Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Cái rắm Kẻ Chợ
Truyện ngắn Đỗ Ngọc
Bà nội tôi là dân hàng xáo. Bà hay kể chuyện ngày xưa gánh gạo đi các chợ bán ra sao. Quê tôi thuộc phủ Hà Đông cũ. Theo bà kể thì quanh vùng nhiều chợ lắm. Chợ Trôi, chợ Phùng, chợ Giá, chợ Sấu, chợ Canh... Nhưng bà bảo là chị em bà ngày ấy thích nhất là đi “tỉnh”. Nghĩa là gánh gạo ra Hà Nội bán.
Chợ thì chợ nào cũng đông vui, nhưng chẳng chỗ nào vui bằng “tỉnh”. Quà vặt thì chợ nào cũng nhiều, nhưng chỉ “tỉnh” thì mới có kem. Món quà chỉ ăn tại chỗ không đem về được.
Bà tôi bảo, mỗi khi đi tỉnh về, chị em bà ríu rít khoe bán được bao nhiêu, mua sắm được gì, ở tỉnh cái gì hay, cái gì đẹp ra sao, thì cụ tôi lại bĩu môi bảo:
- Gớm! Vừa mới ngửi được tí rắm Kẻ Chợ mà đã cứ rộn cả lên.
Kẻ Chợ, sau tôi biết là Hà Nội. Ngày ấy quê tôi cách Hà Nội gần hai chục cây số. Tôi cũng chỉ ra Hà Nội một vài lần. Một lần theo bố tôi ra Viện Mắt, vài lần có việc ra chỗ chú tôi ở bến xe Kim Mã... Vào những năm 60 của thế kỷ trước, lúc chiến tranh bắn phá, Hà Nội ngày ấy vắng lắm. Tôi chỉ biết nhiều về Hà Nội khi có học sinh Hà Nội sơ tán về.
Tổ tôi có ba đứa sơ tán, hai gái một trai. Hai đứa con gái thì trắng trẻo, xinh xắn, sạch sẽ, chẳng mấy khi nói chuyện với một thằng đen đủi, rách mướp, ngỗ ngược như tôi. Chỉ có thằng Quang phệ và mấy thằng ở tổ bên là hay chơi với tôi. Lúc đầu chúng nó cũng coi khinh tôi chẳng ra gì, nhưng vài lần đi học về bị bọn trẻ làng bắt nạt, được tôi bênh nên sau chúng cũng thân tôi.
Nhất là Quang phệ thì lúc nào cũng kè kè sau tôi. Thằng này nhát gan, sợ bọn trẻ quê lắm. Đi với tôi thì yên tâm. Vì học chậm một năm nên tôi lớn hơn bọn cùng lớp, hơn nữa trong làng tôi cũng là diện đầu bò đầu bướu, cho nên trẻ làng cũng gờm.
***
Kỳ nghỉ hè, bọn học sinh sơ tán trở về Hà Nội. Thằng Quang phệ đóng lỉnh kỉnh ba lô túi xách. Nó có cái xe thiếu nhi Liên xô gọi là “Pơ-giô con vịt”. Ngày ấy trẻ con như lũ chúng tôi mà có riêng xe đạp thì là diện ghê gớm lắm. Nó gạ tôi:
- Mày về Hà Nội chơi với tao không?
Tôi biết thằng này lười chảy thây, nó rủ tôi đi Hà Nội là để đèo nó về. Với nó phải đạp xe gần hai chục cây thì là cực hình. Nhưng được đi Hà Nội thì tôi cũng thích. Nó nói thêm:
- Nhà tao gần bến tàu điện, lúc nào thích về thì nhảy tàu về bến Kim Mã chỗ chú mày rồi đi xe khách về thì chỉ tiếng đồng hồ là đến nhà.
Nghe cũng bùi tai, hơn nữa bố tôi cũng đồng ý, thế là tôi làm một chuyến chu du Hà Nội.
***
Nhà thằng Quang phệ ở cuối phố Huế gần chợ Giời. Nhà nó làm bánh quy. Ngày ấy người ta thường đem trứng, bột mì, đường đến lò bánh đổi lấy bánh quy. Nhà nó thơm lừng mùi bánh.
Quang phệ ở với mẹ và chị nó. Bố nó ở chỗ khác với bà hai.
Mẹ nó khinh khỉnh nhìn tôi, hỏi thằng con:
- Thằng nào đây?
Thằng Quang nhanh nhảu:
- Bạn con, bố nó làm ở phòng thuế.
Nghe tiếng phòng thuế mẹ nó hơi chựng lại.
- Phòng thuế nào? – mẹ nó hỏi
- Phòng thuế khu[1] – thằng Quang phệ đáp.
Để mẹ nó chấp nhận tôi, thằng Quang đã phong cho bố tôi một vị thế nể trọng.
Tắm giặt cơm nước xong, Quang phệ rủ tôi đi “bát phố”. Thằng này về nhà như hổ về rừng. Nó vênh vang tự đại, nghe cách nó đối đáp với mẹ nó thì lộn ruột.
Ra phố nó dạy tôi cách nhảy tàu điện, nó gọi là “bổ tàu”. Nó nhảy thiện nghệ lắm, tàu đang đi nhanh nó nhảy phắt xuống, rồi lại nhảy tót lên cửa sau.
Bổ tàu có hai cách: bổ úp và bổ ngửa, nó dạy tôi.
Bổ úp là: bật mình nhảy xuống đất mặt áp vào thành tàu. Còn bổ ngửa thì thả chân xuống lưng quay vào thành tàu, khi thả người xuống đất thì chạy theo tàu một đoạn để giảm quán tính.
Hai đứa chúng tôi đi quanh Bờ Hồ xem mấy người khắc bút, mấy hiệu truyền thần, vào Bách hóa tổng hợp xem hàng hóa, dạo qua tất cả các rạp chiếu phim xem áp-phích và ảnh giới thiệu phim sắp chiếu...
Thế rồi xảy ra một chuyện động trời, khiến tôi dằn vặt một thời gian dài.
Số là lúc nhảy tàu đi về nhà, tới đầu Hàm Long thằng Quang phệ hất hàm bảo tôi:
- Bổ tàu theo tao!
Tôi lao xuống theo nó. Cả hai theo hút hai đứa bé trạc bảy, tám tuổi vào một ngõ sâu ở cuối phố Hàm Long.
Tới cuối ngõ, không còn lối thoát, thằng Quang sấn vào thằng lớn đấm một phát vào ngực rồi quát:
- Chúng mày vừa “đột” được gì “chi” ra ngay!
Thằng bé lổm ngổm đứng dậy xun xoe:
- Có gì đâu, mỗi cái khăn mùi xoa.
- Đưa đây tao xem. Thằng Quang vừa nói vừa vòng tay ra sau lưng thằng nhỏ giật phắt chiếc ví da mà thằng bé giữ sau lưng.
Trong ví có mấy đồng bạc, một ít tiền lẻ, ít tem phiếu, mấy cái ảnh, và giấy tờ linh tinh. Thằng Quang tóm mấy đồng tiền chẵn, quẳng cái ví lại cho hai đứa bé, giọng trịch thượng:
- Đây, cho chúng mày!
Ra tới ngoài phố thì hai đứa nhỏ đuổi theo nhặt đá ném tôi và thằng Quang tới tấp, miệng chửi xối xả:
-ĐM chúng mày, trấn của bố mày, có giỏi quay lại đây!
Tôi và thằng Quang chạy trối chết tới đầu phố Ngô Thì Nhậm. Quang phệ móc tiền ra đếm, vẻ mặt thỏa mãn. Nó dẫn tôi vào ăn nộm đu đủ thịt bò khô.
Tôi thì bàng hoàng choáng váng. Tôi không hiểu chuyện gì xảy ra. Phải một lúc lâu định thần, thì tôi mới hiểu là mình vừa tham gia một vụ trấn lột, trấn lột của mấy đứa móc túi.
Thằng Quang còn đưa tôi đi ăn bánh gối. Tối về mẹ thằng Quang cho tôi một đĩa bánh quy gãy. Nhưng cũng như nộm bò khô, bánh gối, bánh bích quy cũng chẳng để lại dư vị gì cho tôi. Đầu óc tôi như trong chảo lửa. Những từ ngữ “trấn lột”, “móc túi” là cả một sự xa lạ, đen tối, mà tôi chỉ được nghe từ miệng người khác, hoặc trên đài báo, sách vở. Bỗng nhiên tôi lại là một đồng phạm.
Tối hôm ấy tôi thao thức không ngủ được. Tôi chợt hiểu rằng thằng Quang phệ đã lợi dụng hình hài bụi bặm thô kệch của tôi để hù mấy đứa móc túi. Mã nó thì dọa được ai. Một mình nó thì chắc bố bảo nó cũng không dám làm.
May mà có việc ở hợp tác xã hôm sau chứ không thì tôi chắc đã chuồn về quê sớm.
Ngày đầu ở Hà Nội: mới lạ, thú vị, kinh hoàng, choáng.
***
Hôm sau tôi đã định về thì thằng Quang dẫn tôi sang chơi nhà bố nó. Nhà bố nó ở gần triển lãm Vân Hồ. Cả mấy căn nhà của bố thằng Quang đều cho tổ hợp tác xã mỹ nghệ thuê, làm khảm trai, sơn mài, mành mỹ nghệ.
Thấy mấy người đẩy một xe ba gác chở vật liệu vào sân, theo thói quen ở quê, tôi sấn vào hộ một tay bốc xuống. Bác Hiền chủ nhiệm hợp tác xã thấy vậy gọi tôi lại hỏi han, rồi bảo: Có thích phụ việc hè ở hợp tác không, được bốn đồng một tháng lại được ăn bữa trưa. Trẻ đi sơ tán nhiều nên hợp tác xã cũng thiếu người phụ việc.
Ở lại Hà Nội, một tháng được bốn đồng lại được ăn trưa thì với tôi trong mơ cũng không thấy. Thằng Quang thì vun vào ngay:
- Ở lại đi, tối ngủ nhà tao, bây giờ nhảy tàu lên bến xe nhờ chú mày gọi điện về cho bố mày là xong.
Nghe cũng có lý, thế là tôi và thằng Quang lên Kim Mã nhờ chú tôi gọi điện về cho bố tôi ở ủy ban xã. Bố tôi đồng ý cho ở lại.
Bác Hiền là người để lại ấn tượng mạnh với tôi. Điềm đạm, chăm chú nghe, nói năng chậm rãi dứt khoát, bác đối xử với tôi như tôi là con cháu bác. Bác Hiền gái thì hiền lành, đôn hậu, lúc nào cũng mỉm cười, nói nhỏ nhẹ, chỉ bảo công việc cho tôi chu đáo.
Công việc của tôi đơn giản: phơi mành, chải mành, và quang dầu mành, hoặc dọn dẹp linh tinh.
Buổi trưa đầu tiên ra tổ phục vụ ăn cơm, tôi đứng lên giữa nhà ăn cất tiếng mời cơm tất cả mọi người, khiến mọi người cười ồ, nhưng sau đó lại đồng thanh mời lại tôi. Tối về thằng Quang phệ biết chuyện lắc đầu bảo tôi: Đúng là đồ “cua đồng”.
Thường vào buổi sáng, anh Tý mù hay khua gậy sang ngồi uống nước và hút thuốc lào, nói chuyện tào lao với mọi người trong tổ. Anh Tý thương binh người nhỏ thó thấp bé, đôi tay săn chắc gân guốc.
Thằng Quang bảo tôi: Lão giả vờ mù đấy. Đi B, vào đến Vinh bị bom, lão đút cho quân y hai chỉ vàng để được chứng nhận hỏng mắt, rồi chuồn về.
Thằng Quang thì sợ anh Tý mù lắm. Tôi đã chứng kiến một lần anh Tý tóm gáy nó dúi xuống đất vì một chuyện gì mà nó làm anh phật ý. Riêng anh Tý rất quý tôi. Mỗi lần anh đến, tôi đều lấy ghế cho anh ngồi, vê thuốc lào và châm lửa cho anh. Một lần anh rút thuốc lào trong túi ra làm rơi tờ năm hào, vì nghĩ anh không nhìn thấy, tôi nhặt rồi lẳng lặng đút lại vào túi anh. Cũng có khi vì thế mà anh quý tôi.
Chiều về tôi giúp mẹ thằng Quang dọn lò, khuân củi, sắp xếp khay chậu. Tối tôi ăn cơm ở nhà nó. Mẹ Quang phệ chiều nó lắm. Nồi cơm độn mỳ sợi chỉ một góc, chừa một góc cơm trắng cho thằng Quang. Bữa nào cũng có tí thịt, tí cá, hay trứng. Nhưng tôi biết ý chỉ ăn cơm với dưa, cà và canh. Với tôi thì cũng là quá ngon rồi, vì ở quê tôi còn phải ăn độn thêm khoai, sắn, dong riềng...
Chị thằng Quang là dân “phe” phiếu, đi suốt cả ngày, hôm nào “phe” vé phim thì mãi khuya mới về. Có hôm về nhà kéo theo một đám bạn, bật đài Sài Gòn nghe trộm, rồi rên rỉ hát nhạc vàng. Nói chuyện với nhau thì toàn tiếng lóng chợ búa.
Châm chọc, chê bai thì họ bảo là “kẻ”. Một đồng thì họ gọi một “mảnh”. Tiền thì họ gọi là “dấn”. Nhà quê thì họ gọi là “cua đồng”. Chê ai ngốc ngếch thì họ bảo “tẩm”. Gái làm tiền thì họ gọi là “phò”. Sàm sỡ đàn bà con gái thì họ gọi là “sớt”. Lợi dụng được gì ai thì họ gọi là “cốc”. Dân buôn vặt chui lủi họ gọi là “phe”. Đồng hồ đeo tay họ gọi là “lắc”. Ăn cắp xe đạp thì gọi là “nhảy nghẽo”. Đi tù thì gọi là “đi suốt”. Công an thì gọi là “cá”. Bố, mẹ thì gọi là “ông bô, bà bô”. Chia phần thì gọi là “chi quả”. Chia cho ai gì thì gọi là “tách bõ”. Đồ giả thì gọi là “cọp”. Mắng ai nói gì không đúng thì họ bảo “thiên thối”. Băng nhóm thì gọi là “hội”. Địa phận các băng nhóm cát cứ thì gọi là “bang”. Ngày ấy nổi tiếng ở Hà Nội có bang KT (Khâm Thiên), bang Mơ Táo, bang Mai Động, bang “cò ỉa” Lò Đúc, hay bang “sợ dùy” Vĩnh Tuy. Xe đạp pơ-giô thì họ gọi là xe “lơ”. Nhà nào có xe pơ-giô là diện nhà giàu có, đẳng cấp cao. Ngày ấy ở Hà Nội có những thành ngữ đậm mùi vật chất như: “Đẹp trai đi bộ, không bằng mặt rỗ đi lơ” hay: “Văn hay chữ tốt, không bằng học dốt đi lơ”... Còn nhiều nữa nhưng tôi không nhớ hết.
Một lần, chị thằng Quang cho tôi hai cái kẹo lạc, và bảo:
- Mai chị nhờ mày tí việc nhớ.
Tôi thấy mẹ thằng Quang lừ mắt nhìn chị ta và bảo:
- Nhờ gì! Bố nó làm phòng thuế đấy!
Thế rồi không thấy chị ấy nhờ gì.
Tối tối, tôi và thằng Quang lên sân thượng ngủ cho mát. Mẹ thằng Quang bắt nó phải mắc màn. Còn tôi thì chỉ cần trải chiếu, gần sáng sương xuống lạnh tôi kéo nửa chiếu đắp lên người là xong.
Nhưng khoái nhất là được đọc truyện. Thằng Quang hay thuê truyện ở Thi Sách. Ở đấy thì nhiều sách vô kể. Thằng Quang thì thích truyện kiếm hiệp bìa vàng, loại chỉ dấm dúi cho khách quen thuê. Tôi thì chỉ thích Tam Quốc, vì ở quê tôi đã được đọc một hai tập. Cuối cùng thì thằng Quang cũng đồng ý Tam Quốc, vì nó chỉ thích nằm nghe tôi đọc.
Ở Hà Nội hơn hẳn nhà quê về thông tin sách báo. Bố tôi làm ở ủy ban xã thỉnh thoảng còn đem về được tờ báo. Sách của tôi ngoài vài quyển sách giáo khoa thì chẳng có gì. Tối các bà các chị ra sân kho chia công điểm thì được nghe đài của xã. Trong xóm tôi ông Tự thợ may có cái đài, mỗi tối mọi người lại tập trung ở nhà ông ta nghe tin tức, hay “truyện cảnh giác”... Ngoài ra thì tin tức chủ yếu truyền miệng.
Ở Hà Nội thì khác, hợp tác xã chỗ tôi làm ngày nào cũng có báo Hà Nội Mới hay báo Quân đội Nhân dân. Đài công cộng thì nói oang oang cả ngày. Chưa kể hàng nước trước hợp tác xã là một kênh thông tin ngoài luồng đầy chuyện lạ.
Buổi tối tụ tập cạnh hàng nước, mấy thanh niên trong phố đem ghi-ta ra đánh. Một anh đệm một anh tỉa, toàn các bài nước ngoài lạ tai. Có hôm các anh chơi bài Bài ca hi vọng. Bài này thì tôi quen. Tôi khen bài này hay, thì thằng Quang bảo tôi:
- Tẩm ạ! Hay gì, chẳng qua hôm ấy có “cá” xem thì phải chơi nhạc đỏ thôi, chứ phải đánh “đăng”[2] nghe mới sướng.
Tôi nhớ lại, tối hôm ấy có anh công an khối[3] dừng xe đạp ghếch chân lên vỉa hè đứng nghe.
***
Một vài lần tôi giúp việc ở tổ vẽ mành, thấy tôi cũng võ vẽ biết vẽ, bác Hiền gái hỏi tôi có thích đi học vẽ không, có lớp hội họa hè cho thiếu nhi ở nhà “Nghệ thuật quần chúng”. Tôi thích quá đồng ý ngay. Bác chỉ cho tôi cách làm đơn. Thằng Quang dẫn tôi đi nộp đơn. Một tuần học hai buổi vào buổi chiều.
Đi học cũng khá xa, từ nhà thằng Quang lên lớp tận Nguyễn Thái Học mất một hào tiền tàu điện. Tôi tiếc tiền cứ cuốc bộ. Cuốc bộ tuy xa nhưng ngắm phố phường cũng thích. Mấy hôm đầu không biết đường tôi cứ bám theo đường tàu, sau biết đường, đi tắt Bông Nhuộm, Bà Triệu thì cũng gần hơn.
Lớp học có hơn chục đứa, phần lớn con nhà khá giả, quần áo, giấy bút, bảng, màu toàn đồ đắt tiền. Nhưng cũng có vài đứa tuềnh toàng như tôi.
Ấn tượng nhất với tôi là cô giáo. Cô đẹp, đài các, cách ăn mặc, cử chỉ toát lên vẻ sang trọng. Cô nói năng nhỏ nhẹ ngọt ngào, khuôn mặt lúc nào cũng điểm chút son phấn. Cô đối xử với chúng tôi ai cũng như ai, không phân biệt giàu nghèo.
Những hôm xấu trời, chúng tôi ở trong lớp vẽ tĩnh vật. Hôm đẹp trời thì ra ngoài vẽ tự do, phong cảnh.
Trong đám bạn cùng lớp thì tôi thân với thằng Bình. Nó bé nhỏ, mảnh khảnh, da xanh rớt, nói năng khẽ khàng như con gái. Nó cũng ăn mặc vá víu như tôi. Đi học về nó cũng thích đi bộ. Học vẽ chì, nó cắt cho tôi một mẩu bút chì 6B. Ngày ấy chì 6B hiếm lắm,văn phòng phẩm Hồng Hà của Việt Nam không làm được, phải nhập từ Nga, Tiệp. Hiếm cũng là vì loại này thường được chế biến thành bút kẻ lông mày cho chị em phụ nữ.
Đi với thằng Bình, tôi cũng biết nhiều về Hà Nội. Chiều về, hai thằng hay lang thang ngắm ảnh trước đại sứ quán các nước. Nó dẫn tôi lên Hồ Tây, thăm chùa Một Cột, Văn Miếu, Cột Cờ, có hôm hai thằng ra cả cầu Long Biên. Đi đến đâu nó cũng rủ rỉ giới thiệu Hà Nội cho tôi.
Một hôm nó đưa tôi về nhà nó. Nhà nó giữa đường Nguyễn Công Trứ, trong khu tập thể cơ quan. Hai mẹ con nó ở trong một cái phòng bé tẹo, ngăn với phòng bên bằng vách cót dán họa báo. Cả nhà có mỗi cái giường còn toàn là sách. Bố nó và anh nó đi B. Tôi hỏi mượn truyện, thằng Bình lắc đầu giọng buồn buồn:
- Không được đâu, sách là kỷ vật của bố tao để lại. Mẹ tao không cho mượn đâu, nhỡ bố tao đi không về...
Nhìn chồng sách cao ngất của người “nhỡ đi không về” tôi bỗng thấy thương thương thằng Bình.
Thằng Bình múc cho tôi chậu nước rửa mặt mũi chân tay. Rửa xong tôi hắt luôn chậu nước xuống cống. Thằng Bình giơ tay ngăn lại nhưng không kịp, nó tần ngần, bảo:
- Ở đây hiếm nước lắm, rửa mặt xong phải giữ nước lại để tối rửa chân. Đường ống nước ở đây hỏng, phải xin nước ở xa lắm.
Trong sân trước cửa nhà nó có một bể nước nửa chìm nửa nổi. Thằng Bình bảo trước đây vẫn chứa nước mưa, nhưng khi nhà bên, tự vệ xây ụ pháo 12 ly 7 trên sân thượng vôi vữa rơi xuống, bây giờ bể bẩn không dùng được nữa. Tôi nhìn vào thấy bể đầy vôi vữa, gạch đá, cóc nhái, chuột chết, có cả rắn nữa.
Tôi rỡ bỏ tấm phên nứa, bảo thằng Bình lấy cho tôi cái ghế đẩu. Tôi thả cái ghế vào bể rồi leo vào trong. Ở nhà, công việc thau bể tôi làm là chính. Tôi vứt hết gạch đá ngoài, lấy chậu thau, múc nước chuyền ra cho thằng Bình đổ xuống cống. Thằng Bình rú lên khi thấy tôi tóm đuôi con rắn ném ra ngoài. Khi vét hết chỗ vữa thì trong bể trông đã khá sạch. Sau hơn một tiếng đồng hồ phơi nắng đáy bể khô cong, tôi lại trèo vào quét sạch bụi bặm và rêu khô, đậy lại tấm phên và bắc lại cái máng vào bể.
Mẹ thằng Bình, một người đàn bà nhỏ bé gầy gò, mặt đẫm mồ hôi, chắc vừa phải đi bộ xa về. Nhìn cái bể, cô ôm lấy vai tôi rồi bảo:
- Cô cám ơn cháu. Ở đây nước nôi khổ lắm cháu ạ. Cô phải vào tận viện để xin, mà có phải lúc nào người ta cũng cho đâu.
Tôi chẳng biết “viện” ở đâu. Nhưng hình dung người đàn bà bé nhỏ kia gánh gánh nước thì cũng thấy vất vả nhường nào. Mẹ thằng Bình ước ao:
- Giá hôm nay giời thương cho trận mưa thì may quá!
Đêm hôm ấy, giời thương mẹ con thằng Bình thật. Đang ngủ trên sân thượng thấy gió mát lạnh, rồi ù ù tiếng sấm, tôi vùng dậy kéo thằng Quang, rồi vơ màn chiếu chạy xuống nhà. Vừa vào được nhà thì mưa đổ xuống ầm ầm như trống trận.
***
Một hôm thằng Quang phệ rủ tôi đi xem phim. Nó đưa tôi vào một xóm nhỏ gần chùa Hai Bà bảo là đi lấy vé. Trong một căn nhà lá lụp xụp, một gã đàn ông khó đoán tuổi, đầu bù xù mắt trắng dã, môi bì bì thâm xịt, bàn tay móng để dài cóc cáy. Chẳng nói chẳng rằng, hắn hất hàm về tôi, mắt lờ đờ. Thằng Quang gật đầu thì thầm vào tai gã. Gã đàn ông đưa cho nó cái cặp giấy và hai chiếc vé xem phim. Thằng Quang đưa cái cặp cho tôi cầm, hai đứa nhảy tàu ra ga Hàng Cỏ, đưa cho một mụ đàn bà đang đợi ở đấy.
Tối hôm ấy tôi với thằng Quang vào rạp Tháng tám xem phim Những người báo thù không thể bị bắt. Thằng Quang đùn tôi cầm vé đến cửa soát vé. Vào trong rạp, thằng Quang kéo tôi vào trong nhà vệ sinh. Nó thì thào bảo tôi:
- Vé này là vé “cọp“ đấy, phải đứng đây một lúc mới ra xem được.
Tôi choáng váng. Dư vị “bánh gối trấn lột” từ từ ứ lên cổ, nghẹn lại khiến tôi không thốt nên lời. Tôi muốn tóm cổ thằng Phệ nện cho nó một trận.
Tới lúc tắt đèn, máy chiếu bắt đầu sè sè chạy thì tôi với nó mới mò ra, ngồi ở bậc lối đi. Rạp kín người. Tôi rúm người lại khi người soát vé soi đèn phin vào hai đứa hỏi:
- Sao chúng mày lại ngồi đây?
Thằng Quang nhanh nhảu:
- Chỗ của bọn em gần màn ảnh quá, ngồi đây xem cho đỡ chóng mặt.
Người soát vé soi xem vé rồi bỏ đi. Tôi như vứt đi được cái cối đá đang đè lên ngực. Nhưng rồi tôi cũng quên đi ngay, không như vụ trấn ví tiền của mấy đứa bé, vì phim hay quá.
Ở quê thì cả năm tôi cũng chỉ được xem phim vài lần mỗi khi bộ đội chiếu phim lưu động về chiếu, nhưng nhiều khi phải đi rất xa, mà không phải phim nào cũng hay. Phim hay như thế này thì tôi chưa được xem bao giờ. Tôi với thằng Quang còn kể lại mãi về phim này khiến tôi quên phéng mất cả chuyện “vé cọp”.
Sau nay tôi hỏi lại thì thằng Quang bảo:
- Lão này giỏi lắm. Lão làm vé giả như thật, chưa lộ bao giờ. Có lần tao đưa cho lão một vé bóng đá làm mẫu, lúc đưa lại không ai biết đâu là vé thật đâu là vé giả. Nhưng lão chỉ làm vé để thưởng chơi thôi, không bán kiếm tiền. Chủ yếu là lão làm tem thư giả. Tem phiếu lương thực, thực phẩm thì hay bị “soi” dễ lộ. Tem thư bưu điện không mấy ai để ý. Hơn nữa hắn chỉ đưa đi các tỉnh xa tiêu thụ. Mà hắn cũng không tham làm nhiều, miễn là đủ tiền hút sái.
Thì ra thằng Quang là tay chân của lão nghiện làm tem giả. Nó bảo vé phim thì chỉ xem chơi thôi, vé bóng đá mới để bán. Những trận hay có cặp vé nó bán được 6, 7 đồng, ăn quà nhòe. Trong sân bóng chỗ ngồi lộn xộn khó bị phát hiện. Còn vé phim ít tiền cũng không mấy ai để ý.
***
Cuối hè nhà “Nghệ thuật quần chúng”, chỗ tôi học vẽ, tổ chức đi tham quan một ngày, ở chùa Tây Phương và chùa Thầy. Mỗi người đóng một đồng. Một đồng với tôi thì to quá, tôi chẳng lấy đâu ra. Gần hôm đi, cô giáo bảo tôi:
- Em không phải đóng tiền đâu. Cô đã nói với trường miễn cho em rồi.
Tôi biết là cô đóng tiền cho chứ chắc chẳng có miễn giảm gì đâu, chỉ biết lí nhí cám ơn cô.
Hôm đi tham quan, anh Tý mù quẳng cho tôi chiếc áo sơ-mi xanh trứng sáo vẫn lành lặn bảo:
- Cho mày đấy, cái áo dở hơi này mặc đéo ra cái gì!
Tôi biết cái áo này còn tốt, anh Tý nói vậy để tôi khỏi hàm ơn anh. Cái áo tôi mặc hơi dài nhưng xắn tay lên thì trông cũng gọn.
Mẹ thằng Bình cho tôi một cái quần xanh công nhân sờn gối bảo:
- Quần này của anh Bình, cháu lấy mà mặc, Bình thì chả biết bao giờ mới mặc vừa.
Bác Hiền gái cắt cộc chiếc quần cho tôi thành quần soọc. Hôm đi tham quan, bác Hiền nắm cho tôi một nắm cơm và một ít ruốc. Ở quê tôi, chỉ người đẻ mới được ăn ruốc. Nắm cơm thơm rức mùi ruốc, tiền lệ phí cô đã trả, mặc chiếc quần soọc, chiếc áo anh Tý cho, tôi tự tin đi, lòng vui phơi phới.
Buổi sáng xe buýt đưa chúng tôi đến chùa Tây Phương. Lên chùa phải đi hết mấy trăm bậc. Ở giữa chừng đồi, gần lên đến chùa, có một thằng bé chừng ba, bốn tuổi, bụ bẫm, kháu khỉnh, đứng trước một hàng rào dâm bụt, khoanh tay chào mọi người.
- Em chào chị!
- Em chào anh!
- Cháu chào bác...
Người thì cho nó kẹo, người thì cho nó xu lẻ. Tôi thấy một bàn tay người lớn từ phía trong hàng rào sau nó, thò ra móc vào túi nó lấy những kẹo bánh, xu, lôi vào trong.
Tôi đi cuối cùng, chẳng có gì cho, chỉ vuốt vuốt mái tóc nó. Nó trừng mắt nhìn tôi bảo:
- Không cho xu, sờ gì?
Để thấy là kiểu kiếm tiền ở những nơi danh lam thắng cảnh bằng cách đánh vào từ tâm của du khách đã có từ rất lâu.
Chùa thì tôi cũng chẳng thích thú gì lắm, vì ở quê, chùa chiền, tượng Phật thì cũng chẳng có gì lạ với tôi.
Đến chùa Thầy, các anh ở lớp lớn thì được trèo núi, vào hang động. Bọn bé chúng tôi thì đi thăm nghệ nhân rối nước, nghe kể về nghệ thuật rối nước và vẽ tự do phong cảnh.
Đến trưa ăn cơm. Cô giáo bảo tất cả để tập trung thức ăn vào ăn chung, không ai được nói của mình có cái gì, để các bạn ăn không ngại.
Có bao thứ bày ra khiến tôi hoa mắt chẳng biết gắp gì. Nào là bánh mỳ, xôi, thịt gà, giò, chả, hoa quả, bánh kẹo...
Một đứa con gái đưa cho tôi một miếng bánh mì quệt bơ vàng ươm bảo:
- Bơ Tôn Đản đấy!
Khi về tôi hỏi thằng Quang bơ Tôn Đản là bơ con gì? Thằng Quang cười ngất.
Sau này tôi mới biết Tôn Đản là nơi bán thực phẩm cho cán bộ cao cấp.
Ăn no kễnh bụng mà tôi vẫn không nhớ là mình đã ăn những gì. Mãi lúc về, tôi mới nhớ đến nắm cơm ruốc mà bác Hiền cho tôi đem theo, không biết số phận nó thế nào.
***
Cuối kỳ học, lớp chọn tranh để đem đi triển lãm. Tôi cũng nộp vài cái. Chủ Nhật tôi và thằng Quang lên Hàng Bài vào phòng triển lãm tranh thiếu nhi xem.
Tôi sững người nhìn bức tranh của mình vẽ được trưng bày trong phòng triển lãm. Tôi không tin ở mắt mình. Tôi cảm tưởng có gì đấy không thực. Tôi như đông cứng trước bức tranh. Tôi chỉ cho thằng Quang, là một thằng kiệm lời khen, nhất là với tôi, nó cũng phải thốt nên:
- Ơ! Mày vẽ đẹp ra phết đấy!
Tôi tự hào quá. Tôi cảm tưởng như mọi người đều dừng lại trước tranh của tôi trầm trồ khen ngợi. Tôi thấy sống mũi cay cay. Tôi phải chạy vội ra ngoài, nấp vào gốc cây, chùi vội những giọt nước mắt xúc động.
Cách đây hơn hai tháng tôi vẫn còn chân lấm tay bùn, mò cua bắt ốc ở quê. Hôm nay tôi đã có tranh bày ở triển lãm Hàng Bài giữa thủ đô Hà Nội. Tôi không tin đó là sự thật. Tôi thấy như người đang đi trên mây.
***
Ngày về bịn rịn, anh Tý mù cho tôi một bao thuốc lá Drao về cho bố tôi. Tổ sơn mài cho tôi một hộp sơn mài để cho bà nội tôi đựng giầu cau. Bác Hiền cho tôi bốn cái mành nhỏ vẽ tranh tố nữ về làm kỷ niệm. Tiền lương được trả gộp một lần cho thành món. Mẹ thằng Bình cho tôi hai quyển truyện Cơ-ru-sô trên đảo hoang và Không gia đình. Hai truyện này tôi đọc cho cả nhà nghe mấy lượt. Mẹ thằng Quang phệ cho tôi một hộp bánh bích-quy thơm rức mũi.
Về nhà, ký ức Hà Nội với tôi sâu nặng. Tối tối tôi trèo lên cây ổi trước nhà nhìn về Hà Nội. Một khoảng sáng phía chân trời, tưởng như nghe thấy tiếng tàu điện leng keng, tiếng còi tàu ở ga, ngửi thấy mùi véc-ni ở hợp tác xã, mùi bánh quy nhà thằng Quang...
Giữa đám trẻ quê, tôi khuỳnh khoàng kể chuyện về Hà Nội, nói đệm toàn tiếng lóng, “lính tráng”, “anh chị”, bốc phét bạt mạng. Bọn trẻ thì chỉ biết tròn mắt nghe, lắc đầu khâm phục.
Bà tôi thì lắc đầu bảo:
- Cụ mày mà còn thì chắc lại bảo: Gớm, vừa ngửi được tí rắm Kẻ Chợ mà đã rộn cả lên.
***
Hà Nội. Bây giờ Hà Nội còn đâu? Giữa bốn bề kiến trúc hổ lốn, giao thông tắc tị, một bầu không khí đặc quánh khói bụi, một dòng người chen chúc bất tận, hối hả. Tìm Hà Nội của tôi ngày ấy ở đâu bây giờ.
Quê tôi bây giờ cũng thành Hà Nội. Lớp trẻ đi đâu cũng vỗ ngực mình là người Hà Nội. Bao nhiêu người ở đổ về Hà Nội định cư, bỗng chốc xưng mình là người Hà Nội.
Nhưng với tôi, Hà Nội vẫn chỉ là một khoảng sáng lung linh, huyền diệu khi tôi nhìn từ ngọn cây ổi trước nhà về phía chân trời đêm hôm nào. Với tôi, Hà Nội bí ẩn và quyến rũ lạ thường.
Hôm rồi, tình cờ chứng kiến một cuộc họp đồng hương tỉnh nọ ở Hà Nội. Một trưởng lão giọng địa phương đặc sệt đứng phát biểu, ca ngợi con cháu làm ăn thành đạt, đã góp phần đưa thủ đô lên một tầm cao mới.
Tôi bấm bụng phì cười, cảm tưởng như thấy họ là những người ngồi trên con thuyền, phồng mồm thổi vào cánh buồm mà ngỡ giúp con thuyền đi được nhanh hơn.
Nhìn cảnh này cụ tôi còn sống chắc lại phán:........
Phán gì chắc các bạn cũng đoán ra.
České budějovice 05-04-2015
[1] Bây giờ gọi là quận. [2] Dance – nhạc nhảy. [3] Bây giờ gọi là phường.