(Để tưởng nhớ Lê Thánh Thư, vừa tạ thế vì Covid 19 ngày 16/7/2021)

Nguyễn Viện

Tôi không nhớ đã quen Lê Thánh Thư từ khi nào và đã đọc thơ Thư từ bao giờ, nhưng tôi không thể quên lần gặp Thư tại một quán café bên Chánh Hưng Q.8 cùng bức tranh Thư mới vẽ, những năm đầu sau 1975, do nhà thơ Trần Hữu Dũng và Ngô Nguyên Nghiễm rủ đi. Có lẽ đó là khoảng thời gian khó khăn nhất của Thư. Tôi cũng không hiểu tại sao Thư lại mở rộng lãnh địa của mình từ thơ qua hội họa. Lúc đó, họa sĩ không phải là một nghề hứa hẹn cũng như tất cả mọi kiểu văn nghệ sĩ khác, nếu không muốn nói là một loại nghể tiềm ẩn rất nhiều tai họa, ngoại trừ những kẻ cơ hội như bọn 30 tháng tư đeo băng đỏ.

Không trường lớp, hội họa Lê Thánh Thư chập chững từ gian khó của cuộc sống mà sau này anh đã thú nhận, hội họa đã cứu rỗi anh. Tất nhiên, tranh của Thư ngày ấy buồn cười nhưng dễ thương. Điều gì khiến một tay ngang như thế dấn bước vào một lãnh vực đòi hỏi phải có một kỹ thuật vững chắc? Tôi tin rằng Lê Thánh Thư phải là một người tự tin quyết liệt.

Vốn là một nhà thơ, tranh của Thư đầy chất thơ ngay cả với những bức tranh mang tính thời sự nhất. Một cách nhất quán, thơ và tranh của Thư thơ mộng đến mơ màng, đồng thời quằn quại nỗi đau nhân thế. Tuy nhiên, người ta có thể tìm thấy trong thơ Lê Thánh Thư đâu đó cái châm biếm cay đắng, nhưng hội họa của Lê Thánh Thư thì tuyệt đối không. Lê Thánh Thư không muốn cái đẹp bị hoen ố.

Và Lê Thánh Thư đã thành công một cách ngoạn mục. Anh hai lần đoạt giải Mỹ thuật Việt Nam Phillip Morris 1996 và 1998, giải triển lãm Mỹ thuật toàn quốc 2001-2005. Anh cũng đã tham gia nhiều triển lãm quốc tế, đặc biệt tranh của anh rất được người Nhật ưa chuộng.

Một nhà sưu tập người Nhật, ông Yukio Ogushi đã dành tình cảm đặc biệt của mình cho Lê Thánh Thư.

Trong một lần đến thăm Lê Thánh Thư gần đây tại nhà của anh trong khu cư xá Kiến Thiết đường Lê Văn Sỹ - Tân Bình, anh bảo ngôi nhà này do anh mua được hoàn toàn bằng tiền bán tranh. Đó là một kết quả đẹp không phải họa sĩ nào cũng làm được. Nhất là, những người làm nghệ thuật như thế hệ chúng tôi. Trước 1975 thì chưa kịp làm gì. Sau 1975 mọi ước mơ đều đứt gãy. Nhưng hi vọng thì vẫn cứ phải hi vọng, tự tin và phấn đấu. Tôi nhìn những bức tranh từ sơn dầu trên vải đến acrylic trên giấy đang được đóng gói, Thư bảo gởi đi Nhật. Cứ cái nào ưng ý thì đóng gói gởi đi. Được bao tiêu, sướng.

Lê Thánh Thư vẽ hàng loạt theo từng chủ đề như không gian sống, bao gồm loạt tranh mô tả đô thị thời mở cửa và cõi người ta xô bồ. Anh cũng có những loạt tranh phong cảnh như rừng mía, mùa lúa và sông nước. Tất cả mang tính ý niệm và trừu tượng biểu hiện. Ngoài ra, Lê Thánh Thư cũng đã vẽ hàng loạt tranh về Chúa Giêsu khổ nạn, có thể do một nguồn cơn của con đường tu hành dang dở. Đây là một trong những lý do anh được mời sang Đức để vẽ tranh cho nhà thờ.

Cho dù là thời sự, tôn giáo hay cái muôn thuở của phong cảnh, Lê Thánh Thư không mô tả như pop art mà tranh của anh mang hàm lượng của sự cảm nhận trong bản chất sự vật, sự thế một cách triết lý. Nó mang đến cho người xem những dự phóng vượt thoát của tình cảm cũng như tư tưởng mà nó có thể gợi lên.

Hòa sắc nhẹ nhàng, đường nét đơn giản nhưng hội họa Lê Thánh Thư là một không gian đầy sáng tạo, phóng túng và khác lạ nhưng cũng hấp dẫn như một nhan sắc bí ẩn.

(17/7/2021)

THƠ LÊ THÁNH THƯ

(Nguồn Tienve.org)

 

ĐỌC TRẠI SÚC VẬT CỦA GEORGE ORWELL

 

Thứ hai xúm xít đọc trại súc vật

thứ ba xăm xúi nhai trại súc vật

thứ tư xăng xái uống trại súc vật

thứ năm xèn xẹt photocopy trại súc vật

thứ sáu xéo xắt chuyền tay trại súc vật

thứ bảy xì xèo giấc mơ trại súc vật

chủ nhật váy xập xoè tiếng xoen xoét đi xăm xúi nhà xốc xếch khua xủng xoảng người xạo xự kẻ xàu xò chó xăm xăm trại súc vật

 

Thưa các đồng chí xanh xao

giấc xập xình

buổi xâu xé

nơi đây

trại súc vật

mọi con vật đều bình đẳng

nhưng

một số con vật bình đẳng hơn

những con khác

 

Thưa các đồng chí xớn xác

ới ời

ởi ởi

ời ơi

này các đồng chí xương xẩu

muôn năm

xoay xoành xoạch

mồm xuýt xoa

chạy xáo xác

nơi đây

súc vật và người

không còn phân biệt được ai là ai

 

Không ai nhìn ra ai trên mảnh đất này ai ải ài ai.

 

 

BẾP LỬA QUÊ NHÀ

 

Bếp lửa quê nhà

quạnh quẽ

mùi lá khô cây khô cỏ khô da khô máu khô thôi thúc cháy

chữ nghĩa cong khô vặn vẹo nằm phơi nắng cả

bút mực cũ càng chỏng chơ bụi bặm góc nhà

thân phận lưng cơm

chén cháo

trầy trật lưng người

đủng đỉnh

chiều chim hót

đủng đỉnh

đêm chó tru

đủng đỉnh

mọi giấc mơ hẩm hút xâu thành chuỗi gác trên chái bếp

mọi chữ nghĩa vo tròn rạc rời ném vào lửa cháy thành tro

 

Bếp lửa nằm co

kẻ về người đi

bí ẩn bờ ao nẻo đường rập rình ngọn đèn ám hiệu

giấu lửa chuyền tay hẻm tối quán vắng

năm tháng phận bạc

ao tù

mọi giấc mơ đành mượn gió đi rong

mọi chữ nghĩa đành tẩm quất phận mình

ngày tháng khan khan

tiếng nói khàn khàn

nằm nghe

đứng nghe

đi nghe

ngồi nghe

chạy nghe

rình nghe

nấp nghe

im nghe

lặng nghe

người ngây   quần quật   điêu đứng...

 

 

THÁNG THƯƠNG KHÓ

 

Hãy bằng lòng với nhau nhé tháng tư

chúng ta vo tròn lời nguyện ngắm bên mười bốn chặng đàng thánh giá khổ nạn

tháng sám hối khóc lóc và cắn răng

mỗi người giấu kín một thiên đàng

mỗi người nín lặng nhai bóng tối trần gian đầy mụ mị này

 

Mỗi người đi qua mộng mị qua rừng qua núi qua biển qua chiến thắng qua thất bại qua hành hương

chúng ta câm lặng trước họng súng kẻ thù trước kẻ bị đày ải trước người bị bắt bớ trên đường phố

chúng ta đi qua hoàng hôn quê nhà buồn thảm

đời sống mỗi ngày một ngạt thở vì lời kêu gào bình yên của cư dân

đời sống vùi chôn sự mới mẻ của mật ngôn bầy đàn

bóp nghẹt khí hậu tháng tư thương khó

 

Chúng ta tưởng nhớ tháng tư xanh mộ

tấm gương phản chiếu mỗi ngày già nua bệnh hoạn lầm lạc mịt mù

chúng ta bất động từng ngày

chúng ta cần sống cần thở cần tự do

trước tháng tư thương khó mật dụ này

 

Chúng ta mong bình yên trước khi trời sáng

tháng tư thong thả mà giam hãm

chúng ta nhẫn nại với nỗi đau dao cứa

mỗi ngày buồn mửa trước bình minh

 

Chúng ta thoát ly & sống sót

mỗi ngày sống lạnh chết lạnh

bên người lạnh khí lạnh máu lạnh tình lạnh cùng mật ngữ lạnh

tháng tư.

 

4/2012

 

XỨ SỞ

 

Tôi  cư dân từ xứ sở lao động là vinh quang

sống không có việc gì làm

thường lang thang thường tàng tàng thường nghênh ngang

tháng ngày mãi chìm sâu trong lòng giếng lạnh.

Chiêm bao tôi thường mơ thấy xe tăng máy bay bom rơi đạn nổ và những 

                                               tượng đài chiến thắng

mơ thấy phút giết người giết thần thánh giết cái đẹp giết chữ nghĩa

những cư dân lam lũ đang ăn không khí nhiễm độc và ăn nắm đấm

những cư dân bầm dập sống trong sợ hãi sống trong hẻm vắng sống

                                               đầu đường xó chợ

mọi giấc mơ khép kín sáng lòa và tăm tối.

Tôi từ xứ sở sống chiến đấu học tập theo tấm gương

mạng người bị dốc ngược  thân tàn ma dại

đời sống còn lại là những đôi mắt uất ức ráo hoảnh và mở rộng

những câu hỏi  trả lời

những công khai   bí mật

từng ngày

mất nhà

mất đất

mất biển

mọi giấc mơ khép kín

trong lời kinh chay tịnh.

Lạy chúa

lạy phật

chúng con là người câm nín   lặng im

khát vọng muôn đời treo trên thập tự

tự do

tự do

người người vừa thèm khát  vừa khiếp sợ.

Xứ sở này một mình một chợ

                   một bãi đìu hiu

người người rúm ró  lột da tìm nơi an nghỉ mới.

***

MỌI NGÀ Y

1.

Mọi ngày như con thú bị nạn

tôi tự liếm vết thương

tâm hồn & thân xác tôi bị nhiễm độc

mọi ngày có thể thơ mộng có thể tuyệt vọng có thể không

mọi ngày có thể bị chụp mũ phản động có thể bị khủng bố có thể không

mọi ngày có thể thương khó có thể đàn áp có thể theo dõi có thể hành hung

                                             có thể báo thù có thể không.

Tôi không nơi chốn

tháng ngày này có thể chết có thể sống có thể không.

2.

Thuốc gia tuyền trong uống ngoài thoa

tôi thoa lên người những bức bối của đời sống của tội ác của giết người

                               của chính trị của bắt bớ của giam cầm...

và uống cạn chén đắng mọi ngày nơi đây.

Mọi ngày tôi mơ những giấc mơ không phải của mình

Và gọi tên những hy vọng thăm thẳm từ giếng sâu.

Mọi ngày quạnh hiu tôi quá lửa.