Từ đó mồ ai rặt cỏ vàng
(Chết)

Từ đó là lúc nào vậy? Người ta hẹn nhau qua những màu xanh. Người ta nhớ nhau trong những lời ca vu vơ của con họa mi. Người ta nằm mộng thấy một ngôi sao tròn như đôi môi ngại ngùng bằng tiếng “nếu…”. Nếu con họa mi đừng ca mãi trên cành dương này, thì người nằm mộng chắc thấy mình còn biết chờ đợi vì một ước hẹn nào đó. Nếu lữ khách không buồn dây dưa, vì ven trời bao giờ cũng lạnh và ráo, thì hạt cát trên chiếc giày chắc không ngủ quên trong quán trọ. Bây giờ là buổi sáng hay buổi chiều, mà đất này sao giá buốt? Chỉ có:

Dăm người tuổi tác qua thăm viếng
Một buổi rồi quên mất độ đường.
(Chết)

Bây giờ người nằm mộng cũng quên mình nằm mộng, có phải từ đó tóc trắng kết thành cỏ vàng để hẹn với ly khách?

Mây thu đầu núi, gió lên trăng
Cơn lạnh chiều nao đổ bóng thầm
Ly khách ven trời nghe muốn khóc
Tiếng đời xô động, tiếng hờn câm.
(Tống biệt hành)^[*]

Từ khi tóc trắng kết thành cỏ vàng để hẹn với ly khách, bao nhiêu hào khí đều bốc lên trong những hơi thở hương nồng, nhẹ như cơn gió thoảng lên trăng, như bóng chiều lạnh lùng đổ xuống trong âm thầm. Người khách này có bao giờ biết kể chuyện? Kể xong một câu chuyện rồi bước đi lững thững. Góp lại những dấu chân làm thành một câu chuyện. Trong câu chuyện, lời như hư không. Người vì tha thiết mà ở lại, ta vì tha thiết mà ra đi. Người đi thực?

Người đi? Ừ nhỉ! Người đi thực!
Mẹ thà coi như chiếc lá bay,
Chị thà coi như là hạt bụi
Em thà coi như hơi rượu cay.
(Tống Biệt Hành)

Người đi thực. Nghe như hăng hái lắm, nhưng sao lại có vẻ dần dà? Đi lững thững như vậy, sao lại đi vì hẹn ước? Không, có hẹn. Hẹn gì thế? Nơi ven trời là sự im lặng. Người đứng đây từ giã, nhưng ở phương xa kia, ai mường tượng nó sẽ là gì. Ở đây chưa là mùa thu, nhưng đầu núi kia là mây thu. Ở đây có đôi mắt đẫm ướt của em nhỏ ngây thơ, nhưng ở ngoài xa nơi ven trời, ly khách nghe muốn khóc mà không khóc. Chiếc lá rơi quá nhẹ, nhưng mặt đất lại bỗng quá nặng nề. Thà là gì cũng được, nhưng nếu người đi thực? Một người ra đi cúi đầu chào những người ở lại bao nhiêu là tiếng “nhưng… nhưng” mấp máy đầu môi: Thà đừng đi, hay không ở lại, như chiếc lá, như hạt bụi, như hơi rượu, nhưng rồi cũng chia tay. Đây là buổi chia tay:

Ta biết ngươi buồn chiều hôm trước
Bây giờ mùa hạ, sen nở tốt,
Một chị, hai chị cũng như sen.
Khuyên nốt em trai giòng lệ sót.

Ta biết người buồn sáng hôm nay
Trời chưa mùa thu tươi lắm thay,
Em nhỏ ngây thơ đôi mắt biếc
Gói tròn thương tiếc chiếc khăn tay.

Tôi muốn tặng ông một bài thơ, nhưng trông ông có vẻ lạnh lùng. Đi, gặp gió hay không gió, người ta cũng thấy lạnh. Nhưng gởi theo gì được, khi đi với kẻ lạnh lùng. Tôi cũng đi, từ lúc còn quá nhỏ; ba tôi tiễn chân bằng một cái bạt tai. Trên mười năm rồi, tôi chưa nghĩ ra là đã từng có hẹn điều gì không; chưa lần nào trở về để hỏi ba tôi xem tôi có hẹn gì không. Tôi nhớ, có lần tôi gởi thơ về thăm. Em gái tôi đọc thơ mà khóc. Thế này thì bao giờ anh mới ghé về thăm nhà một chuyến. Khi em đã đi lấy chồng rồi anh mới về, bấy giờ ai mang khăn cho anh phủi bụi ? Ai may cho anh áo quần mới? Bây giờ em tôi đi lấy chồng thực. Không biết có ai làm bài thơ nào gởi nó hay không. Ông Thâm Tâm chết khi tôi mới ba tuổi và em gái tôi được một tuổi. Thoáng như có ai chép vài câu thơ của ông tặng nó; duyên gặp gỡ của người chết và người sống cũng kỳ. Ông hình như chỉ làm thơ để tiễn mình và tiễn người. Lối tiễn của ông như đứng xa bờ mà nhìn xuống những dòng nước chảy:

Tiếng xe trong vớt bụi hồng
Nàng đi thuở ấy, nhưng trong khói mờ.

Ông tự tiễn mình cũng trong lối cách xa như thế:

Đưa người ta không đưa sang sông
Sao có tiếng sóng ở trong lòng?
Bóng chiều không thắm, không vàng vọt
Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong?

Người ta nghe ra những tiếng nói mơ hồ của một cái nhìn lạnh nhạt, trong cái nhạt của hoàng hôn, một thứ buồn lơ đễnh thấp thoáng bên song cửa, một tâm hồn đang mở ra hai phương hướng. Tiết nhịp của đoạn thơ buông lơi chậm chạp, như mái tóc buông xuôi lây lất theo cung bậc của tiếng đàn. Âm vận của đoạn thơ lại càng nghe ra như âm hưởng ngạt ngào phảng phất trên mười đầu ngón tay.

Cũng trong cách điệu ấy, khi ông tiễn người, lại nghe như cái ngọt ngào, pha mặn của những giọt mưa từ mái tóc qua đầu môi:

Hơi đàn buồn như trời mưa
Các anh tắt nốt âm thừa đi thôi.
(Gởi T.T. Kh.)

Đầu hôm sửa soạn để đi, thấy mình như ngọn lửa bốc cháy trên đỉnh núi. Em gái trao cho một chiếc khăn tay, hỏi bao giờ anh trở về. Bao giờ trở về ? Trên đỉnh núi, một con chim đang đốt tổ để bay đi, còn nơi nào để về lại hay không?

Chí lớn chưa về bàn tay không
Thì không bao giờ nói trở lại!
Ba năm mẹ già cũng đừng mong.

Mộng lớn và chí lớn, chim nhạn chim hồng rét mướt bay. Vuốt cọp chân voi còn lận đận. Người đi thực. Con chim hồng đã đốt tổ, ngọn lửa đã bốc cháy trên đỉnh núi. Chỉ còn lại tiếng gió trong hư không và những đám mây trắng đuổi theo. Chắc ông cũng nhờ một lời hẹn không thành lời của em nhỏ: khi nào những đám mây trắng là đà vắt ngang qua dòng sông, anh nhớ ghé thăm nhà một chuyến. Ông có thấy gì nơi những chiếc lá đẫm sương sớm? Nốt ruồi buồn thiên cổ.

(Nội dung trên được TVPV sưu tầm và đánh máy lại từ Tuần báo Khởi Hành, số 58, thứ 5 ngày 18/06/1970)
TUẦN BÁO KHỞI HÀNH (1969-1973),
Chủ nhiệm & chủ bút: Anh Việt Trần Văn Trọng; Thư ký tòa soạn: Viên Linh

^[*] Bài Tống biệt hành có chỗ lại bỏ đoạn cuối này.

Nguồn: https://thuvienphatviet.com/tue-sy-tien-tham-tam/