Nhà thơ Mai Quỳnh Nam vừa cho ra mắt bạn đọc tập thơ thứ 9 của mình: Một phía (NXB Hội Nhà Văn/ 2024). Văn Việt trân trọng giới thiệu bài viết của nhà thơ Đặng Tiến (Thái Nguyên) và một chùm thơ được trích từ tập thơ mới này. Thơ Mai Quỳnh Nam có thể gọi là thơ cực hạn, thơ tối giản. Nó gợi nhớ đến tuyệt cú/ tứ tuyệt, haiku hoặc những châm ngôn, triết lí trong cổ thư. Nếu haiku gần như là sự tường trình cực hạn về một "sự kiện" (theo nghĩa rộng nhất) nào đó mà bất chợt thi sĩ phát hiện ra. Đôi ba chi tiết của sự kiện được tường trình gần như chính xác, chúng được sắp đặt gần như ngẫu nhiên và tạo ra những liên hệ, những tương tác. Nghĩa của bài haiku là do người đọc tìm ra, gọi ra những liên hệ, những tương tác ấy. Bạn cứ đọc một bài haiku bất kì sẽ được kiểm chứng. Nếu tuyệt cú là sự phát hiện một khoảnh khắc nào đó của cuộc nhân sinh mà người làm thơ ngộ ra chân lí. Nó khiến ta nhớ đến khái niệm sát na trong Thiền học. Thơ tuyệt cú ở những bài hay nhất thấm đẫm hương vị Thiền. Bừng tỉnh. Giác ngộ... Thì thơ Mai Quỳnh Nam khác. Khác rất xa. Mỗi bài thơ cực hạn của ông như khiến ta giật mình mà nhận ra trong cái dòng chảy đời thường tưởng như bằng phẳng, tưởng như nhạt nhẽo, tưởng như chẳng có gì phải để ý tất thảy đều hợp lí "như là", "vốn là" nhưng thực chất trong quan sát của Mai Quỳnh Nam nó không "như là", "vốn là" mà đầy bất an, đầy bất ổn, phi lí một cách... rất không phi lí! Mai Quỳnh Nam giúp ta nhận ra. Giúp ta giật mình. Không phải là để tỉnh thức, giác ngộ mà là đớn đau, tủi hổ vì bấy lâu nay, thậm chí cả một đời ta sống chung, chấp nhận như-không-hề-chi! Đ. T.

39.

Không lẽ

chỉ đến khi đại bàng chùng cánh mới đặt ra câu hỏi:

nó bay qua vùng trời nào?

Bị đánh tả tơi ở phía biển nào?

không lẽ

nhẫn tâm thế sao?

40.

Thuần túy bản năng

trần như nhộng

vấn vương bao kiếp tằm

41.

Chết không rời nhau

chết trong cực khoái

xác khô kể lại:

-một con côn trùng đực, một con côn trùng cái…

42.

Khoảng cách giữa hai bó cỏ

to như trí lự con bò

43.

Không phải anh được chọn, mà anh bị chọn

họ không phải là bạn anh,họ là đồng bọn

44.

Lôi thôi lếch thếch đệ tử con nhang

bê bết tấm thân theo đóm ăn tàn

45.

Tiệc rượu dành tặng anh

biến anh thành tiệc rượu

46.

Anh mất quá khứ, anh còn tương lai

cơ hội xòe tay mở cuộc chia bài

47.

Rác của ngày đổ hết vào đêm

đêm càng sâu càng đen

48.

Rốt cuộc anh không trằm mình xuống

dòng sông

may sao

đó chưa phải là lựa chọn cuối cùng

49.

Trong anh có chút máu điên khùng

đôi khi nói lung tung

nhưng anh nói thật

thế vẫn được nhiều hơn mất

50.

Anh sống giữa thế gian

ất ơ như kẻ gàn

trà trộn với đám người khôn ngoan, lọc lõi

anh với họ không cùng thuyền, cùng hội

lọc lõi để làm gì?

gàn dở hề hấn chi?

51.

Cái bóng lặn chìm trong màn đêm

tỉnh dậy, bám vào anh, bám riết

với anh, nó hoàn toàn không

có sự liên đới về số phận

52.

Anh ngược đãi với thân thể mình

coi đó là hình phạt

sau mức tự sát

53.

Trong cơn hoảng loạn của con tim

anh có trợ năng hy vọng

đó là sự mỉm cười từ đấng cứu thế

54.

Việc đầu tiên của ngày là nhặt xác những con gián

việc cuối cùng của ngày là đổ rác

trong túi rác có xác những con gián

và các thứ xác khác

55.

Sự thấp hèn

đầy rẫy

thành quen

trong khi anh dằn vặt ngày đêm

phỉ báng

sự thấp hèn

56.

Anh sung sướng vì sự vĩ đại

giống như cái bóng của anh

trùm vừa kín đôi chân

57.

Mài giũa đến tận xương

trong xương con có tủy

may quá

anh còn giữ cho mình

của riêng mình

dù chỉ là một tý

58.

Anh hòa hoãn với cơn giông

để hoán đổi một chiều hè nắng đẹp

anh hòa hoãn với chiếu bạc

chốn ma quỷ đại dương cơn khát

anh hòa hoãn với sự thật

để buông bỏ chướng tai gai mắt

anh hòa hoãn với chính mình

cầu sự an lành trong cuộc bình sinh

59.

Tôi đi trên con đường

mải miết về phía ấy

trong mờ mịt gió sương tôi bỗng thấy

mùa thu vỡ tan trong tiếng ngỗng trời