MIỀN THIÊNG XANH, HÀNH TRÌNH TỪ VẾT CĂN NGUYÊN

Hoạ sĩ Phan Trọng Văn

Ba năm trước, triển lãm cá nhân đầu tiên của Huỳnh Lê Nhật Tấn mang tên Vết Căn Nguyên (cũng trưng bày tại Sài Gòn) đã gây ấn tượng như một cuộc khai mở, nơi người nghệ sĩ đào sâu vào ký ức và tầng trầm tích văn hóa để tìm cho mình một tiếng nói riêng. Trong những bức tranh ấy, khởi nguồn của nỗi ám ảnh về phế tích, về dấu vết thời gian và sự truy nguyên bản thể đã bắt đầu hiện diện.

Hôm nay, với Miền Thiêng Xanh, Tấn tiếp tục hành trình nhưng với một tâm thế khác: tự tin, rõ nét và giàu ẩn dụ hơn. Nếu Vết Căn Nguyên là tiếng gọi trở về nguồn, thì Miền Thiêng Xanh như một miền trú ngụ tinh thần – nơi ký ức phế tích hoang tàn của những ngọn tháp Chàm, những bức phù điêu chôn dấu theo năm tháng, những tượng thần Shilva, Vishnu, Phật giáo, Hindu giáo… hòa quyện trong thế giới sắc màu và cấu trúc thi ca, hội họa và điêu khắc.

Điều đặc biệt, Tấn không chỉ là một họa sĩ tự học, mà còn là một nhà thơ. Anh đến với hội họa bằng trực giác của thi ca, bằng tâm hồn của kẻ mộng tưởng. Chính sự giao thoa ấy giúp tranh của anh có chất “ngôn ngữ kép”: vừa là màu, vừa là nhịp điệu; vừa là hình, vừa là ẩn dụ và rất tự tình.

Trong Miền Thiêng Xanh, thủ pháp lướt nhẹ cọ tiếp xúc mặt canvas khe khẽ, nhấn nhá gợi hình kết hợp tạo những chỗ loang màu ngẫu nhiên – gần như “thủ ấn họa” – đã tạo nên hiệu ứng đặc biệt: mảng màu loang tự nhiên, nhưng vẫn để lộ lớp màu ẩn bên dưới. Những lớp (layer) acrylic mỏng, trong như màu nước hay ánh nhũ kim loại (metallic) tạo ra hai hiệu ứng thị giác song hành: vừa mỏng manh, mờ ảo, vừa rạn vỡ, loang lổ như vết tích của thời gian. Bề mặt tranh gợi nhớ đến những trầm tích đá sa thạch, những vết bào mòn của đền tháp cổ điêu tàn – nơi lịch sử và tâm linh cùng tồn tại. Các mảng acrylic loang chồng lớp tạo cảm giác như tan vào sương, nhưng đồng thời cũng như dòng chảy ký ức thi ca không dứt, với ngôn ngữ trừu tượng – biểu hình, Tấn biến chúng thành những cấu trúc màu sắc và mảng khối, vừa như bản dập khảo cổ, vừa như trường ký ức đang tan loang trong tâm tưởng.

Điểm đặc biệt trong hội họa của Tấn là cảm xúc thị giác kép: khi nhìn xa, tranh như trừu tượng thuần túy; nhưng khi lại gần, người xem nhận ra những dấu vết của tượng thần, bàn tay Phật, dáng tháp, hay hoa văn Chămpa ẩn hiện mơ hồ. Chính sự nhập nhòa này mở ra một biên giới thẩm mỹ giữa cái thấy và cái nhớ, giữa lịch sử và tâm linh, giữa vật chất và tinh thần.

“Đời sống có hàng ngàn vết thương không cần chữa, chỉ cần đặt dưới ánh sáng. Hay trừu tượng với miền đất không nằm trên bản đồ, mà nằm trong chính trái tim ta. Tôi gọi đó là Miền Thiêng Xanh”( lời tự bạch của Huỳnh Lê Nhật Tấn)

Với lời tự sự thổn thức đầy chất thơ ấy, Tấn đã mở ra cánh cửa bước vào triển lãm cá nhân thứ 2 của mình, từ triển lãm đầu tiên Vết Căn Nguyên (ba năm trước) đến Miền Thiêng Xanh hôm nay, Tấn đã dần khẳng định một cách nhìn riêng: hội họa như một miền ký ức - tâm linh, nơi cái phai tàn và cái hồi sinh cùng tồn tại, nơi dấu tích văn hóa hòa vào cảm xúc cá nhân.

Với 40 tác phẩm, Miền Thiêng Xanh là một bước khẳng định: Huỳnh Lê Nhật Tấn không chỉ là một người viết, một thi sĩ, mà còn là một họa sĩ đích thực – sống và sáng tạo hết mình. Anh đã nối tiếp mạch từ Vết Căn Nguyên đến Miền Thiêng Xanh bằng một hành trình cá nhân sâu thẳm, đồng thời mở ra một không gian chung để người xem cùng đối thoại, cùng chiêm nghiệm.

Miền Thiêng Xanh vì thế không chỉ là một triển lãm hội họa, mà còn là lời tự khẳng định bản ngã của một nghệ sĩ: tự do, dấn thân, và gắn bó mật thiết với mảnh đất miền Trung – nơi văn hóa, lịch sử và tinh thần hội tụ.

Sài Gòn ngày 18/9/2025

“MIỀN THIÊNG XANH” CỦA HUỲNH LÊ NHẬT TẤN

Lý Đợi

Vì “Con chim chết dưới cội hoa/ Tiếng kêu rụng giữa san hà xanh xao” mà Phạm Thiên Thư đi tìm động hoa vàng ở ngay cõi lãng du nơi trần thế, và đôi lúc ở trong quán tưởng.

“Miền Thiêng Xanh” với Huỳnh Lê Nhật Tấn cũng là một nơi chốn như vậy, nhưng không phải để tìm kiếm nữa, mà đã ở trong đó rồi. Đôi khi ở như mắc kẹt, đôi khi tự tại, đôi khi phiêu bồng, đôi khi muốn thoát ra... Một tình thế hiện sinh quái đản.

Có cái gì ở trong đó?

Thiêng là khoảnh khắc thiêng liêng, bay bổng như các bức “Đôi cánh miền đất nâu”, “Tưởng niệm III”, “Khúc trầm”, “Ký ức phố”…

Thiêng là những đối thoại, những truy vấn không lời đáp như “Người và ký tự loài chim”, “Dấu tích rác rưởi”, “Mật ngữ của rễ sâu”, “Tưởng niệm II”…

Thiêng là sự tìm kiếm, lạc lối, rã rời như “Người và chân lý”, “Bóng hình trên phiến đá”, “Bóng thù phía sau”, “Khuôn mặt ẩn trong gió”…

Thiêng là các tình trạng hiện sinh, phi lý như “Tiếng hát cung tơ”, “Người đi trong vũ trụ”, “Khúc ca u huyền”, “Mặt trời tro bụi”…

Thiêng là chốn quay về, nơi tự tại như “Giao thanh”, “Linh hồn giữa ký ức rừng”, “Điệu nhảy thần tiên”, “Tiếng vọng phù sa”, “Miền thiêng xanh”, “Về phía tĩnh lặng”…

Nói chung, đây là sự hòa trộn giữa mặc cảm cô đơn với quang cảnh rộng rãi, giữa tội lỗi với thăng hoa, giữa cầm tù và vượt thoát…

Cũng như thơ của Huỳnh Lê Nhật Tấn, để mở lối vào, để nhìn ngắm “Miền thiêng xanh” là việc không hề dễ dàng gì, vì vậy mà phải tìm kiếm và suy ngẫm, cũng thú vị. “… Chiều về xám xịt/ lời kinh không tiếng động/ ẩn dụ hư vô” – thơ Huỳnh Lê Nhật Tấn.

TRANH TRONG TRIỂN LÃM MIỀN THIÊNG XANH