(Đọc tập truyện ngắn Trần gian thưa thớt của Bạch Lê Quang)

Lê Huỳnh Lâm

Bạch Lê Quang dạy ngữ văn ở ngoại ô Huế, da anh sạm nắng không phải do hành quân chiến trận mà theo cuộc chiến nhân văn gõ đầu trẻ. Sớm chiều hai chuyến từ phố xá nhộn nhạo về ngoại ô đìu hiu. Đồng nghiệp và bằng hữu cứ ngỡ Quang yên với nghề giáo, nào ngờ trên mặt trận nghiệt ngã của văn chương chữ nghĩa, Bạch Lê Quang lại vào trận chiến một cách bi hùng. Bi ở đây là tình người, tình đời, hùng là khí lực của ngọn bút. Bút chính là kiếm, không phải kiếm của giang hồ hành hiệp, mà kiếm của thư sinh đèn sách. Kiếm của hiệp khách khi đã rút ra tất có kẻ mất mạng. Còn kiếm bút của Quang khi đã viết trên giấy hồng nhan, sẽ khiến Thượng thư hay Đại học sĩ xõa tóc, chau mày...

Với bút kiếm ấy, anh đã công bố nhiều truyện ngắn hay trên các báo trong nước, mãi đến năm 2009, chiều theo ý nhan sắc anh gom các truyện đó lại in thành tập truyện ngắn đầu tiên với nhan đề “Thõng tay vào chợ”. Thời gạo muối thua, vàng lên như nước lũ, nhân tâm rỗng tuếch, còn thứ văn chương nô vụng trở nên phù phiếm, rẻ hơn cả bèo. Vì thế, Bạch Lê Quang muốn làm nên thứ văn chương lộng lẫy, sang quý.

Những vòng xe của ông giáo vẫn đều đặn ngày hai chuyến dạy học ở trường trung học phổ thông phía ngoại ô hắt hiu. Ngoài bài vở giáo án và những cuộc phiêu bồng cùng gió mây, khi đêm vừa tàn, Quang vươn bút trước đèn khuya tịch mịch ghi ghi chép chép những câu tứ ập đến muôn bề, có khi trong một cuộc rượu giữa chiều dông tố, có lúc là tiếng thổn thức của một giai nhân cô quạnh, hay là những đêm dài lênh đênh cùng men rượu để thấu đời, thấu tình và có lúc là giấc mộng đẹp giữa trùng vây điên đảo,… Vậy là, hàng loạt truyện ngắn sắc nét lại xuất hiện với văn phong thúc giục như vó ngựa của tráng sĩ băng rừng, vượt núi, qua kiếm bút: khảm, tước, đề, bằng, đảo,... khiến người đọc rơi vào không khí mà Bạch Lê Quang đã hô mây gọi gió. Và tôi gọi đó chính là bút lực, là tài năng, kiếm khí của nhà văn, như lời tác giả đã viết trong Hồ Trường: “Kiếm quý như kẻ sĩ thời loạn, tung hoành hồ thỉ. Ngọc quý chỉ là kẻ sĩ thời bình. Kẻ sĩ thời bình co đầu rút cổ, ẩn nhẫn tầm lợi danh. Sĩ thời bình dẫu vận nước đảo điên vẫn vỗ ngực khoe ngọc lành, không tì không vết, múa môi nhả chữ, tự cho mình thanh cao, không màng thiên hạ…”.

Điển tích là thế mạnh của Bạch Lê Quang, anh mượn xưa để nói nay, khiến người đọc khi thì rơi vào không khí cổ trang lãng đãng màu sơ ngộ, lúc tưng bừng du hí trên phố hội hiện đại. Quá khứ và hiện tại, xưa và nay đã được ngọn bút Bạch Lê Quang uyển chuyển vẽ nên bức tranh dành cho những tâm hồn hoài cổ bên cạnh những vấn đề rất thời sự trước thời cuộc đảo điên. Trong truyện ngắn Hồ Trường, tác giả muốn nhắn gửi các thế hệ tương lai: “Các chú luôn sợ. Trước quá khứ, đàn cổ, kiếm cổ, thành quách, lăng tẩm, đền đài… Các chú ghi một câu cho xong việc. Câu gì à? Thì đó. Cấm sờ vào hiện vật. Tây Tàu thì không được sờ. Nhưng các chú và con cháu phải sờ, phải nắm. Chúng phải sờ, phải nắm thanh kiếm thứ bảy kia. Để hỏi, để tra vấn, để biết.

Biết gì à? Biết vì sao kiếm gãy. Biết để làm gì à? Tây Tàu thì không cần biết nhưng con cháu thì phải biết. Biết để dẫu một cục đất, một hòn sỏi của mình cũng không để mất.

Mất là có tội. Tội ấy lớn lắm. Trời không dung, đất không tha. Chú biết không?”.

Trần gian thưa thớt là truyện ngắn nói lên hiện thực xã hội được thu lại trong con hẻm của xóm nhỏ với năm nhân vật, và cũng là tên tập truyện thứ hai của Bạch Lê Quang. Cho dù mặt đất này đã hơn bảy tỉ người, cho dù ở đất nước này hơn trăm triệu dân và trong xứ Thần kinh quê hương của nhà văn có hơn một triệu thứ dân,… vậy mà lòng anh vẫn thấy thưa thớt. Thưa thớt ở đây, không phải là do con số mà chính là do lòng người. Trời hỡi, cuộc rượu của ba người đàn ông trong con hẻm cuối xóm nhỏ trở nên khác thường là do xuất hiện một nhan sắc thuê căn phòng của mệ chủ quán rượu. Cái bản năng cơ bản đó đã khiến nội tiết tố trong cơ thể ba vị đàn ông đứng tuổi tăng bất thường, nên họ quên mất cái hiện thực buồn thảm của mỗi ngày. Vì thế, mà cuộc rượu kéo dài đến tận đêm. Trong cơn say, nhân vật thầy cúng đã đốt nhang trong cảm hứng tột cùng khiến ngọn lửa bùng phát. Kẻ nghiêng ngả, người gục mê trong men, lòng hừng hực lửa,… lửa trần gian hòa cùng ngọn lửa ham muốn đã thiêu trụi cái xóm nhỏ, kẻ ôm tranh, người ôm sách, ông ôm tượng Lợn,… cả mệ già chủ quán rượu cũng thoát được cơn hỏa hoạn. Nhưng không hiểu thế nào, cả bốn người lại quên mất cô gái thuê phòng trọ. Quên một nhân mạng là tội ác. Vô cảm trước đồng loại là có tội, huống hồ vô cảm với những người đang gặp nạn là điều mà Bạch Lê Quang muốn cảnh báo cho chúng ta. Anh cảnh báo khi điều đó đã ngập ngụa khắp nơi trong xã hội, đặc biệt đâu đó, cho dù cõi người luôn rêu rao tình người, tình đời,…

Cõi đạm tiên là truyện ngắn mà theo tôi là đắc ý nhất của tác giả, chất liêu trai, huyền ảo khiến cho người đọc bước vào cõi mộng, tài tả cảnh, tả tình cùng thủ pháp dẫn truyện rất phiêu, đã đưa người đọc nhập vào nhân vật lúc nào không hay. Cõi đạm tiên chỉ mượn Đông Các Đại học sĩ để nói về thân phận của người phụ nữ, người phụ nữ mà Nguyễn đã đau xé lòng khi đặt bút viết Kiều. Kiều cũng chính là Trà Châu, Trà Châu cũng là Đạm Tiên,… Đạm Tiên cũng chính là Nguyễn. Trong thế giới hồng nhan đó, thân phận người nữ cũng chính là thân phận của một vùng đất được viết lên bằng máu, viết bằng nỗi đau tài tử - giai nhân.

Đọc tập truyện Trần gian thưa thớt của Bạch Lê Quang trong tang thương ngẫu lục của nhân loại mùa đại dịch, lại thấy trần gian càng thêm thưa thớt khi có những mưu toan trên nỗi đau đồng loại,… dù vẫn còn đó những con người thầm lặng hy sinh. Trần gian vốn vậy, tuy đông, rất đông người nhưng lại thưa thớt. Cũng như chốn quan trường, phường hội, chợ đò đầy rẫy tạp âm của phường mua bán, bán mua.

Mỗi truyện ngắn của Bạch Lê Quang, tác giả như đã hóa thân vào các nhân vật, nhân vật đau chính là nỗi đau của tác giả, nhân vật buồn vui, cũng chính là tâm trạng buồn vui của tác giả. Vậy thì, Trần gian thưa thớt chính là trần gian mà nhà văn Bạch Lê Quang đã thể nhập. Nhập vào cảnh giới thưa thớt mới thấu cái lẽ này. Cái lẽ mà Đại thi hào Nguyễn Du đã ngộ: “Mua vui cũng được một vài trống canh”.

L. H. L.