Lê Học Lãnh Vân

Cuối năm 2023 này, Việt Nam lôi một số người ra tòa, trong đó có vụ án Việt Á rất đặc biệt bởi tính chất của sự việc, phải nói là đặc biệt vô tiền khoáng hậu cả trong chuyên môn lẫn trong đạo đức. Trong lúc việc xét xử được tiến hành theo tinh thần “kiên quyết không bao che tội phạm”, bên ngoài tòa án cả xã hội phất phơ như một cọng lông thả trong gió theo xá lợi tóc…

Khoảng thời gian này hai năm trước, Việt Nam bùng nổ dịch Covid. Các biện pháp cực đoan được cấp tốc ban hành. Trong hoàn cảnh đó, quan chức chính phủ rộn rịp hô hào đầu tư sản xuất vắc-xin tại Việt Nam. Phải dựng niềm tự hào của Việt Nam cao ngất ngưởng, thắp ngọn đèn Việt Nam chói lòa thế giới! Các nhân vật cao tót vời trong giới chức trách tới thăm phòng thí nghiệm này nọ, chích thuốc mẫu gieo niềm tin…

Tôi gọi điện thoại cho khoảng chục người có tiếng nói trong xã hội. Hôm nay xin được công khai tên hai người bạn trong số đó, anh Nguyễn Ngọc Chu, nhà toán học ở Miền Bắc, và anh Đỗ Hòa, nhà tư vấn quản trị ở Miền Nam. Nội dung các cuộc gọi ấy là mong các anh giãi bày cho xã hội biết rằng không thể mong Việt Nam sản xuất được vắc-xin Covid thế hệ mới, cũng không tin tưởng Test Kit Việt Á.

VỀ SẢN XUẤT VẮC-XIN TRONG NƯỚC

Lý do chuyên môn có thể viết rất dài, chỉ xin nêu vài điểm chính của lập luận:

1) Nếu làm nghiêm túc, việc đầu tư một phòng thí nghiệm sản xuất vắc-xin như vậy rất tốn kém, và không thể “cấp tốc”. Bởi vì phần cứng của một phòng thí nghiệm như tòa nhà, phương tiện làm thí nghiệm, các tiện ích chuyên môn… ít quan trọng hơn phần mềm nhiều. Phần mềm là đội ngũ làm việc! Phần cứng ít quan trọng hơn nhưng cũng không dễ đạt các tiêu chuẩn thông thường, tiêu chuẩn chuyên môn để được cấp phép hành nghề cho phòng thí nghiệm mới!

2) Làm sao lập đội ngũ chuyên môn “cấp tốc” cho phòng thí nghiệm đó? Phải có người cấp cao, cấp trung, cấp thấp… Việt Nam có những cá nhân rất giỏi, làm việc trôi chảy trong các phòng thí nghiệm lớn trên thế giới. Nhưng việc lập một đội ngũ chuyên môn làm việc như vậy ở Việt Nam thì còn xa lắm với tính khả thi! Bởi vì cần tính kỷ luật cao, cần tinh thần phối hợp cả trong những việc tưởng như rất nhỏ… Sai một chi tiết nhiệt độ, thời gian có khi sai cả kết quả. Có cái sai vô tình, có cái sai cố ý như ngày hết hạn của một nguyên liệu có thể bị đẩy lùi. Có khi một cái sai được giấu giếm khiến kết quả cuối cùng sai lệch mà không ai hay có thể gây hậu quả rất trầm trọng cho xã hội. Phương pháp kiểm nghiệm thành phẩm cuối cùng, về mặt chuyên môn và về mặt đạo đức chuyên môn, không chắc phát hiện hết sai sót có thể… Tóm lại Việt Nam đang thiếu cái cần nhất của đội ngũ nhân lực: giá trị đạo đức cốt lõi của sống và làm việc!

3) Khi bình thường không có chương trình dự phòng xa cho một việc cần đầu tư cao cấp và tinh tế. Khi sự việc xảy tới mới “cấp tốc” thì trong cái ý muốn “cấp tốc” đó có bao nhiêu phần thiệt lòng và bao nhiêu phần “té nước theo mưa”, “thừa gió bẻ măng” kiếm tiền bỏ túi trong hoàn cảnh ngặt nghèo của cộng đồng, sống chết của quốc gia? Ý muốn thiệt lòng còn thấy phần thất bại gần như chắc chắn, huống chi…

VỀ TEST KIT CỦA VIỆT Á

Tôi cho rằng không thể tin được TEST KIT Việt Á.

1) Việc sản xuất thì đã nói như trên cho vắc-xin. Dù vắc-xin phức tạp hơn Test Kit Việt Á nhiều lần thì điều căn bản nhất của đội ngũ sản xuất Test Kit vẫn như trong sản xuất vắc-xin: đạo đức! Thí dụ khâu kiểm tra nguyên liệu đầu vào, kiểm tra thành phẩm, lương tâm nghề nghiệp… Ấy là chỉ nói kiểm tra trong nội bộ Việt Á!

2) Ai xác nhận quy trình sản xuất của Việt Á, chất lượng sản phẩm của Việt Á? Ai cấp phép cho Việt Á? Có sự độc lập không? Có lương tâm và đạo đức chức nghiệp trong việc cấp phép không? Có đức liêm chính không?

3) Với một doanh nghiệp có tầm hoạt động rộng như vậy về khách hàng đích (targeted customers), với lợi tức khủng như vậy, chỉ một mình Việt Á có thể nước lã quậy nên hồ được không? Bao nhiêu khâu cần vượt qua, từ dễ là cấp phép đầu tư tới rất khó là chứng chỉ hành nghề, giấy phép lưu hành sản phẩm. Đơn vị thời gian thực để có các giấy phép này trung bình tính bằng năm, dài là hàng năm với các điều kiện không hề dễ đạt! Nhiều điều kiện không chỉ là điều kiện chuyên môn!

QUAN SÁT HỒI KẾT CỦA PHIÊN TÒA

Và cá Việt Á vẫn vượt các ghềnh thác “vũ môn” thật tài tình để thành “hóa long”!

Nay, Việt Á bị lôi ra tòa vì bao nhiêu phạm pháp trên con đường “hóa LONG”. Những phạm pháp vô tiền khoáng hậu, xúc phạm nhân phẩm, tàn phá đạo đức hành chánh công ở mức sâu, rộng, góp “công” lớn làm thiệt mạng nhiều người dân, phá vỡ các dây chuyền cung ứng trong sản xuất sản xuất khiến nền kinh tế cả quốc gia bị “đông cứng”. Tất cả chỉ vì loại tiền đáng khinh bỉ như hai trăm ngàn đô la bỏ quên trong nhà xe dơ bẩn! Với bao nhiêu hậu quả như vậy, người ta bàn tán: có thể coi tội Việt Á là phá hoại quốc gia không?

Nay, với việc xét xử Việt Á như người dân chứng kiến, câu hỏi khác được đặt ra: quốc gia còn gì để phá?

Mà thế giới bên ngoài đang vần vũ bão dông…

Ngày 9 tháng 1 năm 2024