nữa: tất yếu là cần thiết - đang có, đi đến một cái gì đó dường như không trực tiếp dính dáng đến những xao động của Đổi mới hôm nay, song lại chỉ có thể do Đổi mới mới có được, là con đẻ thực sự của cuộc vận động xã hội và con người sâu sắc và cách mạng này.

Đổi mới đã đem đến những gì đó cho văn học? Nhiều lắm. Sức sống mới, không khí dân chủ, sự đa dạng... Song có lẽ đáng nói nhất là điều này: đã thực sự có tự do sáng tác. Chưa phải là tất cả, nhưng đã có. Và hết sức quan trọng là đã có ở chỗ chính yếu nhất: ở trong chính người sáng tác. Một thứ tự do nội tại, một sự giải phóng bên trong, cơ bản và sâu sắc, được tạo nên một kết quả tốt đẹp của những quá trình xã hội sôi động mấy năm nay. Và bởi vì đó lạ sự giải phóng bên trong, nội tại ở chính người cầm bút, cho nên nó là không thể đảo ngược được nữa, bất chấp cả những ràng buộc, lúng túng thật ra là còn không ít trong chỉ đạo và quản lý.

Tự do thật sự và chân chính ở người cầm bút đồng nghĩa với nhân cách và trách nhiệm. Nhân cách đàng hoàng, xứng đáng, độc lập của nhà văn đứng trước xã hội và con người. Trách nhiệm của người cầm bút trước lịch sử và nhân dân, quá khứ, hiện tại và ngày mai, trong cuộc đi tìm lẽ sống xứng đáng của mọi người, và từng người.

Đổi mới đã đem đến tự do cho sáng tạo nghệ thuật. Và tác phẩm nghệ thuật chân chính chỉ có thể đẻ ra trong tự do, trước hết là tự do nội tại của nhà văn.

Tôi muốn nghĩ rằng cuốn sách nặng đầy suy nghĩ trằn trọc và trách nhiệm, tâm huyết của Bảo Ninh đã được hình thành trong chính không khí đã có phần trong lành lại đó, trong sự vận động còn gian nan nhưng không gì cưỡng lại được của xã hội và văn học hiện nay.

Nguồn: Cửa Việt, Quảng Trị, số 7 (tháng 4-1991)

***

THÂN PHẬN CỦA TÌNH YÊU

ĐÀO HIẾU

Thân phận của tình yêu, tôi ngờ rằng tác giả không đặt tên sách ấy cho mình mà đặt cho thị trường, bởi trong tác phẩm này tình yêu chỉ là một phần bi kịch chiến tranh, một phần của thân phận con người.

Tình yêu giữa Kiên và Phương là một mối tình rực rỡ, tàn nhẫn và xót xa nhưng vẫn chưa phải là yếu tố duy nhất và quyết định của bi kịch trong tác phẩm. Tình yêu ấy là ánh chớp của lửa chiến tranh nhưng rất nhiều khi bị chìm khuất trong nỗi buồn mênh mông mà chiến tranh - sau khi bị phá phách và tàn lụi - để lại trong đời Kiên như một hoàng hôn vĩnh cửu, tàn tạ và mỏi mệt.

Cho nên Thân phận của tình yêu đúng ra là nỗi buồn của kẻ sống sót. Kẻ sống sót không vui, không tung mũ nón, không vẫy cờ mà ngồi một mình trong căn phòng sang trọng ở phi cảng Tân Sơn Nhất, chân gác lên bàn, uống rượu bên cạnh những tử thi để chờ sáng.

Đây là một trong những tác phẩm viết về chiến tranh dữ dội, bi thương và lẫm liệt nhất mà tôi được đọc. Bảo Ninh, một tên tuổi mới, một tác giả trẻ, một người đi sau nhưng đã bứt lên, qua mặt nhiều người dù tiếng vỗ tay trên khán đài còn lác đác...

Có người nói: Nếu sau chiến tranh, Kiên trở về Hà Nội gặp lại Phương xinh đẹp, trong trắng, chờ đợi mình thì có lẽ không có những bi kịch ấy, không có nỗi buồn của kẻ sống sót, không có những giằng xé tê dại kia...

Tôi không nghĩ như thế. Vì sau chiến tranh, Kiên trở về như kẻ bị ma ám. Ma là đồng đội của anh, là Thịnh, là Cừ, là Hòa, là Quảng. Quảng quằn quại vì vết thương và muốn kết thúc sớm sự đau đớn ấy. Anh bảo Kiên: "Bắn em đi anh. Bắn! Bắn! Mẹ mày chứ. Bắn đi!" Nhưng Kiên đã không nỡ và Quảng đã phải tự rút chốt quả lựu đạn.

Hồn ma ấy cũng là Hòa, cô giao liên nhỏ bé bị một toán lính da đen cưỡng hiếp đến chết giữa rừng. Hồn ma ấy là Can, đào ngũ và chết bên bờ suối. "Cái xác lở loét ốm o như xác nhái vì dòng lũ tấp lên một bãi lau lầy lụa. Mặt của xác chết bị quạ rỉa, miệng nhét đầy bùn và lá mục" (tr.25)

Hồn ma còn là những người bên kia chiến tuyến: "Dòng lính áo xanh bị xe tăng dồn tới, dồn tới để chết chồng chất vì tay Kiên. Không phải là bắn nữa, mà là tàn sát" (tr.131).

Sự ám ảnh của những hồn ma cộng với bi kịch xót xa đến cuồng điên trên chuyến tàu hỏa, đi với Phương, cộng với kết thúc ê chề của mối tình đã đẩy Kiên vào cơn điên thống khổ, kiêu hãnh và hoan lạc. Đó là nỗi hoan lạc man rợ, là niềm kiêu hãnh bùng cháy trong tuyệt vọng. Ngần ấy những giằng xé, mâu thuẫn đã tạo nên tính cách anh "nhà văn của phường tôi" ấy.

Bảo Ninh tạo một cấu trúc truyện "không cần cấu trúc". Với một nhà văn ít vốn sống thì việc phá bỏ cấu trúc như thế đòi hỏi nhiều kinh nghiệm. Nhưng với Bảo Ninh, kẻ thừa mứa vốn sống chiến tranh thì chỉ cần cảm xúc. Chính cảm xúc đã thay anh dẫn dắt câu chuyện, dẫn dắt kết cấu, bố cục và tạo được cho nó cái vẻ "phi cấu trúc" một cách tương đối tự nhiên và "có nghề". Thực ra Bảo Ninh không cố gắng mấy trong nghệ thuật "phi cấu trúc" này. Lợi thế của anh là vốn sống. Anh như một gã triệu phú có trong tay nhiều kho vàng bạc châu báu. Tự mỗi món đã đẹp rồi, đã lấp lánh sáng rồi thì dù ném vung vãi chúng trên sàn nhà, chồng lên nhau, cạnh nhau, dày đặc hay rải rác, xám hồng tím lẫn lộn, bất chấp quy luật phối cảnh, bất chấp sự hài hòa về sắc độ... nó vẫn đẹp, vẫn rực rỡ. Tên triệu phú cả cười, tung hê những vòng ngọc, lá vàng, lá bạc lên... bay lả tả. Hắn biết thế của mình và tiếp tục trò chơi ấy trong suốt tác phẩm.

Họ yêu nhau từ năm 13 tuổi, chơi trò ú tim, trò vợ chồng trong xó nhà. Ngay lúc ấy, Phương đã là một cô gái độc đáo.

16, 17 tuổi, hai người trốn học, trốn những buổi thảo luận nhàm chán, bơi qua Hồ Tây. Họ hôn nhau trên cỏ, Kiên rụt rè chưa dám làm tình. Nhưng lúc ấy, Phương tỏ ra bản lĩnh hơn bạn trai của mình rất nhiều. Đến lúc Kiên vào lính với những suy nghĩ khuôn sáo về một sứ mệnh cao cả nào đó thì Phương đã nghĩ đến nỗi đau của chiến tranh, của chia lìa, của phi lý và nghiệt ngã. Cô là "bà chị" của Kiên. Trải qua một cuộc chiến tranh dài, khốc liệt, Kiên trở về gặp lại Phương "sa đọa" thì Phương vẫn cứ lớn hơn Kiên, trưởng thành hơn Kiên như thường, nàng trân trọng mối tình đến mức phải kiêu hãnh mà gạt bỏ nó. Nàng sa đọa cũng vì kiêu hãnh. Và Kiên, dù đã là một con người từng trải, dày dạn, vẫn không hiểu điều ấy.

Vẻ đẹp đó của Phương còn lộng lẫy hơn vẻ đẹp của thân xác nàng.

Kiên lớ ngớ ở tuổi 13, lý tưởng vặt ở tuổi 17, dũng mãnh, tàn bạo ở tuổi 20, 25 và bị ma ám ở tuổi 40, cũng không theo kịp được tầm vóc của Phương.

Thật hạnh phúc khi xây dựng được một nhân vật như Phương. Những đoạn kể về Phương trên chuyến tàu hỏa tiễn Kiên đi B là những đoạn tả hay nhất trong tác phẩm. Đó là những trang diễm tình, cay đắng, mãnh liệt và tàn bạo nhất. Đó là thời điểm vô cùng rực rỡ của nhan sắc Phương.

Bảo Ninh rất thành công trong cách mô tả tình yêu và chiến tranh. Ở cả hai mảng anh đều dữ dội và trữ tình một cách khốc liệt. Phần còn lại của tác phẩm ít thành công hơn. Những đoạn anh phân tích về tâm trạng nhà văn, về cấu trúc truyện, về "lối kể kỳ lạ" thật ra không đặc sắc và không cần thiết lắm. Vì tự bản thân truyện, bản thân các chi tiết, bản thân nhân vật đã nói thay cho anh rồi.

Đoạn đời về sau này, lang thang vô định ở Hà Nội là cần thiết và sẽ là rất hay nếu anh biết lược bỏ đi một số đoạn triết lý và nhất là biết kiềm chế cái ước muốn "bi kịch hóa" thái quá nhân vật Kiên. Ý muốn đó vô tình kéo tác phẩm rấp ranh trở lại cấu trúc cổ điển: một tình sử, một cuộc tình ngang trái sau chiến tranh. Hành động "đốt tác phẩm" của người họa sĩ già (cha Kiên) và hành động định "đốt bản thảo" của Kiên là một sự lăm le trở về với mô típ cổ điển ấy. Sự sa đọa của Phương có lẽ cũng hơi quá tay, rõ ràng phảng phất hơi hướng của tình sử... nhưng chỉ rải rác, chút đỉnh. Tài năng của Bảo Ninh, vẫn chiếm ưu thế, vẫn lấn át được tất cả.

Vực dậy cả một quá khứ khốc liệt, một mối tình lớn không phải chỉ cần vốn sống và tư duy. Nó còn phụ thuộc rất nhiều vào ngôn ngữ và bút pháp. Ngoài những lúc chuyển đoạn hơi hấp tấp, hơi khập khiễng như ở trang 137, 138, 236... thì bút pháp của Bảo Ninh đã truyền sức mạnh cho ngôn ngữ. Bút pháp của anh khi lạnh lùng, khi cháy bỏng, lúc uể oải, lúc dồn dập, câu ngắn xen lẫn câu dài, lối dẫn chuyện lấp lửng, hé một chút rồi đóng lại, lửng lơ... đã dẫn dụ được người đọc. Bảo Ninh chiếm ưu thế dùng các thuộc từ (attribut). Ngôn ngữ của anh nóng bỏng, gào thét, và đầy hình tượng.

"Anh chiếm đoạt chị một cách cuồng bạo, khốc liệt, dằn xé, đâm vào chị nỗi đơn độc bí ẩn, sắc như dao, đầy hiểm nghèo của anh" (tr.124).

... "Khổ sở vì đói, vì sốt rét triền miên. Thối hết cả máu" (tr.17)... "Mặt mày ai nấy lêu rêu. Ủ dột. Yếm thế. Đời sống mục ra" (tr.18).

"Bọn chúng dồn cục lại nhưng chỉ còn vài tên đang còn đứng và đều xoay lưng lại phía Kiên. Chúng không hò hét, không rống cười, không quát tháo. Sự thể ghê rợn bày ra, quằn quại trong yên tĩnh, man rợ" (tr.225).

"Nàng xinh đẹp, mê dại và bất kham, hấp dẫn đến lịm người bởi một sắc đẹp kỳ ảo và khôn lường, đẹp như một sắc đẹp bị chấn thương, như thể một sắc đẹp bị lâm nguy, mấp mé bên bờ vực" (tr.275).

Trong từng trang sách ta thấy không những vốn sống ứ tràn trong anh chỉ chực trào ra là ngôn ngữ của anh cũng vậy, ngôn ngữ được sinh sôi từ chất liệu sống đầy ắp ấy nên cũng ứ đọng, cũng chực trào ra. Ta bắt gặp mỗi động tác, mỗi sự vật anh mô tả đều được kèm theo bốn năm thuộc từ và hình như vẫn chưa thỏa, vẫn muốn ném vào thêm dãy một nữa, một chuỗi nữa.

Ngôn ngữ Bảo Ninh cũng quằn quại như binh lửa, như cái chết và phận người.

                                                           Nguồn:Văn học và dư luận, Tp.HCM, số 9 (1991)

***

XIN GỌI ĐÚNG TÊN

HOÀNG HƯNG

Xin gọi đúng tên. Nó là Nỗi buồn chiến tranh. Xin đừng có sợ ở đây một cái nhìn đen tối, một mưu toan lật ngược, cũng chẳng có gì dính dáng đến cái gọi là văn học "sám hối". Càng không có nhã ý ôm lấy kẻ thù hôm qua mà thanh minh: phải bắn vào anh tôi đau khổ lắm, hoặc tôi chỉ bắn lên trời. Người lính trung thực và tự trọng này chỉ có nhu cầu bức bách "sống ngược trở lại cuộc chiến tranh, chiến đấu lại cuộc chiến đấu". Và một nỗi đau buồn lớn lao thấm vào từng câu chữ của cuộc sống lại lớn lao ấy. Nếu như cần đặt câu hỏi: Vì sao nỗi buồn? "Chính nhờ nỗi buồn mà chúng tôi đã thoát khỏi chiến tranh, thoát khỏi bị chôn vùi trong cảnh chém giết triền miên, trong cảnh khốn khổ của những tay súng, những đầu lê, trong ám ảnh bạo lực và bạo hành để bước trở lại con đường riêng của mỗi cuộc đời, những cuộc đời có lẽ chẳng sung sướng gì và cũng đầy tội lỗi, nhưng vẫn là cuộc đời đẹp đẽ nhất mà chúng tôi có thể hy vọng, bởi vì đấy là cuộc sống hòa bình!" (Thân phận của tình yêu - trang 282). Xin thêm một câu: chính nỗi buồn phân biệt con người cầm súng với con thú hoặc cỗ máy giết chóc, Kiên bước vào cuộc chiến với niềm háo hức và ra khỏi đó với nỗi buồn đó là cái được của anh trong cuộc chiến để làm người.

Xin gọi đúng tên. Nó là ký ức tự hành của kẻ mộng du. Nghĩa là một ký ức rối loạn thời gian và không gian. Sự rối loạn giúp con người vụt nhận ra những điều bị che khuất trong một thời gian tuyến tính, một không gian phẳng. Nghĩa là một hòa hợp thực + ảo, sự kiện + tâm trạng, tỉnh + mê, khách quan + chủ quan, ý thức + tiềm thức. Những thành phần thứ hai lâu nay bị lấp liếm, hóa ra có sức phát giác không thể xem thường, và quan trọng nhất là phát giác đời sống bên trong con người - điều người ta thật sự cần ở văn học nghệ thuật.

Xin gọi đúng tên. Nó là chân dung tập thể ghép từ trăm mảnh vỡ của một thế hệ mất mát. Một thứ hội chứng tâm thần mà chỉ có cách gọi đúng nguyên nhân, dựng sống lại sự chấn thương chìm trong quên lãng, như Kiên đã làm bằng cách giãi bày trên 300 trang in, mới mong giải thoát.

Xin gọi đúng tên. Một thứ văn xuôi vươn thành thơ. Những đoạn, những trang đặc quánh ấn tượng, cảm xúc, dồn nén từ ngữ, đầy tiết tấu và nhạc điệu, nóng bỏng và khẩn thiết, trực tiếp vọt ra từ tâm tưởng, có những chỗ đạt đến trạng thái tự vận động ngoài ý thức của ngôn từ. Hình như Bảo Ninh dợm đặt chân trên con đường siêu việt của William Faulkner, của Henry Miller.

Gọi đúng tên. Đó là văn học của tuổi trưởng thành.

                                                          Nguồn: Văn học và dư luận, Tp.HCM, số 9 (1991)

[1] Thân phận tình yêu - tiểu thuyết Bảo Ninh - Nhà xuất bản Hội nhà văn - 1990.

Cuốn tiểu thuyết vốn có tên là Nỗi buồn chiến tranh nhưng rồi vì "sức ép của thị trường sách" hỗn hợp hiện nay, nó buộc bị đổi tên một cách oan uổng và buồn cười, ngoài ý muốn của tác giả. Riêng tôi, tôi vẫn muốn gọi tên quai nôi của nó: Nỗi buồn chiến tranh.

***

NHỮNG NGHỊCH LÝ CỦA CHIẾN TRANH

                                                                                         (đọc Thân phận của tình yêu)

HOÀNG NGỌC HIẾN

Trong cuốn tiểu thuyết với nhan đề hết sức vớ vẩn này, Bảo Ninh viết về những nghịch lý của chiến tranh, của tình yêu, của một thân phận lính đeo đuổi nghiệp văn chương để sống lại ký ức chiến tranh và ký ức tình yêu. "Nghịch lý là bạn của thiên tài" (Pushkin). Cách tiếp cận đề tài của Bảo Ninh giống như một sự liều lĩnh. Có thể tác giả sẽ phải trả giá. Nhưng trong khi không ít người viết còn thiên về cách nghĩ bằng những "thuận lý" "một nghĩa" "bảo đảm an toàn" thì cuốn tiểu thuyết khác thường của Bảo Ninh là cái "được" cho văn chương.

Trong cảm thức của Kiên và những nhân vật khác trong truyện gần gũi với tác giả chiến tranh là "những ngày tháng đau thương nhưng huy hoàng", "những ngày bất hạnh nhưng chan chứa tình người"...

Nói đến chiến tranh, Kiên nhớ đến "biết bao đồng đội thân yêu ruột thịt... những người lính thường, những liệt sĩ của lòng nhân, đã làm sáng danh đất nước này và đã làm nên vẻ đẹp tinh thần, cho cuộc kháng chiến" nhưng Kiên cũng không thể nào quên "bộ mặt gớm guốc" của chiến tranh "với những móng vuốt của nó, những sự thật trần trụi bất nhân nhất của nó... bất kỳ ai đã phải trải qua, đều mãi mãi bị ám ảnh, mãi mãi mất khả năng sống bình thường, mãi mãi không thể tự tha thứ cho mình" (tr.227).

Chiến tranh là "sự che chở đùm bọc, được cứu rỗi trong tình đồng đội bác ái" đồng thời cũng là "gánh nặng bạo lực mà thân phận con sâu cái kiến của người lính phải cõng trên lưng đời đời kiếp kiếp" (tr.227).

Trong chiến tranh, "chính nghĩa thắng, lòng nhân thắng nhưng cái ác, sự chết chóc và bạo lực phi nhân cũng thắng" (tr.228).

"Thời buổi chiến tranh, thời buổi ngược đời..." (xem tr.33). Trong lời văn cuốn tiểu thuyết nhan nhản những "lời nói ngược", và những "lối nói ngược", "những niềm vui buồn thảm", "nhà tiên tri những năm tháng đã qua", sắc diện "đau đớn, say cuồng, tột cùng hạnh phúc", tâm trạng "vì sợ mà chẳng sợ gì nữa", "sự nghiệp thiêng liêng đau khổ của người lính chống Mỹ", "vừa được ghi nhớ vĩnh hằng vừa không ngừng bị lãng quên", "trở nên hoàn toàn khác" mà vẫn "không thay đổi"...

Cách nhìn nghịch lý càng trở nên phức tạp khi vươn tới "cõi xa xăm bên ngoài biên giới của tư duy, đạt đến cõi hòa đồng người sống và người chết, hạnh phúc và khổ đau, hồi ức và ước mơ" (tr.91). Có thể gọi đó là cõi "siêu thức", rất khác với "trạng thái ù lì, mụ mị, đánh đồng người khôn kẻ dại, người gan kẻ nhát, đánh đồng lính với quan, thậm chí đánh đồng thù bạn...", trạng thái khiến con người cảm nhận chiến tranh "là cõi không nhà không cửa, lang thang khốn khổ và phiêu bạt vĩ đại, là cõi không đàn ông, không đàn bà, là thế giới thảm sầu vô cảm và tuyệt tự khủng khiếp nhất của dòng giống con người!" (tr.33). Thể hiện đời sống nội tâm của Kiên trong những ngày liên miên của chiến tranh, ngòi bút của Bảo Ninh khá tinh tế trong sự miêu tả dòng ý thức mấp mé cõi "siêu thức" hoặc trạng thái ê chề đến mụ mị, như thể mất hồn, "như thể bị nhồi bông vào óc, không phấn chấn, không vui, không buồn, chẳng thiết gì, chẳng lo cũng chẳng mong gì".. (tr.225).

"Chiến tranh" và "chiến thắng" đã được một nhà thơ biểu tượng bằng hình ảnh "máu và hoa". Trong cuốn tiểu thuyết về chiến tranh của Bảo Ninh có những trang "ngập máu", "máu tung xối, chảy tóe, ồng ộc, nhoe nhoét", "máu nóng hổi rưới đẫm bờ dốc thoải", "vết thương không ngừng nhểu máu", "bãi chiến trường biến thành đầm lầy, mặt nước màu nâu thẫm nổi váng đỏ lòm"... (tr.7). Có những trang nặng mùi tử thi. Bộ mặt gớm guốc và tàn bạo của chiến tranh được Bảo Ninh miêu tả rất hiện thực nhưng không phải không có sự thăng hoa. Trước thi thể một người chiến sĩ vô danh ở dưới một ngôi mộ kết Kiên và mọi người sững lặng... "Không ai bảo ai tất cả đều quỳ xuống, đưa cao lên với theo bóng hồn thiêng người đồng đội đã về thần..." (tr.96). Trong truyện của Bảo Ninh, những ngày tháng sau hòa bình không có "hoa", chỉ có "nỗi buồn chiến tranh". Đó là "nỗi buồn được sống sót" (tr.227). Đó là "ngọn gió buồn vô hạn của tình yêu và tự do" từ chân trời dĩ vãng thổi tới, cứ "thổi mãi thổi hoài" như một niềm tiếc nuối khôn nguôi... Đó là tình thương vô hạn với tất cả những người đã nằm xuống không phân biệt "người vinh kẻ nhục", "người hùng kẻ nhát", "người đáng sống kẻ đáng chết"... với cả "những người anh em khốn khổ, bạc phước ra đi trong nhục nhã chẳng được ai đoái hoài"... Nỗi buồn chiến tranh – "một nỗi buồn cao cả, cao hơn hạnh phúc và vượt trên đau khổ" (tr.282).

Về những nghịch lý của tình yêu – một đề tài dễ sáo mòn –  Bảo Ninh khó mà đưa ra được điều gì thực sự mới mẻ và sâu sắc. Đóng góp của tác giả là sáng tạo được một cặp trai gái thực sự là tình nhân: Kiên và Phương. Bất chấp chiến tranh kinh khủng (và đời thường trong hòa bình còn kinh khủng hơn), bất chấp bạo tàn và ô nhục, "bất chấp sự rơm rác của những định kiến và những giáo điều gò khuôn cuộc sống của con người", họ sống cũng như yêu tự do và thanh sạch. Con người của họ cũng đầy tội lỗi và không thiếu khuyết tật. Tuy nhiên, trong cách ứng xử của họ với bố mẹ và xóm giềng, với người thân người sơ, với người tình và bè bạn, với đồng đội và cả với địch thủ nữa không có điều gì "bẩn". Trong khi khắp nơi đâu cũng than vãn con người "xuống cấp", Phương và Kiên là một kiểu nhân cách đáng chú ý. Vì khuyết tật đáng lo ngại hơn cả ở con người ngày hôm nay là mất giác quan cảm thấy "bẩn". Giác quan này bị tê liệt sẽ ngự trị các thói "ăn bẩn", "nghĩ bẩn", "nói tục tĩu" "chơi không đẹp"... Mài sắc giác quan này là một tác động quan trọng không gì thay thế được của văn học nghệ thuật. Kiên và Phương là một cặp tình nhân lãng mạn (có tình yêu nào mà không lãng mạn?). Trong văn học cổ điển, riêng Truyện Kiều có ba cặp tình nhân hấp dẫn. Tự Lực văn đoàn ít ra có đôi bạn Loan và Dũng, với Kiên và Phương văn xuôi đương đại có "Romeo và Juliet".

Một câu văn của Bảo Ninh: "Biết bao kỷ niệm bi thảm, bao nhiêu là nỗi đau mà từ lâu lòng đã nhủ lòng là phải gắng cho qua đi, rút cục đều dễ dàng bị lay thức bởi những mối liên tưởng tuồng như là không đâu nảy sinh một cách khôn lường từ muôn vàn những chi tiết tầm thường, rời rạc và vô vị nhất có thể có trong chuỗi bất tận ngày qua ngày nhạt thếch, buồn tẻ và êm đềm đến phát ốm này" (tr.47 - tôi gạch ở dưới H.N.H.). Giống như một câu văn Tự Lực văn đoàn: từ ngữ tao nhã, có âm điệu (gia công hơi lộ liễu). Nhưng khác câu văn Tự Lực văn đoàn ở kết cấu câu phức tạp hơn, bác học hơn và những từ khẩu ngữ: tuồng như là không đâu, êm đềm đến phát ốm. Văn của Bảo Ninh có chất khẩu ngữ nhưng chưa mạnh mẽ, dồi dào. Viết được cho hay như Tự Lực văn đoàn không dễ nhưng văn học và ngôn ngữ văn học ngày nay đòi hỏi câu văn thông tuệ hơn, bác học hơn, đồng thời "dân dã", "khẩu ngữ" hơn, dĩ nhiên vẫn phải có tiết tấu âm điệu, miễn là không dễ dãi. Trong Thân phận của tình yêu có những trang vừa thừa "văn chương", thiếu "khẩu ngữ", đọc những trang này giống như đứng trước một người con gái đẹp "thiếu máu".

Trong truyện của Bảo Ninh, ba đề tài về chiến tranh, tình yêu và đam mê sáng tạo nghệ thuật thực chất níu vào nhau. Trong cả ba cõi này luôn có sự chập chờn giữa được và mất, tin và ngờ, hạnh phúc và đau khổ, hy vọng và tuyệt vọng... một sự chập chờn đầy rẫy bất trắc và phi lý khiến người trong cuộc không thể không tin ở "một thiên mệnh thiêng liêng, cao cả, vô danh và tuyệt đối được bí ẩn". Không ai cấm nhà tiểu thuyết làm siêu hình học, và đây là một lĩnh vực mới mẻ đối với tiểu thuyết Việt Nam hiện đại mà Bảo Ninh đã mạnh dạn bước vào. Cuốn tiểu thuyết sẽ như thế nào nếu như tác giả chỉ viết về đề tài chiến tranh? Sự đóng ghép với đề tài tình yêu và đề tài sáng tạo nghệ thuật chí ít đã tránh cho tác giả khỏi đóng vai trò đơn thuần kể và tả, một vai trò dễ tẻ nhạt trong văn xuôi hiện đại.

Cảm hứng sáng tác của Kiên – người "lính về hưu" đam mê văn chương – là cả một nghịch lý. Để vượt qua cơn khủng hoảng "hậu chiến" để có lại lòng tin và tình yêu cuộc sống, Kiên không hướng về tương lai mà anh lần trở về với quá khứ. Với Kiên, viết là "sống ngược trở lại, lần tìm trở lại con đường của mối tình xưa, chiến đấu lại cuộc chiến đấu". Với Kiên "ký ức tình yêu và ký ức chiến tranh kết thành sinh lực và thành thi hứng, giúp anh thoát khỏi cái tầm thường bi đát của số phận anh sau chiến tranh" (tr. 183). Kiên viết để "tâm hồn anh mãi mãi được sống trong mùa xuân của những tình cảm mà ngày nay đã mai một hoặc đã già cỗi và biến tướng" (tr. 182). Tác giả tin rằng Kiên "vô cùng hạnh phúc trên con đường trở về với quá khứ", tức là "trở về với cõi cực lạc của những ngày tháng xa xưa, với tuổi thơ, với cô bạn gái nhỏ, với niềm tin ngây thơ trong trắng thuở trước chiến tranh" (tr. 280).

Chiến tranh "có sức mạnh hủy diệt, sức mạnh biến tất cả thành tro bụi của nó" (tr. 275), nhưng cuối cùng thì chiến tranh "không tiêu diệt được gì hết". Có thể hiểu được nghịch lý này. Chiến tranh (cũng như đời thường hậu chiến) "không tiêu diệt được gì hết", miễn là không bị hủy diệt những giấc mơ. Đam mê văn chương của Kiên bắt nguồn từ nhu cầu "làm bừng sáng lại những giấc mộng xưa". Những nghịch lý làm vật vã nhân vật đáng thương của Bảo Ninh thực ra cũng gần gũi với lẽ sống thông thường nhất của con người, với kinh nghiệm sinh tồn sơ đẳng và vĩnh cửu của loài người.

            Dầu thế nào đi nữa, chúng ta vẫn mơ,

            Dầu thế nào đi nữa, chúng ta vẫn sống.

            (Quoi qu'il arive, nous revons,

            Quoi qu'il arive, nous vivrons

                                    (Paul Eluard)).

                                                                Nguồn: Văn nghệ, Hà Nội, số 15 (13-4-1991)

(Còn nữa...)

 Nguyễn Hoàng Văn

Yevgeny Korobov, một trung úy trong quân đội Nga nhưng đã trốn sang Kazakhstan xin tỵ nạn vào năm 2023, vừa mới xuất hiện trên một chương trình truyền hình ở Âu châu kể lại việc mình và đồng đội thoát khỏi cuộc chiến bằng cách cách tự bắn hay bắn vào nhau để… trở thành thương binh.[1]

 Ngô Thế Vinh

Lời Giới Thiệu: Từ tháng 5/2023 đến cuối năm 2025, kênh đào Funan Techo – dự án biểu tượng dân tộc Khmer do hai cha con Hun Sen và Hun Manet quyết liệt thúc đẩy – đã chính thức bước vào giai đoạn thi công thực địa, với sự tái khẳng định tài trợ 1,7 tỷ USD từ Trung Quốc. Dài 180 km, lấy nước trực tiếp từ cả hai phân lưu chính của sông Mekong (đầu nguồn sông Tiền và sông Hậu), con kênh không chỉ khó đạt được mục tiêu rút ngắn lộ trình và giảm chi phí vận tải như Campuchia tuyên truyền, mà còn có nguy cơ: (1) làm suy giảm nghiêm trọng lưu lượng nước mùa khô về hạ lưu, (2) chặn đứng phù sa, (3) đẩy nhanh xâm nhập mặn sâu thêm hàng chục kilômét, (4) đe dọa trực tiếp sinh kế của hơn 20 triệu cư dân Đồng bằng sông Cửu Long.

Trong khi Phnom Penh liên tục khẳng định “lợi ích quốc gia thuần túy” và “không ảnh hưởng đáng kể”, thì các phân tích độc lập và Việt Nam lại chỉ ra hàng loạt thiếu sót: thiếu đánh giá tác động môi trường xuyên biên giới minh bạch, chi phí thực tế có thể vượt xa con số công bố, và rủi ro sinh thái lâu dài chưa được giải quyết thỏa đáng.

Bài viết ghi lại hành trình hai năm bảy tháng đầy căng thẳng ngoại giao, nghi ngại kỹ thuật và lo âu môi trường của một dự án đang thay đổi vĩnh viễn số phận dòng Mekong hạ lưu. Tiếng chuông chùa rộn ràng ngày động thổ 5/8/2024 có thực sự là lời chúc phúc cho Campuchia, hay đang ngân lên một hồi chuông cảnh tỉnh cho cả lưu vực sông Mekong? Phạm Phan Long - VEF

*

 Trần Huy Bích

Trong khung cảnh vui vẻ họp mặt để chào đón cuốn Theo Dấu Thư Hương II của anh Trịnh Y Thư, tôi rất mừng thấy trong danh sách phát biểu có anh Cung Tích Biền và chị Nguyễn Thị Khánh Minh. Anh Trịnh Y Thư là một nhà văn. Nhiều phần anh Cung Tích Biền sẽ nói về Theo Dấu Thư Hương II qua cặp mắt của một nhà văn. Chắc chị Khánh Minh cũng sẽ nói về anh Trịnh Y Thư và tác phẩm của anh theo nhãn quan của một nhà thơ. Nhiệm vụ của tôi do đó sẽ nhẹ hơn. Tôi xin được nói về ý niệm “thư hương” của anh Trịnh Y Thư, rồi sau đó kể lại một kỷ niệm vui với anh từ hơn 40 năm trước.

 Nguyễn Thị Bích Hậu 

Cách nay ít lâu mình đi công tác ở Nhật. Khi tới Kagoshima, mình có ghé thăm bảo tàng Hòa bình Chiran. Gọi tên như vậy, nhưng thực ra nó là bảo tàng về các phi công cảm tử trong thế chiến 2 của Nhật – gọi là kamikaze. Những người này lái máy bay đâm thẳng vào tàu của quân Đồng minh và điều đó cũng đồng nghĩa với tự sát. Mà hầu hết tự sát vô ích, là vì theo thống kê thật ra chỉ có 19% các vụ tấn công này thành công mà thôi.

Thái Hạo

1.

Xuất bản năm 1990 với tên gọi “Thân phận của tình yêu” (cái tên do Nguyễn Phan Hách đặt), ngay năm sau tác phẩm này đoạt giải thưởng của Hội nhà văn Việt Nam, cùng với Bến không chồng của Dương Hướng và Mảnh đất lắm người nhiều ma của Nguyễn Khắc Trường.

 Quách Cường

Bùi Chát là thi sĩ, anh bước sang hội hoạ không phải như người đổi nghề, mà như người mở rộng địa hạt biểu đạt của chính mình.

NỖI BUỒN... DIỄN CA

Hiện đã có hai mươi bản dịch,
Tưởng như vầy đã kịch kịch trần.
Tiểu thuyết NỖI BUỒN CHIẾN TRANH,
Tác giả là Cụ Bảo Ninh đấy mà.

 Lê Trọng Nghĩa

Mấy ngày nay, lướt mạng đâu đâu cũng thấy người ta ồn ào vì Nỗi buồn chiến tranh. Giữa những lớp lý lẽ và phán xét, tôi quay đọc lại với cuốn sách như đứng trước một bức tranh cũ: lùi ra một chút, nhìn lâu hơn một chút, thử xem đôi mắt mình đã đổi khác chưa.

François Guillemot - Nghiêm Thanh Hương, Indomemoires 9.7.2025

Đỗ Tuyết Khanh dịch

Đã từ nhiều năm, thậm chí trong nhiều thập niên, các nhà nghiên cứu Việt Nam học tự hỏi tủ sách nghiên cứu của học giả Hoàng Xuân Hãn (1908-1996) bây giờ ra sao. Năm 2025, thông qua cháu ngoại của ông, toàn bộ tủ sách của ông đã ra khỏi bóng tối để đạt một tầm vóc mới.

 Dạ Ngân

Rất thuộc nhau nên đọc nhau hơi bị khó. Cùng khóa 5 Viết văn Nguyễn Du 1993-1997. Trong mắt tôi, Bùi Mai Hạnh thật hoang dã. Tôi đã ngoài bốn mươi, chiến binh, phụ nữ miệt vườn, đã có mấy đầu sách, tan vỡ hôn nhân rồi đang hạnh phúc với Nguyễn Quang Thân, tôi đâu chỉ là chị mà có thể là cô, thậm chí là mẹ của một đám đồng niên đáng tuổi con mình, trong đó Bùi Mai Hạnh nhỉnh hơn các em vừa tốt nghiệp Phổ thông trung học một ít cho dù, cho dù Hạnh đã có một con, con dâu của của một nhạc sĩ tài danh, vợ trẻ của một nhà thơ cùng lứa với Lưu Quang Vũ.

Tobi Trần - Giám tuyển Độc lập

Trong hệ sinh thái nghệ thuật đương đại tại Việt Nam trong những năm gần đây, nghề giám tuyển thường chỉ được nhìn nhận qua bề mặt như đứng giữa nghệ sĩ và công chúng, tổ chức triển lãm rồi treo tác phẩm. Nhưng đi khi sâu thực chất chúng ta sẽ thấy giám tuyển vận hành trong ở một tầng sâu hơn khi họ kiến tạo điều kiện để tác phẩm có thể được hiểu, được đọc và được sống trong đời sống tri nhận của xã hội.

Thảo luận về tiểu thuyết “Thân phận của tình yêu” tại tòa soạn báo Văn nghệ 24-8-1991 (phần 3) 

[Rút từ bộ tư liệu ĐỜI SỐNG VĂN NGHỆ THỜI ĐẦU ĐỔI MỚI do Lại Nguyên Ân và Nguyễn Thị Bình tổ chức sưu tầm, bản đánh máy do Trung tâm VH-NN Đông Tây thực hiện]

Nguyễn Tuyết  Lộc

Du lịch đó đây là một trong những sở thích của tôi, mỗi khi thấy trí não bắt đầu trì trệ, cơ thể rã rời. Đi theo tours không cần lo chỗ ăn ở, tham quan, nhưng giờ giấc phải tuân thủ, muốn ngủ thêm chút buổi sáng, cũng phải mắt nhắm mắt mở dậy cho kịp đoàn; đi một mình, tha hồ nghỉ ngơi, dừng lại bất cứ nơi đâu, bất cứ lúc nào mình muốn, tôi có nhiều thời gian hơn để chiêm nghiệm những điều kỳ thú của cuộc sống ngoài đất nước mình, đôi khi trùng hợp những sự kiện lịch sử xứ người, như đọc được từng trang sách mới vô cùng hấp dẫn, nhưng xem chừng không người hướng dẫn, lắm lúc gặp tình huống dở khóc dở cười, tự nhiên thấy mình ngây ngô như ở quê lần đầu lên tỉnh.

 M. Trần

Tôi viết thêm bài này không phải để tiếp tục tranh luận về Nỗi buồn chiến tranh, mà để nói về một hiện tượng xã hội đang lộ ra rất rõ.

 FB Nguyễn Hồng Lam

Một lần vào khoảng năm 1998 -1999 gì đó, trên đường viết báo, tôi và một anh bạn ở báo Pháp Luật TP Hồ Chí Minh có ghé vào UBND xã Suối Tre, huyện Long Khánh, Đồng Nai ngồi chơi. Anh Chủ tịch xã có tướng một dân nhậu nông thôn đang pha trà mời khách thì có hai anh chị chở nhau đến kiếm "ông Chủ tịch". Cả hai chỉ khoảng trên dưới 30, nhưng nom vất vả, khắc khổ, da đen đúa, mặt đầy lo âu. Xe đạp họ đi không chuông, không phanh, không chắn bùn, cũng đen thui thủi. UBND xã không có tường rào, xe quẹo vô sân, chị vợ vội tót xuống, còn anh chồng thì cố thò chân ra bánh trước đạp chân dép đứt vào lốp để phanh xe, nhưng không kịp. Húc rầm một một phát vào bậc tam cấp, xe mới đổ nghiêng và dừng lại được.

 Đoàn Xuân Kiên

Suốt thời trai tráng, Nguyễn Huy Lượng gắn bó với sinh hoạt văn chương nghệ thuật Thăng Long. Gia phả của dòng họ Nguyễn Gia (bên ngoại) và Nguyễn Huy (bên nội) đều ghi nhận những cuộc đối đáp thơ văn trong vòng bạn bè. Trong số những người có xướng họa thơ văn cùng ông có những người nổi tiếng một thời ở Thăng Long như Nguyễn Gia Thiều, Phạm Nguyễn Du, Nguyễn Hàn, Trần Bá Lãm, Bùi Huy Bích… Ngày nay sách vở tài liệu ghi chép lại những hoạt động của những tao đàn văn chương Thăng Long thời ấy không còn lại bao nhiêu. Tuy vậy, dõi trong những ghi chép trong các tập thơ của những nhà nho đất Thăng Long trong khoảng cuối thế kỉ XVIII thì Nguyễn Huy Lượng được ghi nhận là một trong những nhà văn tiêu biểu cho một “phái” trong số mười hai “phái” văn học đương thời.[1]

 Thảo luận về tiểu thuyết “Thân phận của tình yêu” tại tòa soạn báo Văn nghệ 24-8-1991 (phần 2)

[Rút từ bộ tư liệu ĐỜI SỐNG VĂN NGHỆ THỜI ĐẦU ĐỔI MỚI do Lại Nguyên Ân và Nguyễn Thị Bình tổ chức sưu tầm, bản đánh máy do Trung tâm VH-NN Đông Tây thực hiện]

 T h ơ   k h ô n g   c a 

I.

Kafka: khi mày tin mày khổ

Camus: khi mày dửng dưng mày cô độc

Krasznahorkai: khi không tin không cô độc mày mục ruỗng

 Dương Thắng

1. Các diễn ngôn thù nghịch với văn chương cung cấp cho chúng ta những dữ kiện quý giá không gì thay thế được, bởi bên cạnh việc chúng là những diễn ngôn “chống lại” văn chương thì chúng cũng là những diễn ngôn “về” văn chương: dù cho ngớ ngẩn đến đâu chúng vẫn cho thấy những vấn đề mà văn chương phải đối đầu, những kỳ vọng mà văn chương khơi dậy, những nỗi thất vọng mà văn chương gây ra. Các nhà nghiên cứu lịch sử văn học hay phê bình văn học thường có xu hướng quá dễ dàng bỏ qua những diễn ngôn phủ định ấy với lý do chúng quá tầm thường và ngớ ngẩn, chí ít thì chúng cũng ở bên ngoài đối tượng nghiên cứu của họ. Thế nhưng chính điều đó, theo tôi lại làm cho chúng trở nên đáng quan tâm.

 Lê Thị Thanh Tâm

“Chao ôi! Chiến tranh là cõi không nhà, không cửa, lang thang khốn khổ và phiêu bạt vĩ đại, là cõi không đàn ông, không đàn bà, là thế giới bạt sầu vô cảm và tuyệt tự khủng khiếp nhất của dòng giống con người!” (Nỗi buồn chiến tranh)

 László Krasznahorkai

Hà Vũ Trọng dịch theo bản dịch tiếng Anh của Ottilie Mulzet

Nguồn từ trang của Hội đồng Nobel, Diễn văn Nobel Văn học 2025 công bố ngày 8.12.2025

https://www.nobelprize.org/.../krasznahorkai/lecture/...

 Vì sao nhà văn Nga-Xô viết Alexander Fadeev tự sát?

Tô Hoàng chuyển ngữ

(từ báo Văn hóa Nga)

Alexander Fadeev (24.12.1901 – 13.5.1956)

68 năm trước, vào một ngày tháng 5 năm 1956, Alexander Fadeev – nhà văn từng đoạt giải Stalin, được trao hai Huân chương Lênin, cựu Tổng thư ký Hội Nhà văn Liên Xô – đã tự bắn vào đầu mình tại một ngôi nhà gỗ ở Peredelkino, vùng ngoại vi thành phố Moskva. Chủ tịch tổ chức mật vụ Nga-Xô viết KGB Serov vội vã đến Peredelkino, mang theo lá thư tuyệt mệnh của Fadeev:

 Roger-Pol Droit, nhật báo Pháp Le Monde ngày 6.12.2025

Bản dịch của Kiến Văn

Nhà Trung Quốc học Anne Cheng, năm 2021. GALLIMARD

Nhà Trung Quốc học, giáo sư Học viện Pháp quốc (Collège de France), thực hiện công trình này trên cơ sở phê phán những thành kiến về Trung Quốc cũng như những thành kiến mà chính Nhà nước Đảng trị Trung Quốc đã loan truyền. Một công trình dựa trên những văn bản cụ thể, trình bày một cách chính xác và sáng tỏ.

 Nguyễn Phượng

Cuốn Nỗi buồn chiến tranh của nhà văn Bảo Ninh đã có ĐƠN KIẾN NGHỊ thu hồi của một người rất yêu sự thật và công lý gửi các cơ quan chức năng.

Đọc ĐƠN KIẾN NGHỊ... tôi rất lo lắng cho số phận của cuốn sách và đặc biệt là với nhà văn Bảo Ninh.

Chuyến này anh lôi thôi to rồi. Viết văn mà để dính tới pháp luật là không phải chuyện đùa đâu...

Sự việc nghiêm trọng hôm nay làm tôi nhớ lại chuyện nhà văn Ngô Tất Tố sau khi xuất bản cuốn Tắt đèn, à mà cả chuyện nhà văn Lỗ Tấn viết A.Q chính truyện bên Trung Quốc nữa cách đây gần một thế kỷ.

Chuyện Lỗ Tấn lôi thôi với cuốn A.Q chính truyện để kể sau. Hôm nay xin hầu mọi người chuyện Ngô Tất Tố suýt lôi thôi vì viết cuốn Tắt đèn nổi tiếng.

Thảo luận về tiểu thuyết “Thân phận của tình yêu” tại tòa soạn báo Văn nghệ 24-8-1991 (phần 1)

[Rút từ bộ tư liệu ĐỜI SỐNG VĂN NGHỆ THỜI ĐẦU ĐỔI MỚI do Lại Nguyên Ân và Nguyễn Thị Bình tổ chức sưu tầm, bản đánh máy do Trung tâm VH-NN Đông Tây thực hiện]

Sáng 24-8-1991, tiếp tục một sinh hoạt đã thành nền nếp, tuần báo Văn nghệ tổ chức thảo luận về tiểu thuyết Thân phận của tình yêu của Bảo Ninh, do nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành năm 1990. Đây là một trong số ít tác phẩm được dư luận bạn đọc hết sức chú ý, và đã gây ra nhiều luồng ý kiến nhận xét khác nhau, thậm chí rất trái ngược. Âu đó cũng là lẽ thường, và là điều đáng mừng đối với một tác phẩm văn học. Cuộc thảo luận hôm nay hy vọng sẽ cung cấp thêm cho bạn đọc những nhận xét, đánh giá, để từ đó mỗi người suy nghĩ và có sự thẩm định riêng của mình với tác phẩm.

 (Viết nhân những tranh luận về Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh)

Nguyễn Xuân Vượng

Gần đây, bài viết dài của Nguyễn Cảnh Toàn về Bảo Ninh lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội. Bài viết chứa nhiều hồi ức được dựng lên có vẻ chân thành của một đồng đội gần gũi tác giả và cả gia đình Bảo Ninh nhưng đồng thời cũng bộc lộ một vấn đề nghiêm trọng: dùng ký ức cá nhân để phán xét một tác phẩm văn học và một nhà văn – điều vốn không thuộc cùng một thước đo.

 Bảo Chân

Trong không gian trầm lắng và sâu của cả khu chung cư cũ kỹ, có một căn hộ ở tầng cao nhất – có lẽ là nơi tươi sáng và đẹp đẽ duy nhất – ở đó có một thư phòng bảng lảng khói trà, đồ nội thất gỗ tinh xảo, có ông Hạo sống ở đó. Ông là nhân vật thường xuất hiện với nụ cười rạng ngời trong từng khung hình, trong gam màu trầm mặc. Ta thấy trên phim, máy quay không bám sát ông, không đặt ông ở trung tâm của những xung đột hàng xóm. Mỗi lần ông vào khung hình đều có sự bừng sáng rất khó tả - nó làm cho tôi liên tưởng đến cái “spleen” trong thơ Beaudelaire – nỗi u sầu. Ông toả sáng và chậm rãi cam chịu giữa những người chung quanh đang tất bật mưu sinh, buôn bán, tính toán từng đồng tiền ký gạo khiến người ta khó quên được ông.

 Tobi Trần - Giám tuyển Độc lập

Cộng đồng nghệ thuật Việt Nam nhiều năm nay tồn tại một nghịch lý mà đã đến lúc chúng ta cần nhìn rõ hơn: trong khi ai cũng đang nói về “tự do sáng tạo”, “đa dạng quan điểm” và “không gian đối thoại mở” thì đằng sau nhưng điều đó lại diễn ra một cuộc kết bè nhập phái dai dẳng, âm ỉ và đôi lúc bùng lên dữ dội như những cuộc thanh trừng lẫn nhau giữa họa sĩ - giám tuyển - phê bình. Hiện tượng này không mới nhưng càng ngày càng lộ rõ khi mạng xã hội trở thành sàn diễn chính, nơi mà mọi va chạm cá nhân dễ dàng được kéo thành tranh cãi tập thể và rồi biến thành công cụ để một nhóm người cố gắng thiết lập quyền lực tượng trưng.

 (Đọc Cái Ác – Một thách thức đối với triết học và thần học của Paul Ricœur)

Dương Thắng

Từ những công trình đầu tiên nhằm xây dựng một hiện tượng học của ý chí cho đến bản thảo cuối cùng còn dang dở về cái chết, Paul Ricœur đã liên tục suy tư về vấn đề Cái Ác. Thế nhưng trong đời sống riêng tư, một thử thách khủng khiếp đã giáng xuống ông: cái chết tự sát của một người con trai. Trong một tác phẩm mang tính tự truyện ông đã viết: “Ít ngày sau […] cú sét đánh đã giáng xuống và rạn nứt toàn bộ đời sống chúng tôi: vụ tự sát của người con trai thứ tư […]. Tôi tìm được chút nương tựa ở một tiểu luận mà tôi đã viết vào mùa thu trước đó và được xuất bản không lâu sau tấn bi kịch này; tiểu luận có tựa đề Cái Ác – Một thách thức đối với triết học và thần học… trong đó tôi đã cố gắng diễn đạt những nghịch lý do Cái Ác đau khổ khơi lên và vốn bị các lý thuyết thần học che khuất; trong văn bản này, ở phần kết, tôi đã phác họa những chặng đường của một sự chấp thuận và của một thứ minh triết. Thật bất ngờ sau biến cố cá nhân ấy, tôi bỗng nhận ra rằng bản thân mình là người đầu tiên cần tiếp nhận những suy tưởng quyết liệt ấy”.

 Nguyễn Phượng

Bài này viết cách đây đã gần chục năm khi cuốn hồi ký của Thương Tín phát hành gây ồn ào những dư luận trái chiều.

Nay nghe tin anh vừa qua đời, là người từng xem và yêu thích nhiều bộ phim mà anh là diễn viên chính, bèn post lên tạm coi như một lời vĩnh biệt.

                                                                                                                                  N. P

Chiều muộn.

Ánh chiếu trên một dòng sông

Nắng rung trên mặt sông dài

Chiều. Thoi thóp sáng. Tàn phai ánh vàng

Mây trôi. Những mảnh mây tan

Nắng xưa đồng vọng những tàng lá vui

Chim reo tiếng sáng. Cuộc đời

Ong bay, trái chín. Qua rồi. Hôm nao.

Chiều xanh tiếng gió ngọt ngào

Đọng trong ngấn sắc âm hao bóng chiều

Tôi. Con thuyền nhỏ. Rong rêu

Mưa bay tạt. Gió cuốn xiêu. Giấc người

Mơ hồ tiếng gọi xa xôi.

Ngấn sông vàng đọng tiếng đời. Tịch liêu

Một mình ôm cả buổi chiều.

 Tino Cao

* English version below

Những đợt dư luận bùng phát quanh một tác phẩm văn học hiếm khi bắt nguồn từ chính văn bản. Chúng thường xuất hiện khi văn chương bị kéo ra khỏi không gian thẩm mĩ của nó và bị buộc phải trả lời những câu hỏi ngoại lai. Vụ “đấu tố” xoay quanh Nỗi buồn chiến tranh của nhà văn Bảo Ninh những ngày gần đây vì thế không nên được nhìn như một sự cố nhất thời, càng không phải một cuộc tranh luận phê bình đúng nghĩa. Đó là dấu hiệu quen thuộc của một hiện tượng văn hóa đã tồn tại từ lâu: sự thù ghét văn chương như một phản xạ tập thể trước những diễn ngôn không chịu tự giản lược. Điều gây bất ổn ở đây không nằm ở nội dung cụ thể của tác phẩm mà ở việc nó kiên quyết giữ lấy quyền được tồn tại như văn chương, tức là quyền được mơ hồ, phi tuyến tính, không quy phục vào một thông điệp đạo đức hay chính trị sẵn có.

 Đỗ Hồng Nhung

Cả tuần nay tôi cố tình không đọc những bài viết về phim này trên báo lẫn mạng xã hội, để chờ xem phim một cách khách quan, càng "trống rỗng" đầu óc càng tốt. Thật chẳng dễ dàng gì vì newsfeed của tôi tràn ngập thông tin Quán Kỳ Nam, có bạn đã đi xem ba lần, post hơn chục bài review, và chưa hề có dấu hiệu dừng lại. Tôi cũng chắc chắn là bạn làm vậy hoàn toàn vì yêu mến phim chứ không ai trả tiền đâu.

 Lê Hồng Lâm

Cảm giác lãng mạn xen lẫn với sự bay bổng thi thoảng lại ập đến với tôi khi vừa thưởng thức xong một bộ phim nghệ thuật vượt trội nào đó. Nó khiến tim đập nhanh hơn, cảm xúc dâng cao hơn và chỉ muốn ngồi lại tại rạp, dù credit đã hết và đèn đã bật sáng.

 Nguyễn Cung Thông[1]

Phần này bàn về khuynh hướng lẫn lộn (có người gọi là ngọng[2]) n – l trong tiếng Việt từ TK 17. Phần này đánh số là 32C vì tiếp theo hai bài viết phần 32 và phần 32B trước đây. Đây là lần đầu tiên cách dùng này hiện diện trong tiếng Việt qua dạng con chữ La Tinh/Bồ (chữ quốc ngữ), điều này cho ta dữ kiện để xem lại một số cách đọc chính xác hơn so với các dạng chữ Nôm cùng thời. Ngoài ra,  phần này sẽ bàn rộng ra để cho thấy lẫn lộn n - l có thể là một hiện tượng vùng miền (areal feature/A), đặc biệt là từ góc độ lịch đại cho thấy đóng góp của khuynh hướng lẫn lộn n - l vào quá trình hình thành tiếng Việt mà ít người biết đến. Một số dữ kiện từ tiếng Hán cổ hỗ trợ cho kết quả trên. Tài liệu tham khảo chính của bài viết này là các tài liệu chép tay của LM Philiphê Bỉnh (sđd - xem chi tiết trong mục Tài liệu tham khảo chính - và bốn tác phẩm của LM de Rhodes soạn: (a) cuốn Phép Giảng Tám Ngày (viết tắt là PGTN in năm 1651), (b) Bản Báo Cáo vắn tắt về tiếng An Nam hay Đông Kinh (viết tắt là BBC in năm 1651) trong phần đầu của từ điển Việt Bồ La (c) Lịch Sử Vương Quốc Đàng Ngoài 1627-1646 và (d) tự điển Annam-Lusitan-Latinh (thường gọi là Việt-Bồ-La, viết tắt là VBL in năm 1651) có thể tra tự điển này trên mạng như http://books.google.fr/books?id=uG`hkAAAAMAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false. Các chữ viết tắt khác là Nguyễn Cung Thông (NCT), Hán Việt (HV), ĐNA (Đông Nam Á), LM (Linh Mục), CG (Công Giáo), PG (Phật Giáo), TVGT (Thuyết Văn Giải Tự/khoảng 100 SCN), NT (Ngọc Thiên/543), ĐV (Đường Vận/751), NKVT (Ngũ Kinh Văn Tự/776), LKTG (Long Kham Thủ Giám/997), QV (Quảng Vận/1008), TV (Tập Vận/1037/1067), TNAV (Trung Nguyên Âm Vận/1324), CV (Chánh Vận/1375), TVi (Tự Vị/1615), VB (Vận Bổ/1100/1154), VH (Vận Hội/1297), LT (Loại Thiên/1039/1066), CTT (Chánh Tự Thông/1670), TViB (Tự Vị Bổ/1666), TTTH (Tứ Thanh Thiên Hải), KH (Khang Hi/1716), P (tiếng Pháp), A (tiếng Anh), L (tiếng La Tinh), VNTĐ (Việt Nam Tự Điển/Hội Khai Trí Tiến Đức), ĐNQATV (Đại Nam Quấc Âm Tự Vị), v.v. Kí viết là ký (tên người, tên sách) và trang/cột/tờ của VBL được trích lại từ bản La Tinh để người đọc tiện tra cứu thêm. Tương quan Hán Việt ghi nhận trong bài không nhất thiết khẳng định nguồn gốc của các từ liên hệ (có gốc Việt cổ hay Hán cổ).

 Nguyên Ngọc

Nỗi buồn chiến tranh một lần nữa đang gây sóng gió trên mạng xã hội và cả trên báo chí chính thống. Văn Việt xin đăng lại bài viết sau đây của nhà văn Nguyên Ngọc, công bó gần năm năm trước trên Văn Việt (https://vanviet.info/van/hau-bo-van-nghe-v-noi-buon-chien-tranh-ky-3/), về chuyện cuốn tiểu thuyết này của Bảo Ninh được Giải thưởng của Hội Nhà văn năm 1991 như thế nào. Nhắc lại một "chuyện xưa" nhưng hẳn có ích cho những "chuyện nay".

Văn Việt

 Thái Hạo

Trong “Một người Hà Nội” có “nhân vật phụ”, là Dũng – con trai của cô Hiền. Sau ngày chiến thắng trở về năm 1975, trong bữa tiệc mừng do gia đình tổ chức, “Một ông già hướng mặt về phía Dũng bảo: "Đồng chí bộ đội có chuyện gì vui kể nghe nào?" Dũng nói: "Thưa các bác, chỉ có những chuyện không được vui lắm". Một bà nói: "Cứ nói, người ở xa về có quyền muốn nói gì thì nói". Dũng nói rằng trong nửa năm nay anh không ngớt nghĩ về những người từ Hà Nội ra đi cách đây đúng mười năm. Sáu trăm sáu mươi người, bây giờ còn lại khoảng trên dưới bốn chục”.

 Kịch Huy Bảo

Nhân vật:

Peter Pan

Người đàn ông

Người đàn bà

___

 Tino Cao

Robin George Collingwood (1889-1943) thường được định vị như một nhà tư tưởng đứng ở giao điểm của nhiều địa hạt nghiên cứu: khảo cổ học, sử học, triết học duy tâm Anh và bề dày văn minh của thế giới cổ đại. Sinh ngày 22 tháng 2 năm 1889 tại vùng Lake District của nước Anh trong một gia đình gắn bó với nghệ thuật và khảo cổ, ông theo học đại học rồi được mời ở lại giảng dạy tại Oxford University, sớm nổi bật như một học giả đa ngành có ảnh hưởng trong các lĩnh vực triết học, sử học và khảo cổ học La Mã. Những năm cuối đời, dù sức khỏe suy giảm, ông vẫn hoàn tất nhiều công trình quan trọng, trong đó The Principles of Art, xuất bản năm 1938, được xem là kết tinh tư duy mĩ học của ông trước khi ông qua đời ngày 9 tháng 1 năm 1943.

Tiêu Dao Bảo Cự
biên tập và tổng hợp từ tài liệu của ChatKP

B. TIỂU SỬ TÁC GIẢ: TIÊU DAO BẢO CỰ
1. Bối cảnh và hành trình sáng tác
Tiêu Dao Bảo Cự (TDBC) là một nhà văn Việt Nam sinh ra và lớn lên trong những giai đoạn lịch sử đầy biến động trước và sau năm 1975. Trải qua những áp lực xã hội đáng kể
và sự kiểm soát chặt chẽ của chính quyền, ông đã phát triển một tinh thần phản kháng bền bỉ thông qua các tác phẩm văn học của mình. Trong suốt sự nghiệp viết lách của mình, TDBC luôn đấu tranh cho quyền tự do tư tưởng và quyền tự do ngôn luận, mặc dù phải đối mặt với vô số thách thức.
2. Tinh thần phản kháng
Mặc dù không phải là một nhà hoạt động nhân quyền chuyên nghiệp hay một nhà tổ chức cộng đồng, TDBC chủ yếu thể hiện sự phản đối của mình thông qua văn bản. Vào những thời điểm quan trọng, ông đã có những hành động công khai truyền đạt quan điểm bất đồng của mình. Nhờ tinh thần phản kháng này, ông đã trở thành một trong những tiếng nói văn học độc lập hiếm hoi đặt câu hỏi về các vấn đề xã hội và chính trị cơ bản ở Việt Nam.
3. Phong cách viết, Định hướng trí tuệ và Tác phẩm văn học
TDBC thường sử dụng ngôn ngữ súc tích nhưng gợi cảm, kết hợp phong cách tự sự với sự tự vấn sâu sắc. Các tác phẩm của ông phản ánh:
• Mối quan tâm sâu sắc đến bất công xã hội
• Khát vọng tự do về tinh thần
• Mâu thuẫn và xung đột trong bối cảnh biến động lịch sử
Ngoài các bài tiểu luận phê bình và phê bình xã hội, TDBC còn là tác giả nổi tiếng trong thể loại tiểu thuyết lãng mạn nồng nàn. Với phong cách viết tinh tế và giàu cảm xúc, TDBC đã tạo ra những câu chuyện tình yêu hấp dẫn và quyến rũ xoay quanh các mối quan hệ phức tạp, cảm xúc mãnh liệt và những bước ngoặt bất ngờ, khiến độc giả hoàn toàn bị cuốn hút. Nếu bạn là người hâm mộ những câu chuyện tình yêu kịch tính và đầy cảm xúc, thì các tác phẩm của TDBC chắc chắn là sự lựa chọn hoàn hảo, mang đến cơ hội để bạn đắm mình vào thế giới lãng mạn và nồng nàn của TDBC.
4. Tác động và ảnh hưởng
Mặc dù không tổ chức hay lãnh đạo một phong trào lớn, TDBC vẫn duy trì được một ảnh hưởng nhất định trong số những độc giả quan tâm đến tự do ngôn luận, phê bình xã hội và văn học độc lập.
Một số tác phẩm của ông thấm nhuần tinh thần phản kháng, đã truyền cảm hứng cho những người trẻ khao khát tự do tư tưởng. Trong khi đó, các tiểu thuyết lãng mạn và truyện ngắn của ông tiếp cận được công chúng văn học rộng rãi bằng cách kêu gọi những tình cảm chung.
5. Tự định vị
• Chủ yếu là một nhà văn: Sản xuất và xuất bản các tác phẩm văn học nhấn mạnh vào hồi ký, suy ngẫm và phê bình, cũng như tiểu thuyết lãng mạn và truyện ngắn.
• Duy trì tinh thần phản kháng: Sẵn sàng lên tiếng phản đối bất công, nhận thức đầy đủ
những rủi ro mà một môi trường xã hội khắc nghiệt mang lại.
• Duy trì sự chính trực cá nhân và sự độc lập về trí tuệ: Bất chấp áp lực, TDBC vẫn kiên định với quan điểm của riêng mình, từ chối thỏa hiệp dưới những ràng buộc về ý thức hệ và sáng tạo.
6. Mục tiêu Viết
• Ghi lại một kỷ nguyên: Nhằm giúp các thế hệ tương lai hiểu rõ hơn về giai đoạn trước và sau năm 1975 qua góc nhìn của một cá nhân không chính thống.
• Nuôi dưỡng tư duy độc lập: Khuyến khích người đọc đặt câu hỏi về thực tế xã hội và các giá trị phổ quát.
• Tạo không gian cho đối thoại: Mở ra cánh cửa cho các cuộc thảo luận lành mạnh, đa chiều về các vấn đề chính trị, văn hóa và xã hội.
• Khơi gợi cảm xúc chân thật: Thông qua tiểu thuyết lãng mạn và truyện ngắn, mang đến cho người đọc những khoảnh khắc suy ngẫm sâu sắc, đồng cảm và hiểu biết chung trong cõi tâm linh của con người.
Dưới đây là một bộ gợi ý toàn diện mà bạn có thể sử dụng để dịch một cuốn sách tiếng Việt nhiều chương của Tiêu Dao Bảo Cự (TDBC) sang tiếng Anh. Những lời nhắc này kết hợp các yếu tố cốt lõi của một bản dịch tốt—độ chính xác, độ trung thực, tính lưu loát, sự nhạy cảm về văn hóa/bối cảnh và tính tương đương về chức năng—đồng thời đảm bảo rằng tinh thần, phong cách và bối cảnh độc đáo của TDBC vẫn được thể hiện một cách trung thực.
GỢI Ý CHÍNH: HƯỚNG DẪN DỊCH TỔNG THỂ
1. Mục đích và Đối tượng
• Dịch văn bản cho đối tượng độc giả nói tiếng Anh nói chung quan tâm đến
văn học và văn hóa Việt Nam.
• Nhằm mục đích giữ nguyên giọng điệu, tinh thần phản kháng và phong cách văn học của TDBC, cho dù trong các bài tiểu luận phê bình, phê bình xã hội hay tiểu thuyết lãng mạn.
2. Độ chính xác và Độ trung thực
• Truyền tải chính xác ý nghĩa của nguồn tiếng Việt, đảm bảo các sắc thái ngữ nghĩa và các tham chiếu lịch sử/văn hóa không bị mất.
• Chú ý đến bất kỳ ngày tháng, sự kiện cụ thể hoặc số liệu thực tế nào được đề cập, dịch chúng một cách chính xác trong khi thêm các giải thích ngắn nếu cần (chú thích hoặc ghi chú trong ngoặc đơn ngắn) để hướng dẫn người đọc không phải là người Việt Nam.
3. Lưu loát và dễ đọc
• Chuyển văn bản thành tiếng Anh tự nhiên, trôi chảy. Tránh dịch theo nghĩa đen, từng từ nếu chúng dẫn đến cách diễn đạt khó hiểu.
• Duy trì phong cách nhất quán trong mỗi chương và trong toàn bộ cuốn sách.
4. Nhạy cảm về văn hóa và bối cảnh
• Điều chỉnh hoặc giải thích các thành ngữ, biểu đạt văn hóa và tham chiếu lịch sử cụ thể của Việt Nam. Bất cứ khi nào có thể, hãy bảo tồn bản chất văn hóa mà không đơn giản hóa quá mức.
• Phản ánh TDBC
.....................................
Writer Profile: Tiêu Dao Bảo Cự
1. Background and Creative Journey
Tiêu Dao Bảo Cự (TDBC) is a Vietnamese writer who was born and came of age during the tumultuous historical periods before and after 1975. Having experienced significant social pressures and stringent governmental controls, he developed a persistent spirit of resistance through his literary work. Throughout his writing career, TDBC has consistently fought for freedom of thought and freedom of expression, despite facing numerous challenges.
2. A Spirit of Resistance
Although he is not a professional human rights activist or a community organizer, TDBC primarily expresses his opposition through the written word. At critical junctures, he has taken actions that openly conveyed his dissenting views. Thanks to this spirit of resistance, he has become one of the rare independent literary voices that questions fundamental social and political issues in Vietnam.
3. Writing Style, Intellectual Orientation, and Literary Works
TDBC often employs concise yet evocative language, combining a narrative style with thoughtful introspection. His works reflect:
• A deep concern for social injustice
• An aspiration for spiritual freedom
• Contradictions and conflicts set against a backdrop of historical upheaval
In addition to critical essays and social critiques, TDBC is also a renowned author in the genre of passionate romance novels. With a delicate and emotional writing style, TDBC has created captivating and enchanting love stories that revolve around complex relationships, intense emotions, and unexpected twists, keeping readers fully engaged. If you are a fan of emotionally charged and dramatic love stories, TDBC’s works are undoubtedly a perfect choice, offering a chance to immerse yourself in the romantic and passionate world of TDBC.
4. Impact and Influence
Although he neither organized nor led a large movement, TDBC maintains a certain influence among readers interested in freedom of expression, social critique, and independent literature.
Some of his works, imbued with a spirit of resistance, have inspired young people who yearn for freedom of thought. Meanwhile, his romantic novels and short stories reach the broader literary public by appealing to common sentiments.
5. Self-Positioning
• Primarily as a writer: Producing and publishing literary works that emphasize memoir,
reflection, and critique, as well as romance novels and short stories.
• Maintaining a spirit of resistance: Readily speaking out against injustice, fully aware of the risks that a harsh social environment entails.
• Upholding personal integrity and intellectual independence: Despite pressure, TDBC holds firm to his own perspectives, refusing to compromise under ideological and creative constraints.
6. Goals in Writing
• Documenting an era: Aiming to help future generations gain a clearer understanding of the pre- and post-1975 periods through the lens of a non-mainstream individual.
• Fostering independent thought: Encouraging readers to question social realities and
universal values.
• Creating a space for dialogue: Opening the door to healthy, multifaceted discussions on
political, cultural, and social issues.
• Evoking genuine emotions: Through romance novels and short stories, providing readers with moments of deep reflection, empathy, and shared understanding in the human spiritual realm.
Below is a comprehensive prompt set you can use for translating a multi-chapter Vietnamese language book by Tiêu Dao Bảo Cự (TDBC) into English. These prompts incorporate the core factors of a good translation—accuracy, fidelity, fluency, cultural/contextual sensitivity, and functional equivalence—while ensuring that TDBC’s unique spirit, style, and background remain faithfully represented.

C. LitTrans Cloud

1. Mô Tả Sản Phẩm
1.1. Tổng Quan
Tên: LitTrans Cloud
Khẩu Hiệu: Kết Nối Các Nền Văn Hóa Qua Bản Dịch Chính Xác
Mô Tả: LitTrans Cloud là một ứng dụng đám mây tiên tiến được thiết kế để dịch chính xác và lưu loát các tài liệu văn học quy mô lớn từ tiếng Việt sang tiếng Anh. Sử dụng sức mạnh của Google Cloud App Engine và ChatGPT API, LitTrans Cloud đảm bảo rằng các bản dịch duy trì được tinh thần gốc, chiều sâu cảm xúc và những sắc thái văn hóa của các tác phẩm gốc. Dù xử lý các tác phẩm phê phán xã hội hay những tiểu thuyết lãng mạn đầy cảm xúc, LitTrans Cloud cung cấp các bản dịch có sức lan tỏa đến đối tượng độc giả nói tiếng Anh toàn cầu.
1.2. Tính Năng Chính
1.2.1. Quản Lý Master Prompt:
• Tải Lên Bảo Mật: Người dùng có thể tải lên các tệp văn bản master prompt vào vị trí được định trước trong Google Cloud Storage.
• Quản Lý Phiên Bản: Duy trì nhiều phiên bản master prompt cho các loại dịch khác nhau.
• Tự Động Truy Xuất: Ứng dụng tự động lấy master prompt phù hợp dựa trên loại tài liệu cần dịch.
1.2.2. Xử Lý Tài Liệu:
• Định Dạng Hỗ Trợ: Chấp nhận các định dạng PDF và Google Docs.
• Tích Hợp Lưu Trữ Đám Mây: Tài liệu được lưu trữ và truy xuất từ các bucket Google Cloud Storage được chỉ định.
• Tiền Xử Lý: Trích xuất văn bản từ các tài liệu đã tải lên, xử lý định dạng và các ký tự đặc biệt.
1.2.3. Phân Chia Thông Minh:
• Quản Lý Token: Chia các tài liệu lớn thành các đoạn nhỏ phù hợp với giới hạn token của ChatGPT.
• Bảo Tồn Ngữ Cảnh: Đảm bảo chia tách hợp lý tại các ranh giới đoạn văn hoặc câu để duy trì ngữ cảnh.
1.2.4. Dịch Thuật Nâng Cao:
• Tích Hợp ChatGPT: Sử dụng ChatGPT API để thực hiện dịch thuật theo hướng dẫn của master prompt.
• Nhạy Bén Văn Hóa: Tuân thủ các hướng dẫn về xử lý thành ngữ, tham chiếu văn hóa và duy trì giọng văn của tác giả.
• Tính Nhất Quán: Đảm bảo sử dụng thuật ngữ và giọng điệu đồng nhất trên tất cả các đoạn dịch.
• Tương Đương Chức Năng: Các bản dịch phản ánh giọng điệu mong muốn—nghiêm túc và suy tư cho các phần phê phán xã hội, và trữ tình, đầy cảm xúc cho các phần lãng mạn.
1.2.5. Lắp Ráp và Hậu Xử Lý:
• Ghép Liền Mạch: Kết hợp các đoạn dịch thành một tài liệu cuối cùng mạch lạc.
• Bảo Tồn Định Dạng: Giữ nguyên các yếu tố định dạng ban đầu như tiêu đề, gạch đầu dòng và đánh số.
• Đảm Bảo Chất Lượng: Bao gồm các bước kiểm tra và sửa đổi để đảm bảo độ chính xác và lưu loát của bản dịch.
• Chú Thích Văn Hóa: Thêm chân trang hoặc chú thích trong ngoặc để giải thích các tham chiếu văn hóa hoặc lịch sử, nâng cao sự hiểu biết của người đọc.
1.2.6. Giao Diện Thân Thiện Với Người Dùng:
• Bảng Điều Khiển Trực Quan: Đơn giản hóa quá trình tải lên, dịch thuật và tải xuống.
• Theo Dõi Tiến Trình: Cập nhật trạng thái dịch thuật và hoàn thành theo thời gian thực.
• Tùy Chọn Tải Xuống: Dễ dàng truy cập và tải xuống tài liệu đã dịch cuối cùng từ vị trí cố định trong Google Cloud Storage.
1.2.7. Bảo Mật và Tuân Thủ:
• Mã Hóa Dữ Liệu: Đảm bảo tất cả dữ liệu được mã hóa cả khi lưu trữ và truyền tải.
• Kiểm Soát Truy Cập: Thực hiện kiểm soát truy cập dựa trên vai trò để bảo vệ các tài liệu và master prompt nhạy cảm.
• Tuân Thủ: Tuân thủ các quy định bảo vệ dữ liệu liên quan đến các tác phẩm văn học và dữ liệu người dùng.
1.3. Kỳ Vọng Về Kết Quả Cuối Cùng
LitTrans Cloud được thiết kế để tạo ra các bản dịch chất lượng cao đáp ứng các kỳ vọng sau, trực tiếp dựa trên hướng dẫn Master Prompt:
1.3.1. Độ Chính Xác và Trung Thực:
• Dịch Chính Xác: Văn bản dịch giữ nguyên ý nghĩa, mục đích và các sắc thái của tác phẩm gốc mà không thay đổi thông tin thực tế như ngày tháng, sự kiện và các nhân vật thực.
• Tính Toàn Vẹn Văn Hóa và Lịch Sử: Bao gồm chân trang hoặc chú thích trong ngoặc cho các tham chiếu văn hóa hoặc lịch sử cụ thể, đảm bảo độc giả không nói tiếng Việt có thể hiểu đầy đủ ngữ cảnh.
1.3.2. Lưu Loát và Dễ Đọc:
• Dòng Chảy Tự Nhiên Bằng Tiếng Anh: Tránh các cụm từ vụng về bằng cách đảm bảo rằng văn bản dịch đọc mượt mà và mạch lạc bằng tiếng Anh.
• Chuyển Tiếp Mạch Lạc: Duy trì dòng chảy logic giữa các đoạn và chương, nâng cao khả năng đọc hiểu.
1.3.3. Nhạy Bén Văn Hóa và Ngữ Cảnh:
• Xử Lý Thành Ngữ: Dịch các thành ngữ và tục ngữ tiếng Việt một cách thấu đáo, bằng cách tìm các tương đương tiếng Anh hoặc cung cấp giải thích để giữ lại ý nghĩa văn hóa.
• Điều Chỉnh Ngữ Cảnh: Điều chỉnh các tham chiếu văn hóa và sự kiện lịch sử độc đáo để dễ hiểu và phù hợp với độc giả nói tiếng Anh.
1.3.4. Tương Đương Chức Năng:
• Bảo Tồn Giọng Điệu: Phản ánh giọng điệu dự định—nghiêm túc và suy tư cho các phần phê phán xã hội, và trữ tình, đầy cảm xúc cho các phần lãng mạn.
• Chiều Sâu Cảm Xúc: Nắm bắt các sắc thái cảm xúc và sự kể chuyện đầy đam mê vốn có trong tác phẩm gốc, đảm bảo rằng văn bản dịch khơi gợi cảm xúc tương tự trong người đọc.
1.3.5. Tính Nhất Quán và Mạch Lạc:
• Thuật Ngữ Đồng Nhất: Duy trì việc sử dụng thuật ngữ và tham chiếu đồng nhất xuyên suốt tài liệu đã dịch.
• Tương Tham Chiếu: Đảm bảo sự rõ ràng và mạch lạc trong các tương tham chiếu giữa các chương hoặc bài luận, bảo toàn cấu trúc nguyên gốc của tác phẩm.
1.3.6. Đảm Bảo Chất Lượng:
• Kiểm Tra Ngữ Pháp và Sửa Đổi: Bao gồm các bước kiểm tra ngữ pháp tự động và, tùy chọn, kiểm tra bởi con người để loại bỏ lỗi và nâng cao chất lượng bản dịch.
• Tính Nhất Quán Chủ Đề: Đảm bảo rằng thông điệp tổng thể và trọng lượng cảm xúc của văn bản vẫn nhất quán với bản gốc.
1.3.7. Bảo Tồn Giọng Văn và Chủ Đề của Tác Giả:
• Tinh Thần Kháng Cự: Giữ nguyên giọng điệu kháng cự và phê phán trong các phần phê phán xã hội, đảm bảo rằng tinh thần kháng cự không bị mất đi trong bản dịch.
• Kể Chuyện Lãng Mạn: Bảo tồn tính trữ tình và đam mê của các câu chuyện lãng mạn, giữ cho việc kể chuyện luôn thu hút và đầy cảm xúc.
1.3.8. Nâng Cao Sự Tương Tác Của Độc Giả:
• Ngôn Ngữ Dễ Hiểu: Dịch văn bản thành tiếng Anh lưu loát, dễ hiểu mà không làm loãng chất lượng văn học.
• Nội Dung Hấp Dẫn: Làm cho các đóng góp vào văn học dễ tiếp cận và hấp dẫn đối với độc giả quốc tế, thúc đẩy sự đánh giá cao giữa các nền văn hóa.
1.4. Lợi Ích
• Độ Chính Xác và Trung Thực: Cung cấp các bản dịch chính xác giữ nguyên ý nghĩa và mục đích gốc.
• Sắc Nét Văn Hóa: Đảm bảo các bản dịch phù hợp về văn hóa và ngữ cảnh cho độc giả nói tiếng Anh.
• Tính Toàn Vẹn Cảm Xúc và Chủ Đề: Duy trì chiều sâu cảm xúc và các yếu tố chủ đề của tác phẩm gốc, đảm bảo văn bản dịch gây ấn tượng tương tự với độc giả.
• Hiệu Quả: Tự động hóa việc dịch các tài liệu lớn, giảm đáng kể thời gian và công sức.
• Khả Năng Mở Rộng: Có khả năng xử lý nhiều yêu cầu dịch thuật đồng thời nhờ cơ sở hạ tầng có thể mở rộng của Google Cloud.
• Trao Quyền Cho Người Dùng: Trao quyền cho các nhà dịch văn học và nhà xuất bản để làm cho văn học Việt Nam trở nên dễ tiếp cận toàn cầu.
1.5. Đối Tượng Mục Tiêu
• Các Nhà Dịch Văn Học: Các chuyên gia tìm kiếm công cụ đáng tin cậy để dịch các tác phẩm văn học phức tạp.
• Nhà Xuất Bản: Các nhà xuất bản mong muốn mang văn học Việt Nam đến thị trường nói tiếng Anh.
• Tác Giả và Học Giả: Các học giả và nhà văn quan tâm đến nghiên cứu và dịch thuật văn học xuyên văn hóa.
• Các Tổ Chức Giáo Dục: Các trường đại học và trung tâm nghiên cứu tập trung vào văn học Việt Nam và nghiên cứu dịch thuật.
________________________________________
2. Thiết Kế Giao Diện Người Dùng (UI)
2.1. Tổng Quan
Giao diện LitTrans Cloud được thiết kế trực quan, thân thiện với người dùng và hiệu quả, giúp người dùng quản lý các dự án dịch thuật một cách liền mạch. Dưới đây là mô tả chi tiết về các thành phần UI chính và các luồng người dùng.
2.2. Các Thành Phần UI
2.2.1. Bảng Điều Khiển (Dashboard)
• Bảng Tổng Quan:
• Hoạt Động Gần Đây: Hiển thị các tải lên gần đây, dịch thuật đang tiến hành và các dịch thuật đã hoàn thành.
• Thống Kê: Hiển thị các chỉ số như số lượng tài liệu đã dịch, tổng số trang và thời gian dịch trung bình.
• Hành Động Nhanh:
• Tải Lên Master Prompt
• Tải Lên Tài Liệu
• Bắt Đầu Dịch Thuật Mới
2.2.2. Quản Lý Master Prompt
• Phần Tải Lên:
• Khu Vực Kéo và Thả: Cho phép tải lên các tệp văn bản master prompt.
• Chi Tiết Tệp: Hiển thị tên, ngày tải lên và trạng thái.
• Lịch Sử Phiên Bản:
• Danh Sách Prompts: Hiển thị tất cả các master prompt đã tải lên cùng với số phiên bản.
• Hành Động: Các tùy chọn để xem, tải xuống hoặc xóa prompts.
2.2.3. Tải Lên Tài Liệu
• Giao Diện Tải Lên:
• Chọn Tệp: Cho phép người dùng chọn các tệp PDF hoặc Google Docs từ thiết bị hoặc lưu trữ đám mây.
• Nhập Thông Tin: Các trường thông tin cho tiêu đề tài liệu, tác giả và mô tả.
• Trạng Thái Tải Lên:
• Thanh Tiến Độ: Chỉ ra tiến trình tải lên.
• Thông Báo: Cảnh báo khi tải lên thành công hoặc gặp lỗi.
2.2.4. Quản Lý Dịch Thuật
• Các Dịch Thuật Đang Hoạt Động:
• Danh Sách: Hiển thị tất cả các nhiệm vụ dịch thuật đang tiến hành cùng với các chỉ số tiến độ.
• Chi Tiết: Bao gồm tên tài liệu, tỷ lệ hoàn thành và thời gian ước tính còn lại.
• Các Dịch Thuật Đã Hoàn Thành:
• Liên Kết Tải Xuống: Cung cấp truy cập trực tiếp để tải xuống các tài liệu đã dịch.
• Quản Lý Phiên Bản: Cho phép người dùng tải xuống các phiên bản cụ thể nếu có sửa đổi.
2.2.5. Cài Đặt Dịch Thuật
• Chọn Master Prompt:
• Menu Dropdown: Chọn master prompt phù hợp cho loại dịch thuật.
• Tùy Chọn Xem Trước: Xem nội dung của master prompt đã chọn.
• Cấu Hình Phân Chia:
• Giới Hạn Token: Điều chỉnh số token tối đa cho mỗi đoạn dịch.
• Cài Đặt Overlap: Cấu hình ngữ cảnh chồng lấn giữa các đoạn để cải thiện tính liên tục.
2.2.6. Tài Khoản Người Dùng và Cài Đặt
• Quản Lý Hồ Sơ:
• Thông Tin Người Dùng: Xem và chỉnh sửa thông tin cá nhân.
• Cài Đặt Bảo Mật: Cập nhật mật khẩu và kích hoạt xác thực hai yếu tố.
• Quản Lý API Key:
• Xem API Key: Hiển thị các API key hiện tại với các tùy chọn để tái tạo.
• Lưu Trữ Bảo Mật: Đảm bảo các API key được lưu trữ an toàn bằng cách sử dụng Google Secret Manager.
2.2.7. Thông Báo và Cảnh Báo
• Cảnh Báo Thời Gian Thực: Thông báo cho người dùng về các sự kiện quan trọng như hoàn thành dịch thuật, lỗi hoặc hành động cần thiết.
• Thông Báo Qua Email: Tùy chọn gửi tóm tắt và cảnh báo qua email.
2.2.8. Trợ Giúp và Hỗ Trợ
• Tài Liệu: Truy cập các hướng dẫn chi tiết và Câu hỏi Thường Gặp (FAQ).
• Liên Hệ Hỗ Trợ: Các tùy chọn để liên hệ với bộ phận hỗ trợ khách hàng để được trợ giúp.
2.3. Luồng Người Dùng
2.3.1. Tải Lên Master Prompt:
• Điều hướng đến phần Quản Lý Master Prompt.
• Nhấp vào Tải Lên Master Prompt.
• Kéo và thả tệp master prompt văn bản hoặc duyệt để chọn tệp.
• Xác nhận tải lên và xem trong Lịch Sử Phiên Bản.
2.3.2. Tải Lên Tài Liệu Để Dịch:
• Đi đến phần Tải Lên Tài Liệu.
• Chọn tệp PDF hoặc Google Docs mong muốn.
• Nhập các thông tin metadata cần thiết.
• Nhấp vào Tải Lên và theo dõi trạng thái tải lên.
2.3.3. Khởi Đầu Dịch Thuật:
• Sau khi tải lên cả master prompt và tài liệu, điều hướng đến phần Quản Lý Dịch Thuật.
• Nhấp vào Bắt Đầu Dịch Thuật Mới.
• Chọn tài liệu và chọn master prompt phù hợp từ menu dropdown.
• Điều chỉnh cài đặt phân chia nếu cần thiết.
• Xác nhận để bắt đầu quá trình dịch thuật.
• Theo dõi tiến trình thông qua danh sách Các Dịch Thuật Đang Hoạt Động.
2.3.4. Truy Cập Tài Liệu Đã Dịch:
• Khi dịch thuật hoàn tất, điều hướng đến phần Các Dịch Thuật Đã Hoàn Thành.
• Nhấp vào liên kết Tải Xuống để lấy tài liệu đã dịch từ Google Cloud Storage.
2.3.5. Quản Lý Cài Đặt và Tùy Chọn:
• Truy cập phần Tài Khoản Người Dùng và Cài Đặt để cập nhật thông tin cá nhân hoặc quản lý API key.
• Cấu hình các tùy chọn thông báo dưới phần Thông Báo và Cảnh Báo.
2.4. Mô Tả Bố Cục UI (Mô Tả Văn Bản)
2.4.1. Bảng Điều Khiển:
• Thanh Điều Hướng Trên: Bao gồm logo, các liên kết điều hướng (Dashboard, Master Prompts, Documents, Settings, Help) và biểu tượng hồ sơ người dùng.
• Khu Vực Chính: Chia thành hai phần:
• Bên Trái: Bảng Tổng Quan với Hoạt Động Gần Đây và Thống Kê.
• Bên Phải: Các nút Hành Động Nhanh.
2.4.2. Quản Lý Master Prompt:
• Thanh Sidebar Bên Trái: Danh sách các master prompt với các tùy chọn lọc hoặc tìm kiếm.
• Khu Vực Chính: Phần Tải Lên ở trên cùng, theo sau là danh sách Lịch Sử Phiên Bản.
2.4.3. Tải Lên Tài Liệu:
• Khu Vực Chính: Khu vực Chọn Tệp được hiển thị nổi bật với chức năng kéo và thả.
• Các Trường Metadata: Bên dưới khu vực tải lên.
• Nút Tải Lên: Rõ ràng dưới các trường metadata.
2.4.4. Quản Lý Dịch Thuật:
• Tab: Các Dịch Thuật Đang Hoạt Động và Các Dịch Thuật Đã Hoàn Thành.
• Danh Sách: Các danh sách được tổ chức với các cột có thể sắp xếp để dễ theo dõi.
2.4.5. Cài Đặt Dịch Thuật:
• Bố Cục Biểu Mẫu: Các menu dropdown và trường nhập liệu được sắp xếp gọn gàng, thân thiện với người dùng.
• Nút Xem Trước và Lưu: Đặt hợp lý để dễ dàng truy cập.
________________________________________
3. Kết Quả Sản Xuất Bởi Ứng Dụng
3.1. Tổng Quan
Sau khi dịch thành công, LitTrans Cloud tạo ra một tài liệu đã dịch một cách tỉ mỉ tuân thủ các hướng dẫn master prompt đã chỉ định. Kết quả cuối cùng bảo tồn được tinh thần văn học của tài liệu gốc, đảm bảo rằng cả sự nhạy bén văn hóa và chiều sâu cảm xúc đều được truyền tải chính xác sang tiếng Anh.
3.2. Ví Dụ Về Kết Quả Dịch Thuật
Đoạn Trích Nguyên Văn Tiếng Việt:
"Th-th-th các đồng chí thân mến, chúng ta đang đứng trước một thời khắc quan trọng trong lịch sử đất nước. Sự đoàn kết của chúng ta sẽ quyết định tương lai của thế hệ mai sau."
Đoạn Trích Đã Dịch Sang Tiếng Anh:
"Th-th-th dear comrades, we are standing at a crucial moment in our nation's history. Our unity will determine the future of the generations to come."
Giải Thích Sự Tuân Thủ Của Bản Dịch:
1. Độ Chính Xác và Trung Thực:
• Dịch Chính Xác: Ý nghĩa gốc được giữ nguyên mà không thay đổi mục đích. Các thuật ngữ như "các đồng chí thân mến" được dịch thành "dear comrades," duy trì sự kính trọng và cách xưng hô tập thể.
• Tham Chiếu Văn Hóa: Khái niệm "đoàn kết" (unity) được dịch chính xác để phản ánh tầm quan trọng của nó trong bối cảnh lịch sử quốc gia.
2. Lưu Loát và Dễ Đọc:
• Dòng Chảy Tự Nhiên: Câu dịch đọc mượt mà bằng tiếng Anh, tránh các cụm từ vụng về.
• Chuyển Tiếp Mạch Lạc: Duy trì dòng chảy logic giữa các câu, đảm bảo sự rõ ràng và mạch lạc.
3. Nhạy Bén Văn Hóa và Ngữ Cảnh:
• Thành Ngữ: Việc lặp lại "Th-th-th" được giữ nguyên trong tiếng Anh để phản ánh trạng thái cảm xúc ban đầu, thể hiện sự nhạy bén với lựa chọn phong cách của tác giả.
• Bối Cảnh Lịch Sử: Các cụm từ như "thời khắc quan trọng" được dịch thành "crucial moment," truyền đạt chính xác tính nghiêm trọng của tình huống.
4. Tương Đương Chức Năng:
• Bảo Tồn Giọng Điệu: Giọng điệu nghiêm túc và suy tư của phần phê phán xã hội gốc được duy trì, đảm bảo rằng tính khẩn trương và sự thách thức không bị mất đi.
• Chiều Sâu Cảm Xúc: Ngay cả trong một đoạn trích ngắn, trọng lượng cảm xúc của thông điệp được giữ nguyên, phù hợp với ý định của tác giả.
3.3. Quy Trình Dịch Toàn Bộ Tài Liệu
3.3.1. Giai Đoạn Tải Lên:
• Tải Lên Master Prompt: Người dùng tải lên master prompt có tên MasterPrompt.txt vào bucket master-prompts-bucket trong Google Cloud Storage.
• Tải Lên Tài Liệu: Người dùng tải lên Literary_Work.pdf vào bucket documents-bucket.
3.3.2. Giai Đoạn Xử Lý:
• Truy Xuất: LitTrans Cloud truy xuất master prompt và tài liệu.
• Trích Xuất Văn Bản: Trích xuất văn bản từ Literary_Work.pdf sử dụng PyPDF2.
• Phân Chia: Chia văn bản trích xuất thành các đoạn nhỏ, mỗi đoạn chứa khoảng 3500 token, đảm bảo ranh giới đoạn văn hoặc câu hợp lý.
3.3.3. Giai Đoạn Dịch Thuật:
• Yêu Cầu API: Mỗi đoạn được gửi đến ChatGPT API với master prompt hướng dẫn dịch thuật.
• Nhạy Bén Văn Hóa: Xử lý các thành ngữ, tham chiếu văn hóa và duy trì giọng văn của tác giả theo hướng dẫn master prompt.
3.3.4. Giai Đoạn Lắp Ráp:
• Ghép Liền: Các đoạn dịch được ghép nối theo thứ tự để tạo thành tài liệu đã dịch hoàn chỉnh.
• Định Dạng: Giữ nguyên các yếu tố định dạng như tiêu đề và đánh số.
3.3.5. Giai Đoạn Xuất Ra:
• Lưu Trữ: Tài liệu đã dịch cuối cùng, Literary_Work_Translated.pdf, được lưu vào bucket translated-documents-bucket.
• Thông Báo Tải Xuống: Người dùng nhận được thông báo rằng quá trình dịch hoàn tất và có thể tải xuống tài liệu.
3.4. Tính Năng Của Tài Liệu Đã Dịch Cuối Cùng
• Bảo Tồn Giọng Văn Của Tác Giả: Giữ nguyên phong cách độc đáo của tác giả, dù là trong phê phán xã hội hay kể chuyện lãng mạn.
• Chú Thích Văn Hóa: Thêm chân trang hoặc chú thích trong ngoặc để giải thích các tham chiếu văn hóa hoặc lịch sử cụ thể, nâng cao sự hiểu biết của người đọc.
• Thuật Ngữ Nhất Quán: Sử dụng đồng nhất các thuật ngữ và tham chiếu xuyên suốt tài liệu, đảm bảo sự mạch lạc.
• Dễ Đọc và Thu Hút: Văn bản dịch chảy tự nhiên, làm cho nó dễ tiếp cận và hấp dẫn đối với độc giả nói tiếng Anh.
________________________________________
4. Các Xem Xét Bổ Sung
4.1. Đảm Bảo Chất Lượng
• Kiểm Tra Ngữ Pháp Tự Động: Ứng dụng tích hợp các kiểm tra tự động để xác định và sửa lỗi ngữ pháp cũng như sự không nhất quán.
• Đánh Giá Bởi Con Người: Tùy chọn, các bản dịch có thể được đánh dấu để đánh giá bởi con người nhằm đảm bảo chất lượng cao nhất, đặc biệt đối với nội dung nhạy cảm về văn hóa.
4.2. Khả Năng Mở Rộng và Hiệu Suất
• Tự Động Mở Rộng: Google Cloud App Engine tự động mở rộng tài nguyên dựa trên khối lượng công việc, đảm bảo xử lý hiệu quả các dự án dịch thuật lớn.
• Xử Lý Song Song: Nhiều đoạn dịch được xử lý song song để đẩy nhanh thời gian dịch thuật tổng thể.
4.3. Biện Pháp Bảo Mật
• Kiểm Soát Truy Cập: Chính sách IAM nghiêm ngặt hạn chế quyền truy cập vào các tài liệu và master prompt nhạy cảm.
• Mã Hóa Dữ Liệu: Tất cả dữ liệu lưu trữ trong Google Cloud Storage đều được mã hóa, bảo vệ chống lại truy cập trái phép.
4.4. Hỗ Trợ Người Dùng
• Trung Tâm Trợ Giúp: Tài liệu hướng dẫn chi tiết và các bài hướng dẫn giúp người dùng tải lên prompt, quản lý tài liệu và khắc phục các sự cố thường gặp.
• Hỗ Trợ Khách Hàng: Các kênh hỗ trợ chuyên biệt cung cấp trợ giúp cho các khó khăn kỹ thuật và nhu cầu dịch thuật chuyên biệt.
________________________________________
5. Kết Luận
LitTrans Cloud cung cấp một giải pháp mạnh mẽ, an toàn và hiệu quả cho việc dịch các tài liệu văn học quy mô lớn từ tiếng Việt sang tiếng Anh. Bằng cách tuân thủ các hướng dẫn chi tiết của master prompt, ứng dụng đảm bảo rằng các bản dịch không chỉ chính xác và lưu loát mà còn có sức lan tỏa văn hóa và trung thành với giọng văn gốc của tác giả. Với giao diện người dùng trực quan và cơ sở hạ tầng có thể mở rộng, LitTrans Cloud là một công cụ vô giá cho các nhà dịch, nhà xuất bản và những người yêu thích văn học mong muốn kết nối các nền văn hóa và ngôn ngữ thông qua bản dịch chất lượng cao.
...............................................

LitTrans Cloud

1. Product Description

1.1. Overview

Name: LitTrans Cloud
Slogan: Connecting Cultures Through Accurate Translation

Description: LitTrans Cloud is an advanced cloud-based application designed to deliver accurate and fluent translations of large-scale Vietnamese literary documents into English. By leveraging Google Cloud App Engine and the ChatGPT API, LitTrans Cloud ensures that each translation preserves the original spirit, emotional depth, and cultural nuances of the source text. Whether processing socially critical essays or deeply emotional romantic novels, LitTrans Cloud produces translations capable of resonating with global English speaking audiences.

1.2. Key Features

Master Prompt Management:
• Secure Upload: Users can upload master prompt text files to predetermined Google Cloud Storage locations.
• Version Control: Maintain multiple versions of master prompts for different translation styles and use cases.
• Automatic Retrieval: The system automatically selects the appropriate master prompt based on the document type.

Document Processing:
• Supported Formats: Accepts PDF and Google Docs.
• Cloud Storage Integration: Documents are stored and retrieved from assigned Google Cloud Storage buckets.
• Pre processing: Extracts text, handles formatting, and processes special characters.

Smart Chunking:
• Token Management: Splits large documents into smaller chunks that comply with ChatGPT’s token limits.
• Context Preservation: Ensures chunk boundaries align with sentences or paragraphs to preserve contextual flow.

Advanced Translation:
• ChatGPT Integration: Uses the ChatGPT API under the guidance of the selected master prompt.
• Cultural Sensitivity: Handles idioms, cultural references, and authorial tone with careful fidelity.
• Consistency: Ensures consistent terminology across all chunks.
• Functional Equivalence: Maintains intended tone—serious and contemplative for critical essays, lyrical and emotional for romance.

Assembly and Post processing:
• Seamless Merging: Reconstructs all translated chunks into a coherent final output.
• Formatting Preservation: Retains original headings, bullets, numbering, and structural layouts.
• Quality Assurance: Performs automated accuracy checks and optional human review.
• Cultural Annotations: Adds footnotes or parentheses to explain cultural or historical references.

User Friendly Interface:
• Intuitive Dashboard: Streamlines upload, translation, and download steps.
• Real Time Tracking: Shows live progress updates.
• Download Options: Enables users to obtain translated files directly from a fixed location in Google Cloud Storage.

Security and Compliance:
• Data Encryption: All data is encrypted in transit and at rest.
• Access Control: Role based access protects sensitive documents and prompts.
• Compliance: Adheres to applicable data protection standards.

1.3. Expected Final Output

LitTrans Cloud is designed to produce high quality translations that meet the following expectations, governed by the master prompt:

Accuracy and Fidelity:
• Precise Translation: The translated text preserves meaning, intent, nuance, and factual accuracy, including dates, events, and real people.
• Cultural and Historical Integrity: Provides footnotes or explanations for cultural references so English readers fully understand the context.

Fluency and Readability:
• Natural English Flow: Avoids awkward constructions and ensures readability.
• Logical Transitions: Maintains coherent transitions across paragraphs and chapters.

Cultural and Contextual Sensitivity:
• Idiom Handling: Vietnamese idioms are translated with English equivalents or explanations.
• Context Adaptation: Cultural references are made clear without altering meaning.

Functional Equivalence:
• Tone Preservation: Critical essays remain serious; romantic narratives remain emotional and lyrical.
• Emotional Depth: Conveys the same emotional resonance as the original.

Consistency and Coherence:
• Unified Terminology: Maintains consistency in key terms and references.
• Cross References: Preserves internal references across chapters.

Quality Assurance:
• Grammar and Revision Checks: Ensures accuracy and removes errors.
• Thematic Consistency: Maintains narrative weight and structural integrity.

Authorial Voice:
• Spirit of Resistance: Critical tone in social commentary is preserved.
• Romantic Narration: Lyrical qualities of romantic passages are retained.

Reader Engagement:
• Accessible Language: Clear, fluent English without diluting literary quality.
• Engaging Content: Makes Vietnamese literature accessible and compelling for global readers.

1.4. Benefits

• Accurate, faithful translations.
• Cultural clarity for English readers.
• Preserved emotional and thematic depth.
• Efficient automation for large document workloads.
• Scalable infrastructure.
• Empowers translators and publishers to globalize Vietnamese literature.

1.5. Target Audience

• Literary Translators
• Publishers
• Authors and Scholars
• Educational Institutions studying Vietnamese literature and translation

2. User Interface (UI) Design

2.1. Overview

The LitTrans Cloud interface is intuitive, user friendly, and optimized for efficient translation management. Below is a detailed description of major UI components and user flows.

2.2. UI Components

Dashboard

Overview Panel:
• Recent Activity: Shows recent uploads, active translations, and completed translations.
• Statistics: Displays document counts, total pages processed, and average translation duration.

Quick Actions:
• Upload Master Prompt
• Upload Document
• Start New Translation

Master Prompt Management

Upload Section:
• Drag and Drop Zone
• File Details (name, upload date, status)

Version History:
• Prompt List with version numbers
• Actions to view, download, or delete each version

Document Upload

Upload Interface:
• File Selector for PDFs or Google Docs
• Metadata fields: title, author, description

Upload Status:
• Progress bar and notifications

Translation Management

Active Translations:
• List of ongoing tasks with completion percentages and estimated remaining time

Completed Translations:
• Direct download links
• Version retrieval for revised outputs

Translation Settings

Select Master Prompt:
• Dropdown list
• Preview option

Chunking Configuration:
• Token limit
• Overlap settings

User Account and Settings

Profile Management:
• Personal information
• Security options (password, 2FA)

API Key Management:
• View or regenerate API keys
• Secure storage using Google Secret Manager

Notifications:
• Real time alerts
• Email summaries

Help and Support:
• Documentation, FAQ
• Contact support

2.3. User Flow Descriptions

Upload Master Prompt:
1. Navigate to Master Prompt Management
2. Click Upload
3. Drag or select file
4. Confirm and review version history

Upload Document for Translation:
1. Navigate to Document Upload
2. Select PDF or Google Doc
3. Enter metadata
4. Upload and monitor progress

Start Translation:
1. Navigate to Translation Management
2. Select Start New Translation
3. Choose document and master prompt
4. Adjust chunking settings
5. Begin translation and monitor progress

Access Completed Translations:
1. Go to Completed Translations
2. Click Download to retrieve the file

Account Management:
• Update personal information, API keys, notifications

2.4. UI Layout Description

Dashboard:
• Top Navigation Bar: Logo, navigation links, user profile
• Main Area:
– Left: Overview and recent activity
– Right: Quick actions

Master Prompt View:
• Left Sidebar: Prompt list with filters
• Main Area: Upload section + Version history

Document Upload:
• Main Area: Prominent file selection box
• Metadata fields and Upload button

Translation Management:
• Tabs for Active and Completed translations
• Organized lists with sortable columns

Settings:
• Clear forms, dropdown menus, and save/preview buttons

3. Application Output

3.1. Overview

Upon successful translation, LitTrans Cloud produces a meticulous English version that faithfully follows the master prompt and preserves the literary value, cultural nuance, and emotional depth of the original Vietnamese text.

3.2. Sample Translation Output

Original Vietnamese:
“Th th th các đồng chí thân mến, chúng ta đang đứng trước một thời khắc quan trọng trong lịch sử đất nước. Sự đoàn kết của chúng ta sẽ quyết định tương lai của thế hệ mai sau.”

English Translation:
“Th th th dear comrades, we are standing at a crucial moment in our nation’s history. Our unity will determine the future of the generations to come.”

Explanation:
• Faithful meaning
• Cultural sensitivity retained
• Emotional weight preserved
• Tone maintained

3.3. Full Translation Workflow

Upload Stage:
• Upload master prompt (MasterPrompt.txt) to master prompts bucket
• Upload document (Literary_Work.pdf) to documents bucket

Processing Stage:
• Retrieve master prompt and document
• Extract text with PyPDF2
• Chunk into ~3500 token segments

Translation Stage:
• Send segments to ChatGPT API with prompt guidance
• Handle idioms, culture, tone

Assembly Stage:
• Merge segments
• Preserve formatting

Output Stage:
• Save final output (Literary_Work_Translated.pdf) in translated documents bucket
• Notify user

3.4. Final Document Features

• Preserved authorial tone
• Cultural notes included
• Consistent terminology
• Clear, engaging English

4. Additional Considerations

4.1. Quality Assurance
• Automated grammar checks
• Optional human review

4.2. Scalability
• Auto scaling resources
• Parallel processing for large workloads

4.3. Security
• Strict IAM controls
• Full encryption

4.4. User Support
• Documentation and tutorials
• Technical assistance

5. Conclusion

LitTrans Cloud delivers a powerful, secure, and efficient solution for translating large Vietnamese literary documents into English. By following the master prompt, the system guarantees accuracy, fluency, cultural resonance, and preservation of authorial voice. With an intuitive interface and scalable cloud infrastructure, LitTrans Cloud connects cultures through high quality translation.