Shirin Ebadi (2016. Until We Are Free.‎ New York: Random House)

Hà Thị Minh Đạo phỏng dịch

CHƯƠNG 19

BÀI HỌC TẮM MÁU

Một ngày mùa thu trong nhiệm kỳ thứ hai của mình, Tổng thống Mahmoud Ahmadinejad đã đến làng BintJbeil, miền nam Lebanon và vẫy cờ Iran cách biên giới với Israel chỉ vài dặm. Ông phát biểu trước một đám đông đông đúc trong cùng một sân vận động nơi thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah đã có bài phát biểu chiến thắng đánh dấu việc Israel rút quân khỏi miền nam Lebanon bị chiếm đóng vào năm 2000. Khu vực này vẫn là một trong những dải biên giới căng thẳng nhất trên thế giới, với các tay súng bắn tỉa của Israel theo dõi. Thông qua hàng rào của súng trường và các chiến binh Hezbollah đang lùng sục để tìm cơ hội bắt cóc một người lính.

Trong cuộc chiến này, Iran là nhân tố chủ chốt. Với tư cách là người ủng hộ và tài trợ cho Hezbollah, nó chia sẻ những chiến thắng của dân quân và tài trợ cho những tổn thất. Chiến tranh Israel-Lebanon năm 2006, thường được gọi là chiến tranh Hezbollah, dẫn đến việc san lấp gần 90% các tòa nhà ở BintJbeil. Ngôi làng yên bình với những cây tuyết tùng đã biến thành đống đổ nát, và chính tiền của Iran đã trả cho sự hồi sinh của nó. Tehran đã trả tiền cho các tòa nhà chung cư, bệnh viện và trường học mới, và bây giờ là người Lebanon Ahmadine đã được hưởng lợi. Hình ảnh của Ayatollah Khomeini phủ kín các bức tường của sân vận động, cùng với hình ảnh của các anh hùng Hezbollah, và các lá cờ của Cộng hòa Hồi giáo, Hezbollah, và nhà nước Lebanon cùng nhau tung bay.

Đối với Iran, Lebanon, Hezbollah và cửa ngõ mà nước này thu thập tất cả tiền bạc, vũ khí và hỗ trợ quân sự - quốc gia láng giềng của Syria - là những khoản đầu tư không hề nhỏ. Các liên minh này là trọng tâm trong việc Iran dự báo ảnh hưởng trong khu vực, và chúng cũng cung cấp một sân khấu thuận tiện mà qua đó Iran có thể dạy cho công dân của mình một bài học về những gì sẽ xảy ra khi một dân tộc vươn lên. Đến giờ, chúng ta đã quen với những hình ảnh về cuộc nội chiến Syria, một trong những thảm kịch nhân đạo lớn nhất trong thế kỷ trẻ của chúng ta. Chúng ta đã biết rằng đó là một cuộc xung đột nội bộ đẫm máu, khiến những người Syria thuộc dòng Sunni chống lại chế độ của Bashar al Assad, một người Alawite; giáo phái Alawite là một nhánh của Hồi giáo Shia. Nhưng trước khi xung đột ở Syria trở thành một cuộc nội chiến, đây là một cuộc nổi dậy trên diện rộng chống lại chế độ chuyên chế của Assad. Chính Assad, với sự hỗ trợ của những người ủng hộ Iran, người đã biến một cuộc nổi dậy dân chủ về cơ bản thành một cuộc chiến giáo phái. Ban lãnh đạo Iran đã ủng hộ ông trong nỗ lực này, với con mắt sâu sát được đào tạo về quê hương Iran, cách xa hàng nghìn dặm.

Thông qua cuộc tắm máu diễn ra ở Syria, Cộng hòa Hồi giáo đã gửi một lời cảnh báo rõ ràng tới người Iran, cả những người ở trong nước và phong trào đối lập ở nước ngoài. Thông điệp là: Nếu bạn đứng lên, chúng tôi sẽ nghiền nát bạn. Chúng tôi sẽ không rút lui một bước nào. Chúng ta sẽ không phải là Hosni Mubarak của Ai Cập, người đã bước xuống. Chúng ta sẽ là Assad, người thà đốt cháy đất nước của mình còn hơn từ bỏ quyền lực. Bộ mặt của Iran sẽ là số phận của Syria.

Người Iran đã không nuôi ước mơ lật đổ chính phủ của họ một cách thô bạo. Nhưng trường hợp Syria diễn ra trong một thời điểm cụ thể và không chắc chắn đối với Iran, trực tiếp giữa cuộc nổi dậy năm 2009 và cuộc bầu cử tổng thống năm 2013, thời điểm mà người Iran đang cân nhắc về viễn cảnh thay đổi, quan sát những thay đổi đầy hy vọng ở các khu vực khác trong khu vực và xem xét cách thức chế độ riêng của họ có thể bị biến đổi. Những bài học đau đớn của năm 2009, và việc Syria bị hủy diệt hàng đêm trên truyền hình của người Iran là một lời nhắc nhở sâu sắc về việc nước Cộng hòa Hồi giáo sẽ phản ứng như thế nào nếu người Iran tìm kiếm sự thay đổi trên đường phố. Tôi tin rằng đây là điều thúc đẩy mọi người bắt đầu nghĩ về cải cách nội bộ một lần nữa, bất chấp thất bại nặng nề trong những năm gần đây. Dường như không có lựa chọn nào khác ngoài việc tìm kiếm những cải tiến dần dần thông qua hệ thống hiện tại. Đây là lý do tại sao rất nhiều người Iran đã chuẩn bị đi bầu lại vào năm 2013, gác lại những ký ức cay đắng về cuộc bầu cử năm 2009.

Trong cuộc bỏ phiếu trước cuộc bỏ phiếu năm 2013, chế độ Iran đã được chú ý để tránh sai lầm của năm 2009, và cơ quan thẩm tra nhà nước chỉ chấp thuận những ứng cử viên sẽ phục tùng nhà lãnh đạo tối cao một cách vô điều kiện và không nghi ngờ. Không còn Mousavis và Karroubis, những nhà lãnh đạo có thể đi khác hướng và thách thức hệ thống. Mỗi và mọi ứng cử viên phải có một thành tích đã được chứng minh về lòng trung thành chính trị kiên định; họ phải là loại đàn ông không ngại sự dị nghị và thoải mái nói ra quan điểm thực sự của họ khi được yêu cầu. Quá trình kiểm tra đủ khó khăn để Akbar Hashemi Rafsanjani, người có uy tín lâu đời trong nền chính trị Cộng hòa Hồi giáo, người đã lãnh đạo Iran qua hai nhiệm kỳ tổng thống sau khi kết thúc chiến tranh với Irap, đã bị loại khỏi tư cách ứng cử viên. Đó là một cuộc bỏ phiếu mà hơn bất cứ điều gì nhấn mạnh quyền lực hiện đã rõ ràng và bao trùm tất cả của nhà lãnh đạo tối cao.

Một điều kiện tiên quyết để tranh cử là lên tiếng chống lại fitna năm 2009, hay còn gọi là âm mưu, vì tổ chức bảo thủ đã đặt tên cho Phong trào Xanh vùng lên. Những người theo chủ nghĩa cải cách lúc đầu coi việc tham gia bầu cử của họ phụ thuộc vào việc Mousavi và Karroubi được thả khỏi chế độ quản thúc tại gia, mặc dù sau đó họ đã chuyển hướng và đồng ý chọn một ứng cử viên. Tuy nhiên, không lựa chọn nào của họ đảm bảo được sự thông qua, vì vậy họ ủng hộ Hassan Rouhani, một người bảo thủ ôn hòa, người trong thế giới chính trị Iran từ lâu đã được thoải mái coi là một phần của tầng lớp bảo thủ. Ông từng đảm nhiệm nhiều vị trí an ninh cấp cao trong nhiều năm nhưng bị coi là một người thực dụng hơn là một người theo chủ nghĩa Hồi giáo cánh hữu.

Trên con đường bầu cử, Rouhani có vẻ tiến bộ hơn một người nào đó trong đường lối chính trị của mình và bắt đầu thu hút sự chú ý của tầng lớp trung lưu ôn hòa, những người thường ủng hộ một ứng cử viên cải cách. Trong một cuộc tranh luận trên truyền hình giữa các ứng cử viên, ông đã lập luận rằng Iran không nên theo đuổi chương trình hạt nhân với bất cứ giá nào mà bỏ qua mọi thứ quan trọng khác đối với sinh kế của người dân. Ông nói: “Rất tốt cho các máy ly tâm [làm giàu uranium], nhưng bánh xe của đất nước cũng phải quay”.

Vào tháng 6 năm 2013, người Iran đã tham gia các cuộc bỏ phiếu dưới bầu trời đầy nắng, sáng sủa để bỏ phiếu một lần nữa cho tổng thống. Họ đã làm điều này như một hành động của đức tin, hy vọng rằng hệ thống sẽ không làm xáo trộn lá phiếu của họ, như đã làm vào năm 2009, và sẽ cho phép họ tự do lựa chọn nhà lãnh đạo được bầu của họ, như hiến pháp của Cộng hòa Hồi giáo, cho tất cả các sai sót của nó, cung cấp vì. Ứng cử viên được ưu ái của thành lập là một nhà đàm phán già cỗi, Saeed Jalili, nhưng trong những ngày trước cuộc bầu cử, sự thất vọng và bất mãn đã bùng phát xung quanh hiện trạng mà Ahmadinejad đã từng giải quyết. Đáng chú ý, không chỉ những người dân Iran bình thường tức giận mà còn có nhiều nhân vật uy tín của chế độ cũng tham gia bầu cử. Cố vấn chính sách đối ngoại cũ của nhà lãnh đạo tối cao, Ali Akbar Velayati, và gần như tất cả các ứng cử viên khác đã sử dụng các cuộc tranh luận quốc gia trên truyền hình để chỉ trích các chính sách kinh tế và đối ngoại của Ahmadinejad. Cuối cùng, trên truyền hình quốc gia đã được phơi bày rõ ràng, các nhân vật cấp cao được chế độ ủng hộ đều cho là Ahmadinejad đã đưa Iran đến bờ vực chiến tranh và suy sụp kinh tế.

Kể từ khi tôi nói chuyện với bạn bè và người thân của mình ở Iran mỗi ngày, tôi biết rõ lạm phát cao và sự sụp đổ của đồng tiền của Iran, đồng rial, đã phá hủy chất lượng cuộc sống của mọi người như thế nào. Nhiều người bạn của con gái tôi đã rời Iran để đi du học đã bị buộc phải trở về nước, vì đồng rial đã mất gần một nửa giá trị trong hai tuần của năm 2012. Tình hình tồi tệ đến mức Iran, một quốc gia giàu có, nợ tiền Ngân hàng Thế giới, và tỷ lệ lạm phát của nó dao động quanh mức 50 phần trăm. Các biện pháp trừng phạt của Hoa Kỳ cũng góp phần vào sự suy thoái của nền kinh tế, cản trở thương mại và khiến Iran bị loại khỏi hệ thống ngân hàng quốc tế.

Đương nhiên, ứng cử viên nghe có vẻ thực dụng nhất, người nói về hy vọng và đổi mới, người hứa thúc đẩy nền kinh tế và đổi mới, người hứa sẽ khắc phục nền kinh tế và sửa chữa mối quan hệ của Iran với phương Tây sẽ tạo ra sự nổi tiếng nhất. Người đàn ông này là Hassan Rouhani, và ông ta đã biến chiếc chìa khóa thành biểu tượng cho chiến dịch của mình. Ông thề sẽ mở tất cả các cánh cửa cho Iran và đưa quốc gia này trở lại thế giới. Ông ấy đã chiến thắng một cách vang dội.

Ngày chính quyền công bố kết quả, người dân Iran ăn mừng trên đường phố, đổ về các công viên đi bộ và đi ô tô lên xuống các đại lộ chính của Tehran, bấm còi inh ỏi. Đáng chú ý, một số đã hô vang khẩu hiệu "Cảm ơn nhà độc tài!" Với điều này, họ đã truyền đạt đến nhà lãnh đạo tối cao rằng họ căm phẫn sự cai trị độc đoán của ông ấy đến mức nào, nhưng đồng thời, họ cũng bày tỏ lòng biết ơn vì đã được tôn trọng những lá phiếu của họ.

Đối với tôi, theo dõi từ xa, đó là một khoảnh khắc buồn vui lẫn lộn: yêu cầu của người Iran đối với quyền tự do, dân chủ đã giảm cho đến nay, kỳ vọng của họ giảm đi rất nhiều, đến nỗi họ vui mừng vì kiểm phiếu không gian lận, trong một quy trình bầu cử đã Kiểm tra các ứng cử viên nghiêm ngặt đến mức nó khó có thể được coi là một cuộc bầu cử. Sự thay đổi này chính là kết quả mà hệ thống chính trị đã tìm kiếm. Thông qua cuộc đàn áp tàn bạo vào năm 2009, khát vọng thay đổi dân chủ của người Iran đã bị dập tắt, và ở vị trí của họ, người dân đã phải chấp nhận việc nhà nước chuyển giao chức vụ tổng thống có kiểm soát và cứng nhắc cho một trong số ít những người đàn ông mà họ cho là đủ trung thành.

Chỉ mất vài ngày khi Rouhani cần bổ nhiệm nội các của mình để người ta thấy rõ rằng ông không phải là nhà lãnh đạo mà mọi người đã tưởng tượng. Sự lựa chọn của ông ấy về bộ trưởng tư pháp là một trong những giáo sĩ bị buộc tội trực tiếp chứng kiến ​​vụ hành quyết hàng loạt tù nhân chính trị vào năm 1988, trong đó ước tính có bốn trăm năm mươi công dân bị giết. Khi tôi đại diện cho gia đình của Dariush và Parvaneh Forouhar, những trí thức bất đồng chính kiến ​​đã bị đâm chết tại nhà của họ vào năm 1998, tên của giáo sĩ đã liên tục xuất hiện, do các đặc vụ bị cáo buộc thực hiện các vụ giết người. Đồng thời, nhà lãnh đạo tối cao tiếp tục nhấn mạnh trong các bài phát biểu ngắn gọn của mình rằng Iran sẽ không thỏa hiệp với bất kỳ chính sách nào, kể cả đối ngoại hay đối nội.

Và Ahmadinejad là gì? Cựu tổng thống, người đã có một số bất đồng nghiêm trọng với nhà lãnh đạo tối cao trong nhiệm kỳ thứ hai của mình, một lần nữa trở thành tâm điểm chú ý sau khi tuyên bố ủng hộ nhà lãnh đạo. Cùng mùa hè năm đó trong cuộc bầu cử của Rouhani, nhà lãnh đạo tối cao đã bổ nhiệm Ahmadinejad vào Hội đồng Khẩn cấp đầy quyền lực, có nhiệm vụ hòa giải các tranh chấp giữa quốc hội và Hội đồng Giám hộ. Do đó, mặc dù mọi người đều nghĩ rằng sự nghiệp chính trị của Ahmadinejad đã kết thúc, nhưng trên thực tế, ông đã bắt đầu một kỷ nguyên mới và đã nhận được phần thưởng của mình vì đã tiếp tục theo đuổi nhà lãnh đạo tối cao. "Những nỗ lực vô giá" của Ahmadinejad trong thời gian làm tổng thống, nhà lãnh đạo tối cao cho biết, đã giúp ông có được một vị trí trên cương vị lãnh đạo một trong những cơ quan có ảnh hưởng nhất của nhà nước. Đó là một tín hiệu sớm cho thấy trong khi Ahmadinejad đã bị gạt ra khỏi ánh đèn sân khấu, các quan điểm bảo thủ của ông vẫn được ảnh hưởng bởi các cơ quan cao nhất. Trong khi đó, Mousavi và Karroubi vẫn bị quản thúc tại gia, và hàng trăm người khác đã phải ngồi tù vì cuộc bầu cử tổng thống năm 2009 vẫn đang mòn mỏi trong các nhà tù.

Nhà nước Iran, từ trước đến nay, cực kỳ thành thạo trong việc che giấu các chi phí khác nhau từ các công dân của mình. Câu nói yêu thích của Ayatollah Khomeini sau cuộc cách mạng năm 1979 là "Cuộc cách mạng Hồi giáo phải được xuất khẩu ra ngoài biên giới Iran." Trong những năm qua, ý nghĩa chính xác và sự thúc đẩy đằng sau quan điểm đó đã trở nên rõ ràng. Nó thúc đẩy Iran trang bị vũ khí và hỗ trợ cho Hezbollah, qua đó Iran mở rộng ảnh hưởng của mình trên khắp Levant và đến tận biên giới của Israel. Nó thúc đẩy Iran tạo ra sự bất ổn ở các hang cùng nhõ hẻm của khu vực xa xôi như Yemen, hỗ trợ các phiến quân Shia của đất nước. Tất nhiên, những người có trí nhớ lâu hơn sẽ nhớ lại vụ Mykonos, khi Iran cử sát thủ hành quyết các nhà bất đồng chánh kiến Iran trong một nhà hàng ở Đức. Các trường hợp là vô số. Iran đã gửi vũ khí đến Gambia, bị tịch thu ngoài khơi bờ biển Nigeria. Và gần đây là cuộc nội chiến đang kéo dài ở Syria, một cuộc xung đột khiến 4 triệu người Syria phải tị nạn. Cuộc xung đột này được tiếp tay bởi Iran, quốc gia đang hỗ trợ đồng minh Bashar al-Assad, cố gắng duy trì tuyến đường tiếp tế tới Syria và đánh trả các phần tử Sunni cực đoan, được ủng hộ bởi lực lượng Shia của Iran ở Iqap, về cơ bản đã mở ra một phạm vi rộng lớn hơn mặt trận chống lại Iran. Tất cả những điều này cho thấy di sản của nỗ lực "xuất khẩu" cuộc cách mạng của Khomeini, trong thực tế, điều này có nghĩa là Iran đã sử dụng và tiếp tục sử dụng bất kỳ phương tiện và nguồn lực nào để nâng cao ảnh hưởng quốc tế của mình, bất kể điều này gây ra sự can thiệp vào công việc của các Quốc gia khác.

Điều tôi tin rằng dần dần trở nên rõ ràng hơn với người dân thế giới, đặc biệt là những người theo đạo Hồi, đó là Iran chủ yếu vẫy ngọn cờ đoàn kết của người Palestine để thúc đẩy lợi ích của chính họ. Khi nhà lãnh đạo Palestine Mahmoud Abbas yêu cầu Đại hội đồng Liên Hợp Quốc kết nạp Palestine vào Liên Hợp Quốc, Ayatollah Khmenei đã tố cáo ông là kẻ phản bội; với một yêu cầu như vậy, nhà lãnh đạo tối cao của Iran lập luận, Abbas đang chấp nhận tính hợp pháp của Israell. Palestine là nguyên nhân vàng của Cộng hòa Hồi giáo, trung tâm của tuyên bố rằng nước này bảo vệ người Hồi giáo trên thế giới. Nhưng còn vụ thảm sát người Hồi giáo ở Chechnya hay sự tàn sát tàn nhẫn đối với người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Trung Quốc thì sao? Iran đã nói rất ít, nếu có, về những lạm dụng này bởi vì Nga và Trung Quốc là những người ủng hộ vững chắc, sẵn sàng bảo vệ tham vọng hạt nhân của Iran như một phần của ván cờ riêng của họ với Hoa Kỳ.

Những tiêu chuẩn kép và thói đạo đức giả như vậy tiết lộ tham vọng chính trị của Iran và nhấn mạnh những gì mà một tổng thống Rouhani có thách thức to lớn trước ông ta. Chính sách đối ngoại và phương thức hoạt động của Cộng hòa Hồi giáo trên thế giới phần lớn dựa trên ảnh hưởng tiêu cực: trang bị lực lượng ủy nhiệm, nuôi dưỡng dân quân và đầu tư vào quyền lực mềm của người Shia; nó sẽ cần một sự điều chỉnh lại hoàn toàn trong nhận thức của chế độ về lợi ích của mình để thay đổi điều này. Nhưng thay đổi nó phải. Về lâu dài, một nhà nước môi giới quyền lực của mình trong bóng tối không thể có đủ điều kiện hợp lý với thế giới để cung cấp an ninh cho công dân của mình. Dưới thời Ahmadinejad, Canada và Anh đã cắt đứt quan hệ với Iran, và các quốc gia theo dòng Sunnir trong khu vực, đặc biệt là Bahrain, Các Tiểu vương quốc Arad Thống nhất, Kuwait và Ả Rập Xê-út, coi Iran với sự lo lắng và thù địch lớn. Thật vậy, sự cạnh tranh của Ả Rập Xê-út với Iran đang dần xói mòn khu vực từ bên trong, với các cuộc xung đột đang nổi lên ở Iraq và Syria, và một cuộc xung đột giáo phái nguy hiểm đang gây ra bất ổn và hận thù tôn giáo, nơi thậm chí chỉ 5 năm trước đây đã có hòa bình và chung sống. Đây có lẽ là khoảng thời gian khó khăn, nguy hiểm nhất trong lịch sử hiện đại của khu vực.

Được thừa hưởng một hệ thống phát triển mạnh bởi sự hỗn loạn sowin trong khu vực, Rouhani sẽ phải quyết định xem mình muốn đi bao xa. Bước đầu tiên thực sự là từ bỏ sự ủng hộ của Iran đối với ông Assad ở Syria, nhưng Iran chỉ có thể thực hiện động thái đó khi họ thực sự không còn lối thoát nào khác. Đáng buồn thay, bất chấp sự tàn phá của Syria, sự san bằng của thành phố Aleppo, và sự di cư khổng lồ của dân số Syria, chúng ta vẫn chưa có mặt ở đó.

Người ta có thể nói không gian dễ dàng hơn để Rouhani mang lại sự thay đổi nằm ở nội bộ. Cách chính phủ Iran đối xử với công dân của mình là chuyện riêng tư, không bị ảnh hưởng bởi lực lượng dân quân di chuyển khắp Iraq hay những thăng trầm của các cuộc đàm phán hạt nhân. Kể từ năm 2009, các vi phạm nhân quyền ở Iran đã gia tăng rõ rệt và các quốc gia đã chỉ định một "báo cáo viên đặc biệt" cho Iran, những người có báo cáo nêu chi tiết mức độ nghiêm trọng của những gì đang xảy ra bên trong đất nước.

Đối với bản thân các luật phân biệt đối xử - toàn bộ cấu trúc pháp lý mà qua đó Cộng hòa Hồi giáo quy định phân biệt giới tính và các hình phạt bạo lực, bao gồm cả hành vi đả kích và ném đá - Rouhani có thể có rất ít tác động. Các luật chỉ có thể được thay đổi bởi quốc hội, với các đại biểu của họ được thông qua Hội đồng Giám hộ. Vì vậy, mặc dù có một người theo chủ nghĩa thực dụng một lần nữa, Iran vẫn là quốc gia mà một người đàn ông có thể cưới tới 4 người vợ, nơi phụ nữ phải đối mặt với những thách thức to lớn để ly hôn, và nơi một người phụ nữ đã kết hôn không thể đi du lịch mà không có sự cho phép bằng văn bản của chồng. Danh sách các luật phân biệt đối xử không phù hợp với xã hội hiện đại của Iran còn dài, và nếu chúng ta thẳng thừng về nó, Hassan Rouhani sẽ không có cơ hội mang lại những cải cách trong lĩnh vực này.

Điều mà ông ta có cơ hội thành công cao hơn là giải quyết các vi phạm nhân quyền không dựa trên cơ sở pháp lý mà phát sinh từ các cách đàn áp mà chính quyền đối xử với công dân Iran. Ở đây tôi muốn nói đến các cuộc đột kích vào đêm khuya vào nhà của những người bất đồng chính kiến, các trung tâm giam giữ không chính thức do Lực lượng Vệ binh Cách mạng điều hành, và việc sử dụng tra tấn để giải tội. Nếu Rouhani quyết định hành động kiên quyết, anh ta có thể can thiệp và làm chậm sự lạm dụng có hệ thống như vậy.

Rouhani và các đồng minh của ông trong chính phủ đã lập luận rằng trước tiên họ phải đảm bảo một thỏa thuận hạt nhân với phương Tây, và một chiến thắng như vậy sẽ thúc đẩy nỗ lực của họ trong các lĩnh vực khó khăn khác, đặc biệt là nhân quyền. Nhưng hầu hết các nhà hoạt động nhân quyền và những người tìm kiếm dân chủ thuộc nhiều nguồn gốc khác nhau xem quan điểm này một cách thận trọng. Ở Iran, luôn có một số thành tích chính trị lớn, đầy thách thức cần phải đạt được trước khi chế độ có thể tự điều chỉnh và bảo vệ công dân của mình. “Đầu tiên chúng ta phải giành được quyền kiểm soát quốc hội,” những người theo chủ nghĩa cải cách từng lập luận, trở lại thời đại của Mohammad Khatami. “Trước tiên, chúng ta phải bóc mẽ Ahmadinejad,” họ tuyên bố trong suốt 8 năm thảm hại của nhiệm kỳ ông. Họ nói: “Đầu tiên chúng ta phải cải thiện nền kinh tế. Điều đó có nghĩa là, nhiều năm đã trôi qua; vô số người Iran đã bị hành quyết, bỏ tù và tra tấn; và hàng ngàn nhà báo, học giả và nhà hoạt động đã bị đày ải vĩnh viễn.

Các luật tương tự điều chỉnh cuộc sống của những người ở lại. Đó là lý do tại sao tôi, và hầu hết các nhà hoạt động nhân quyền và các nhà tư tưởng mong muốn thấy Iran phi hạt nhân hóa, đã vượt ra khỏi lối suy nghĩ "Đầu tiên là cái này, sau đó là ...". Hoặc Iran được dẫn dắt bởi các chính trị gia và nhà cải cách, những người sẽ bắt đầu nhiệm vụ đau đớn, tồi tệ là sửa chữa đất nước từ bên trong, từng viên gạch, từng điều luật, hoặc chúng tôi sẽ tiếp tục vấp ngã, nền kinh tế suy thoái từng ngày, phân vùng tầng lớp trung lưu trên các vở kịch truyền hình của Thổ Nhĩ Kỳ, trong khi tiềm năng to lớn của Iran với tư cách là một siêu cường trong khu vực đang bị biến mất, cho đến khi Iran trở thành một quốc gia hạng hai bị thế giới xa lánh và bị các nước láng giềng coi như một ổ dịch.

Cách duy nhất Rouhani có thể tìm ra con đường dẫn đến sự thay đổi có ý nghĩa, dẫn đến chiến thắng thực sự trước các hệ tư tưởng cứng rắn, là dựa vào sức mạnh của quần chúng bất mãn tại Iran. Nếu ông ấy cho phép mọi người đưa ra các phản biện công khai, nếu ông ấy cho phép các tờ báo mới xuất bản tự do hơn, nếu ông ấy để các trí thức, nhà báo và các nhà lãnh đạo cộng đồng tổ chức các cuộc họp lớn và trao đổi ý kiến ​​trong cuộc tranh luận cởi mở, ông ấy có thể tạo ra một làn sóng ủng hộ của công chúng đối với sự thay đổi mà hệ thống cốt lõi của nó đã buộc những người theo chủ nghĩa truyền thống và những người theo trào lưu chính thống và những người bảo thủ do nhà lãnh đạo tối cao đứng đầu phải rút lui.

Mặc dù các cuộc đàm phán hạt nhân của Iran đã vấp phải nhiều tai tiếng trên các tiêu đề tin tức, nhưng trong một tiến trình dường như không thể giải quyết, vào cuối năm 2014, suy nghĩ của tôi về quyền hạt nhân "bất khả xâm phạm" của đất nước, như chế độ thường gọi, đã thay đổi. Trong phần lớn những năm 2000, tôi tin tưởng chắc chắn rằng luật pháp quốc tế đã trao cho Iran quyền hợp pháp đối với năng lượng hạt nhân và chính phủ - mặc dù không có chủ trương và cực đoan trong hầu hết các chính sách của mình - đã đúng khi đòi hỏi quyền này từ cộng đồng quốc tế. Hầu hết những người Iran mà tôi biết, đặc biệt là những người sống ở trong nước và chịu đựng sự suy thoái kinh tế cũng như sự gia tăng từ các lệnh trừng phạt của phương Tây, đã từng cảm thấy như vậy.

Có lẽ đó là một ý thức đơn giản về niềm tự hào dân tộc hoặc đối với một số người, là chủ nghĩa dân tộc. Người Iran hiểu rõ rằng chính phủ của họ sẽ không nhúc nhích về vấn đề làm giàu uranium. Đối với công chúng, thật khó để quyết định phải nghĩ gì. Kể từ năm 2007, khi vấn đề hạt nhân bắt đầu phá hoại nghiêm trọng mối quan hệ của Iran với thế giới, chính phủ đã bịt miệng giới truyền thông trong nước không đưa tin về chương trình hạt nhân ngoài các nghị định chính thức. Không có bài viết hoặc cột hoặc phân tích báo cáo nào được xem xét một cách công tâm và giúp công chúng hiểu, chương trình hạt nhân sẽ mang lại lợi ích hay làm suy yếu quốc gia của Iran như thế nào. Lệnh cấm này về cơ bản đã ngăn cản giới truyền thông thực hiện đúng vai trò của họ, giữ cho công chúng được thông báo về một vấn đề có tầm quan trọng quốc gia. Khi các lệnh trừng phạt ngày càng làm giảm dần chất lượng cuộc sống của người Iran, tôi nhận ra rằng tôi cũng không biết đầy đủ lắm. Liệu cuối cùng, tất cả đều xứng đáng, ngay cả khi đó là quyền của chúng ta?

Năm 2013, tại một hội nghị bàn tròn ở Belfast do Giải Nobel Phụ nữ tổ chức, tôi gặp một người phụ nữ phi thường tên là Rebecca Johnson, một chuyên gia nổi tiếng về giải trừ hạt nhân và không phổ biến vũ khí hạt nhân. Trước đây, cô đã đến thăm Iran, và cô đã đưa ra một số điểm thuyết phục và sâu sắc về các nhóm môi trường của năng lượng hạt nhân và mức độ khẩn cấp của các quốc gia trong việc tìm kiếm và theo đuổi các nguồn năng lượng tái tạo không gây ra các loại rủi ro nghiêm trọng cho dân số của họ. năng lượng hạt nhân không. Tôi đã mời cô ấy dành thời gian với tôi và các đồng nghiệp của tôi và tổ chức một hội thảo, nơi cô ấy có thể gặp gỡ với một số nhà hoạt động xã hội dân sự và nhân quyền Iran. Cô dẫn theo một số đồng nghiệp của mình, một trong số họ là các nhà vật lý hạt nhân, và họ đã làm sáng tỏ một số lập luận mà Cộng hòa Hồi giáo đã đưa ra để biện minh cho lý do tại sao họ lại theo đuổi năng lượng hạt nhân một cách kiên quyết như vậy. Chúng tôi được biết rằng điện hạt nhân hoàn toàn không liên quan đến nghiên cứu liên quan đến xạ trị ung thư, và cả về sự nguy hiểm của chất thải độc hại từ quá trình làm giàu hạt nhân.

Sau cuộc gặp với Rebecca và các đồng nghiệp của cô ấy và dành những giờ đó để hiểu một chủ đề khá chuyên biệt, tôi đã thay đổi hoàn toàn quan điểm của mình về năng lượng hạt nhân và việc Iran theo đuổi quyền có chương trình hạt nhân. Tôi nhận ra rằng năng lượng hạt nhân, ngay cả khi được sử dụng cho mục đích hòa bình, cũng tiềm ẩn rất nhiều nguy hiểm. Đức đã đảo ngược hướng đi và sẽ đóng cửa tất cả các nhà máy điện hạt nhân vào năm 2022. Hoa Kỳ đã hạn chế xây dựng bất kỳ nhà máy mới nào. Thảm họa tại nhà máy Nhật Bản Fukushima năm 2011 chỉ nhấn mạnh mức độ nguy hiểm của năng lượng hạt nhân, ngay cả khi được giám sát bởi một nhà nước cần mẫn và có trách nhiệm - điều mà, than ôi, Iran thì không. Nếu Cộng hòa Hồi giáo quyết tâm có năng lượng hạt nhân để có thể chế tạo bom thì đó là hành động liều lĩnh và bệnh hoạn. Nếu họ chỉ tìm cách sản xuất nhiên liệu cho lò phản ứng hạt nhân ở Bushehr, thì điều này không có lợi cho Iran. Iran ngập tràn ánh sáng mặt trời và có thể sử dụng năng lượng mặt trời nhanh chóng, hiệu quả. Nó đứng đầu về trữ lượng dầu lớn thứ ba thế giới và trữ lượng lớn thứ hai về khí đốt tự nhiên. Ngoài ra, một trong những đứt gãy động đất quan trọng nhất thế giới nằm ngay bên dưới Iran; nó thường xuyên tạo ra chấn động và cứ vài năm lại xảy ra một trận động đất lớn. Với tất cả những điều này được tổng hợp lại, rõ ràng Iran không phải là một quốc gia cần hoặc nên đấu tranh với đời sống công dân của mình bằng cách theo đuổi năng lượng hạt nhân. Chúng chỉ đơn giản là không được.

Chính sau sự thay đổi quan điểm này, tôi đã bắt đầu một chiến dịch nhằm đưa câu hỏi về năng lượng hạt nhân trở thành trung tâm của các cuộc tranh luận công khai bên trong Iran. Người Iran cần được nghe về thực tế của năng lượng hạt nhân và tìm hiểu chính xác năng lượng mà họ hy sinh trong nhiều năm khó khăn tài chính của họ dưới các lệnh trừng phạt. Chiến dịch dần dần đạt được sức hút và theo thời gian, những người ở Iran đã tìm thấy can đảm để lên tiếng và tạo ra một không gian để thảo luận về những gì tốt nhất cho đất nước. Năm 2014, trong một cuộc thảo luận tại Đại học Tehran, giáo sư khoa học chính trị Sadegh Zibakalam ngồi cùng với Ahmad Shirzad, một cựu nghị sĩ và hiện là giáo sư vật lý. Họ nói công khai rằng chương trình hạt nhân đã giáng một đòn mạnh vào Iran hơn 8 năm chiến tranh tàn khốc với Iraq.

Vào tháng 8 năm 2014, một nhà toán học trẻ người Iran, Maryam Mirzakhani, đã giành được giải thưởng toán học hàng đầu thế giới, Huy chương Fields, thường được gọi là "Giải Nobel toán học." Người Iran đã rất vui mừng và không thể nói về điều gì khác trên mạng xã hội, chúc mừng Maryam và chia sẻ trong niềm tự hào về thành tích của cô ấy. Phụ nữ Iran theo đuổi giáo dục đại học ở trong nước đã phải chịu đựng rất nhiều dưới thời Ahmadinejad, người đã thiết lập giới hạn trong nhiều ngành, khiến phụ nữ không thể học vật lý, hóa học và hàng chục môn học khác tại nhiều trường đại học. Đối với những người đang đấu tranh để tìm kiếm những học viện cho phép họ đào tạo những môn học mà họ yêu thích, tầm nhìn của họ chưa bao giờ bị giới hạn đến vậy. Thị thực sinh viên ngày càng khó đảm bảo, một số chương trình dạy tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai không còn được tổ chức thi ở Iran vì các lệnh trừng phạt, và giá trị đồng rial của Iran giảm khiến việc du học ngay cả ở những nước rẻ tiền hơn như Malaysia là không thể.

Tôi đã gửi cho Maryam một thông điệp chúc mừng công khai, để ghi nhận thành tích đáng kinh ngạc của cô ấy và nhắc nhở tất cả những phụ nữ Iran ở trong nước rằng phấn đấu cho một nền giáo dục vẫn đáng giá. Maryam sau tất cả, đã lấy bằng cử nhân tại Đại học Công nghệ Sharif trước khi chuyển đến Hoa Kỳ để làm việc sau đại học. Tôi đưa ra yêu cầu của Maryam trong tin nhắn: "Khi bạn quay lại Tehran, hãy hỏi tại sao một nhà vật lý trẻ lại ngồi tù."

Điều này đã gây được tiếng vang lớn trên các phương tiện truyền thông Iran, và nó giải thích rõ ràng lý do tại sao Iran lại có sự chảy máu chất xám lớn như vậy đối với những người trẻ có học thức và tài năng. Omid Kokabee, một nhà vật lý laser thực nghiệm trẻ, người Iran, đã bị bắt và bỏ tù vào năm 2011. Trước khi bị bắt, Kokabee từng là nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Texas; anh ta đã trở về Iran để thăm gia đình của mình, sau đó chính quyền đã kết án anh ta 10 năm tù vì cáo buộc "hợp tác với các quốc gia thù địch". Tuy nhiên, trong một lá thư năm 2013 được viết từ nhà tù Evin, Kokabee nói rằng việc bắt giữ anh ta là do anh ta từ chối hợp tác với chính quyền trong một dự án nghiên cứu quân sự. Kể từ đó, 31 người đoạt giải Nobel vật lý đã ký một lá thư gửi chính phủ Iran yêu cầu trả tự do cho ông.

Kinh nghiệm của Kokabee cùng với Maryam đã minh họa lý do tại sao rất nhiều sinh viên trẻ sáng giá nhất của Iran lại rời bỏ đất nước. Ở nước ngoài, họ có thể theo đuổi công việc nghiên cứu tại các tổ chức có uy tín và học thuật tiên tiến nhất thế giới mà không sợ phải chống lại một tình trạng an ninh đã xem các nhà nghiên cứu và nhà khoa học với sự nghi ngờ hoặc thiết kế tuyển dụng. Như thành tích phi thường của Maryam đã cho thấy, ở ngoài nước, họ có thể vươn tới những đỉnh cao nhất trong lĩnh vực của họ.

Ở Iran, không gian dành cho phụ nữ, đặc biệt là ngày càng xấu đi, bất chấp cuộc bầu cử của Rouhani. Vào tháng 9 năm 2014, cảnh sát trưởng Tehran tuyên bố rằng phụ nữ sẽ không còn được phép làm việc trong các quán cà phê và nhà hàng của thành phố, đẩy hàng nghìn phụ nữ, đặc biệt là sinh viên đại học, mất việc làm. Nữ nhạc sĩ cho biết các thành phố ngày càng từ chối cho phép họ biểu diễn trên sân khấu. Cùng lúc đó, thị trưởng Tehran, Mohammad Baqer Qalibaf, đã ra sắc lệnh rằng các công chức nữ không nên làm việc cùng với nam giới, đồng thời nói thêm rằng phụ nữ làm việc nhiều giờ bên ngoài nhà trong sự đồng hành của các đồng nghiệp nam sẽ phá hoại cuộc sống gia đình. Và đặc biệt gây thất vọng cho những người trẻ tuổi, chính quyền thủ đô thậm chí còn cấm phụ nữ xem World Cup năm đó, như một phong tục từ lâu, tại các rạp chiếu phim và quán cà phê công cộng.

Động thái này đều là một phần của kế hoạch tách biệt lén lút, được triển khai đồng thời bên trong và trên các lĩnh vực khác nhau, đe dọa làm thay đổi cuộc sống công cộng ở Iran và đẩy phụ nữ, những người tham gia sôi nổi bất chấp vô số hạn chế của nhà nước, ra rìa.

Chính phủ của Rouhani đã tìm cách can thiệp. Các quan chức của ông lập luận rằng những hạn chế về giới tính tại nơi làm việc đã đi ngược lại các nghĩa vụ của Iran với tư cách là một bên ký kết Tổ chức Lao động Quốc tế. Nhưng thực tế là những người bảo thủ đã giữ được ảnh hưởng to lớn trong toàn bộ hệ thống, và ảnh hưởng tập thể của họ và quyết tâm định hình lại Iran để phù hợp với tầm nhìn gia trưởng sâu sắc, theo chủ nghĩa Hồi giáo của họ dễ dàng vượt qua ý chí phản kháng hạn chế của Rouhani.

Di sản hủy diệt trong nhiệm kỳ của Ahmadinejad có thể được cảm nhận trong tất cả những sự phát triển này. Trong tám năm, ông ta đã đàn áp một cách có hệ thống các nhà hoạt động công dân của đất nước. Ông ta cũng đã đơn thương độc mã loại bỏ phong trào phụ nữ của nó và nguy hiểm nhất, đã chuẩn hóa lại ý tưởng rằng phụ nữ nên là mục tiêu công khai cho nhà nước và người dân Iran bình thường. Vào mùa thu năm 2014, một loạt các vụ tấn công nhằm vào phụ nữ đã làm rung chuyển thành phố Isfahan. Những người đàn ông đi xe máy ném xô axit sunfuric vào mặt những người phụ nữ đang dừng ở đèn giao thông trên ô tô hoặc đang đi bộ trên đường. Bất chấp sự hoảng loạn của những người phụ nữ ở Isfahan khi số vụ tấn công tăng lên ít nhất mười lăm lần, cảnh sát không tìm ra kẻ tấn công. Trên Facebook, những người phụ nữ ở Isfahan đã thảo luận cởi mở về những chiếc váy và cho biết họ đang bị nhắm tới vì những gì mà cảnh sát cho là ăn mặc "thiếu lịch sự". Tôi không thể nói những kẻ tấn công hành động tự phát hay theo lệnh. Nhưng điều rõ ràng là bầu không khí chính trị thích ứng với những bạo lực đối với phụ nữ như vậy. Các đường lối cứng rắn trong quốc hội đang cố gắng thông qua một dự luật có thể bảo vệ những người trung thành đang tìm cách "thực thi" luật Hồi giáo.

Khi nói đến các hình thức bạo lực cực đoan nhất đối với phụ nữ mà chúng ta thấy ở Trung Đông hoặc ở các quốc gia có đa số người Hồi giáo, nói chung là Iran và nhìn vào cấp độ xã hội - là một trong số ít các vấn đề nhất. Ví dụ như ở các nước như Pakistan, các vụ tấn công bằng axit gần như xảy ra hàng ngày. Trong nhiều xã hội, giết người vì danh dự, cưỡng bức hôn nhân và bạo lực gia đình là những thực tế phổ biến. Iran mắc phải tất cả những căn bệnh này, nhưng mức độ nghiêm trọng ít hơn nhiều so với các nước láng giềng. Iran không phải là Afghanistan, và đó không phải là Ai Cập hay Ả Rập Saudi. Tỷ lệ biết chữ của các cô gái và phụ nữ trẻ Iran là gần 99%, phụ nữ chiếm hơn 60% tổng số sinh viên đại học và nếu bạn đi bộ trên đường của bất kỳ thành phố nào của Iran vào giờ cao điểm, bạn sẽ thấy phụ nữ đổ ra khỏi nơi làm việc, lên xe buýt và tàu điện ngầm bên cạnh những người đàn ông. Họ là một phần tích cực, gắn bó của cuộc sống đời thường, và họ ngày càng thường đóng vai trò là nguồn thu nhập chính trong gia đình của họ.

Tôi mô tả tất cả những điều này để cho thấy bản thân xã hội Iran đã phát triển đến mức nào. Những người cứng rắn của chế độ ngày nay là một thiểu số xã hội, và mặc dù bản thân xã hội đã vượt lên phía trước, những người đại diện cho thiểu số cực đoan, một cách thảm hại, đang nắm quyền kiểm soát. Và giống như tất cả các nhà độc tài, họ đang bám lấy quyền lực bằng bạo lực tàn ác. Đặc biệt, tham vọng của chính phủ Iran trong khu vực đang gây ra sự tái định cư khốc liệt giữa những người Ả Rập từ Ai Cập đến Iraq, và tôi lo lắng về những gì mà các băng đảng này sẽ gây ra cho Iran. Điều tôi hy vọng và cầu nguyện cho tất cả là các nhà lãnh đạo hiện tại của Cộng hòa Hồi giáo sẽ không thay đổi Iran. Nhưng tôi không chắc rằng Iran mà tôi trở lại sẽ giống với Iran mà tôi nghĩ.

Cùng đêm, tôi gửi lời chúc mừng đến Maryam Mirzakhani, nhà toán học lỗi lạc, tôi nhận được một tin nhắn từ một số điện thoại không xác định:

Bà có muốn chúng tôi nói với cô ấy những gì chúng tôi đã làm với bà? Nếu bà không im lặng, chúng tôi sẽ đóng cửa giúp cho bà.

Vào tháng 12 năm 2014, đồng nghiệp của tôi Narges Mohammadi (người đã từng thụ án tù vài lần vì xung đột với nhà nước) đã bay đến thành phố biên giới phía đông Zahedan để trao giải thưởng từ Trung tâm Bảo vệ Nhân quyền cho Molavi Abdul Hamid, lời cầu nguyện Thứ Sáu của người Sunni, lãnh đạo của khu vực, Abdul Hamid có thứ gì đó đang tiến gần đến vị thế như mộtngôi sao nhạc rock trong số những người Sunni ở Iran, là người Baluch thuộc dân tộc thiểu số và đến từ tỉnh biên giới đó. Iran là một quốc gia đa số theo dòng Shiite, và các công dân Sunni của nước này, chiếm khoảng 10% dân số, phải đối mặt với sự phân biệt đối xử nghiêm trọng. Họ được tạo ra để cảm thấy như những người Iran hạng hai và không bao giờ có thể đảm bảo các vị trí cấp cao trong chính phủ, quân đội hoặc bất kỳ tổ chức nhà nước nào trực thuộc. Tại Tehran, thành phố gần tám triệu dân, chính quyền không cho phép xây dựng bất kỳ nhà thờ Hồi giáo Sunni mới nào.

Khi căng thẳng giáo phái trong khu vực gia tăng mỗi ngày, nhà nước Iran bắt buộc phải nắm lấy người Sunni của mình hơn bao giờ hết, để Iran không bị tổn hại bởi loại bạo lực và tình trạng mất an ninh dựa trên giáo phái đang tàn phá Iraq và Syria và đe dọa các nước khác các bộ phận của Vịnh Ba Tư. Molavi Abdul-Hamid là một đồng minh tiềm năng tuyệt vời trong nỗ lực này, nếu nhà nước đánh giá cao anh ta.

Đầu năm đó, khi nhóm cực đoan người Sunni Jaish al-Adl tấn công một đồn biên giới phía đông trên đường ranh giới Iran-Pakistan và bắt 5 lính gác Iran làm con tin, chỉ có sự can thiệp của Abdul-Hamid mới đảm bảo được việc trả tự do cho họ. Ông ấy cử sứ giả tới những kẻ bắt giữ con tin và van xin họ, "Vì lợi ích của tôi, hãy thả những người Iran này ra." Và họ đã thực hiện như thế.

Ông ấy liên tục bảo Baluch hãy bình tĩnh, xoa dịu cơn giận dữ của họ, cố gắng giữ cho họ bình yên và ổn thỏa. Ông ấy là một tài sản và là một công dân Iran xuất sắc. Nhưng Cộng hòa Hồi giáo coi thường ông ấy. Các nhà chức trách đã bỏ tù các con trai của ông, giết một số người thân của ông, và cấm ông đi du lịch. Tuy nhiên, ông vẫn tiếp tục làm việc để xoa dịu căng thẳng giáo phái và sắc tộc. Ông ấy làm như vậy không cần những gì mà một số nghị sĩ đã đứng lên và nói về ông ấy tại quốc hội, sau khi ông ấy bảo đảm thả các con tin ở biên giới; họ cho rằng việc bắt con tin là do lỗi của ông ấy, theo logic rằng nếu quân ly khai nghe lời ông ấy, thì rõ ràng ông ấy đã chủ mưu vụ tấn công ngay từ đầu.

Giải thưởng mà trung tâm trao cho Abdul-Hamid đã gây ồn ào, và tôi rất vui vì điều này. Chúng tôi đang trải qua thời kỳ khó khăn như vậy trong khu vực và mục đích của tôi là đưa người Iran thuộc các nhóm và giáo phái khác nhau đến gần nhau hơn. Tôi muốn nói với họ, "Chúng tôi ở bên bạn; bạn là một phần của chúng tôi. Chúng tôi đều là người Iran, cùng nhau." loại tình cảm này đã không thực sự xuất hiện một cách đúng đắn trong thành phần người Iran giàu có. Trong khi nhiều công chức, nhà văn và bác học cảm thấy như vậy là tiến bộ trong suy nghĩ của họ về giáo phái và dân tộc, thì việc bày tỏ những ý tưởng như vậy một cách công khai vẫn chưa trở nên phổ biến. Nếu cộng đồng nhân quyền có thể dẫn đầu trong việc này, tôi nghĩ chúng tôi sẽ giúp duy trì ý thức về bản sắc Iran rộng khắp, hòa nhập và sẽ phục vụ tốt cho chúng tôi, khi Trung Đông vấp phải giai đoạn chủ nghĩa bè phái gia tăng.

Một ngày sau khi Narges đến Zahedan để trao giải thưởng cho Abdul-Hamid, cô đã bị cơ quan tình báo triệu tập để thẩm vấn. Thay vì gọi ông bằng tên, họ gọi giáo sĩ là "Molavi Abdel - Khabees," bằng cách chơi chữ có vần thay thế "độc hại" cho họ của ông. Họ yêu cầu được biết lý do tại sao chúng tôi lại trao giải? " Nargers hỏi họ." Và vào thời điểm căng thẳng như vậy, liệu việc đưa mọi người đến gần nhau là điều tồi tệ hơn không? "

Điều đáng ngạc nhiên là với quá nhiều bất ổn giáo phái trong khu vực, nhà nước Iran đã không làm nhiều hơn để bao gồm các công dân Sunni của mình và tự đặt mình trong khu vực như một cường quốc Hồi giáo có lòng trung thành của cả người Iran dòng Shia và Sunni. Nhưng cũng như nhiều vấn đề khác, thay vì bước mười bước thì Cộng hòa Hồi giáo chỉ đi trước một bước.