văn việt: Quần-đảo-tráo-tên (1)

Danh ngôn

Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.

We need, in every community, a group of angelic troublemakers.

(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)

Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.

It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.

(James Baldwin - No Name in the Street 1972)

Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.

While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.

(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)

Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.

There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.

(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)

Quần-đảo-tráo-tên (1)

Trường ca thời sự của Đỗ Quyên

MỤC LỤC

Chương mở: Bờ bắc quân cảng xuất phát

Chương 1: Phương hướng

Chương 2: Hải đăng

Chương 3: Kim chỉ nam

Chương 4: Hải lý

Chương 5: “Thủy triều người nhân loại bể”

Chương 6: Vĩ độ

Chương 7: Kinh độ

Chương 8: Vĩ tuyến

Chương 9: Kinh tuyến

Chương 10: Tọa độ

Chương kết: Bờ nam cảng biển tập kết

☆☆☆

KÍNH TẶNG NHỮNG NGƯỜI SỐNG CHẾT VÌ BIỂN ĐẢO TỔ QUỐC^{^[1]}

☆

"Danh chính ngôn thuận"

Khổng Tử (55 -479 TCN)

☆

“Gìn vàng giữ ngọc”^{^[2]}

“Gìn biển giữ đảo”

(Chương hồi 3.5)

☆

“Luôn luôn này tiếng kêu than

luôn luôn này nỗi hận hờn luôn luôn”^{^[3]}

☆

“Tiểu thuyết gia không phải là người hầu của sử gia.”

Milan Kundera (1929-2023)

☆

☆☆☆

CHƯƠNG MỞ

Bờ bắc quân cảng xuất phát

Đấy

đích thị

nói thẳng tưng

Quần - Đảo - Bị - Tráo - Tên^{^[4]}

nhan đề bản trường ca

diễn ngôn lẹ

nhức cái mắt

gọt bớt

in đậm cho chắc

Quần-Đảo-Bị-Tráo-Tên

… hỡi quần đảo cuối trời xanh

như trăm hạt thóc vãi thành đảo con

hỡi chùm đảo bỗng chẳng còn

làm chùm trái quý cho non nước nhà^{^[5]}...

… Vài chục sát na mô Phật ạ

toan nhâm nhi trà thái nước hai

(ứ phải trà tàu^{^[6]} xác định lại

vài chương sau tiện bàn lai rai)

lướt mạng thế nào vô tư lự

đụng cái gọi là bản đồ^{^[7]} bên ấy

bên kia

bển

(lối gọi chệch gọn nhẹ trường hợp cực đặc biệt lại được tiếng bình dân thân thiện hảo lớ lở đảo tỷ như đận nọ “tàu lạ”)

Phẩy mao^{^[8]} chẹp miệng

thôi thế cũng

ăn thua đủ nghĩa tình

một nhất đoạn luận

tới giờ nặng trĩu ngàn năm

Danh - chính - ngôn - thuận

(Điệp khúc)

… Bạn đã nghe về hai trận hải chiến xa xưa?

Bạn đã biết ai đã thắng cả hai lần xâm lược?^{^[9]}

Vừa chẵn nửa thế kỷ

… A há^{^[10]}…

CHƯƠNG 1

Phương hướng

(Các khúc vô đề)

1.1

… Trường ca

trường ca

trường ca quần đảo

nóng (n)/lòng sao bốn làn đạn luôn chờ

gióng giả trước nào hỡi bao hảo hớn

cùng thân bằng văn thi hữu nơi nơi

Ai là ai thời thế hại anh hùng

vô khối chuyện mãi bây giờ mới kể

ngũ thập niên hề tang điền thương hải

bãi đá xưa nay ngậm ngấm mệnh trời…

… Độc huyền tráng sĩ xưa ca cẩm

ta ôm xích đạo gẩy vòng cung

môi hôn biển cả thơm hải đảo

sóng gió chiều ta bớt trập trùng

bơi qua biển lửa ta về lại

gọi ngũ đại dương đến đạo đàn

những cung xưa cũ lời ai hát

còn cháy lòng ta quần đảovàng^{^[11]}…

… Bốn làn đạn

hải chiến đâu còn đó

Trường ca

Quần đảo

Trường ca

Quần đảo…

1.2

Không mất

không biến mất

trời cũng không bảo thăng thiên

đất càng không thưa đột thổ

Chúa Phật Thánh Thần vẫn không kêu biến hóa

trẻ trâu không nỡ nói tàng hình

Quần đảo

quần đảo

thưa vâng

chính xác quần đảo kia

đã phạm cú lừa lịch-sử-gầm-bàn

luyên thuyên tào lao lôi thôi ôi cũng đành

phận bà-già-lịch-sử

bàn bốn chân

chuột bạch chuột cống chuột đồng chuột cảnh chuột nhắt cắn gặm tùm lum

bà già thêm một phen

thua kẻ cướp^{^[12]} và

chuột

Ới quần đảo ta ơi

nói càng thêm khổ^{^[13]}

1.3

Sách tựa đầu tay

tung hứng

những pho trường ca tân cổ lưu thông Tây Đông hợp điệu thuận duyên đáo để

Aniara^{^[14]} và Hoa Linh Thảo và Phồn Sinh^{^[15]} và Bài Hát Chính Tôi^{^[16]} và Sa Mộc^{^[17]} và Lục Bát Lên Đồng^{^[18]} và Ô Mai^{^[19]} và Về Trung^{^[20]}

(riêng cái sau cùng

không trường ca hình thức cấu trúc mà hình thái thi điệu

khơ khớ oách)

tứ thi hữu

giai lanh tài gái giỏi xinh

cùng liền anh thi nhân đầu 4X

biên tập viên cừ khôi kiêm dịch giả khủng

dọn nhà kho sách dư đầy

bèn khuân đến hội phát đây mang về

sang năm dọn nữa anh nha

liền em sẽ lại trường ca hátcùng

Sách tựa đầu óc

hóc búa ráng mà học

Văn Bản Học Và Sự Bất Ổn Của Nghĩa^{^[21]}

rồi

Phạc Nhiên ĐY^{^[22]}

(quả này búa bổ không bổ thượng cũng bổ hạ)

tới

Nhịp điệu vẽ lối đi^{^[23]}

xuyên thấu

Phê Bình Văn Học Việt Nam Hiện Đại - Lịch Sử Và Chân Dung^{^[24]}

Sách tựa bàn chân

đắp nền

Đánh Đường Tìm Hoa màĐối Thoại Với Hoa^{^[25]}

Người Ca Thơ đang Tháo Mặt Nạ^{^[26]} Của Thuyền^{^[27]}

Sách tựa linh hồn

Thiền Năng Lượng^{^[28]}

Cùng kha khá ấn phẩm báo chí vật tặng

tạo nguồn^{^[29]}

từ mỗi chặng hành hương nửa năm trường lòng vòng cố quận

Ấy vậy

lỡ nhịp đại hành trình hải phận

quan yếu nhất

mỗi năm gió thuận đôi mùa

tháng chạp qua tới tháng tư bão chùng

sóng bớt hỗn sóng hết lừng

biển bao nhiêu sóng khóc cùng đảo xa

thế nên cái đang bị là

Quần-đảo-tráo-tên

càng thêm nức nở

bá ngọ nó!

1.4

… Kia

kia kìa

nguyên vẹn quần đảo

to đùng bát điếu

từng bị đánh tráo

trắng trợn tráo trở trâng tráo

cái gọi là chủ quyền

(hơ hơ bản quyền

ôi cái mỹ tự đến từ

đám văn nhân viển vông

mà chưa hẳn vô tích sự

cầm súng không chặt ngón cò

cầm xẻng chống lại súng run tay tê thấp khớp

ở xa la lớn nếu ta là thi sĩ nhớn

hải chiến kia đã không thể hiện hình^{^[30]})

Cú nữa thảm thê thêm

14 năm sau^{^[31]}

một ngày này xuân mởn

64 quân sĩ công binh tay không trụ chân đồng bãi đá

Trung úy

Phó chỉ huy trưởng đảo

sừng sững giữ cờ

như nâng thập tự

lừng lững thét vang

người chết đảo không mất

lời thề hải quân Tổ quốc

kẻ muốn nhổ ngọn cờ khỏi ngực

thì nhận đây dòng máu nóng hực ra^{^[32]}

không ngọn gió nào như gió ở đây

mảng thân thể xẻ

đỏ chói

không ụ sỏi

không nấm mồ

cột mốc gió

nghìn năm

ngạo nghễ

sự thật như cát

không ngọn gió nào như gió ở đây

gió ngầm gió nổi gió cuốn chiếu gió ngang dọc

64 kiểu gió 64 cuộc đời^{^[33]}

mộ gió^{^[34]} đây

đất thành xương cốt

cứ gọi lên là rõ hình hài

mộ gió đây

cát vun thành da thịt

mịn màng đi

dìu dặt bên trời...

mộ gió đây

những phút giây biển lặng

gió là tay ôm ấp bến bờ xa

chạm vào gió như chạm vào da thịt

chạm vào

nhói buốt

Vàng Sa

mộ gió đấy

giăng từng hàng từng lớp

vẫn hùng binh giữa biển đảo xa khơi

là mộ gió

gió thổi hoài thổi mãi

thổi bùng lên

những ngọn sóng

ngang trời^{^[35]}…

liệu chăng động lòng Chúa Phật

bằng không

cả trăm đảo đá bãi đảo nhỏ cồn cát rạn đá ngầm bãi cát ngầm bãi cạn bãi ngầm

đã bị đánh tráo bố láo bố thiên

ngay và luôn

sau vài chục cho chí vài trăm sát na

mấy nỗi

Cái gọi là chủ quyền^{^[36]}

và tất nhiên kéo theo cả hệ-thống-cống-rãnh

(chậc

là nói cái hệ thống nhà bển)

nhất trí đồng loạt mạo danh

Bố khỉ thời 4.0 mạt danh

sanh nhầm phiên bản tỏ vẻ chuẩn khó thể chỉnh bởi Ai^{^[37]} quái thai

(lại là quái thai phi bản quyền mới nhọc lòng bá tánh

chả làm sao kiện tụng nổi bởi hoài công mà đấm đại-lục-bông)

Mách sổ Nam Tào Bắc Đẩu

bển vứt xuống thềm lục địa này^{^[38]} hai Quần-đảo-tráo-tên

rồi ạ

(các thềm khác ư có nhẽ cũng tùm lum tà la)...

… Đường hồi hương nhớ đầy

chiều chậm đưa chân ngày

tiếng buồn vang trong mây

có phải sầu vạn cổ

chất trong trường ca nay

tôi là người viết lách

mất đảo khó làm khuây

ngỡ lòng mình là biển

ngỡ hồn mình là mây

nhớ đảo nâng bút viết

sóng buồn bay lên đây…^{^[39]}

1.5 ĐIỆP KHÚC

… Bạn đã nghe về hai trận hải chiến xa xưa?

Bạn đã biết ai đã thua cả hai lần yêu nước?^{^[40]}...

(Còn tiếp)

^{^[1]} Và, xin trân trọng cảm tạ 247 tác giả của những tác phẩm, lời trích… mà trường ca thời sự này mạn phép “liên văn bản”, cũng như chân thành cáo lỗi các đồng tác giả đó về những gì chưa phải ngoài thiện ý của người viết.

^{^[2]} Thành ngữ.

^{^[3]} Nguyên bản tiếng Pháp “Toujours il y eut cette clameur / Toujours il y eut cette fureur” (Saint-John Perse, trường ca Lưu đày / Exil) là lời đề từ trong bài thơ Trường Sa hành của Tô Thuỳ Yên.

^{^[4]} Quần đảo Hoàng Sa, vi.wikipedia.org 19/1/2024.

^{^[5]} Theo bài thơ Gần lắm Trường Sa (Lê Thị Kim, thivien.net 19/1/2024).

^{^[6]} Trà Việt Nam, vi.wikipedia.org 19/1/2024.

^{^[7]} Hãng xe điện Trung Quốc xin lỗi vì ghi ‘Tây Sa’, ‘Nam Sa’ trên bản đồ, voatiengviet.com 21/5/2024.

^{^[8]} Chuột máy tính (tiếng Anh: computer mouse).Ở các chú thích tiếp theo, sẽ chỉ ghi rõ với những tiếng nước ngoài không là tiếng Anh.

^{^[9]} Theo “Bạn đã nghe về trận hải chiến xa xưa? / Bạn đã biết ai đã thắng dưới ánh trăng sao đêm ấy?” (Walt Whitman - Trường ca Song of Myself / Bài hát chính tôi; Hoàng Hưng chuyển ngữ).

^{^[10]} Ca từ Việt Nam - Trung Hoa (Đỗ Nhuận).

^{^[11]} Theo thơ Thu Bồn (Bài Hành Phương Nam).

^{^[12]} “Sự chuẩn bị của Trung Quốc

Đêm 17 tháng 1 năm 1974, Chu Ân Lai nhận báo cáo tình hình Hoàng Sa từ [...] Cục phó Cục Tác chiến Bộ Tổng tham mưu Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc. Sau đó Chu Ân Lai cùng với Diệp Kiếm Anh viết báo cáo gửi Mao Trạch Đông đề nghị phái quân ra quần đảo Hoàng Sa. Mao Trạch Đông phê vào bản báo cáo [...]: "Đồng ý!" và nói rằng, "trận này không thể không đánh". Mao Trạch Đông giao cho Diệp Kiếm Anh và Đặng Tiểu Bình trực tiếp chỉ huy trận đánh tại quần đảo Hoàng Sa. Đây là trận đánh đầu tiên của Đặng Tiểu Bình khi mới được phục chức sau 7 năm đi ‘cải tạo’. Ngày 18/1/1974, Chu Ân Lai triệu tập cuộc họp Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc để thảo luận về tình hình Hoàng Sa và lập ra Ban chuyên trách 5 người để đối phó với các diễn biến có thể xảy ra [...] gồm: Diệp Kiếm Anh (Chủ nhiệm), Vương Hồng Văn, Trương Xuân Kiều, Đặng Tiểu Bình và Trần Tích Liên.” [...]

“Trung Quốc chiếm toàn bộ Hoàng Sa

Trong khi chiến sự đang diễn ra tại Hoàng Sa, Diệp Kiếm Anh, Đặng Tiểu Bình [...] báo cáo lên Mao Trạch Đông đề nghị cho phép quân đội Trung Quốc chiếm tất cả các đảo do Việt Nam Cộng hòa kiểm soát. Mao đã chấp thuận đề nghị này. Khi hải chiến Hoàng Sa kết thúc, sau khi nghe báo cáo, Đặng Tiểu Bình đã chỉ thị cho Quân khu Quảng Châu tiếp tục đánh chiếm các đảo Hoàng Sa, Hữu Nhật và Quang Ảnh.”

(Hải chiến Hoàng Sa 1974, vi.wikipedia.org 19/1/2024; 50 năm Hải chiến Hoàng Sa: Bài học lớn cho Việt Nam, Toshi Yoshihara & Mỹ Hằng, bbc.com 16/1/2024; Tổng thống Thiệu ra lệnh tái chiếm Hoàng Sa, nhưng…, nhadatphucankhang 1/2/2016); Chiến dịch tái chiếm Hoàng Sa bất thành của không lực VNCH, Lê Đức Dục, baotiengdan.com 19/1/2021).

^{^[13]} Theo bài thơ Văn tế Ngạc Nh i (Nguyễn Khuyến).

^{^[14]} Sử thi khoa học giả tưởng Aniara của Harry Martinson (1956); Hoàng Hưng dịch thơ, Tobias Theander & Mimmi Diệu Hường Bergström dịch và hiệu đính tiếng Thụy Điển sang tiếng Việt, Erik Bergqvist biên tập dịch thuật - 2012).

^{^[15]} Hai trường ca của Nguyễn Linh Khiếu (2021 và 2018).

^{^[16]} Trường ca của W. Whitman (1891); Hoàng Hưng chuyển ngữ (2015), Tài liệu đã dẫn.

^{^[17]} Trường ca của Phạm Vân Anh (2016).

^{^[18]} Trường ca của Thế Dũng (2010).

^{^[19]} Tiểu-thuyết-thơ của Đặng Đình Hưng (1993).

^{^[20]} Tập thơ của Đặng Thân (2024).

^{^[21]} Tập tiểu luận của Trương Đăng Dung (2021).

^{^[22]} Tập tiểu luận của Đặng Thân (2022).

^{^[23]} Tập phê bình, tiểu luận của Mai Văn Phấn (2024).

^{^[24]} Tập nghiên cứu-phê bình của Trần Đình Sử (2023).

^{^[25]} Hai tập chân dung nhân vật của Nguyễn Thị Minh Thái (2018 và 2010).

^{^[26]} Theo tên hai bản thảo văn chương của Bùi Mai Hạnh.

^{^[27]} Theo tên một bản thảo tiểu thuyết của Nguyễn Đức Tùng.

^{^[28]} Tập giáo lý tâm linh của Vô Hữu (2023).

^{^[29]} Bài thơ ngoại đề (Trọng lượng thơ tình, Đỗ Quyên, vanchuongviet.org 12/4/2024).

^{^[30]} Theo Mọi thứ nay kết thúc thật rồi. Nếu tôi thực sự là một nhà thơ, tôi đã có thể ngăn cản cuộc chiến – Ghi chép khuyết danh 23/8/1939, một tuần trước khi Chiến tranh thế giới thứ hai bắt đầu (Elias Canetti, Nghề của Nhà thơ, Quyên Hoàng dịch từ bản dịch tiếng Anh, vanviet.info 18/11/2023).

^{^[31]} Xung đột giành quyền kiểm soát tại quần đảo Trường Sa 1988, và Trần Văn Phương (vi.wikipedia.org 14/3/2024).

^{^[32]} Theo bài thơ Gửi Quần đảo Trường Sa (Đỗ Nam Cao, thethaovanhoa.vn 30/10/2012).

^{^[33]} Theo bài thơ Gió Hoàng Sa (Hoàng Vũ Thuật, thivien.net 19/1/2024).

^{^[34]} Mộ tượng trưng theo nghi lễ chiêu hồn những chiến binh thời Nguyễn đi bảo vệ chủ quyền biển, đảo, không trở về.

^{^[35]} Theo toàn bộ bài thơ Mộ gió (Trịnh Công Lộc, vanhocnghethuathatinh.org.vn 25/7/2021).

^{^[36]} “Ngày 12/7/2024 đánh dấu tròn 8 năm Tòa Trọng Tài Quốc Tế xác định rằng các yêu sách hàng hải mở rộng của Trung Quốc ở Biển Đông là không phù hợp với luật pháp quốc tế. [...] Tám năm sau, Việt Nam, Philippines vẫn phải đối phó với những hành động bạo lực, hăm dọa của Trung Quốc trong chiến lược “mưa dầm thấm lâu” độc chiếm Biển Đông [...]. Các hành động của Trung Quốc phản ánh sự coi thường trắng trợn đối với luật pháp quốc tế”, theo thông cáo của ngoại trưởng Mỹ ngày 11/7. Phía Liên Hiệp Châu Âu khẳng định trong một tuyên bố ngày 12/7 rằng phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực năm 2016 có giá trị ràng buộc pháp lý đối với các bên liên quan. Tuy nhiên, đối với Bắc Kinh, chỉ có luật quốc gia của Trung Quốc mới có giá trị ở Biển Đông. [...]

Chiến lược này được ban thành luật về vùng lãnh hải tháng 2/1992. Thoạt nhìn định nghĩa “lãnh hải” của Bắc Kinh phù hợp với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 mà Trung Quốc là thành viên. Nhưng điểm nguy hiểm nằm ở tuyên bố 1958, được nhắc lại trong bộ luật 1992, theo đó lãnh thổ đất liền của Trung Quốc bao gồm Đài Loan và các nhóm đảo khác như Sankaku/Điếu Ngư (tranh chấp với Nhật Bản), Bành Hồ, Đông Sa, Tây Sa (quần đảo Hoàng Sa), Nam Sa (quần đảo Trường Sa). Do đó, Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền đối với 80 đến 90% diện tích Biển Đông. Yêu sách này được chính thức ghi trong tài liệu “đường 9 đoạn”, lần đầu tiên được chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa công bố chính thức bằng một công hàm ngoại giao gửi tới Liên Hiệp Quốc vào tháng 5/2019. [...] Bản thân tuyên bố này đã là một hành động kiểu “chuyện đã rồi” [...].

Biển Đông sẽ là địa điểm thử nghiệm đầu tiên về một trật tự mới mang màu sắc Trung Hoa, trước khi chuyển sang giai đoạn tiếp theo, đó là thống nhất với đảo Đài Loan.”

(Việt Nam trước chiến lược “mưa dầm thấm lâu” của Trung Quốc để độc chiếm Biển Đông, Lénaïck Le Peutrec / RFI, rfi.fr 15/7/2024).

^{^[37]} Trí tuệ nhân tạo (Artificial intelligence).

^{^[38]} Theo “Việt Nam vứt xuống thềm lục địa này ba tên đế quốc” (Chế Lan Viên, bài thơ Bể Và Người).

^{^[39]} Theo bài thơ Màu Cây Trong Khói (Hồ Dzếnh).

^{^[40]} Theo “Bạn đã nghe về trận hải chiến xa xưa? / Bạn đã biết ai đã thắng dưới ánh trăng sao đêm ấy?” (W. Whitman - Trường ca Bài Hát Chính Tôi, Tlđd).

Danh ngôn

Ban Biên tập

Tra cứu theo tên tác giả

Quần-đảo-tráo-tên (1)