Nguyễn Ngọc Chu

1. ÔNG LÝ QUANG DIỆU LÊN CẦM QUYỀN NHƯ THẾ NÀO?

Ông Lý Quang Diệu nắm quyền qua bầu cử dân chủ tự do. Ông trở thành Thủ tướng đầu tiên của Singapore vào năm 1959, sau khi Đảng Hành động Nhân dân (PAP) chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử.

Ông Lý Quang Diệu duy trì quyền lực 31 năm (1959-1990), qua bầu cử liên tục, pháp luật được tôn trọng chặt chẽ.

Không có đảo chính, đàn áp bạo lực, hay sử dụng quyền lực để kéo dài quyền lực.

Singapore là quốc gia có thể chế ‘Tam quyền phân lập’ với 3 nhánh quyền lực:

- Nhánh lập pháp: Quốc hội Singapore.

- Nhánh hành pháp: Chính phủ do Thủ tướng và nội các đứng đầu.

- Nhánh tư pháp: Hệ thống tòa án độc lập.

Thủ tướng bị giới hạn quyền lực bởi:

- Hiến pháp.

- Thể chế nghị viện với bầu cử phổ thông đầu phiếu.

- Quốc hội. Thủ tướng chỉ được bổ nhiệm nếu có đa số ủng hộ trong Quốc hội.

- Tổng thống. Tổng thống có thể cản những quyết định quan trọng của Thủ tướng nếu có rủi ro với lợi ích quốc gia.

- Tòa án độc lập. Bác bỏ các luật và quyết định của Thủ tướng nếu ban hành trái với Hiến pháp. Có quyền xét xử Thủ tướng.

Nên Thủ tướng Lý Quang Diệu không thể nào trở thành nhà độc tài. Ông được bầu lên thông qua bầu cử, giữ vị trí Thủ tướng trong khuôn khổ luật pháp.

Việc Đảng Hành động Nhân dân (PAP) thắng cử liên tục từ năm 1959 đến nay là do cử tri Singapore tự do và dân chủ lựa chọn. Đảng PAP chiếm đa số Quốc hội đã cho phép Thủ tướng là người của PAP tập trung được quyền lực và tiến hành đường lối quản trị quốc gia nhất quán, ổn định liên tục trong nhiều năm.

Việc tập trung quyền lực của ông Lý Quang Diệu, nhờ đa số nghị sĩ trong Quốc hội, thông qua các cuộc bàu cử tự do dân chủ, hoàn toàn khác với ông Park Chung-hee và các nhà độc tài như Mao Trạch Đông hay Kim Jong Un.

2. CHẾ ĐỘ THỦ TRƯỞNG KHÁC VỚI ĐỘC TÀI

Bản chất cốt lõi của chế độ thủ trưởng (chế độ tổng thống) là người đứng đầu nhà nước cũng đồng thời là người đứng đầu chính phủ (hành pháp), có quyền lực lớn và độc lập với cơ quan lập pháp. Chế độ thủ trưởng có những lợi thế nổi trội:

- Trách nhiệm rõ ràng: Quyền hành pháp tập trung vào một người, dễ xác định trách nhiệm cá nhân.

- Hiệu quả điều hành cao: Tổng thống có quyền quyết định nhanh chóng trong các tình huống khẩn cấp, đặc biệt là đối ngoại, an ninh.

- Tính ổn định cao: Tổng thống có nhiệm kỳ cố định, không dễ bị bãi nhiệm giữa chừng như thủ tướng trong chế độ đại nghị.

Chế độ thủ trưởng là một hình thức dân chủ, không phải độc tài, mặc dù có những yếu tố tập trung quyền lực. Thí dụ như trường hợpTổng thống Mỹ, là ví dụ điển hình của chế độ thủ trưởng:

• Tổng thống Mỹ là nguyên thủ quốc gia, đứng đầu hành pháp, không có Thủ tướng.
• Không bị Quốc hội bãi nhiệm qua bỏ phiếu bất tín nhiệm.
• Có thể phủ quyết luật, chỉ đạo quân đội, bổ nhiệm nội các, ký các sắc lệnh hành pháp.
• Dù quyền lực lớn, vẫn bị kiểm soát bởi hệ thống tam quyền phân lập (Tòa án Tối cao, Quốc hội).

Đây là mô hình tiêu biểu của chế độ thủ trưởng dân chủ, có kiểm soát quyền lực.

Thủ tướng được bổ nhiệm bởi Quốc Hội, nhưng do Đảng PAP chiếm đa số áp đảo, đã cho phép Thủ tướng Lý Quang Diệu điều hành chính phủ gần với chế độ thủ trưởng. Hệ quả là sau 31 năm cầm quyền, ông Lý Quang Diệu đã đưa Singapore, từ một quốc gia nghèo đói trở thành một quốc gia phát triển. Cá nhân ông Lý Quang Diệu được nhìn nhận như là một trong các Thủ tướng kỹ trị thành công bậc nhất thế giới.

Sau ông Lý Quang Diệu, các Thủ tướng nối tiếp của Singapore, nhờ chiến thắng đa số áp đảo liên tục của PAK trong Quốc hội mà hành động quyết đoán như chế độ thủ trưởng, đưa Singapore thành quốc gia có thu nhập GDP/đầu người đứng trong top 10 thế giới.

3. ĐỘC TÀI KHÔNG MANG LẠI THỊNH VƯỢNG, HẠNH PHÚC

Dưới súng đạn, đàn áp, tù đày, với nền cai trị hà khắc, độc tài có thể bắt con người lao động, xông ra chiến trận, tạo ra các sản phẩm. Ví như Tần Thuỷ Hoàng xây dựng Vạn Lý Trường thành, Mao Trạch Đông buộc nhà nhà nấu thép. Còn Kim Jong Un, với chính sách "tội lỗi ba đời" (liên đới trách nhiệm ba thế hệ – cha mẹ, vợ/chồng, con cái, cháu chắt… đều bị trừng phạt tập thể) vì một hành động, chẳng hạn như xem phim Hàn Quốc, thì không ai không cúi rạp tuân lệnh, sai khiến gì cũng được.

Có người ca ngợi Park Chung-hee (1917-1979), bằng độc tài đã đưa Hàn Quốc phát triển nhanh chóng, và muốn lựa chọn con đường phát triển như Park Chung-hee. Park Chung-hee nắm quyền (1963-1979) bằng đảo chính, chứ không qua bàu cử tự do dân chủ. Dưới thời Park Chung-hee, GDP đầu người của Hàn Quốc tăng từ khoảng 146 USD (1963) lên 1784 USD (1979). Để có được sự phát triển đó, người Hàn Quốc đã phải sống trong đàn áp chính trị, phi dân chủ, mất nhân quyền.

Cũng bước phát triển ngoạn mục không kém Hàn Quốc trong cùng khoảng thời gian, Singapore có GDP/đầu người tăng từ 511 USD (1963) lên 3901 USD vào năm 1979. Nhưng người dân Singapore không bị đàn áp, Lý Quang Diệu được dân bầu chọn, nắm qyền liên tục trong 31 năm. Vậy thì sự phát triển nào đáng lựa chọn hơn? Sự độc tài của Park Chung-hee, cuối cùng phải trả giá bằng cái chết bị ám sát, là kết quả dễ hiểu của độc tài.

Các quốc gia có nền kinh tế hùng mạnh hàng đầu như Hoa Kỳ, Anh quốc đâu phải cậy nhờ vào độc tài mới phát triển? Độc tài chỉ tồn tại vào thời u tối. Thời văn minh hiện đại, xã hội (kể cả trí tuệ nhân tạo) không chào đón độc tài.

Đừng nhầm lẫn giữa cách quản trị quyết liệt theo chế độ thủ trưởng với độc tài. Và càng không thể lựa chọn thể thức độc tài làm con đường phát triển của quốc gia. Nếu buộc phải chấp nhận, thì đó chỉ là tạm thời. Dẫu cay đắng biết rắng, đôi khi sự tạm thời có thể kéo dài cả trăm năm.

Cần lãnh đạo sáng suốt, hành động quyết đoán theo pháp luật. Muốn tìm được lãnh đạo sáng suốt, hành động quyết đoán theo pháp luật, thì phải nhờ đến toàn dân lựa chọn.

Muốn quốc gia phát triển nhanh, không phải nhờ vào thâu tóm quyền lực độc tài, mà phải để cho toàn dân được tự do toả sáng.