văn việt: Về Ninh Thuận thăm rẫy của Kiều Mai Ly

Danh ngôn

Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.

We need, in every community, a group of angelic troublemakers.

(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)

Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.

It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.

(James Baldwin - No Name in the Street 1972)

Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.

While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.

(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)

Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.

There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.

(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)

Về Ninh Thuận thăm rẫy của Kiều Mai Ly

Ngô Thị Kim Cúc

Kiều Mai Ly là cô gái Chăm làm thơ, cộng tác viên của Văn Việt. Nghe có khách Sài Gòn về thăm, cô dời ngày ra lại Hội An (sau chuyến đi châu Âu về) để đón khách.

Khởi hành lúc tám giờ sáng, đoàn khách Sài Gòn tới nơi thì trời đã vào chiều. Khu rẫy của gia đình Kiều Mai Ly gần chân núi, cây mới trồng hơn năm đã lên xanh tốt. Đất chưa bị khai thác, lại được phân chuồng của nhà chủ bón thúc, nên đã bồi bổ cho cây như sữa lành của mẹ cho con.

Ninh Thuận nổi tiếng với hai thứ: nắng và gió. Đây là nơi nhiều nắng nhứt Việt Nam và cũng là nơi nhiều gió nhứt, với núi non kéo dài vòng ra tận biển, tạo thành một vòng cung bao lấy đất liền. Địa thế này khiến các thứ gió mùa tạo mưa không vào được, lý do của lượng mưa hàng năm chỉ bằng khoảng 1/3 lượng mưa trung bình của cả nước.

Hình ảnh nổi bật nhất là hệ thống bao la những cánh quạt điện gió được nhìn thấy khắp nơi ở Ninh Thuận, minh chứng cho việc biến cái bất lợi thành cái có lợi. Năng lượng xanh chẳng đang là mơ ước của cả loài người hay sao.

Kiều Mai Ly kể, mới hôm qua gió về rất dữ nhưng hôm nay có khách thì lại không có gió, rất mừng. Gió mạnh khiến muỗi không tồn tại nổi. Cả chuột bọ và chim chóc cũng không, vì chim chóc đã bị người ta bẫy bắt hết rồi.

“Tiệc tối” đãi khách là món gà thả rong, đem luộc và nướng trên than củi, chấm với muối hột Cà Ná trộn các lá rau giã giập. Bắp và khoai mới hái vào cũng được thảy lên trên than, tươi ngọt vô cùng.

Gia đình Mai Ly tự dẫn nước từ hồ về, bắc ống để sử dụng trong nhà ở và nhà vệ sinh giữa rẫy, điều khiến khách ngạc nhiên một cách thích thú.

Nơi phải tới chiêm ngưỡng vào sáng hôm sau là tháp Poklong Garai, hệ thống ba tháp được xây dựng vào cuối thế kỷ 13 đầu thế kỷ 14, để tưởng nhớ vị vua Chăm vĩ đại đã làm hệ thống dẫn thủy nhập điền vào ruộng lúa khô hạn của vùng này. Tháp đã được trùng tu, cho thấy đá và đất nung có thể mềm mại/diễm lệ đến mức nào dưới bàn tay tài hoa của con người.

Khách thăm không nhiều, nhưng vẫn có những chân nhang đã tắt hoặc đang cháy dở cắm ở các nơi. Nhang không phải thứ người Chăm sử dụng trong nghi lễ, vì thứ khói thơm người Chăm vẫn dùng là từ trầm.

Lại vẫn có những dòng chữ viết/khắc tùy tiện lên thân tháp, của những người tự khoe sự vô ý thức của mình khi để lại tên tuổi, chữ viết đè lên những giá trị văn hóa đã mấy trăm năm.

Thăm Làng Gốm Bàu Trúc, nơi đang níu giữ giá trị nghệ thuật làm gốm cổ của người Chăm, vừa được UNESCO đưa vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp.

Sản phẩm của Bàu Trúc chủ yếu là đồ gia dụng, đồ dùng trong các nghi lễ tôn giáo và đồ mỹ nghệ gồm chum, nồi, mâm, bình... Cái khác của Gốm Bàu Trúc so với các nơi là phụ nữ Chăm không dùng bàn xoay để xoay tròn sản phẩm mà trong quá trình thực hiện mà tự thân di chuyển vòng quanh sản phẩm để hoàn thiện nó. Gốm làm từ đất sét không tráng men, được phơi khô rồi nung ở ngoài trời bằng củi và rơm. Đất sét, cát, nước, củi và rơm đều được khai thác tại chỗ.

Khi chia tay, mọi người đều bịn rịn. Kiều Mai Ly ngày mai phải có mặt ở Hội An để tiếp tục công việc. Cô gái Chăm tài năng và xinh đẹp đã tự giao cho mình khá nhiều trách nhiệm. Ngoài việc chăm sóc hai con còn nhỏ của em gái đang bịnh nặng, cô còn muốn góp phần vào việc làm sao để trẻ em người Raglai có thể được tới trường, từ đó mới nuôi hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn. Còn hiện thời, sự nghèo khó đang buộc các cháu phải đi chăn dê/chăn cừu phụ giúp cha mẹ từ nhỏ, sách vở là thứ quá xa tầm tay với.

Ước mơ của Kiều Mai Ly liệu có được cộng đồng Chăm và cả đại gia đình Việt cùng chia sẻ...

.....................................