Pháp Hoan dịch từ nguyên tác tiếng Anh

 

ANH CHÀNG DA ĐEN NÓI VỀ NHỮNG DÒNG SÔNG

 

Tôi biết những dòng sông:

Những dòng sông cổ xưa như thế giới

và lâu đời hơn những gì đang chảy

trong mạch máu con người.

Như những dòng sông của cuộc đời

linh hồn tôi đã trở nên diệu vợi.

Tôi đã tắm trên dòng Euphrates khi bình minh còn chưa già cỗi

Tôi đã dựng những lều trại và chìm vào giấc ngủ bên dòng Congo

Tôi đã đưa mắt nhìn dòng sông Nile huyền thoại và xây lên những Kim tự tháp ở bên bờ

Tôi đã nghe những khúc hát của dòng Mississippi ở New Orleans khi Abe Lincoln đi xuống

Tôi đã thấy mặt nước đẫm màu bùn của nó dần trở nên vàng óng

trong buổi hoàng hôn.

Tôi đã biết những dòng sông:

cổ xưa và u tối.

Linh hồn tôi đã trở nên diệu vợi

như những dòng sông.

 

ANH CHÀNG DA ĐEN

 

Tôi là Anh Chàng Da Đen:

         Tôi đen như đêm tối

         Đen như châu Phi sâu thẳm của tôi.

Tôi từng là nô lệ:

         Caesar bảo tôi phải giữ cho bậc thềm sạch sẽ

         Tôi đã đánh bóng những đôi ủng của Washington.

Tôi từng là thợ xây:

         Dưới đôi tay tôi những kim tự tháp hiển bày

         Tôi đã trộn vữa cho toà nhà Woolworth hùng vĩ.

Tôi từng là ca sĩ:

         Từ châu Phi đến Georgia

         Tôi đã mang những ca khúc buồn bã đi xa

         Tôi đã làm ra dòng nhạc ragtime huyền thoại.

Tôi từng là nạn nhân của đồng loại:

         Người Bỉ đã chặt đứt tay tôi ở Congo

         Và ở Mississippi họ mang tôi đi treo cổ.

Tôi là Anh Chàng Da Đen:

         Tôi đen như đêm tối

         Đen như châu Phi sâu thẳm của tôi.

 

HỪNG ĐÔNG Ở ALABAMA

 

Khi tôi trở thành một nhạc sĩ

Tôi sẽ viết nên những khúc ca

Về buổi hừng đông ở Alabama.

Tôi sẽ đặt vào nó những bài ca thanh khiết nhất

Như hơi khói dâng lên trên đầm nước vào mỗi buổi sớm mai

Như sương trắng nhẹ rơi từ chốn thiền đường xa xôi

Tôi sẽ đặt vào nó những thân cây cao lớn nhất

Với mùi hương ngọt ngào của những cánh rừng thông

Và mùi của hoàng thổ sau những trận mưa giông

Và những chiếc cổ thon dài ửng đỏ

Và những khuôn mặt anh túc bé nhỏ

Và những cánh tay nâu thẫm dịu hiền

Và những đôi mắt cúc dại thần tiên

Của những người da đen hoặc trắng

Tôi sẽ đặt vào nó những bàn tay nhỏ nhắn

Những bàn tay đen, trắng, vàng, nâu

Và những bàn tay hoàng thổ đậm màu

Chạm vào nhau với ngón tay thân ái

Chạm vào nhau như sương mai rơi vãi.

Vào bình minh đó khi tôi

Trở thành một nhạc sĩ

Tôi sẽ viết về buổi hừng đông kỳ vĩ

Ở Alabama.

 

TÔI NHÌN VÀO THẾ GIỚI

 

Tôi nhìn vào thế giới

Với đôi mắt mở to

Trên khuôn mặt đen đủi ốm o –

Và đây là điều mà tôi không chịu nổi:

Một khoảng trống với hàng rào chật chội

Đã được phân định cho tôi.

Tôi nhìn lên những bức tường quét vôi

Lố lăng và ngớ ngẫn,

Qua đôi mắt tối thẫm

Trên khuôn mặt ngăm đen –

Và đây là điều mà tôi muốn nói thêm:

Rằng những bức tường mà áp bức dựng lên

Cần phải được giật đổ!

Tôi nhìn vào tấm thân bé nhỏ

Với đôi mắt mới mẻ, tinh khôi –

Và thấy rằng đôi tay này của tôi

Có thể dựng lên cả thế giới ở bên trong tâm trí.

Vậy nên hãy nhanh chân, hỡi những người đồng chí,

Tìm cho thấy con đường.

 

ÁP BỨC

 

Bây giờ

Những giấc mơ

Không được phép sinh ra,

Và những khúc ca

Không được phép có mặt.

Trên vài vùng đất

Nơi sắt lạnh

Và đêm đen

Chiếm ngự

Nhưng giấc mơ

Sẽ trở về kháng cự,

Và khúc hát

Sẽ phát nát

Gông cùm.

 

HARLEM

 

Điều gì sẽ xảy ra

khi giấc mơ bị trì hoãn?

Nó sẽ héo mòn theo năm tháng

như trái nho phơi dưới nắng mặt trời?

Hay nó sẽ rỉ chảy khắp nơi –

như vết thương lâu ngày mưng mủ?

Nó sẽ bốc mùi thối rữa

như miếng thịt bị bỏ lại trên bàn?

Hay nó sẽ đóng vảy hoàn toàn –

phủ một lớp đường và sẽ như bánh kẹo?

Có lẽ như gánh hàng nặng trĩu

nó sẽ chỉ uốn cong.

Hay nó sẽ như bom phát nổ?

 

TỰ DO

 

Tự do sẽ không có mặt ở đây

Hôm nay, năm này

          Hoặc mãi mãi

Nếu như anh vẫn còn thoả hiệp và sợ hãi.

Tôi có quyền như bao nhiêu người khác

Để được đứng ở đây

Trên đôi chân này

Trên mảnh đất cha ông tôi để lại.

Tôi đã quá mệt mỏi bởi nghe người ta nói

Hãy để mọi thứ tự diễn ra.

Rằng ngày mai tất cả sẽ đi qua.

Nhưng tôi đâu cần tự do khi đã chết.

Tôi không thể sống sót

Bằng bánh mì của ngày mai.

          Tự Do của tôi như hạt giống

          Đã được gieo xuống

          Ở trên mảnh đất này

          Và như tất cả mọi người

          Tôi sống

          Và tôi mong muốn

          Tự do.

 

TÔI, CŨNG THẾ

 

Tôi, cũng thế, hát ngợi ca nước Mỹ.

Tôi là người anh em có làn da đen thẫm

Và họ bảo tôi phải xuống bếp mà ăn

Mỗi khi có những vị khách đến thăm.

Nhưng tôi cười thật to,

Và tôi ăn thật khoẻ,

Và tôi lớn thật mau.

Rồi ngày mai tôi sẽ ngẩng cao đầu

Và ngồi vào bàn tiệc

Mỗi khi có những vị khách đến viếng

Vào lúc ấy chẳng ai dám hé răng

Mà nói với tôi rằng,

”Mày hãy xuống ăn duới bếp.”

Thêm vào đó,

Họ sẽ thấy tôi thật xinh đẹp

Và lấy làm xấu hổ với bản thân –

Tôi, cũng thế, là công dân nước Mỹ.

 

ĐẢNG KU KLUX KLAN

 

Bọn chúng lôi tôi đi

Đến một nơi hoang vắng.

Chúng hỏi, ”Mày có tin

Vào thượng tộc da trắng?”

Tôi nói, ”Dạ thưa ngài,

Tôi nào dám dối trá,

Tôi sẽ tin mọi điều

Nếu như tôi được thả.”

Gã da trắng mở lời,

”Thằng mọi kia, chẳng lẽ

Đứng trước mặt bọn tao

Lại hỗn hào đến thế?”

Chúng đánh tôi vào đầu

Chúng đấm tôi vào mặt.

Chúng đá tôi không ngừng

Khi nằm trên nền đất.

Chúng nói, “Ngẩng đầu lên,

Tên mọi đen hạ đẳng —

Và nói rằng mày tin

Vào thượng tộc da trắng.”

 

DI DÂN

 

Đứa trẻ da màu ở miền Nam

Học trong một ngôi trường miền Bắc

Và nó luôn sợ hãi mỗi khi đối mặt

Với lũ trẻ da trắng ở trong vùng.

Ban đầu chúng đối xử với nó khá dễ thương

Nhưng cuối cùng chúng bắt đầu mắng nhiếc

Và gọi nó: ”tên mọi đen gớm ghiếc”.

Những đứa trẻ có cùng màu da

Sau một thời gian

Cũng bắt đầu tỏ ý khinh miệt.

Nó là đứa trẻ có làn da sẫm tối

Với khuôn mặt tròn to đen đủi

Và một chiếc cổ cồn màu trắng thêu hoa.

Thế nhưng hãy lắng nghe:

Dẫu rằng luôn sợ hãi

Có thể nó sẽ viết nên những câu chuyện vĩ đại

Cho thế giới sau này.

 

MỆT MỎI

 

Tôi quá mệt mỏi bởi đợi chờ

Cho thế giới để trở nên tốt đẹp

Hãy lấy một con dao thật bén

Và cắt nó làm hai

Rồi nhìn xem bên dưới lớp vỏ dày.

Có loài sâu nào đang gặm nhấm.

 

DÂN TÔI

 

Màn đêm thật xinh đẹp

Như khuôn mặt dân tôi.

Những vì sao trên trời

Như mắt dân tôi đó.

Và vầng dương rạng rỡ

Như tâm hồn dân tôi.

 

ANH HỀ DA ĐEN

 

Tôi là anh hề có phận đời đen đủi:

Cô nàng chẳng yêu tôi,

Thế nên tôi lẻn vào trong đêm tối

Nhưng đêm tối với tôi cũng hoá đen cả rồi.

Tôi là anh hề có phận đời đen đủi:

Cô nàng chẳng yêu tôi,

Thế nên tôi khóc đến khi ngày mới

Nhỏ máu đào xuống những ngọn đồi đông

Và trong tim máu cũng chảy thành dòng.

Tôi là anh hề có phận đời đen đủi:

Cô nàng chẳng yêu tôi,

Thế nên linh hồn đã một thời sáng chói.

Nhưng bây giờ xẹp như quả bóng bay,

Cùng với tôi đi vào buổi ban mai

Để kiếm tìm tình yêu màu nâu mới.

 

NGƯỜI HÁT RONG

 

Bởi vì miệng tôi

Luôn mỉm cười hớn hở

Và cổ họng tôi

Luôn ngân bài ca nhỏ,

Nên người nghĩ tôi

Khổng thể nào đau khổ

Hoặc giấu niềm đau

Không một lần thổ lộ?

Bởi vì miệng tôi

Luôn mỉm cười hớn hở,

Nên tiếng khóc thầm

Người không hề nghe rõ,

Bởi vì chân tôi

Luôn nô đùa thích thú,

Nên người chẳng hay

Rằng tôi đang chết rũ.

 

LỜI KHUYÊN

 

Này bạn ơi, hãy để tôi nói rõ

sinh ra thật khó

và chết chẳng dễ dàng

vậy nên hãy có chút yêu thương

cho bản thân

ở giữa.

BÀI CA NGƯỜI CON GÁI DA ĐEN

 

Cái cây xương xẩu ở miền Nam

(Đã làm trái tim tôi tan vỡ)

Tại ngã tư đường họ treo cổ

Người yêu còn trẻ tuổi của tôi.

Cái cây xương xẩu ở miền Nam

(Thân thể bầm dập treo lủng lẳng)

Tôi hỏi Đức Chúa Trời da trắng

Cớ chi phải quỳ gối nguyện cầu.

Cái cây xương xẩu ở miền Nam

(Đã làm trái tim tôi tan vỡ)

Tình yêu là bóng đen chết rủ

Trần trụi treo trên nhánh cây già.

 

HOÀ BÌNH

 

Lũ chúng tôi đi qua những nấm mồ:

Nơi người chết nằm nghỉ ngơi mãi mãi,

Ai thành công, ai đã từng thất bại,

Họ không hề quan tâm.

Ở nơi này, giữa bóng tối lặng câm

Trong lòng đất, họ chẳng còn nhìn thấy

Đâu những người đã vinh quang giành lấy

Bao thắng lợi một thời.

 

TÔI MƠ VỀ MỘT THẾ GIỚI

 

Tôi mơ ước được sống trong thế giới

Nơi con người không khinh miệt lẫn nhau,

Nơi tình yêu ban phúc quả địa cầu

Và hoà bình điểm tô khắp mọi lối.

Một thế giới nơi không còn bóng tối

Và con người được nếm trãi tự do,

Nơi linh hồn trong sáng và ngây thơ

Không huỷ hoại bởi lòng tham vô độ.

Một thế giới nơi trắng đen vàng đỏ

Sắc tộc nào cũng vui vẻ, ấm no

Cùng tận hưởng thế giới đã ban cho

Và ai ai cũng tự do, hạnh phúc.

Một thế giới nơi khổ đau chết gục

Và niềm vui lấp lánh tựa trân châu,

Luôn đáp ứng tất cả mọi nhu cầu-

Của nhân loại như tôi hằng mơ ước!

 

SỢ HÃI

 

Chúng ta khóc giữa những toà nhà chọc trời

Như cha ông ta một thời

Từng khóc trong những cánh rừng cọ

Ở Phi châu xa xôi

Bởi lẽ chúng ta đơn côi,

Đêm đã tới,

Và chúng ta thì sợ hãi.

 

NỐT TRONG ÂM NHẠC

 

Cuộc đời cho những ai còn sống.

Cái chết cho kẻ đã qua đời.

Hãy để cuộc đời như bài hát.

Và cái chết như nốt nhạc không lời.

 

TRONG KHI CƠN MƯA BẠC ĐI QUA

 

Trong khi cơn mưa bạc đi qua

Trần gian lại đâm chồi nảy lộc,

Đám cỏ khô dần trở nên màu ngọc

Những bông hoa đang nâng nhẹ mái đầu,

Và trên tất cả những trảng cỏ nâu

Những điều kỳ diệu đang xảy đến

Với cuộc đời

Với cuộc đời

Với cuộc đời!

Trong khi cơn mưa bạc đi qua

Cánh bướm xuân đang nhịp nhàng vỗ cánh

Gắng đuổi theo dải cầu vồng lấp lánh,

Và chồi non trên tán lá hát ca

Cùng niềm vui bên dưới bầu trời xa

Và dọc theo những con đường đất đỏ

Những cô gái, chàng trai đồng trang lứa

Cũng bắt đầu hát ca,

Trong khi cơn mưa bạc đi qua

Cuộc đời ta

Và mùa xuân

Đầy những điều mới mẻ.

 

VÀ ĐÓ LÀ NGUYÊN NHÂN

 

Bởi vì tôi đã yêu nàng say đắm –

Và đó là nguyên nhân

Tâm hồn tôi ngập tràn trong màu sắc

Như cánh loài bướm xuân.

Bởi vì tôi đã yêu nàng say đắm

Và đó là nguyên nhân

Trái tim tôi là lá dương xao động

Mỗi khi nàng bước chân.

 

NGƯỜI GIỮ GÌN GIẤC MƠ

 

Hãy mang đến cho tôi những giấc mơ,

Hỡi những người mơ mộng,

Hãy mang đến cho tôi bao nhịp sống

Từ giai điệu con tim.

Tôi sẽ gói tất cả vào bên trong

Tấm màn mây xanh thẫm

Để tránh xa những ngón tay tàn nhẫn

Của thế giới con người.

 

TÌNH YÊU CỦA TÔI

 

Tôi yêu mặt trăng to và trắng,

Toả sáng ở trên cao;

Tôi yêu những tinh tú lao xao,

Khi bóng mây bay mất.

Tôi yêu hạt mưa rơi tí tách

Trên mái lá trong đêm;

Tôi yêu cơn gió thổi êm đềm,

Trước bình minh xám ngắt.

Tôi yêu màu xanh dương thẫm sắc,

Của thiên đường xa xôi;

Tôi yêu tình cảm của vợ tôi

Ở bên trên mọi thứ.

 

TÌNH CA CHO LUCINDA

 

Tình yêu

Là trái mận chín

Mọc trên thân cây màu tím

Nếm nó một lần

Và câu thần chú mê hoặc

Sẽ làm em điên đảo

Tình yêu

Là ngôi sao sáng

Mọc trên bầu trời phương Nam

Nếu chăm chú dõi nhìn

Thời ngọn lửa màu cam

Sẽ làm mắt em đau nhói

Tình yêu

Sững sờ như ngọn núi

Mọc lên ngày đầy gió

Nếu như em

Không muốn ngột thở

Thời đừng leo lên cao

 

GIẤC MƠ

 

Giữ lấy giấc mơ bên cạnh

Bởi nếu giấc mơ đi rồi

Đời là con chim gãy cánh

Không thể tung bay lên trời

Giữ lấy giấc mơ bên cạnh

Bởi nếu giấc mơ đi rồi

Đời là đồng hoang hiu quạnh

Chìm trong tuyết trắng mà thôi.

 

Pháp Hoan