Chùm thơ trích từ tập “Mẹ Việt Nam” của Bùi Minh Quốc
MẸ
Kính dâng Mẹ của con
Mẹ đứng bên con dáng mẹ lưng còng
Mái tóc bạc tới vai con vừa chạm
Con lại nhớ ngày tản cư những dặm đường lửa đạn
Mẹ cõng con đi… trận chiến trường kỳ
Quắt kiệt cho con thịt da và máu đỏ
Mẹ đứng bên con dáng hình nho nhỏ
Nhưng con tưởng chừng sừng sững bóng Trường Sơn
Sau lưng núi ngàn năm đau khổ cũ
Mẹ gánh cả rồi che hạnh phúc đời con.
Quê Sêu 1962
NGƯỜI CÓ MẶT CÙNG TA…
Cho Quý
Thôi từ biệt những xa xanh hư ảo
Những viền mây ta lầm tưởng chân trời
Người có mặt cùng ta hoà vui đau sáng tạo
Chính là Em trong lửa đạn vẫn cười.
1965
GIẤC NGỦ CỦA NÀNG TIÊN DŨNG SĨ
Em ngủ. Vườn trưa xanh nắng thưa
Gió êm êm hát mát thân dừa
Tấm dù em đắp vương vương nắng
Như bướm vờn theo nhịp võng đưa
Pháo giặc dưới tàu vẫn bắn lên
Trời êm vẩn đục tiếng bom rền
Máy bay giặc rú như bầy thú
Em chợt tỉnh rồi lại ngủ yên
Ôi tuyệt vời thay giấc ngủ hiền
Của người em gái đẹp như tiên
Dễ thương như nước Thu Bồn ấy
Mà tựa triều dâng giữa trận tiền
Ai biết chiều qua trong phố hẹp
Em là cô gái rất hiên ngang
Dẫn tổ ba người băng lửa thép
Đánh bật vòng vây mấy tiểu đoàn
Giờ nằm trong võng ngủ ngoan
Gió thơm mái tóc nắng chan mặt hồng
Hỡi con chim nhỏ trên đồng
Hót lên cho đượm giấc nồng em ta
Đêm nay vào lúc trăng tà
Nàng tiên dũng sĩ lại ra trận rồi…
Tháng 4.1968
MỘT DŨNG SĨ RA ĐỜI
Mẹ ở chiến hào về
Sinh con trong hầm đất
Súng trận vang bốn bề
Chào con người đẹp nhất
Những vì sao xa khuất
Cũng long lanh mắt cười
Thêm một đoá sao ngời
Giữa trời sao dũng sĩ
Nhân loại thêm một người
Quyết không làm nô lệ.
Quảng Đà tháng 6.1969
MẨU CHUYỆN NHỎ VỀ NHÂN DÂN VĨ ĐẠI
Mẹ vẫn đuổi con sao?
Mẹ vẫn đuổi con sao?
Tôi ngồi vật xuống bậc thềm sũng nước
Điều cay đắng dẫu đã thầm tính trước
Vẫn khôn ngăn nỗi uất nghẹn trong lòng.
Đêm mênh mông. Mưa xối mặt ròng ròng
Tôi nín thở, lắng từng giây khủng khiếp
Tiếng mẹ tắt bao giờ? Sau cánh liếp
Mẹ đang nghĩ gì, mẹ ơi?
Cuộc chiến đấu gay go – tôi đã biết rồi
Nhưng thử thách này thật là khốc liệt
Cả chi bộ hy sinh gần hết
Một số quay ra phản bội đầu hàng
Và đêm nay tôi bám trở lại làng
Đến gõ cửa bà mẹ già tin cậy nhất
Một tiếng đáp từ trong nhà lạnh ngắt:
-“Sao ông chưa lên quận chiêu hồi?”
Đêm trôi mau. Trên thềm ướt tôi ngồi
Xót xa và kiên nhẫn
Chợt nghe giọng bà mẹ già tức giận:
-“Sao chưa đi đi, còn ở đó chi hoài?”
Tôi hân hoan trút nhẹ tiếng thở dài
-“Thì xin mẹ cứ mở giùm cánh cửa
Cho con vô, con hơ quàng chút lửa
Rồi con lại đi thôi…”
Có tiếng gì như tiếng nấc xa xôi
Không, tiếng mẹ – giọng nén nhiều nước mắt
-“Thôi, vô đây…”
Sau ngọn đèn gió hắt
Một mái đầu tóc bạc rung rung
Rất lâu, tôi ngồi im nhìn ngọn lửa bập bùng
Lòng rối bời trăm mối
Căn nhà nhỏ chập chờn sáng tối
Gà đã gáy sang canh
Đồn bót quân thù dày đặc chung quanh
Tôi cũng chẳng cần để ý.
Bà mẹ nói, xót xa và nghiêm nghị:
-“Chúng nó đầu hàng, còn mày nữa, có đi không?”
Mưa vẫn miên man. Gió vật vã trên đồng
Những giọt mưa quất rào rào phên liếp.
Tôi chưa kịp đáp lời, mẹ già thong thả tiếp:
-“Nói thì nói vầy, chớ mày cứ ở đây
Tao lại nuôi – như vẫn thế xưa rày
Mà cho dầu mai mốt
Chịu không nổi, mày đi đầu hàng nốt
Thì lũ tao đây, Cách mạng vẫn làm hoài…”
Vậy đó, mẹ tôi
Với bao gian truân nếm trải một đời
Mẹ biết rõ những gì không thể mất
Và chính lúc tưởng chừng đen tối nhất
Ngọn lửa của lòng tin lại sáng lạ lùng
Ôi Nhân Dân nguồn sức mạnh không cùng
Tôi gắn bó với người sống chết
Mọi thứ kẻ thù chúng ta tiêu diệt hết
Và sắp đặt cuộc đời theo ý muốn của ta.
31.12.1971
CẢM TÁC TRONG ĐÊM ĐÀ LẠT
(Nhân đọc thơ “Bánh vẽ” của Chế Lan Viên)
Mấy thi sĩ thế kỷ này nhồm nhoàm nhai bánh vẽ
Mà thương vay những thế kỷ vắng anh hùng1
Họ thầm biết trên đầu mình có kẻ
Tay vẽ bánh cho người, mồm nhai thứ thiệt ung dung
Anh ngồi nhấm lai rai, dẫu biết thừa bánh vẽ
Bởi sợ bị đưa ra khỏi bữa tiệc linh đình
Cái bữa tiệc tù mù mà nức lòng đáo để
Chúc tụng tía lia và ăn uống thật tình
Cốt một chỗ ngồi thôi để có ngày được nhai thứ thiệt
Mà kiên trì nhai bánh vẽ rã quai hàm
Thứ thiệt mãi xa vời, chỉ rất gần là cái chết
Cái chết này là chết thật hay oan?
Tôi rùng mình đọc bài thơ “Bánh vẽ”2
Mỗi chữ tạc lên cột số dặm đời
Thể phách đã an hòa cùng đất mẹ
Tinh anh còn lạnh buốt suốt thời tôi.
Đà Lạt 13.9.1991
______________
1 Chế Lan Viên có câu thơ:
Ôi thương thay những thế kỷ vắng anh hùng
2 CHẾ LAN VIÊN
BÁNH VẼ
Chưa cần cầm lên nếm anh đã biết là bánh vẽ
Thế nhưng anh vẫn ngồi vào bàn cùng bè bạn
Cầm lên nhấm nháp
Chả là nếu anh từ chối
Chúng sẽ bảo anh phá rối
Đêm vui
Bảo anh không còn có khả năng nhai
Và đưa anh từ nay ra khỏi tiệc…
Thế thì còn dịp đâu nhai thứ thiệt?
Rốt cuộc anh lại ngồi vào bàn
Như không có gì xảy ra hết
Và những người khác thấy anh ngồi
Họ cũng ngồi thôi
Nhai nhồm nhoàm.
(Rút từ “Prométhée 86” – Văn học và dư luận, tháng
8.1991)
ĐƯỜNG THƠ NÀY…
- Đường thơ này lắm truân chuyên
Mà đeo đẳng mãi tới niên kiếp nào?
- Lắm truân chuyên lắm ngọt ngào
Một dòng lật tẩy thiên tào đủ vui…
Đà Lạt 1997
ƠI THIÊN THAI…
Tưởng nhớ thiên tài Văn Cao
Thiên thai của anh đây chăng
Những tháng năm
những tháng năm
ngắc ngoải
Hồn tắt nhạc
thân tàn
mắt dại
Cái huân chương
báo hiệu liệt giường
Cái nấm mồ cao sang
muốn sánh cùng kiệt tác
Có bù đắp nổi chăng
Những tháng năm
những tháng năm
Hồn anh tắt nhạc?
Ơi thiên thai
Đất nước khôn nguôi khóc hận một thiên tài!
Đà Lạt 1997
ĐỪNG QUÊN EM
Học theo Paul Eluard
Dù đi đâu về đâu
Dù chân trời góc bể
Dù vui vẻ âu sầu
Đừng quên Em anh nhé:
TỰ DO
Dù đứng đâu ngồi đâu
Dù bữa ăn giấc ngủ
Dù ai ngăn ai dỗ
Dù ngổn ngang nỗi niềm
Đừng quên một niềm Em:
TỰ DO
Anh có thấy mỗi giờ
Lại nhận tối hậu thư
Máu ròng tươi từng chữ
Biết chăng ai gửi đó
Chính thư Em -
TỰ DO!
Đà Lạt 1997
TA VÀ CHÚNG
Người ta lớn bởi vì ngươi cúi xuống
Hỡi nhân dân hãy đứng cả lên!
MARAT
(Tố Hữu dịch)
Chúng nó lớn bởi vì ta cúi xuống
Ta thẳng lưng thấy chúng cũng thường thôi
Và khi chúng mang phồng mắt trợn
Chính là khi chúng sợ sắp tiêu đời .
Đà Lạt 1997
ÓC TIM NÀY CHẲNG AI CHO
Óc tim này chẳng ai cho
Tự mình chiêm nghiệm mà lo phận mình
Một đời một cõi nhân sinh
Thẳng lưng dẫu chạm thiên đình chẳng nao
Bùn nhơ tận chín tầng cao
Ngẩng đầu là thấy thiên tào mặt mo
Óc tim này chẳng ai cho
Thong dong mà sống tự do tự mình…
Đà Lạt 1997
THƠ TỪ XÓ BẾP
Anh ghi vội bên lề giấy gói thịt
Những câu thơ vừa đến bất ngờ
Món đậu phụ đang xèo trên bếp
Mắt ngó chừng hồn vẫn đòi thơ
Em từng biết
Vì độc lập anh đâu nề sống chết
Và bây giờ vào bếp chẳng xoàng chi
Vì tự do anh lại ra đi
Dẫu chỉ bằng đôi cánh thơ vẫy từ xó bếp
Em bươn chải phố phường
Nuôi chồng không uốn cong ngòi bút
Anh thủ gôn xó bếp
Hầu em chăm con
Có vui nào vui hơn
Chiều nay được tặng em
Món riêu cua món đậu chiên em thích
Và món nữa tuyệt vời là mấy vần xung kích
THƠ GIÀNH TỰ DO!
Đà Lạt 1997
BI KỊCH HÓT
Tưởng bay ngàn dặm thơ
Hoá vòng vo nhảy nhót
Giữa cái lồng rất to
Tự đan bằng tiếng hót .
Đà Lạt 1997
LẠI NGẪM VỀ HẠNH PHÚC
Ta đang sống đây những năm tháng đọa đày
Đêm giữa ban ngày*
Bốn bề cửa chờn vờn cú quạ
Ngọn lửa thơ anh thắp giữa miền băng giá
Chỉ mắt em nhìn cho bể thắm trời êm
Chỉ mắt em nhìn cho bể thắm trời êm
Đôi mắt thuở nào hỏi anh về hạnh phúc
Câu hỏi muôn trùng chênh vênh thiên đường địa ngục
Câu hỏi mang mang thế thái nhân tình
Anh từng lao vào chốn thập tử nhất sinh
Mà cảm nhận như mình hạnh phúc
Hồn phơi phới bay về một chân trời hoà mục
Và tử thần khi ấy cũng chào thua
Thong dong bước đời vướng đụng cả triều vua
Cả mạng lưới bùng nhùng ù lì vô cảm
Mọi thói gian manh mọi trò đểu cáng
Thong dong bước đời thanh thản luơng tâm
Trong tai ương hạnh phúc lại ươm mầm
Hạnh phúc là gì, giữa cảnh đoạ đày, anh vụt hiểu
Khi soi trong mắt em, trong mắt em hiền dịu
Hạnh phúc là thanh thản lương tâm
Hạnh phúc là thanh thản lương tâm
Hạnh phúc là thanh thản lương tâm.
Đà Lạt 1997
______________
* Mượn tên một cuốn hồi ký của Vũ Thư Hiên
KHÔNG, MẸ ƠI…
Dẫu biết rằng đành phải quen mà sống
Quen những mặt trơ lì những miệng trơn lu
Quen đừng tin yêu quen đừng mơ mộng
Quen giả ngu giả điếc giả mù
Quen cả bùn nhớp tận sắc trời thu
Đêm ngào ngạt nẻo tường vi bỗng ầm ầm chó sủa
Và bạn bè văn chương một thuở
Đứa nhơn nhơn vác bút đi bồi
Thằng vênh vang chức tước ăn chơi
Thằng lon ton kiêm nghề mật vụ
Tất cả
tất cả mọi điều
có thể đành quen
Duy một điều không thể nào quen
Không thể nào quen nhìn lưng còng của mẹ
Dẫu con biết nghìn năm mẹ đã còng như thế
Còng đến đáy ruộng đồng
Còng mất con mất cháu mất chồng
Để vẫn hoàn còng đứng ngồi dón dén
Mắt mờ đục miệng phào móm mém
"Nhờ ơn trên, nhớ ơn trên…"
Không, mẹ ơi, con không thể nào quen!
Đà Lạt 1997
VIẾNG LÃO TƯỚNG TRẦN ĐỘ
Vì đại nghĩa chân nhân
Thân mấy độ trần thân
Tướng dẫu không nguyên giáp
Hồn vẫn vẹn tình dân
Đà Lạt 09 Tháng 8.2002
CÂU ĐỐI
VIẾNG LÃO THÀNH CÁCH MẠNG
NGUYỄN HỮU ĐANG
* Dâng TỔ QUỐC kỳ đài ĐỘC LẬP vun gốc NHÂN VĂN
một đời trong trắng
* Hiến NHÂN DÂN diệu lý TỰ DO đắp nền PHÁP TRỊ
muôn thuở sáng ngời
Đà Lạt
Đà Lạt 08 tháng 2.2007
EM VẪN ĐÂY
(ĐỌC TRONG LỄ TƯỞNG NIỆM 40 NĂM NGÀY DƯƠNG THỊ XUÂN QUÝ HY SINH)
Em vẫn đây
Em vẫn đây
Khối linh hồn mãnh liệt
Tràn đầy anh
Từng trang viết
Từng ngày sống
Từng ngày
Không có gì quý hơn Độc lập, Tự do!
Ta vượt Trường Sơn cùng tiếng gọi Bác Hồ
Ta dấn bước như chính lòng ta gọi
Trăm dốc nghìn đèo không rời đích Tự do
Em vẫn đây
Em vẫn đây
Giữa cuộc đời bộn bề và bầu trời đầy mây1
Vụt quắc lên tia chớp
Khi sự thật thiêng liêng bị đánh tráo dối lừa2
Không có gì quý hơn Độc lập, Tự do!
Mái đầu ta suy nghĩ chẳng ai cho
Anh nói tiếp những gì em chưa kịp nói
Dứt tung hết những gì buộc trói
Cho mỗi con người chỗ đứng* tự do
Em vẫn đây
Em vẫn đây
Viết hay
Sống đẹp
Em trong anh thành tâm nguyện vĩnh hằng
Anh đang sống những ngày em chưa kịp sống
Đẹp nào bằng
Đứng vững*
Tự mình
Giành lấy Tự do.
Đà Lạt 04.03.20009
________________
(1) và (2) Mượn gần nguyên văn hai câu thơ Nguyễn Trọng Tạo.
* Tên các tác phẩm của Dương Thị Xuân Quý.
NHỚ MẸ
Con nhớ mẹ, một trưa nào xa xăm trong quá vãng
Con chơi trốn tìm ngoài đường làng vàng nắng phủ đầy rơm
Con ngủ quên và choàng tỉnh nghe mẹ gọi từ trong nhà văng vẳng
Đa* ơi Đa, về ăn cơm!
Đà Lạt 11.11.2023
________________
*Hồi nhỏ tác giả tên là Đa.
NIỆM
Tôi không niệm Phật
không niệm Chúa
tôi niệm EM
EM
anh luôn thấy mắt EM
dõi theo anh từng bước
đôi mắt sáng như sao
khi anh soi mình vào
cho anh hiểu thế nào là hạnh phúc
Hạnh phúc là thanh thản lương tâm
Hạnh phúc là thanh thản lương tâm
là sống đẹp
ngày ngày sống đẹp
trọn đời sống đẹp
trọn đời máu thịt với nhân dân
trọn đời tiền phong gương mẫu
Vì nhân dân quên mình
Vì nhân dân hy sinh
Tất cả những ai quên mình
sẽ có mình trong mọi mình
tất cả những ai hy sinh
sẽ đời đời trong mọi sinh linh
EM
anh luôn thấy mắt EM
dõi theo anh từng phút
đôi mắt THƠ
rọi hồn anh mãi xanh
rọi thơ anh từng chữ từng nhịp từng thanh
tận từng dấu phẩy
cho anh tự thanh tẩy
tự nâng đời mình dậy
mỗi phút đời
mỗi ngày đời
đến trọn đời
luôn thanh thản lương tâm
cánh thơ vươn luôn tự vượt tầm.
Đà Lạt 20.01.2024
Nguồn: Bùi Minh Quốc, Mẹ Việt Nam, thơ, nxb Hội Nhà văn, Hà Nội, 2024