Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ái Điểu
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Albert Camus
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anna Schmid
- Anne Carson
- Anne Cazaubon
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Anne Nguyễn
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Artem Sakharov
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Chân
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bảo Tích
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Bạt Xứ
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Bill Hayton
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bắc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bùi Huy
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cameron Shingleton
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles S. Kraszewski
- Charles Simic
- ChatKP
- Chau Doan
- Châm Khanh
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Công Nguyễn
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- Cư sĩ Minh Đạt
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- duyên
- Duyên Anh
- Duyên Khánh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dương Vân
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Bình
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hồng Phúc
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Lê Vũ
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Bích Thuý
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thái Bình
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E. M. Forster
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emma Loffhagen
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Henry
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gã Khờ
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Georges Condominas
- Gérard Noiriel
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Khoái
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Diễm
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Hari Kunzru
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hôn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Tư Giang
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Sơn
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Bảo
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hứa Lập Chí
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Iio Sōgi
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Jang Kều
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John D. Howard
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jonathan Scott Holloway
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Kenzaburo Oe
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Kha Tiệm Ly
- Khải Đơn
- Khái Hưng
- Khaled Juma
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuất Thu Hồng
- Khuê Minh Nguyệt
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kim Yi-deum
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kobayashi Issa
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Hạnh
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- László Krasznahorkai
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Lenin
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Leonardo da Vinci
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- Lê Thế Thắng
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Hùng Vĩ
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Tana
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Lợi Phan Mai
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đình Long
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Lý Gia Trung
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M. Trần
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Madlovics Bálint
- Magyar Bálint
- Mahmoud Darwish
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Đỗ
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Lý
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Manuel Casimiro
- Mão Xuyên
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Marguerite Duras
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Marie Lê Thị Hoa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Matei Vişniec
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Mia Pluger
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Sholokhov
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Minh Tự
- Mireille Sacotte
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nadine Murtaja
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghĩa Đặng
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Kim Khôi
- Ngô Kim-Khôi
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Lực
- Ngô Mai Phong
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Thị Thu Ngần
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Việt Trung
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyễn Bính
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Phượng Uyển
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đông A
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Ngân Vi
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyễn Kim Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lam Điền
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lâm Cẩn
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Thịnh
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Đức
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Phương
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nguyệt Cầm
- Nguyễn Nhật Lệ
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Như Mây
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phan Quế Mai
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Chánh
- Nguyễn Quốc Chính
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Tấn Trung
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyễn Quốc Vương
- Nguyễn Quỳnh Hương
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Ái Tiên
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Hồng
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Kim Thoa
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thái
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thụy Anh
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn An
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyên Việt
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Dũng
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Vượng
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Thanh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavel Basynski
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Bradshaw
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Trứ
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Chương
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khánh Duy
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Điệp Giang
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Dương Hiệu
- Phan Đan
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Chú
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Kim Hổ
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Quỳnh Trâm
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thanh Sơn Nam
- Phan Thanh Tâm
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thuý Hà
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Trọng Văn
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- phap
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phi Hà
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Âm
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Phương Xích Lô
- Pierre Bayard
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Dao
- Quỳnh Hợp
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rachel Adams
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Richard Seymur
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Saint-John Perse
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- San Phi
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shaimaa El Sabbagh
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Sophie Trịnh
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stalin
- Stefan Dege
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tawada Yoko
- Tawfiq Zayyad
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Bình
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Phan Vàng Anh
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thanh Sơn
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thanh Chung
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thẩm Hoàng Long
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thích Quảng Độ
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiền Zen Paul Vân Thuyết
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thọ Nguyễn
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thơ Marie Howe
- Thụ Nguyên
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiền Giang
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiêu Toàn
- Tiểu Tử
- Tiểu Vũ
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tino Cao
- Tobi Trần
- Tom Fawthrop
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tôn Thất Tùng
- Tống Văn Công
- Trà Bình
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Thắng
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Nguyên
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Mẫn
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Hoa Tranh
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Anh
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Thu Hoài
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Chung
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Kiêm
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trung Dũng Kqđ
- Trùng Dương
- Trung Đào
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thanh Thuận
- Trương Thị An Na
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyên
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Astafyev
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Vladimir Voronov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Trọng Phụng
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Hỗ Ninh
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wiesiek Powaga
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Władysław Reymont
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ỷ Lan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yasmine M’Barek
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yên Thao
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Yosano Akiko
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Nơi ánh sáng hội tụ (1)
Tiểu thuyết của Huy Bảo
I. Kịch một phút
Năm 1976. Đội Cảng Sài Gòn và đội Tổng cục Đường sắt có một trận giao hữu. Hôm đó ông già hắn ngồi trên khán đài. Đội Tổng cục Đường sắt thắng hai không. Chuyện qua từ lâu lắm. Cho tới tận lúc trăn trối người cha khốn khổ vẫn nói mãi vệ sự thiếu cân bằng của sơ đồ 4 - 2 - 4 mà đội Cảng Sài Gòn đã chọn. Hàng tiền vệ phải gánh chịu áp lực luân chuyển bóng quá lớn. Trong khi cặp cánh gần như mất hút.
Sau ba năm thì tình yêu trong hắn đã cạn. Hắn biết. Hắn biết cô cũng biết. Họ đã thử nhiều cách. Hắn nghĩ đó chẳng phải là lỗi của ai cả. Hắn nghĩ hẳn tình yêu trong cô cũng đã cạn.
Nhìn về phía biển là một trong số những cách. Nhưng biển. Bản thân nó vốn đã bất toàn và vô vọng. Dưới ánh sáng nhợt nhạt trong một buổi chiều giao mùa ở Cà phê Hào hắn rơi vào một giấc ngủ ngắn.
Giấc mơ ném hắn vào hết quang cảnh này đến quang cảnh khác. Những đồng xu vàng rơi ra từ đôi mắt ướt của cô. Một giấc mơ nọ về tận thế. Nhà tiên tri đưa hắn ba lựa chọn. Thành phố trong mơ bốc cháy. Giấc mơ khác nữa. Hắn và cô nắm tay nhau bước vào một công viên nước bỏ hoang. Họ hôn nhau dưới chân trò Vòng xoay tử thần. Cái nóng cố hữu trên gác Cà phê Hào đánh thức hắn.
Họ gặp lại nhau vài lần sau này. Dù sao tuổi trẻ cũng đẹp. Cô nói. Em nghĩ em đã yêu tất cả những người sau này nhiều hơn. Tốt quá. Hắn đáp. Thật lòng hắn biết như thế thì tốt quá. Cô lập gia đình năm ngoái. Hắn cũng biết chú rể. Một người dễ mến và cầu tiến. Hắn cũng biết chú rể yêu cô còn nhiều hơn. Nhưng tình yêu không phải là thứ hắn có tư cách đo.
Chú rể có một người yêu cũ. Người này thì hắn hoàn toàn không quen. Lớn hơn hắn nhiều tuổi. Tự sát năm 2007. Không có gì đặc biệt xảy ra vào năm 2007. Theo hắn nhớ. Trừ việc các đồng bào của hắn đã làm tình rất nhiều từ nửa cuối năm 2006. Những công dân tuổi Hợi ra đời.
Vậy còn năm 1976. Nhiều lúc hắn tự hỏi. Năm 1976 trôi qua như thế nào với ông già hắn? Trước trận giao hữu. Sau trận giao hữu. Có bao nhiêu người được sinh ra. Hay tự sát. Vào năm 1976. Hắn gặp tổng biên tập vào một buổi sáng thứ sáu. Tờ đơn xin nghỉ việc được viết nắn nót.
Cũng phải có thời gian bàn giao công việc. Ông tổng biên tập nói. Không từ nào quan trọng hơn từ nào. Hắn nghĩ. Chắc hai tuần là đủ. Hắn nói cảm ơn. Hắn lúc nào cũng được đối xử tốt. Xứng đáng thôi. Hắn tự nhủ. Và cho rằng mình chưa từng đòi hỏi gì quá đáng từ cái tòa soạn này cả.
Vi biết về người yêu cũ của chú rể. Tuy vậy đối với cô năm 2007 không xảy ra sự kiện nào đặc biệt. Ai cũng có thể biến mất. Vi nói. Nhiều sự biến mất là cần thiết. Không phải vì những người ở lại.
Làm sao để biết câu nào sẽ đến trước câu nào? Hắn hỏi. Hay câu nào quan trọng hơn câu nào?
Tôi có ba ông cậu. Người kể lại câu chuyện này là ông cậu lớn tuổi nhất. Nhân vật chính của câu chuyện là ông cậu nhỏ tuổi nhất.
Hắn có cảm giác hơi nước sắp tràn qua mọi cái khe mà chúng tìm thấy. Nắng tháng tám nhuộm vàng một mảng lề đường. Cái bóng của mọi sự vật vì lẽ đó cũng trở nên đậm đặc hơn.
Ba ông cậu đèo nhau trên một cái xe cà tàng để đi chơi vòng vòng Quảng Trị. Trong lúc đang về nhà thì ông cậu út nằng nặc đòi ghé qua thăm nhà cô người yêu cũ. Trời xui đất khiến hai ông cậu còn lại chấp nhận yêu cầu quái gở ấy. Cuộc hội ngộ diễn ra trong khoảng một tiếng. Rồi ông cậu út nói mình phải về.
Nếu chỉ vậy thì cũng chẳng có gì đáng nói. Nhưng cô người yêu cũ này hôm ấy lại tha thiết van nài cậu út ở lại với mình một đêm. Theo như lời kể lại cô đã nói đó sẽ là lần cuối cùng cô và cậu út gặp nhau. Rồi cô sẽ hoàn toàn biến mất khỏi cuộc đời anh. Cậu út không chịu. Sau một hồi to nhỏ cậu vội vã chạy ra xe và yêu cầu hai người anh mình phóng thật nhanh về nhà.
Suốt đoạn đường về họ luôn có cảm giác ai đó đang đuổi theo. Một hồi sau thì nhận ra đó chính là cô người yêu cũ nọ. Xe chở ba người thì chẳng cách nào chạy nhanh được. Nhưng lạ là cô cũng không có ý định vượt mặt. Chỉ đuổi theo như vậy. Rồi cơn đói dẫn ba ông cậu vào một quán cháo lòng. Cô kia cũng tấp vào quán đó. Họ ăn cháo. Cô kia cũng ăn cháo.
Trong lúc ăn cháo. Cả ba ông cậu bàn bạc với nhau về chuyện làm sao để cắt đuôi cô người yêu cũ điên khùng. Sau cùng khi cô ta đang đi vệ sinh họ quyết định sẽ giấu chìa khóa xe của cô vào một ống muỗng đũa trong quán. Kế hoạch được thực hiện khá suôn sẻ. Và đoạn đường sau đó cũng không còn thấy cô ta bám theo nữa.
Chuyện kết thúc vậy sao? Hắn hỏi.
Một câu chuyện có thể kết thúc ở bất cứ đâu. Vi đáp. Tuy nhiên phần kết của câu chuyện này không phải ở đó. Khi đi được khoảng mười phút bên trong ông cậu út lại dâng lên một nỗi áy náy sâu sắc. Điều này dẫn đến việc cậu đã lén nhắn cho cô người yêu cũ một tin nhắn cho cô biết vị trí của cái chìa khóa được giấu. Rồi họ lại thấy cô xuất hiện sau lưng mình. Khi chỉ còn cách nhà khoảng năm cây số.
Ông cậu út phải giải quyết mớ hỗn độn mình gây ra. Đêm đó cô ngủ lại nhà họ. Đúng hơn là cùng với cậu út. Cô rời đi lúc rạng sáng. Chỉ để lại một bức thư dài mà ngoài cậu út ra chưa ai từng được đọc. Sau ngày hôm ấy họ không còn tin tức gì về cô nữa. Có người nói cô đã rời khỏi Quảng Trị. Người khác nói cô đi lấy chồng và bắt đầu cuộc sống mới ở Úc. Cậu út từng cố liên lạc với cô vài lần. Kết quả vô vọng.
Như vậy đó là kết thúc?
Có thể nói là vậy.
Còn ông cậu út của em?
Cậu út giẫm phải mìn và cũng chết vài năm sau sự kiện trên.
Cái bóng của hắn và Vi chạm vào nhau. Mặt trời mỗi ngày đều đặn lăn từ đông sang tây. Thời tiết cũng dễ chịu hơn. Hắn chưa bao giờ để ý đến việc quang cảnh quanh mình đã mềm ra như thế nào. Mãi cho tới sau này. Mãi cho tới sau này.
Số phận của lá thư đó ra sao? Hắn hỏi.
…
Đội Cảng Sài Gòn được thành lập vào tháng 11 năm 1975. Thời kỳ huy hoàng của họ kéo dài cho đến đầu thế kỷ này trước khi trải qua một giai đoạn khó khăn lớn về tài chính khiến họ phải xuống hạng.
Người đàn ông mở đầu câu chuyện như vậy. Trong lúc tôi đi pha cà phê. Tôi đã chứng kiến nhiều kiểu mở đầu kỳ lạ hơn. Hai năm trước một người đàn bà đã bắt đầu bằng cách kể lại vắn tắt vở kịch về Orpheus.
Anh tới đây vì chuyện đó? Tôi hỏi.
Không. Tôi không có can hệ gì tới đội Cảng Sài Gòn.
Buổi chiều dài. Mọi thứ thuộc về buổi chiều cũng bị kéo dài ra. Thời gian của ngày. Hạn sử dụng của vạn vật. Từng có một người đàn bà tự tử từ tầng mười một của cái chung cư đối diện. Rồi năm năm trôi qua.
Ai đó gọi cấp cứu đi. Một người nói.
Gọi công an thì hơn. Một người khác nói. Rồi anh ta châm thuốc.
Sau hôm đó một vài người hàng xóm dọn khỏi khu này. Buổi chiều vàng như bàn ghế. Buổi chiều vàng như da thịt. Sau hôm đó một vài người vẫn còn lưu lại cách vũng máu loang ra trên vỉa hè trong tâm trí họ.
Tôi biết anh nổi tiếng nhờ việc tìm người mất tích. Người đàn ông nói.
Nhờ đâu ông biết?
Một khách hàng cũ giới thiệu. Doc. Chắc anh còn nhớ ông ấy.
Ừ. Tôi đáp.
Một người nhỏ con. Và hào phóng. Đã lâu rồi. Doc đến chỗ tôi. Nước mắt tự nhiên giàn giụa. Tìm cô con gái mất tích. Việc đó kéo dài khoảng hai tháng. Một vụ tìm người lạc điển hình. Tôi tìm thấy cô ta làm phục vụ trong một quán bar chỉ cách nhà chưa tới một cây số.
Doc nói tốt về anh. Tận tâm. Tôi nhớ ông ấy đã dùng từ như vậy.
Tôi không biết nói gì hơn. Cảm ơn ông. Vậy ông cũng tìm người lạc?
Người đàn ông chưa đụng tới ly cà phê. Có nhiều cách để miêu tả quang cảnh. Một nơi nhiều ánh sáng. Ánh sáng của buổi chiều. Cây bằng lăng ngoài cửa sổ trổ những bông hoa giao mùa đầu tiên. Buổi chiều dài như một cái chớp mắt.
Tôi muốn tìm một người tên là Vi. Người đàn ông chìa ra bức ảnh. Vi hẳn là người trong ảnh. Không biết như thế nào thì được gọi là đàn bà đẹp. Nhưng khuôn mặt trong ảnh toát ra cảm giác dễ chịu.
Vợ ông?
Không. Một người bạn thôi. Một người bạn lâu năm. Chúng tôi biết nhau từ thời đại học. Có một quãng thời gian yêu đương ngắn ngủi kỳ cục. Rồi trở thành bạn.
Và chuyện đó đã là…
Tám năm.
Còn việc mất tích?
Ý anh là sao?
Lần cuối ông gặp người tên Vi này là lúc nào? Tôi hỏi.
Hai tuần trước.
Và cái quãng mà cô ấy mất tích?
Ngay sau hôm đó. Người đàn ông với tay tới chỗ cái gạt tàn. Ngay sau khi gặp tôi.
Sao ông biết?
Về màu vàng của buổi chiều giao mùa. Màu vàng hiếm khi trở lại. Cái kiểu màu vàng hấp thụ mọi thứ vào bên trong nó. Và màu sắc của các sự vật trở thành màu vàng. Và màu sắc của mọi quang cảnh trở thành màu vàng.
Ngoài cửa sổ là cái chung cư. Nơi một người đàn bà tự sát từ tầng mười một. Cú rơi của bà ta hóa thành màu vàng. Bị lạc trong các sắc thái vàng khác. Một cú rơi ngắn ngủi. Cuộc hành hương ngắn ngủi của màu vàng. Rồi bà ta tiếp đất. Mọi cánh cửa bật mở.
Nói như thế nào bây giờ. Người đàn ông thở dài. Ngày hôm sau người bạn ở cùng với Vi gọi cho tôi. Nói rằng cô ấy không về nhà. Vi kể với người bạn là đã đi gặp tôi.
Cũng không phải là chuyện gì đó quá khó nói. Tôi nhận xét.
Quả thật. Nhưng rồi người bạn này cũng biến mất.
Nghĩa là sao?
Nghĩa là sau đó tôi có thử gọi lại cho cô bạn ấy. Để hỏi han tình hình. Anh biết đó. Nhưng cô ta không nghe máy thêm lần nào. Rồi buổi tối đó tôi đến nhà họ. Một căn hộ họ thuê cùng nhau. Tôi biết chỗ này. Cũng đã đến vài lần rồi.
Có nhiều thứ bị sức nặng của một buổi chiều giao mùa kéo dãn ra. Những bông hoa bằng lăng. Vỉa hè đầy xác bằng lăng. Kế đến là những cái bóng. Chúng bị kéo dài tới nỗi lẫn vào nhau. Và cái mớ bóng lẫn lộn ấy cũng dài ra thêm. Cho tới khi tất cả trở thành màn đêm không mang theo câu trả lời nào.
Tôi bấm chuông cửa. Đợi một lúc. Tôi chẳng biết lúc đó mình chờ đợi cái gì. Từ một căn hộ thảm hại. Trong một khu dân cư thảm hại. Sau năm phút thì cửa mở. Một bà chắc đã tới tuổi chờ chết.
Bà ta hỏi tôi là ai. Tôi hỏi bà ta là ai. Bà ta nói mình là chủ nhà. Tôi nói tôi muốn tìm Vi. Bà ta nói mình không biết Vi là ai. Tôi đọc tiếp tên cô bạn. Bà ta cũng lắc đầu. Tôi hỏi bà ta ở đây từ bao giờ. Sáu tháng. Theo như lời của bà ta thì con trai bà đã thuê cho bà cái căn hộ ấy. Từ ai? Tôi hỏi. Và cũng nhận lại được cái lắc đầu cố hữu.
Tôi nhớ là mình cau mày. Đá trong ly của tôi đã tan. Từ bao giờ? Giá như người ta lúc nào cũng biết được chuyện xảy ra từ bao giờ.
Tôi không thể tìm người lạc với chỉ bấy nhiêu thông tin. Mà chuyện này còn hoang đường.
Từ Thức gặp tiên à? Người đàn ông lầm bầm. Tôi biết. Sau đó tôi cũng cố liên lạc với vài người mà tôi cho là bạn của Vi. Kết quả đều vô vọng. Câu trả lời chung không gì khác ngoài việc họ cũng đã không có tin tức gì của Vi ít nhất một năm qua.
Còn về người bạn ở cùng với cô Vi?
Người này thì tôi chịu. Chưa bao giờ nói quá ba câu với cô ta mỗi khi vô tình gặp.
Tên của cô này là gì?
Cũng tên Vi.
Wow. Tôi bất giác kêu lên. Hai người tên Vi mất tích.
Anh cho là vậy cũng được.
Thói quen? Sở thích? Vân vân. Của người tên Vi mà ông muốn tìm. Tôi phải biết những gì mà ông biết.
Người đàn ông liệt kê một loạt các thông tin vô thưởng vô phạt. Sách cô ta hay đọc. Phim cô ta hay xem. Những tiệm rượu và cà phê ngẫu nhiên cô ta đến. Rồi thì âm nhạc. Cái danh sách chẳng đi đến đâu ấy có thể kéo dài vô tận cũng nên.
Tôi không chắc mình có thể nhận vụ này. Sau cùng tôi cắt ngang người đàn ông.
Tôi hiểu. Nhưng việc tìm ra Vi phải được thực hiện. Tôi chưa nói tới kết quả. Tôi muốn anh đi tìm Vi. Tôi không cần anh tìm ra Vi. Anh hiểu không? Giọng người đàn ông tự nhiên hơi run lên.
Vậy thì. Tôi cần một khoản tiền đảm bảo. Theo tuần.
Bốn trăm.
Bốn trăm?
Dollars.
Đó không phải một khoảng tiền lớn cho mấy vụ kiểu này. Tôi nghĩ. Nhưng cũng không phải là nhỏ. Nó đủ chi trả các khoảng phát sinh trong quá trình tìm người. Cộng thêm phần bồi dưỡng.
Tôi cần ông cho tôi một thời hạn nữa. Tôi nói.
Trước ngày cuối cùng của tháng chín.
Hoàng hôn phủ lên căn phòng. Có tiếng trẻ con ngoài đường. Một đứa nói về việc nó thèm ăn kem đến mức nào. Không thể nghe rõ phản hồi của đứa còn lại. Trời có vẻ sắp mưa hay sao đó.
Là gần tròn hai tháng. Nếu tôi không thể tìm ra thì sao?
Thì thôi. Anh không cần phải trả lại đồng nào. Và quá trình tìm người cũng kết thúc.
Tôi sẽ chuẩn bị hợp đồng. Tôi đáp. Và nhận ra mình vẫn chưa biết tên người đàn ông.
Máu của người đàn bà nhảy từ tầng mười một cũng dần khô đi. Sau khi cảnh sát thu dọn thi thể vũng máu ấy ở lại như một bức tranh trừu tượng sống tiếp bằng ý niệm. Có lẽ nó cũng len lỏi vào giấc mơ những người hàng xóm. Buổi chiều hôm nay tiến dần tới đoạn kết của nó.
Gọi tôi là Thợ Mũ. Người đàn ông đáp và dụi điếu thuốc cuối cùng vào gạt tàn. Thợ Mũ. Anh thám tử à.
…
Những ẩn dụ đưa hắn vào cơn mê sảng. Những ẩn dụ về bàn ghế. Trong giấc mơ hắn biết mình là một con cáo. Còn cô là con thỏ đang đuổi theo hắn. Hắn chạy. Giấc mơ cùng hắn băng xuyên qua màn tối thành phố. Đèn neon đủ màu sắc. Cô ở ngay phía sau hắn.
Rồi hắn dừng lại trước một bảng hiệu khổng lồ. Con cáo trong mơ mà cũng chính là hắn nghĩ rằng có lẽ ở đây mọi chuyện sẽ kết thúc. Xúc giác của hắn dường như vô dụng. Cô ngày một gần hơn. Chỉ để lướt qua hắn và tiếp tục chạy.
Bây giờ những ẩn dụ có vẻ khiến hắn lạc lối. Cô lúc này trong hình dạng con thỏ nằm gọn giữa tấm bảng hiệu. Vẫn không ngừng chạy. Có gì đó làm hắn không chấp nhận cuộc hành trình đã xong xuôi. Hắn cũng nhảy vào trong tấm bảng hiệu ấy.
Trong bảng hiệu họ chạy. Hắn đuổi theo cô. Rồi cô đuổi theo hắn. Những bóng đèn mini đính trên tấm bảng hiệu liên tục nhấp nháy. Những ẩn dụ đã làm xong nhiệm vụ của chúng. Những ẩn dụ về bàn ghế.
Bài thơ dưới đây là của Hải Tử. Nó có tên là Từ tháng sáu đến tháng mười.
Người đàn bà tháng Sáu nhặt nhạnh nước, nhặt nhạnh ánh trăng
Người đàn bà tháng Bảy thì bán sợi bông
Người đàn bà dưới cái cây tháng Tám
rửa ráy tai mình
Tôi nghe từ cửa sổ đối diện
rằng người đàn bà tháng Chín đã đính hôn
chiếc nhẫn như con gà con đẫm ướt trong túi nàng
Người đàn bà tháng Mười thổi nến
trong đám cưới nàng ta. Những cánh cửa đen
rơi trên nền cỏ
Có một vài sự kiện đáng chú ý xảy ra vào năm 1976. Dĩ nhiên năm nào cũng đều có các sự kiện đáng chú ý. Năm 1976 nước Mỹ kỷ niệm hai trăm năm tuổi. Năm 1976 Fidel Castro từ thủ tướng trở thành chủ tịch nước Cuba. Năm 1976 trận động đất ở Đường Sơn lấy mạng đâu đó hơn hai trăm ngàn người. Năm 1976 tàu vũ trụ Viking 1 hạ cánh thành công trên sao Hỏa.
Danh thủ nổi tiếng và cống hiến nhiều nhất cho đội Cảng Sài Gòn là Phạm Huỳnh Tam Lang. Ông thi đấu ở vị trí trung vệ. Mang băng đội trưởng trong trận giao hữu năm 1976. Sau khi giải nghệ ông trở thành huấn luyện viên trưởng của đội. Rồi còn có thời là huấn luyện viên đội tuyển quốc gia.
Về phần các đồng bào tuổi Hợi. Không có điều gì đặc biệt xảy ra vào năm 2007. Theo hắn nhớ. Có bao nhiêu người khác ngoài người yêu cũ của chú rể kia tự sát vào năm 2007? Trong cùng lúc đội quân tuổi Hợi cũng bắt đầu nhìn thấy mọi nỗi ô nhục và xấu xa của thế giới.
Thứ tự lộn xộn của các ngày trong tuần là một cơ hội tốt để các ẩn dụ chiếm lấy giấc mơ hắn thêm lần nữa. Họ ngồi cùng nhau trên bãi cỏ. Đối diện một đám cháy. Ánh sáng từ từ lướt qua khuôn mặt cô. Rồi thì khuôn mặt hắn. Chỉ để họ được nhìn thấy nhau cũng nên.
Rồi cô đứng lên và rời khỏi chỗ. Khi cô rời đi cô đã để lại phần bóng tối bên trong mình. Hắn biết. Hắn biết cô cũng biết. Đến lúc này đám cháy càng ngày càng lan rộng. Họ ngồi cùng nhau trên bãi cỏ. Hắn và phần bóng tối mà cô bỏ lại. Đợi ngọn lửa tìm đến.
Vi nghiêng đầu. Để sóng chảy qua tai. Cô giải thích.
Có quá nhiều điều cô phải biết. Hắn nói. Mà thời gian thì hữu hạn.
Thời gian là vô hạn. Vi đáp. Chỉ có thời gian của con người mới là hữu hạn. Chuyện này là về người đàn bà kia. Người đã tự sát vào năm 2007. Ba mươi tám tuổi. Như vậy chuyện xảy ra vào năm 1987. Trước khi cô ta bước qua tuổi hai mươi.
Năm 1987. Có điều gì đặc biệt đã xảy ra vào năm 1987? Khi người yêu cũ đã tự sát của chú rể chưa bước qua tuổi hai mươi. Phạm Huỳnh Tam Lang giữ chức huấn luyện viên trưởng đội Cảng Sài Gòn được bốn năm. Vừa vô địch quốc gia. Người hâm mộ bóng đá đổ ra ngập các con đường dẫn tới sân vận động Thống Nhất.
Ở thời điểm sắp bước qua tuổi hai mươi ấy cô ta đã yêu say đắm một người đàn ông. Một nhà thơ. Đó là những ngày tháng tuyệt vọng. Khi họ làm tình ông ta im lặng như một pho tượng. Và cô nhìn thấy tất cả các khuôn mặt mà ông ta từng yêu. Và đang yêu. Và sẽ yêu. Tất cả lần lượt hiện lên. Trên mắt mũi tay chân. Trên cơ thể của pho tượng ấy.
Vì lẽ đó hành động ngủ với người cô ta yêu như là cầm một cái dùi đục cắm vào trái tim cô. Ngày qua ngày. Tháng qua tháng. Năm qua năm. Cái hõm trong trái tim cô ta ngày một lớn hơn. Đến một lúc khoảng trống ấy đã thay thế gần như hoàn toàn trái tim.
Nhìn về phía biển là một trong số những cách. Nhưng biển. Bản thân nó vốn đã bất toàn và vô vọng. Khi hắn hôn Vi sóng đã xô vào sóng. Khi hắn hôn Vi ký tự đã xô vào ký tự. Và lịch sử. Khi hắn hôn Vi lịch sử đã xô vào lịch sử.
Nắng của một buổi chiều tháng tám. Làm sao người ta nhớ được những gì xảy ra trước tháng tám? Làm sao người ta nhớ được những gì xảy ra sau tháng tám? Hay trước và sau năm 1976? Cái ngày ông già hắn ngồi trên khán đài. Hay trước và sau năm 2007? Cái năm những đồng bào tuổi Hợi ra đời. Dưới ánh sáng ấy cái bóng đã xô vào cái bóng.
Đó là chuyến bay từ Pháp về Sài Gòn. Người yêu cũ của chú rể ngồi trên chuyến bay. Với một cái hõm trong trái tim. Chuyến bay dài ba mươi tiếng. Hình như có quá cảnh ở Thâm Quyến hay Thượng Hải gì đó.
Khi hắn hôn Vi quang cảnh vẫn được bảo toàn ở vị trí mà chúng thuộc về. Em để lại mọi cảnh vật. Cô nói. Nhưng lấy đi tất cả màu sắc của chúng. Hắn nói. Quá trình phơi sáng ngắn ngủi đã kết thúc. Buổi chiều giao mùa trơ trọi giữa hai màu tương phản nguyên thủy.
Xuyên suốt chuyến bay người yêu cũ của chú rể không thể ngủ. Cô nhìn chằm chằm vào cái ghế trước mặt. Và cả một phần đỉnh đầu hói móp méo của một người đàn ông Ấn Độ nhô lên đằng sau cái ghế. Rồi chuyện ở Thâm Quyến. Hay Thượng Hải. Trong người cô không có một đồng Nhân Dân Tệ nào. Cô uống nước lọc miễn phí tại vòi. Và quên đi cơn đói bằng việc làm mình bội thực bởi một tập truyện trinh thám Mexico hạng bét.
Khi đáp xuống Sài Gòn nước mắt cô đã khô. Cô gọi cho nhà thơ kia vài lần. Lần đầu được trả lời bằng giọng xa lạ của một người đàn bà nào đó. Một người mà vĩnh viễn cô không bao giờ biết mặt. Lần thứ hai thì nhà thơ kia bắt máy. Mấy câu hỏi cô không cần trả lời. Khoảng trống trong trái tim cô đã đi đến hạn sử dụng của nó. Cô cầm lấy cái dùi đục và trao tận tay người đàn bà mà cô chỉ biết qua giọng nói xa lạ. Những cuộc gọi sau đó. Tiếng chuông điện thoại hình như được sinh ra để rơi vào và làm đầy cái khoảng trống mới của một trái tim mới. Cô cắm tai nghe. Nhạc trong MP3 là bài Teenage Blue thì phải.
Tôi cũng biết bài đó. Hắn nói. Và hắn cũng hỏi liệu đây có phải là kết thúc của câu chuyện.
Nó sẽ kết thúc ở bất kỳ đâu. Vi giải thích. Một nơi mà ánh sáng hội tụ. Chẳng hạn. Đâu có câu nào quan trọng hơn câu nào. Hay sự kiện nào quan trọng hơn sự kiện nào.
Buổi chiều. Thời khắc giao mùa. Ánh sáng của buổi chiều và thời khắc giao mùa. Và của cả tháng tám. Ánh sáng hong khô nước mắt người yêu cũ của chú rể có phải là cùng một loại với ánh sáng đang tan vào hắn và Vi? Và liệu nó có hong khô cả những ẩn dụ? Những giấc mơ? Hắn tự hỏi. Những cơn mê sảng? Những cơn hoang tưởng?
Người đàn bà tháng Sáu nhặt nhạnh nước, nhặt nhạnh ánh trăng
Người đàn bà tháng Bảy thì bán sợi bông
Người đàn bà dưới cái cây tháng Tám
rửa ráy tai mình
Tôi nghe từ cửa sổ đối diện
rằng người đàn bà tháng Chín đã đính hôn
chiếc nhẫn như con gà con đẫm ướt trong túi nàng
Người đàn bà tháng Mười thổi nến
trong đám cưới nàng ta. Những cánh cửa đen
rơi trên nền cỏ
Số phận của nhà thơ ấy ra sao? Hắn hỏi.
…
Khi lựa chọn sơ đồ 4 - 2 - 4 huấn luyện viên cần ý thức được vai trò luân chuyển bóng và kiểm soát trận đấu mà hai tiền vệ trung tâm phải đảm bảo là vô cùng to lớn. Bên cạnh đó để vận hành trơn tru sơ đồ này thì cặp tiền đạo cánh phải di chuyển nhiều hơn bình thường. Họ vừa phải tham gia tấn công vừa tham gia phòng ngự để giảm sức ép lên trung tuyến.
Khi tấn công. Ba vị trí bao gồm tiền vệ trung tâm - tiền đạo cánh - tiền đạo trung tâm được liên kết thành một tam giác. Điều này đảm bảo sự phối hợp nhỏ. Ở cánh đối diện. Ba vị trí tương tự phải luôn chuẩn bị cho một pha đảo cánh. Khi phòng ngự. Nhiệm vụ của cặp tiền đạo cánh là ép đối phương đưa bóng ra biên. Với trung lộ mỏng điểm yếu của đội hình 4 - 2 - 4 là những pha tấn công trực diện. So với 4 - 4 - 2 thì chiến thuật 4 - 2 - 4 thiên về tấn công nhiều hơn.
Những điều này dĩ nhiên không liên quan gì tới chuyện tìm ra người phụ nữ tên Vi mất tích. Trước khi đi Thợ Mũ để lại địa chỉ của căn hộ nọ. Và gợi ý rằng có lẽ tôi chẳng tìm được thông tin bổ ích gì từ nó. Ông ta đẩy cửa. Biến mất vào buổi chiều. Sự nguy hiểm trong cái úa tàn của quang cảnh. Nguy hiểm như cố giữ một lời hứa.
Phải bắt đầu bằng một điểm nào đó. Một manh mối dẫn đến các manh mối khác. Một câu thơ đủ nặng để những câu thơ khác neo lại. Ted Hughes đã nói gì đó tương tự vậy thì phải. Trong trường hợp này tôi chỉ có hai điểm neo. Bức ảnh người phụ nữ tên Vi. Và cái căn hộ. Theo lời Thợ Mũ là nơi hai người phụ nữ tên Vi chung sống.
Buổi chiều tháng tám khác. Nhưng ánh sáng thì tương tự. Và giao mùa cố định. Còn tương lai thì bất định. Mọi cửa sổ hướng ra đường mở toang. Nhân loại lúc nào cũng muốn nuốt trọn mọi thứ vào mình. Tôi đứng trước cửa căn hộ. Căn hộ nhìn về hướng Tây. Cái bóng của tôi đã đến trước.
Hàn Phi là một triết gia quan trọng thời Chiến quốc. Nghe lịch sử kể lại thì còn là thần tượng của Tần Thủy Hoàng. Không biết chuyện nào làm ông ta nổi tiếng hơn.
Hàn Phi hình như không giỏi ăn nói cho lắm. Nhân loại đồn ông ta bị cà lăm. Nhưng viết thì chắc miễn chê. Cùng là học trò của Tuân Tử còn có Lý Tư. Ông Lý Tư này thì được nhớ tới vì ba thứ (do dân gian đồn lại):
- Mưu hại Hàn Phi và làm ông ta bị xử tử.
- Bị vu oan và tử hình bằng cách chém ngang lưng. Trước khi chết còn để lại một lời tiên tri gì đó về sự suy vong của nhà Tần.
- Là cánh tay đắc lực của Tần Thủy Hoàng.
Để hợp với logic. Cái đưa người ta đi từ A tới B. Thì điều số ba và điều số một phải đổi chỗ cho nhau. Đáng tiếc thay logic không thể được dùng để giải thích mọi thứ. Đáng tiếc hơn nữa là logic lại vô cùng quan trọng trong công việc của tôi. Nếu kể chuyện bằng logic. Đoạn về sơ đồ 4 - 2 - 4 nên bị loại bỏ. Kể cả đoạn về Hàn Phi và Lý Tư cũng vậy.
Tôi bấm chuông. Phải mất năm phút như lời Thợ Mũ kể. Lần này đứng trước cửa là một người đàn ông trung niên. Không có vẻ gì khác so với tất cả đàn ông trên đời. Mặc một cái áo thun in chữ Nirvana to quá kích cỡ cần thiết. Mọi chữ Nirvana đều to hơn so với kích cỡ cần thiết.
Anh tìm ai?
Tôi tưởng một bà già sống ở đây. Tôi nói.
Mẹ tôi. Nhưng bả có việc đi mấy hôm rồi. Có chuyện gì không?
Cũng dài. Tôi nói chuyện với anh cũng được.
Người đàn ông trung niên mời tôi vào nhà. Cùng với lưu ý để giày ở ngoài. Nội thất khá gọn gàng. Không có vẻ gì như là hai người phụ nữ tên Vi đã từng sống ở đây. Tôi ngồi xuống sofa trong lúc người đàn ông đi vào bếp. Rồi trở lại cùng hai ly nước lạnh.
Chủ nhà dường như không thích ánh sáng. Điều này được giải thích bằng việc rèm cửa lúc nào cũng được kéo kín. Tôi đi đến kết luận rằng chỉ có một người thực sự sống ở nơi này. Sau vài quan sát lặt vặt. Và hỏi liệu mình có được hút thuốc không. Người đàn ông gật đầu.
Mẹ anh sống ở đây? Bao lâu rồi nhỉ?
Để coi. Người đàn ông nhìn lên trần. Cái quạt chắc mới được vệ sinh. Trên tường có treo một vài bức tranh in phong cảnh rẻ tiền. Chúng giống như thuộc về người chủ nhà. Tôi thuê chỗ này từ tháng hai. Vậy là nửa năm. Nhưng mà anh là ai?
Tôi đưa cho ông ta danh thiếp. Dòng chữ Thám tử tư làm người đàn ông bối rối. Rồi ông ta lật ra mặt sau. Dòng chữ Private Investigator càng làm ông ta bối rối hơn.
Giao mùa là đoàn tàu xẻ dọc sống lưng đàn bà. Màu vàng của buổi chiều hôm nay. Màu vàng của nước trong xô quần áo sau khi ngâm chất tẩy rửa. Hơi nước tươm ra từ ly. Có nhiều cách để biết được những câu hỏi nào đang chạy trong đầu một người khác. Logic. Chẳng hạn.
Tôi kể vắn tắt câu chuyện. Rằng tôi đang được thuê tìm một người phụ nữ tên Vi. Về việc người thuê tôi tin rằng người phụ nữ ấy sống ở nơi này. Cùng với một người phụ nữ tên Vi khác. Ánh mắt tôi chạm phải cái nhìn mơ hồ của người đàn ông trung niên.
Mẹ tôi kể. Người đàn ông nói. Mấy ngày trước có ai đó tới đây. Tôi nghĩ cũng cùng mục đích với anh.
Ông ta có quay lại thêm lần nào không?
Không. Mẹ tôi cho là nhầm nhà.
Luôn có thể là một khả năng. Tôi nhận xét. Mẹ ông có thường hay gặp bạn bè ở nhà không?
Hiếm lắm.
Giờ mẹ ông đâu rồi? Ông nói là đi có việc.
Về quê. Đám tang họ hàng.
Ông không đi cùng sao?
Người đàn ông liếm môi. Với tay tới chỗ ly nước. Có vẻ bị giật mình bởi độ lạnh của cái ly. Vị trí của căn hộ này cũng không đẹp. Có vẻ không đón được gió. Còn phải chịu gần như toàn bộ nắng chiều. Tôi cố ước lượng mức giá thuê nhà.
Tôi với mẹ tôi không hòa hợp lắm.
Ông có anh chị em?
Không. Nếu có thì đã tốt.
Ông sống gần đây không?
Cách đây chưa tới một cây số. Người đàn ông quay mặt về phía cửa. Lẩm nhẩm. Hình như một đoạn nhạc. Nhưng mà tôi tưởng anh đến đây tìm Vi? Nãy giờ anh hỏi những chuyện gì đâu.
Cũng phải. Tôi đáp. Đã quen với các phản ứng kiểu này. Người đàn ông trung niên đối diện tôi có rất ít sự tò mò. Trí tưởng tượng còn ít hơn. Xin lỗi. Vậy anh có quen biết người nào tên Vi không?
Tên Vi cũng phổ biến thôi. Một cái cười thả lỏng xuất hiện trên khuôn mặt người đàn ông. Tôi có một người yêu cũ tên Vi. Nhưng mà anh không hỏi được gì đâu.
Tại sao?
Trừ khi có thầy đồng. Ha ha.
Người này mất rồi?
Ừ. Hồi năm 2007.
Khi kéo kín rèm và đóng kín cửa người ngồi trong căn hộ này dường như không cách nào cảm nhận được liệu thời gian có trôi qua hay không. Trên tường không có đồng hồ. Tiếng quạt khô dầu dễ dàng len lỏi vào suy nghĩ. Câu này có thể là một ẩn dụ. Một kiểu ẩn dụ về quần áo. Dù sao đi nữa. Vở kịch buổi chiều giao mùa cần hạ màn.
Có lẽ tôi nhầm nhà.
Chắc vậy.
Nhưng ông cho tôi số điện thoại nhé. Có khi tôi lại cần.
Khi tiễn tôi hình như người đàn ông đã đùa một câu về công việc thám tử tư. Rằng ông ta tưởng nghề này chỉ có trên phim. Tôi đáp lại bằng việc nói mình là trùm của những vụ theo dõi ngoại tình. Cửa đóng. Để cho hồi tưởng chiếm lấy đầu óc. Một hồi tưởng về việc Thợ Mũ đã biến mất vào trong màu vàng của buổi chiều giao mùa như thế nào. Tôi vẫn hiện diện sờ sờ.
Tôi nhận ra mình đang già hơn. Lại là chuyện của hồi tưởng. Khuôn mặt người đàn ông tự dưng quen thuộc quá đỗi. Chắc chắn tôi đã không dưới một lần nhìn thấy khuôn mặt này. Có phải là trắng đen? Trên một tờ giấy? Cạnh một văn bản? Hồi tưởng đã chiến thắng sự khiếp nhược tâm trí. Cạnh một bài thơ. Chính xác là cạnh một bài thơ đăng báo nhiều năm về trước. Mấy câu thơ gì đó về màu sắc.
kiểu như
sóng để lại mọi cảnh vật
nhưng lấy đi
tất cả màu sắc của chúng
Hàn Phi tin rằng đạo đức không thể là quy phạm cho những gì người ta cần phải làm. Thay vào đó pháp luật có nhiệm vụ này. Ngược với đạo đức. Pháp luật cần quy định những gì con người bị cấm làm. Pháp luật lại phải dựa trên ý chí của người đứng đầu nhà nước. Nói cách khác là của hoàng đế. Trường đại học có dạy sâu hơn về hệ thống Pháp trị không? Lúc này hồi tưởng đã bỏ lại tôi. Giữa màu vàng của buổi chiều giao mùa. Màu vàng của nước trong xô quần áo sau khi ngâm chất tẩy rửa.
…
Những gì xảy ra vào năm 2007 có thể dễ dàng được tìm thấy trên Wikipedia. Thật ra điều này đúng với tất cả các năm. Nhưng càng gần với hiện tại thì các sự kiện sẽ càng chi tiết hơn.
Năm 2007 bắt đầu bằng thứ hai. Thứ hai được quy định dựa trên Dương Lịch. Còn được gọi là Công Lịch. Hay Lịch Gregory. Gregory XIII là người thứ hai trăm hai mươi sáu giữ chức vụ Giáo Hoàng. Kế vị Pio V. Mấy thứ vừa được kể không xảy ra vào năm 2007.
Năm 2007 Ban Ki Moon trở thành Tổng thư ký của Liên Hợp Quốc. Năm 2007 Shaun the Sheep bắt đầu phát sóng. Năm 2007 Apple cho ra đời chiếc Iphone đầu tiên. Năm 2007 chương trình tổng hợp giọng hát Hatsune Miku được phát hành. Người yêu cũ của chú rể đã tự sát đâu đó giữa những sự kiện trên.
Ông già quá cố yêu bóng đá của hắn có một vài cuốn sổ. Ghi chép tất thảy những suy nghĩ về các trận bóng ông đã xem. Hắn không biết thói quen này có từ bao giờ. Nhưng giờ đây chắc chắn nó cũng đã xuống lỗ. Cùng với ông già yêu bóng đá của hắn.
Tháng tám 2001. Zidane tới Real Madrid là hồi kết cho bóng đá. Figo vẫn chưa đủ? Tiếp theo là ai đây? Đó là sự thâu tóm. Không khác gì chủ nghĩa quân phiệt. Không khác gì độc chiếm thị trường. Tôi không thể tin nổi việc phô trương sự trưởng giả như vậy lại bị coi là điều bình thường. Cái bóng đá mang lại phải là cảm xúc. Tôi tin rằng bóng đá là dành cho tất thảy nhân loại.
Có lẽ hắn đã từng lướt qua cô đâu đó trên phố. Hai quân tốt khác phe cách nhau một ô. Mỗi buổi chiều sẽ có một chiếc xe tải chở các chai thủy tinh rỗng trở về nhà máy. Chiếc xe ấy chạy ngang qua nhà hắn. Đôi lúc nó dừng lại. Hắn sẽ nhìn nó qua cửa sổ.
Đôi lúc người tài xế bước xuống trước. Đôi lúc là người ngồi cạnh. Họ đều mặc đồng phục Coca Cola màu đỏ sẫm. Lần lượt hai người chất từng kết các chai thủy tinh rỗng lên thùng xe. Đôi lúc người tài xế châm thuốc lá trước. Đôi lúc là người ngồi cạnh.
Nắng chiều chỉ hong khô quần áo mà không làm chúng cứng lại. Trong lúc đó quần áo còn được nhuộm một thứ màu tạm bợ. Chuyện này có những khi diễn ra trong mơ.
Tôi muốn nghe về mấy giấc mơ của anh. Vi nói.
Đề nghị này làm hắn nhớ về lời của ông tổng biên tập. Chuyện bàn giao công việc. Rồi hắn hỏi làm sao để biết từ nào quan trọng hơn từ nào. Hay câu nào quan trọng hơn câu nào. Buổi chiều giao mùa cùng màu sắc của nó. Buổi chiều giao mùa cùng quang cảnh của nó. Có lẽ hắn đã nghĩ. Về mối liên hệ giữa màu sắc và quang cảnh. Kể cả sự mềm ra. Về mối liên hệ giữa màu sắc và quang cảnh và quần áo.
Hắn thích nhất những giấc mơ phi tuyến tính. Những giấc mơ có thể bị xâm nhập bằng nhiều cánh cửa. Rồi những cánh cửa ấy mở ra. Dẫn tới nhiều căn phòng khác. Nhiều căn phòng có thể bị xâm nhập bằng nhiều cánh cửa. Ở đó hắn thường xuyên nghe cô kể. Về việc cô luôn nhìn thấy hắn bỏ cô lại. Trong một lớp học họ chưa bao giờ tới cùng nhau. Trong một bài trường ca hắn chưa bao giờ đọc. Của một người hắn chưa bao giờ biết.
Có quá nhiều điều cô phải biết. Hắn nói. Mà thời gian thì hữu hạn.
Những cảnh hôn lặp đi lặp lại. Với những khuôn mặt luân phiên lặp đi lặp lại. Sự oi bức trên gác cà phê Hào. Sự oi bức mà không ai cảm thấy được thêm lần nào trong đời. Với những buổi chiều lặp đi lặp lại. Vi đáp. Ở một nơi mà ánh sáng hội tụ.
Hãy để tôi dọn đến căn phòng trong giấc mơ của cô. Hắn kết luận.
Câu chuyện tiếp theo là về một người đàn ông cùng cái chết của người yêu anh ta. Vi gọi hai người này là Vladimir và Estragon. Trước khi họ làm tình Vladimir đã đặt một nụ hôn rất sâu lên cổ của Estragon. Vị trí chính xác là ngay đằng sau tai. Sâu đến nỗi lúc đó Estragon cảm nhận được toàn bộ lịch sử về con người Vladimir đang bị bơm vào cơ thể mình. Thông qua nụ hôn ấy. Sâu đến nỗi các mạch máu vỡ.
Chuyện này đã từng xảy ra trên thế giới. Vi giải thích. Một cú hickey lấy mạng người mình yêu. Đó là một chỗ nhạy cảm. Chỗ động mạch cảnh đem máu lên đầu. Nổi tiếng nhất hình như là một vụ ở đâu đó bên Mexico.
Lại là Mexico. Hắn nghĩ. Và hắn tò mò tên tập truyện trinh thám Mexico hạng bét mà người yêu cũ của chú rể đã đọc trên chuyến bay từ Paris về Sài Gòn năm 1987. Kể cả danh tính tác giả. Một ý tưởng bỡn cợt về đất nước Mexico lóe lên trong đầu hắn.
Estragon đã chết như vậy. Còn Vladimir ngồi thừ ra bên cái xác người yêu. Nhiều giờ đồng hồ trôi qua. Nhiều giờ đồng hồ Vladimir nhìn ngắm cái dấu mình để lại trên cổ Estragon. Và sóng xô vào sóng. Ký tự xô vào ký tự. Lịch sử xô vào lịch sử. Vladimir khao khát cái dấu ấy sẽ nằm trên cổ Estragon vĩnh viễn.
Làm sao để phân biệt một buổi chiều giao mùa với những buổi chiều giao mùa khác? Bàn ghế khi họ ở đó với bàn ghế khi họ không ở đó. Những ẩn dụ ném họ vào giấc mơ với những ẩn dụ ném kẻ khác vào giấc mơ. Và những khuôn mặt hiện lên. Từ cái cách hắn hôn Vi.
Có một mụ già giúp được Vladimir. Anh ta đã nghe không ít lời đồn đại về mụ già ấy. Những người tin vào phép thuật cho rằng mụ đã sống từ thế kỷ XVIII. Biết hết đủ loại tà đạo. Những người tin vào khoa học phủ nhận giả thuyết trên. Còn những người thích thuyết âm mưu thề độc rằng mụ là thành viên của một tổ chức mafia bí mật nào đó.
Duy chỉ có Vladimir biết sự thật. Anh ta mò tới nhà mụ già vào lúc đồng hồ sắp điểm nửa đêm. Hai mươi bốn giờ chỉ là trò chơi của người Công Giáo. Thi thể Estragon được quấn trong mấy lớp vải. Vladimir vác nó trên lưng. Đôi mắt mụ già sáng lên khi Vladimir từ tốn tháo lớp vải bọc. Mùi tử khí trùm lấy căn phòng. Dưới ánh đèn dầu bi kịch.
Chuyện này có thật à? Hắn cắt ngang.
Tất cả sự thật đều duy ý chí. Vi trả lời.
Hai tuần sau đó. Một buổi sáng thứ sáu khác. Hắn bàn giao xong mọi thứ. Hắn đứng đó một lúc. Nhìn cái hộc tủ giờ đây trống huơ. Điều tương tự với cái gạt tàn trên bàn. Nó sẽ lại đầy ắp giấy tờ của người khác. Hắn nghĩ.
Sau một hồi quan sát thi thể cũng như lắng nghe mong muốn của Vladimir mụ già đưa cho anh ta hai lựa chọn. Một. Vladimir có thể quay ngược thời gian ba lần. Về thời điểm nụ hôn diễn ra. Mỗi lần như vậy cái dấu trên cổ Estragon sẽ trở nên đậm hơn. Quá trình quay ngược thời gian này kết thúc khi nụ hôn ngừng lại. Và Estragon vẫn chết ngay tức khắc.
Còn lựa chọn thứ hai? Vladimir hỏi.
Anh sẽ trở về nơi hai người hôn nhau. Mụ già ngập ngừng. Cũng là vào lúc diễn ra nụ hôn. Người này sẽ sống. Bất tử. Và anh cũng sẽ sống bất tử. Tuy nhiên nếu nụ hôn ngừng lại cả hai người đều sẽ chết. Còn cái dấu thì biến mất. Không có cách nào để nhìn thấy nó nữa.
Vậy là màu vàng của buổi chiều giao mùa cứ thế được nhuộm lên cơ thể họ. Hắn và Vi trở thành quần áo. Mềm ra như quần áo. Rồi hắn sẽ nhận ra quang cảnh xung quanh mình cũng đã mềm ra như thế nào. Chỉ là chưa phải lúc này. Cái bóng của hắn và Vi chạm vào nhau. Phải có một phe thua cuộc chiến. Hắn không biết được. Về việc liệu bây giờ họ có đang ở rất xa nhau hay không. Mãi cho tới sau này. Mãi cho tới sau này.
Chuyện kết thúc vậy sao? Hắn hỏi.
Lần này nó kết thúc ở đó.
Rốt cục Vladimir đã chọn phương án nào?
Như Vi nói. Câu chuyện lần này kết thúc ở đó. Bởi lẽ một câu chuyện có thể kết thúc ở bất cứ đâu. Có thể câu trả lời là biển. Có thể câu trả lời là nhìn về phía biển. Nhưng biển. Bản thân nó vốn đã bất toàn và vô vọng.
Sóng đã xô vào sóng. Ký tự đã xô vào ký tự. Và lịch sử. Lịch sử đã xô vào lịch sử. Nhưng họ không hôn nhau thêm nữa. Ít nhất là trong ngày hôm đó. Vi nói. Cái hôn có thể cho người ta sự bất tử. Hoặc cái chết. Hắn bổ sung.
Em để lại mọi cảnh vật. Cô nói.
Nhưng lấy đi tất cả màu sắc của chúng. Hắn nói.
…