Lê Học Lãnh Vân

1) Chiều ngày 13/7/2021 mới nghe nói ngày từ 0 giờ đêm 14/7 rạng 15/7 sẽ thực hiện lệnh yêu cầu các xí nghiệp phải lo cho công nhân ăn ở tại chỗ, ngủ tại chỗ.

Đêm nay, một công ty sản xuất ở một khu công nghiệp trong thành phố trên ngàn công nhân thức suốt sáng. Ban giám đốc thức và nhân viên, công nhân thức.

Ban giám đốc thức vì lo sắp xếp nơi ăn, ngủ cho ngàn con người trong không biết bao nhiêu tuần lễ tới, vì không ai biết khi nào cái lệnh kia hết hiệu lực.

Công nhân thì lo không biết sắp tới cuộc sống ra sao. Mình vào xí nghiệp ở, vợ con ở nhà ai lo? Bà xã ốm yếu có chăm sóc nổi cho hai đứa con quá nhỏ mà hay nóng sốt không? Trăm công việc không tên ở nhà một mình bả làm sao lo hết? Rồi bây giờ đi chợ mua thức ăn cũng là chuyện khó? Người nghèo đói khắp nơi, trộm cướp có vào nhà mình thuê không?... Muốn xin nghỉ thì hết lương làm sao trang trải tiền trọ, tiền chợ và tiền nhiều thứ khác?

Rốt lại 228 nhân viên xin nghỉ làm tạm. Ban giám đốc phải kích hoạt chương trình khẩn cấp, mà chương trình có bao quát đủ đâu. Đâu phải vị trí nào cũng có người dự trữ sẵn sàng thay thế! Chương trình khẩn cấp chỉ dự trù thiếu đột ngột một số vị trí, chưa nghĩ tới thiếu gần một phần tư nhân sự!

2) Để hiểu tác động trên nền kinh tế như thế nào, chúng ta cùng ngó qua trường hợp một công ty bậc nhỏ hơn, công ty chuyên cung ứng hoá chất căn bản cho các công ty sản xuất như công ty kể trên.

Công ty này có mười công nhân ở Kho - Xưởng đóng tại một khu công nghiệp khác. Từ chục tháng nay doanh số công ty mất hơn phân nửa, thua lỗ nặng. Tuy nhiên các công nhân đều cố cựu từ hai mươi năm nên công ty quyết định lỗ công ty chịu chứ vẫn trả mức lương như trước.

Công ty có hai chiếc xe tải giao hàng, mỗi chiếc cần một tài xế và một phụ xế. Hơn tháng nay, muốn giao hàng qua tỉnh khác hay muốn giao hàng trong Sài Gòn, người giao hàng phải có giấy xét nghiệm âm tính. Chi phí một xét nghiệm là 330 ngàn. Cũng có chỗ xét nghiệm 280 ngàn nhưng chờ đợi lâu và hơi đông, lớp mất thì giờ làm ăn, lớp lo lây nhiễm nên công ty bấm bụng chịu chi phí 330 ngàn. Chi phí xét nghiệm cho bốn nhân viên đó, một người hai lần một tuần, một tháng tốn trên 12 triệu.

Nay phải lo chỗ ăn ở cho mười người đó trong Kho - Xưởng, sáu người còn lại làm việc tại xưởng, không ra ngoài tiếp xúc với ai, mỗi người khi ra vô xưởng phải xét nghiệm một lần, tính hạo hạo một tháng tốn trên tám triệu nữa!

Chi phí hỗ trợ ăn ngủ tại chỗ, sắm sanh bếp núc, chén đũa, tiền trợ cấp ăn ba buổi một ngày, tiền xa gia đình… bổ đồng một tháng ít nhất cũng một triệu một người. vậy là tốn thêm 10 triệu một tháng!

Mỗi ngày nhà cung cấp chở tới công ty mười mấy tấn hàng. Tiền xe tăng (do chi phí xét nghiệm, giá xăng tăng…), một tháng tốn thêm khoảng 8 triệu nữa.

Vậy, vị chi một tháng chịu thêm chi phí khoảng 40 triệu!

Thời buổi này, không chịu các chi phí đó, công ty đã lỗ rồi. Chịu thêm, công ty sẽ đứng bao lâu? Ông chủ bỏ tiền túi ra vì không chịu thấy anh em thất nghiệp, nhưng hoàn cảnh này kéo dài bao lâu? Nếu có một khách hàng ghé qua công ty sau đó được phát hiện dương tính, hoặc một anh tài xế của công ty giao hàng tới nơi sau đó phát hiện có người dương tính, công ty bị phong toả, bao nhiêu số phận dạt ra đường cùng với vợ con?

3) Những công ty với độ lớn kinh doanh và nhân sự như vậy chiếm đa số. Và cũng trong đa số công ty đó, chủ công ty gần gũi với nhân viên, lo việc làm, đời sống cho 10 - 20 nhân viên cùng gia đình họ. Những công ty này tạo cái nền mênh mông cho ngành công thương thành phố, tạo bộ mặt hoạt động công nghiệp nhộn nhịp cho thành phố, tạo ra thu nhập cho thành phố và cho cả nhiều vùng khác của đất nước. Bám trên cái nền bao la đó, số phận cam chịu của những công nhân nổi trôi theo những quyết định, chỉ thị của nhà cầm quyền.

Trong hoàn cảnh dịch dã như thế này, sức bám của người công nhân vào cái nền đó yếu đi, và bản thân cái nền cũng chịu chấn động quá mạnh, sức chấn động có thể gây đổ vỡ. Đã có nhiều, nhiều lắm rồi những người công nhân sút tay văng xuống vùng thất nghiệp, đói khát…

Lúc này, rất cần nhà nước tham gia bù đắp phần nào cho những tổn hại mà cái nền kia đã gánh chịu, nếu không e rằng xã hội sẽ chịu thương tổn khó hồi phục. Tầng lớp đó có đứng được, nền công thương thành phố mới có chỗ trụ, giới cần lao mới có công ăn việc làm nuôi vợ con. Giới chủ nhỏ này, còn rất gần với giới lao động, nhiều người trong họ đóng góp vào các hoạt động từ thiện muôn hình muôn vẻ đang xảy ra khắp nơi trong thành phố như cây ATM gạo, quán cơm từ thiện, trao quà cứu đói đêm khuya cho kẻ không nhà. Giới cần lao có công ăn việc làm thì sẵn sàng bỏ công sức nấu cơm từ thiện, và bỏ cả chút tiền còm cõi, giúp người thiếu ăn. Điều này giúp thành phố giữ gìn tấm lòng trượng nghĩa, rộng rãi, sẻ chia vốn là hình ảnh và chất keo kết nối từ mấy trăm năm nay của vùng đất mới.

Tôi chạnh lòng, và lo sợ nữa, khi thoáng nghĩ tới cảnh cái nền này bị bỏ mặc tới hoang phế, bể vụn… Các anh chị đã từng xem chưa phim khoa học giả tưởng về một thành phố như thành phố Detroit của Hoa Kỳ bị bỏ hoang không người ở?

Ngày 13 tháng 7 năm 2021

Bài đã đăng trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn ngày 22/7/2021 với một vài chi tiết được tác giả thay đổi.