Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Thảo mai trên dốc gió (kỳ 1)
Truyện Nguyễn Viện
Bước vào cơn mưa đầu mùa nhưng tầm tã bất chợt, tôi để cho nước từ máng xối dội thẳng xuống người. Trút bỏ mọi nỗi e ngại bệnh tật và những thứ vớ vẩn khác. Tôi suồng sã với đất trời và vui thú như trẻ con. Như thể lần đầu tắm mưa. Như thể lần đầu cởi truồng. Tôi muốn tìm một thứ cảm giác “không phải thường ngày”. Một việc nhỏ nhoi nhưng bỗng trở nên ngông cuồng với thể trạng của một lão già hơn bảy mươi xập xệ như tôi. Có thể tôi sẽ bị cảm lạnh hay trúng gió viêm phổi này nọ, thậm chí trụy tim và chết bất ngờ lãng nhách.
Biết thế nhưng tôi vẫn liều. Cũng chỉ để vui. Đi tìmcảm giác cho sự sống cũng thú vị như cảm giác cho sự chết.
Có điều gì đó rất khác khi cởi truồng giữa mênh mông. Lồng lộng và nhỏ bé. Tôi muốn tan vào mênh mông nhưng cái giới hạn khác biệt giữa tôi và thế giới cho dẫu trong suốt cũng không thể vượt qua.
Tắm mưa là cách tôi tưởng thưởng cho sự sống còn của mình sau một mùa nóng như trong chảo rang. Tắm mưa, tôi còn tìm thấy niềm thống khoái của kẻ bất chấp.
Tôi hò hét và múa may. Nhưng chẳng bao lâu, sân nhà ngập nước, ngoài đường ngập nước. Nước trên trời và nước dưới cống rãnh chui lên cùng với rác rưởi lềnh bềnh. Hoài niệm và dự phóng của tôi về một cõi miền thơ ngây biến mất. Dưới chân tôi, mặt đất hôi thối.
Sau cơn mưa, trời lại nóng như vẫn nóng.
Cơn nóng ngoài trời và cơn sốt trong tôi hầm tôi ra bã. Tôi uống thuốc cảm và tự nấu một nồi nước xông bằng thứ tinh dầu hỗn hợp theo truyền thống dân gian.
Trùm mền kín người, tôi như sống trong lòng “dân tộc”, mùi khuynh diệp. Và mùi dân tộc thấm vào từng lỗ chân lông. Tôi nhớ đến bà ngoại, nhớ mẹ. Tôi há miệng cho hơi nóng từ nồi nước xộc thẳng vào cổ họng. Mùi của bà ngoại, mùi của mẹ. Thằng bé con muốn đi theo bà ngoại, đi theo mẹ.
Sau khi tắm lại bằng nước ấm, tôi lên giường nằm. Cơn sốt vẫn hầm tôi. Mệt đuối. Liệu tôi có thể chết hay sẽ chết như thế nào? Tôi không biết. Nhưng ngay lúc này tôi cần ăn cháo.
Bụng cồn cào trống rỗng. Tôi cố gắng ngồi dậy định vào bếp nấu ăn, nhưng mặt mày xây xẩm đi không nổi. Tôi lại nằm vật xuống.
Thiếp đi trong cơn sốt không biết bao lâu, khi tôi tỉnh lại, đầu nặng và choáng váng.
Bà tôi chết rồi. Mẹ tôi chết rồi. Tất cả mọi người trong gia đình tôi đều chết hết rồi. Nhưng tôi chưa muốn chết. Tôi gọi mụ bạn già hàng xóm, Thúy Kiều của tôi về hưu khinh bạc tột cùng và đáng yêu vô bờ bến. Bà vẫn làm phước cho thập loại chúng sinh như mua giùm một món đồ, nấu giúp một bữa ăn, công đức không tính toán. Bà cũng không tiếc thân mình cống hiến cho cách mạng toàn cầu giải khuây nỗi buồn của con chim hiu hắt trong quần tôi. Vì thế, tôi kính yêu bà và vẫn gọi bà một cách trìu mến là “bà mẹ dân tộc vĩ đại”.
Thấy tôi nằm im trên giường, bà mẹ dân tộc sờ trán tôi, nói:
“Ông bị sốt nặng rồi”.
Tôi nói đã uống thuốc, xông hơi rồi và muốn ăn cháo.
Bà lục trong tủ lạnh một lúc rồi bảo:
“Chán mấy thằng cha đàn ông thật. Chịu khó nằm chờ tôi chút”.
Nói xong, bà vội bước ra khỏi nhà.
Tôi nằm lơ mơ. Hình ảnh bà mẹ dân tộc vĩ đại luẩn quẩn trong đầu tôi. Tôi thật sự không biết gì về bà, ngoài việc ngày xưa từng làm gái như bà đã thú nhận với tôi. Điều ấy không làm hoen ố cuộc đời bà như bà vẫn đang sống một cách bồ tát.
Tôi chỉ có thể mường tượng về bà như một nhân vật tiểu thuyết.
Cô gái ấy được mẹ bồng bế từ làng quê tan nát vì bom đạn chạy vào thành phố. Cha vô danh trong giấy khai sinh. Có thể mẹ cô chửa hoang, cũng có thể cha cô đi làm cách mạng hay du kích, giải phóng gì đó. Cô không có cha như một phủ định.Và tôi muốn nghĩ về cô như một đứa con của sự tình cờ.
Mẹ cô và cô cũng như những người chạy loạn khác từ vùng quê vào thành phố, sống chui rúc trong mọi hang cùng ngõ hẻm như một bầy chuột.
Khi những người lính Mỹ xuất hiện ở miền Nam, họ được cứu rỗi. Công ăn việc làm dễ dàng và thu nhập ngất ngưởng. Cùng với đô la, văn hóa Mỹ và sự bất trắc của chiến tranh đã làm thay đổi xã hội. Con người trở nên vội vã, phóng khoáng và cần hưởng thụ hơn.
Ngày ấy, cô còn bé tí. Mẹ cô đi bán bar. Phép màu của cuộc sống đã gột rửa mẹ cô từ một phụ nữ lam lũ quê mùa trở nên lộng lẫy và điệu nghệ phô trương nhục cảm. Bản thân cô cũng không kém phần sung sướng. Bơ sữa, chocolate và những trái táo thơm, những chùm nho chín mọng, những trái cam ngọt lịm như từ trên trời rơi xuống. Cô được đến trường và thỏa thuê với những con búp bê xinh đẹp dù mẹ con cô vẫn còn phải ở trọ.
Nhưng tuổi thơ cô cũng chỉ đượcchắp vá bởi những đổi thay của thời thế và cuộc mưu sinh thất thường của mẹ. Cô sống lẫn lộn giữa nghèo hèn của ruộng đồng và sự phồn hoa mong manh của thành phố.
Cô chưa bao giờ nhìn thấy một người đàn ông nào cạnh mẹ, kể cả cha cô. Chẳng bao giờ cô thắc mắc về điều ấy. Quanh cô chỉ toàn đàn bà. Bạn mẹ và bà Hai ở chung nhà, bà ngoại của bạn cô mà cô cũng coi như ngoại của mình. Và đấy là gia đình, quê hương, tổ quốc của cô, những phụ nữ khốn khổ và tăm tối. Dưới mái nhà thuê mướn ấy, cả dân tộc cô say xỉn và chửi thề vung tí mịt.
Gần như đêm nào về nhà mẹ cô cũng say. Cô ngủ với mùi rượu trên người mẹ. Và cô lớn lên trong mùi rượu.
Thành phố không chỉ toàn mùi rượu, mà còn đầy mùi lựu đạn cay. Những cuộc xuống đường, biểu tình liên miên. Lựu đạn cay làm cho cuộc sống khó chịu. Người ta bảo những người biểu tình là Việt cộng. Cô ghét Việt cộng, nhưng mẹ cô bảo đó là những người yêu nước. Cô vẫn ghét Việt cộng. Mãi sau này, khi ba cô trở về từ cõi chết, cô mới biết Việt cộng cũng là dân tộc. Và dân tộc là vinh quang.
Nhưng cha cô đã không trở về một mình. Ông mang theo một người đàn bà khác. Cô chẳng bao giờ có dịp sống với cha. Việc duy nhất có ý nghĩa ông đã làm cho cô là thay lại giấy khai sinh để cô có một người cha. Lý lịch của cô nhờ đó được ghi là gia đình cách mạng.
Cho dù thế, cuộc sống của hai mẹ con cô cũng không có gì thay đổi.
Khi mẹ cô bị bắt vào trường phục hồi nhân phẩm, cha cô đã bảo lãnh cho mẹ cô về. Cách mạng khoan hồng.
Những khó khăn của cuộc sống sau ngày chấm dứt chiến tranh càng trở nên khốn khó. Cô cũng không hiểu bằng cách nào mẹ cô vẫn nuôi được cô.
Sau khi tốt nghiệp phổ thông, cô nghỉ học. Và không biết làm gì.
Một hôm mẹ cô bảo:
“Má cần tiền để sang quán. Con giúp má”.
Không chờ cô hỏi, mẹ cô nói tiếp:
“Má muốn con bán trinh. Chỉ có cách ấy má con mình mới mong khá được”.
Thúy Kiều bán mình chuộc cha. Cô bán trinh để giúp mẹ có vốn làm ăn. Cũng là báo hiếu thôi. Cô không nói gì, chỉ gật đầu.
Ngày cuối tuần, hai mẹ con cô đi Vũng Tàu. Nhưng không tắm biển, họ vào thẳng khách sạn và cô được giao cho một người đàn ông.
Một gã trung niên xì thẩu. Không đau đớn gì lắm như mẹ cô đã dặn dò. Vừa lạ lẫm thích thú vừa ghê sợ. Cô để mặc hắn muốn làm gì thì làm. Cũng chỉ là máu từ cái kỵ húy cô chảy ra, nhưng máu kinh thì ô uế xui xẻo, máu trinh lại thiêng liêng phúc lộc. Người đàn ông trịnh trọng gấp tấm khăn có máu của cô và bỏ vào túi xách. Một đêm trắng. Từ đó, gần như không bao giờ cô nhắm mắt.
Một tuần lễ sau, mẹ cô nói:
“Con đi làm với má”.
Đứa con ngoan của dân tộc vĩ đại vâng lời mẹ, không thắc mắc.
Đó là một quán bia ôm bình dân do mẹ cô vừa mới sang lại của người bạn. Cô phụ mẹ nấu nướng, bưng bê và cùng ngồi tiếp khách với mẹ. Tự nhiên như mùi rượu bia mà cô vẫn hít thở từ thơ ấu. Và cô đi khách khi có yêu cầu.
Đôi khi cô cũng khó chịu vì đám đàn ông hôi hám, xử dụng đồng tiền của mình một cách bần tiện. Tuy nhiên, điều ấy với cô không quá quan trọng.Miễn có tiền, cô bất chấp.
Trong sâu thẳm, cô khinh bỉ đàn ông. Mặc dù, đàn ông vẫn là niềm vui của cô.
Bà mẹ dân tộc đem cho tôi tô cháo gà với rất nhiều hành. Bà bảo ăn ngay đi cho nóng. Tôi như đứa trẻ ngoan ngoãn ngồi dậy ăn. Mồ hôi toát ra đầm đìa. Bà lấy khăn cho tôi lau mặt, rồi cầm tô đi rửa. Sống một mình tự do tuy thoải mái nhưng cũng tiềm ẩn những khốn cùng. Có thể một ngày nào đó tôi chết thối trong nhà không ai biết. Thật ra, chết tôi không sợ. Nhưng tôi cũng ớn lạnh sự đau đớn và lo ngại những lúc không tự phục vụ được cho mình. Có lẽ bà cũng như tôi, sự đơn độc giống như một ngọn tháp, lừng lững và bất trắc. Và chúng tôi cần nhau nhưng không thể thuộc về nhau. Tự do trên hết và bất khả nhân nhượng.
Bà hỏi:
“Đỡ chưa?”.
Tôi gật đầu. Nhưng bà không nhìn thấy, vặn lại:
“Tôi hỏi sao không nói?!”.
Tôi bảo:
“Cũng đỡ. Bà có thể về được rồi. Cám ơn”.
Bà hỏi lại:
“Chắc không?”.
Tôi gượng cười:
“Cùng lắm là chết thôi”.
Bà bảo:
“Không được nói thế”.
Tôi ngồi lắng nghe trong cơ thể. Rất mệt nhưng không rõ một điều gì, ngoài cảm nhận về một trái tim mong manh, nhịp đập và hơi thở hiu hắt.
Hết ngồi rồi lại nằm. Tôi vẫn nghe tôi. Sự sống và cái chết cùng hiện hữu. Cùng lúc tôi mất đi và cùng lúc tôi phục sinh. Điêu tàn và phong nhiêu. Tuổi già không phải là kết thúc.
Tôi nhớ bà. Hồi tưởng những đêm bà ngủ lại, lòng tôi vui. Ân sủng của từ tâm mặt đất. Bà không cuồng nhiệt nhưng đằm thắm đủ để không phí những ngày dài tưởng như thừa thãi của tôi. Và tôi nhận ra, sự tận hưởng cuộc sống là không lệ thuộc vào bất cứ điều gì. Nhận lãnh tất cả và từ bỏ tất cả.
Tôi lại lên cơn sốt.
Người đàn ông của cô gái là một người làm thơ. Vì làm thơ, anh ta không có tiền nhưng thừa hào sảng. Người đưa anh đến với cô là khách hàng thân thiết của mẹ cô, một người vô danh nhưng thích chơi với những người có danh. Ông này lắm tiền nhiều của. Ổng bảo anh thi sĩ:
“Bạn cứ thoải mái”.
Anh thi sĩ tất nhiên vô tư thoải mái như cô đã là người yêu của anh từ muôn kiếp, một cách sành điệu. Chưa kịp uống gì, anh đã ôm lấy cô và nói:
“Em như một bài thơ”.
Cô bảo:
“Anh đọc thơ cho em nghe đi. Em thích thơ lắm”.
Anh nói:
“Rượu vào thì thơ mới ra được”.
Thế là cụng ly. Hết một thùng bia cũng là lúc nàng thơ bị bóc hết vỏ. Cô trở thành mồi của thơ. Và thơ hùng hổ đâm vào hángcô. Chết đi sống lại.
Cô bảo, thơ quả có khác. Vừa được tôn thờ như vật linh, vừa bị dập vùi trong thú tính man rợ của kẻ cuồng dâm, cô mê đắm hiến dâng không điều kiện cho thi sĩ chơi chùa. Những buổi ăn nhậu tụ bạ với bạn bè văn nghệ của chàng cũng do cô trả tiền. Cô trở thành nhà tài trợ của thơ, góp phần tạo nên một cuồng quốc thơ ngạo nghễ cho dân tộc Việt.
Và cô coi đó là một mối tình.
Mối tình ấy kéo dài được mấy tháng. Khi tình cờ phát hiện thi sĩ lén ôm mẹ cô, cô rút giày đập vào mặt hắn.
“Đồ khốn”.
Thi sĩ chỉ lấy tay xoa mặt coi như không có chuyện gì. Chàng lạnh lùng bảo:
“Cứ làm như cô là người chung tình, chung thủy lắm vậy”.
Cô gào lên:
“Đúng rồi, tôi làm đĩ để nuôi anh đó. Anh có biết nhục không?”.
Thế là thi sĩ cuốn xéo.
Cô buồn nghỉ làm, bỏ nhà lang thang hơn tuần lễ mới về. Cô cũng không thật sự biết khi nào cô là đĩ, khi nào cô là người tình. Xúc cảm vốn hồn nhiên và là sự chân thành tối hậu của con người.
Mẹ cô bình thản nói:
“Tất cả mọi đàn ông đến đây đều là khách của chúng ta”.
Cô không nói gì. Cuộc sống trở lại bình thường. Thật ra, cô và mẹ cô xưa nay, vẫn đôi khi cùng phục vụ chung một vị khách.
Tôi nằm dán xuống giường, hơi thở nặng nhọc. Chết đi, có phải là điều tốt lành không? Điều gì làm chúng ta sợ hãi? Tôi không muốn níu kéo điều gì. Một kết thúc tất yếu, nhưng không phải lúc này. Chúng ta bao giờ cũngtìm cách triển hạn cho cái chết, mặc dù chẳng để làm gì.
Dường như dòng máu trong đầu tôi mắc kẹt đâu đó. Tôi đã uống thêm một viên Aspirin 81mg, ngoài một viên mỗi buổi sáng. Tôi lấy tay xoa đầu. Và vẫn rất bình tĩnh, tôi không nghĩ mình sắp chết, mặc dù tôi biết cái chết thật dễ dàng. Tôi không biết nếu sẽ chết thật, tôi có sẵn sàng và bình thản đón nhận được không.
Bà mẹ dân tộc quay trở lại. Tôi vẫn nằm im. Bà sờ trán tôi, rồi nằm xuống bên cạnh. Bà ôm tôi như đứa con bé bỏng.
“Không được bỏ em”.
Tôi thiếp đi.
Giữa khuya tôi tỉnh lại. Thế giới yên ắng. Gió tràn qua cửa sổ dịu dàng. Tôi vẫn nằm trong lòng bà mẹ dân tộc. Mùi dân tộc nồng đượm rơm rạ. Mùi quê hương bốc cháy khen khét. Tôi ngồi dậy uống cạn ly nước. Rồi đi đái. Làm vài động tác hít thở sâu, tôi biết mình chưa thể chết.
Tôi nằm xuống đêm xanh ngắt và vùi mặt vào giữa cặp vú mềm nhão của bà. Ngủ tiếp.
Cô gái của dân tộc càng ngày càng hấp dẫn hơn. Không chỉ mông vú nẩy nở khiêu khích, sự khéo léo duyên dáng của cô bất khả tư nghị, bất khả chối từ. Nhà hàng của mẹ cô càng ngày càng đông khách. Các tiếp viên trẻ trung xinh đẹp ríu rít trong nhà hàng ngày càng nhiều. Cô phụ mẹ làm quản lý. Mẹ cô được tôn kính gọi là Má Hai. Cô cũng lên chức được gọi một cách thân yêu là Chị Hai. Chị Hai cũng trở nên kiêu kỳ hơn. Đặc biệt lắm, Chị Hai mới đích thân tiếp khách. Đó là các quan chức địa phương, hoặc các tay chơi mới nổi. Tất nhiên tiền bo dành cho cô phải khác. Nghề nào cũng có đẳng cấp.
Thỉnh thoảng cô được mời đi chơi xa. Cô được chiều chuộng. Và cô tận hưởng cuộc sống của mình. Thân xác cô mở toang và tâm hồn cô đón nhận không chỉ cuộc đời mà tất cả trời đất, ngọt ngào và bao la. Đĩ, một cách sâu thẳm.
Đàn ông với cô chỉ có nghĩa là giống đực. Cô ban phát như một người mẹ và cô đòi hỏi như một đứa con. Cô ngồi lên mặt cuộc đời. Cô đùa giỡn và cô kính cẩn. Tình yêu của cô không dành riêng cho một ai. Cô tràn trề hạnh phúc. Đĩ, một cách phơi phới.
Có một ông quan muốn độc quyền cô. Nhưng cô chỉ cười:
“Em là đĩ”.
Ông quan bảo:
“Em muốn gì cũng được”.
Cô lại cười:
“Anh có thể là của riêng em không?”.
Thế là hết. Nhưng đời có nhiều quan và nhiều đại gia lắm. Cô tung tẩy thanh xuân khắp mặt đất.
Gã người Hoa dẫn cô đi dọc bờ biển bảo:
“Cả đất nước này sẽ thuộc về em”.
Cô cười:
“Nhiều quá. Em chỉ muốn mấy thước vuông ở Thiên An Môn thôi”.
Gã người Hoa tát cô. Tuy đau, nhưng cô vẫn cười sằng sặc. Gã lôi cô xuống biển và dí đầu cô xuống nước. Cô cắn vào chân gã. Gã bế cô lên, quăng xuống đất. Chưa thôi, gã xông tới và đè cô xuống bú và hiếp.
Không ít lần cô bị hiếp.
Cầm roi ngựa như một lãnh chúa, gã người Ả Rập bắt cô chổng mông bò trên cát nóng giữa sa mạc. Gã quất vào người cô khi cô chần chừ. Mặc cho cô gào thét, gã hành hạ cô như thú vật. Đến khi cô gần như hoàn toàn ngã gục vì nóng và đau, gã mới bế cô vào xe hơi và hiếp, trong lúc tài xế cho xe chạy.
Xong việc, gã hỏi cô:
“Một trải nghiệm thú vị chứ?”.
Cô chửi thề:
“Thú vị cái con mẹ anh”.
Gã cười khoái trá:
“Còn nhiều trò hấp dẫn nữa. Nếu em muốn có nhiều tiền”.
Cô bảo:
“Tôi đéo cần tiền của anh”.
Tuy nói thế, cô vẫn tiếp tục đi chơi với hắn qua mọi miền hư ảo của xứ dầu hỏa Arab Saudi.
Khi thả cô về lại Việt Nam, hắn bảo:
“Việt Nam, điểm đến của những giấc mộng hoang đường”. Và hắn cám ơn cô. “Tôi sẽ tìm lại em bên đó”.
Về đến nhà, cô cho người đánh thằng ma cô dẫn mối một trận trước khi cho hắn thêm ít tiền. Cô bảo:
“Đề huề nhé.”
Mắc tiểu, tôi dậy đi đái. Bà mẹ dân tộc cũng cựa mình, thức. Bà hỏi:
“Anh khỏe hơn không?”.
Tôi đáp:
“Cũng đỡ”.
Bà ôm tôi, một tay mân mê thằng nhóc.
Quả thật, thế giới hoang đường. Tôi không biết giữa sống và chết là cái gì. Tôi lơ mơ ngủ. Lơ mơ một hiện hữu giữa hai đùi. Nếu tôi chết đi, ngay lúc này, có phải là hạnh phúc không? Tôi không chắc. Không có điều gì thuộc về tôi.
Mẹ cô chết giữa cơn say.
Dù cũng đã lăn lộn nhiều, nhưng cô vẫn bị hụt hẫng. Cái chết của mẹ dẫn đến cái chết của nhà hàng, cô không đủ khôn khéo để giữ nó. Cũng có thể, cô không coi nó là quan trọng.
Ngày xưa mẹ cô sang cái nhà hàng bằng trinh tiết của cô. Bây giờ, cô dẹp nhà hàng bởi sự tự do của cô. Cô không coi nó là gia sản, dù nó là một dấu vết khó quên.
Cô lấy một người chồng Hàn Quốc. Không như những cô gái của dân tộc cô lấy chồng ngoại để cứu vớt kinh tế cho gia đình và bản thân, cô đã từng coi phim của Kim Ki Duk, sự bạo liệt hấp dẫn cô.
Xứ Hàn vừa cổ kính vừa hiện đại. Trời chiều lòng cô, cho cô một người chồng cục cằn, hung bạo. Không khác thường như những nhân vật của Kim Ki Duk, nhưng phong kiến và kỳ thị. Đấy là điều cô không mường tượng được. Người chồng buộc cô phải phục tùng như con ở. Tất nhiên cô phải bị đánh vì sự trái tính trái nết của cô. Đây mới thật sự là một trải nghiệm đáng giá của cô, cô không phải được sinh ra để làm vợ.
Chịu đựng hơn nửa năm, cô bỏ về.
Đàn ông của dân tộc cô tuy có hèn, nhưng ngoan nhất thế giới. Ta về ta tắm ao ta, cô nhủ mình như vậy.
Ông quan huyện tuổi trẻ đẹp trai con nhà truyền thống cách mạng nói với cô:
“Em về làm trợ lý cho anh nhé”.
Cô bảo:
“Em đâu biết làm gì”.
Quan huyện nói:
“Em phụ trách cái mảng tiếp tân, tiếp khách cho anh”.
Cô hỏi lại:
“Được không?”.
Quan huyện phán:
“Được quá chứ. Chuyên môn của em mà”.
Hắn mua cho cô cái bằng đại học giả, ngành kinh tế. Cô trở thành công chức nhà nước trong một nốt nhạc.
Ngoài lương, cô còn được phụ cấp của hắn theo tinh thần cộng sản, “Làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu”.
Cô có sẵn một lực lượng dự bị vô số kể, trẻ đẹp sẵn sàng đáp ứng mọi yêu cầu của công tác, không ăn lương, chỉ lãnh tiền thưởng. Cô và các đồng môn của cô trở thành đồ trang trí trong các buổi tiếp tân, lễ lạc. Là mồi trong các tiệc tùng. Là tăng hai, tăng ba cho các quan thư giãn. Là niềm vui của cả nhân loại. Nhờ thế, hoạn lộ của quan huyện lên như diều gặp gió. Hắn lên tới đâu, cô lên tới đó. Từ huyện về tỉnh, lịch lãm và sang trọng. Đối tượng phục vụ của cô cũng càng ngày càng oai vệ. Cô trở thành bông hoa của cả tỉnh.
Cô vui, vì cô lại được là cô. Quyền lực của giống cái làm cô tỏa sáng. Cô sai khiến cả cuộc đời. Tuy nhiên, điều ấy đã làm cô mất cảnh giác. Những phụ nữ đoan chính ngứa mắt và những bà vợ hiền nổi giận. Cô bị đánh ghen.
Và cô bị tố cáo như kẻ lũng đoạn chính quyền.
Cũng nhanh như khi cô trở thành công chức, cô mất hết cũng chưa đầy một nốt nhạc. Quyền lực, công việc và bổng lộc. Thậm chí, cô còn có nguy cơ đi tù. May mắn cho cô, cô thoát nạn chỉ vì người ta muốn che giấu sự tha hóa quyền lực trước công luận. Nhưng ông quan của cô thì thân bại danh liệt.
Chẳng còn lợi lộc gì, cô bỏ ông quan không thương tiếc. Khi ấy, cô đã sở hữu hai căn biệt thự đẹp như mơ. Và mối quan hệ xã hội của cô đã trở nên rộng rãi.
Một hành trình khác bắt đầu. Cuộc đời có thừa lối vui và cô vẫn luôn muốn mình là kẻ chọn lựa.
Bước vào thế giới tinh hoa của những kẻ có tiền và quyền, cô hiên ngang với tư thế mới của mình.Không phải cô không biết mình là ai, mà cô quá biết người khác. Cả đàn ông và đàn bà.
Vốn liếng của cô không là cái đinh gì trong thế giới tinh hoa đương đại ấy, những kẻ vốn được gọi là vô sản trước đây. Nhưng cô biết sức mạnh của mình và cô tự tin. Tận dụng sự quyến rũ trời cho và khai thác mọi mối quan hệ, cô làm cò cho tất cả mọi giao dịch công cũng như tư. Mọi loại giấy tờ, thủ tục hành chánh cũng như mọi mong muốn, khát vọng vui chơi hay đổi đời, cơ hội làm ăn hay mua quan bán chức đều được cô kết nối giải quyết, tận tình và hiệu quả. Và cô trở nên cần thiết cho tất cả mọi người. Chợ đen hay chợ đỏ, cô góp phần làm cho guồng máy xã hội trơn tru thông suốt như nó phải thế.
“Không có việc gì khó, chỉ sợ tiền không nhiều”. Cô mượn cái slogan ở đâu đó như châm ngôn cho cuộc sống của mình.
Càng gần về sáng, tôi càng cảm thấy mình khỏe hơn. Khi nằm đè lên người bà mẹ dân tộc, tôi như được tiếp sức bởi một nguồn năng lượng khác. Một cách bí ẩn, tôi chui sâu vào trong bà như tích tụ văn hiến bốn ngàn năm thủ dâm. Và bùng nổ.
Bà nói:
“Em sướng”.
Tôi để sương đêm trùm phủ. Mịt mùng. Thế giới mênh mông quá.
Tôi vẫn sống.
Bà hỏi:
“Hôm nay anh muốn ăn gì?”.
Tôi bảo:
“Gà luộc cho đơn giản”.
Bà mắng:
“Đồ Bắc kỳ”.
Bà rời khỏi nhà tôi, rất sớm. Tự nấu nước, tôi pha một ly Espresso. Nhâm nhi buổi sáng trong lành. Tôi chọn sự tối giản để tránh bớt phiền lụy. Làm vệ sinh xong các thứ, tôi phải nằm một chút trước khi ngồi vào bàn làm việc. Thật ra, đó chỉ là một thói quen, lướt xem tin tức trên mạng, viết vu vơ một điều gì đó như ghi chú cho những khoảng trống.
Không phải lo nghĩ điều gì cho cuộc sống là một hạnh phúc.
Gần trưa, bà mang cho tôi nửa con gà luộc, tất nhiên gà ta, nước mắm tiêu ớt, một ít cơm đủ cho hai người.
Bà làm đồ ăn ngon. Nhưng đấy không phải là diễm phúc hàng ngày. Bà chỉ nấu ăn cho tôi khi bà thích, hoặc khi tôi thật cần. Tất cả những ngày còn lại, tôi cơm đường cháo chợ.
Mạng lưới làm ăn của cô vươn lên tầm quốc gia. Cô buôn bán cả chính sách và các thể loại qui hoạch từ nhân sự đến đất đai. Cô tự hào là nhà tổ chức thành công mọi ước muốn. Cô có khả năng nâng một người tầm thường vô danh lên thành một nhân vật sừng sỏ, cũng như cô có thể biến nông thôn thành thành thị. Cô là bóng tối của lòng tham con người. Cả những điều tưởng như phi lý cô cũng có thể biến nó thành hợp lý, khi cô được trả tiền sòng phẳng.
Công việc cuốn cô đi theo dòng chảy của nó. Đến lúc cô là điều không thể thiếu của cuộc sống này. Cô mạnh mẽ một cách tuyệt đối. Và cô không có khái niệm quay về.
Nhưng cô có hạnh phúc không?
Không ai trả lời thay cô được, cô trở thành bản chất của cuộc sống. Và bản chất ấy, tự nó không vui không buồn. Tuy nhiên, cô vẫn là một người cô đơn cô độc.
Một nhân vật quyền lực nói với cô:
“Tôi và cô là một cặp đôi hoàn hảo”.
Cô cười ngất:
“Không, em là người của bá tánh”.
Quả thế, cô đánh đĩ với tất cả mọi thể loại nhân gian, miễn nó mang lại niềm vui và tiền bạc. Nhưng trên hết, có một thứ lợi ích không thể giao dịch, đó là tự do của cô, dù nó bất cận nhân tình.
Một đại gia không lấy gì làm tiếng tăm, gặp cô và đề nghị:
“Tôi muốn làm một cao tốc lên đỉnh trời, nối từ Hà Nội lên Phan Xi Păng. Cô thu xếp giùm giấy phép và giải quyết các vấn đề phát sinh như giải phóng mặt bằng với các địa phương. Phí dịch vụ sẽ do cô tùy nghi quyết định”.
Cô nhìn lại anh ta, hơi ngạc nhiên:
“Đó là một dự án khủng. Anh đùa à?”.
Anh ta bình thản:
“Tôi không dám đùa với cô. Cả cái dải đất hình chữ S này, nếu muốn, tôi cũng đủ sức mua”.
Cô bảo:
“Có những cái không phải cứ có tiền là làm được. Anh có biết một dự án như thế không những phải được phép của thủ tướng, mà có khi còn phải được quốc hội thông qua, chưa kể dư luận xã hội”.
Anh ta vẫn bình tĩnh:
“Tôi biết rất khó khăn. Vì thế mới nhờ cô”.
Đây là một thử thách. Cô nói:
“Nếu tôi thất bại thì sao?”.
Anh ta bảo:
“Tôi không tin cô thất bại”.
Cô nói:
“Nhưng vẫn có xác xuất thua chứ”.
Anh ta vẫn tự tin:
“Vâng, tôi không tin số phận. Nhưng nếu chúng ta thua, thì bày keo khác thôi”.
Anh ta rút từ trong cặp ra một bản dự án tiền khả thi và một hợp đồng với cô đã soạn sẵn đặt lên bàn. Cô được gọi là nhà tư vấn của một bên hợp đồng. Chi phí được bỏ trống để cô tự điền.
Cô bảo:
“Anh cho tôi một tuần lễ để trả lời”.
Cô thích sự ngông cuồng.
Nguồn vốn của anh ta dường như vô hạn và cô không biết nó từ đâu tới. Cô chỉ có thể đoán hắn là người của Trung Quốc. Hơn ai hết, người Trung Quốc biết cách nói chuyện dưới gầm bàn. Và cũng không ai giỏi hơn cô chuyện đút lót. Cô được cung ứng những khoản phụ phí phát sinh theo tiến độ công việc, y như có một nhà máy in tiền.
Cô nghĩ tới một lưỡi dao chém xuống xẻ dọc khuôn mặt đất nước như một thứ trấn yểm của phong thủy Tàu, nhưng cô gạt nó đi khỏi đầu mình.
Chưa tới một năm, dự án được cấp phép. Nhưng giải phóng mặt bằng mới thật sự là vấn đề nan giải. Cô không thể nói chuyện trực tiếp với người mất đất. Cô cũng không thể can thiệp với chính quyền địa phương khi họ lạm dụng quyền hạn để ép uổng người dân. Cô nhìn thấy sự oan ức và uất hận. Ở đâu, người ta cũng tìm cách ăn chặn, ăn bớt, thậm chí gần như cướp trắng nhân danh lợi ích quốc gia. Cô chỉ biết tặc lưỡi cho qua. Đó không phải là trách nhiệm của cô.
Ngoài dự án chính đường lên đỉnh trời, cô còn vẽ cho các nhà đầu tư qui hoạch các khu dân cư mới quanh những điểm dừng và các lối ra, lối vào cao tốc.
Cô ăn ngập mỏ, nhưng đấy là công sức của cô được đồng thuận. Cô không bóc lột. Cô không ăn cướp.
Và cô đi chùa cúng dường hoằng pháp. Cô cũng làm từ thiện cứu vớt những sinh linh khốn khó.
Cô phát hiện ra, đầu tư xây chùa to đẹp là cách kiếm tiền nhẹ nhàng và béo bở nhất. Cô cũng tin xây chùa là cách tích đức, giải nghiệp linh thiêng nhất.
Cô bàn với vị sư thân thiết kế hoạch của mình.
Cô nói xưa nay các chùa thường xây trên núi và nương tựa vào sự tĩnh tại của núi, tại sao không đem chùa ra biển để chúng sinh chiêm nghiệm lẽ vô thường của sắc tướng, hơn nữa nó còn tạo ra sự khác lạ hấp dẫn du lịch. Cô nghĩ đến Côn Đảo, một địa danh nổi tiếng có nhiều di tích lịch sử, đường bay thuận tiện, đường thủy dễ dàng và không quá xa Sài Gòn.
Nam Mô A Di Đà Phật. Sư ông bằng lòng ngay.
Đúng như kế hoạch, họ xin được chính quyền cấp cho một ngàn mẫu vừa núi vừa biển. Họ thuê kiến trúc sư từ Đài Loan, bảo đảm tính thẩm mỹ truyền thống và niềm tin phong thủy. Kết hợp con đường huyền ảo ven núi với các cụm công trình trên biển bằng những cây cầu bềnh bồng đã tạo nên một kỳ quan vô tiền khoáng hậu. Và đấy là ngôi chùa độc đáo nhất, to đẹp nhất châu Á.
Cô dồn hết tâm lực vào ván bài sinh tử đó. An toàn cho đời này và hạnh phúc cho đời sau.
Và cô đã nhìn thấy cả thế giới trong tầm mắt mình.
Đấy không phải cơn mơ, mà là một hiện thực có thể sờ mó. Và tiền thu vào thì đếm được. Dường như cô cũng không còn việc gì khác ngoài chuyện đếm tiền. Đến lúc này cô mới biết ông sư của cô chỉ là một kẻ giả sư. Tu là một đặc nhiệm của hắn. Cô cũng lại tặc lưỡi cho qua.
Anh chàng đại gia làm cao tốc lên đỉnh trời đến gặp cô, nói:
“Cô và tôi bây giờ môn đăng hộ đối rồi nhỉ”.
Cô cười:
“Tôi không dám ganh đua với anh”.
Hắn trầm giọng:
“Thật ra, tôi muốn nhìn mối liên hệ giữa cô và tôi ở góc độ khác”.
Cô hỏi:
“Sao ạ?”.
Hắn hỏi lại:
“Cô có tin số mệnh không?”.
Cô nói:
“Tôi vẫn nhớ anh bảo trong lần đầu gặp tôi rằng, anh không tin số phận”.
Hắn cười:
“Nhưng bây giờ thì tôi tin”.
Im lặng một chút, hắn tiếp:
“Chẳng những thế, tôi tin cô và tôi hợp số”.
Cô cười lớn tiếng:
“Anh muốn chia cho tôi cái dự án mới à?”.
Hắn cũng cười:
“Đại khái vậy. Nếu cô đồng ý, tất cả những dự án sắp tới của tôi sẽ thuộc về cô một nửa, chỉ với một điều kiện duy nhất, cô về chung sống với tôi”.
Cô giật thót người. Một đường đột ngoài sự mường tượng của cô.
“Anh tin bói toán đến thế sao?”.
Anh ta bảo:
“Một phần thôi. Phần còn lại là tôi yêu cô”.
Cô nói:
“Anh cũng biết đùa nhỉ”.
Anh ta vẫn nghiêm chỉnh:
“Không, nói thật đấy. Tôi nghĩ mình có thể làm hợp đồng. Cô vẫn tự do, cũng như tôi”.
Cô hỏi lại:
“Vậy thì điều gì ràng buộc để chúng ta có cùng chung số phận?”.
Hắn nói:
“Chỉ cần sự hiện diện của cô bên cạnh tôi”.
Cô bảo:
“Chỉ riêng điều đó đã làm tôi mất tự do. Mà như anh biết đấy, tự do của tôi là trên hết”.
Anh chàng đại gia đẹp giai con nhà truyền thống cách mạng có thể đã biết rất nhiều về cô, nhưng có một chi tiết quan trọng nhất trong tính cách cô thì hắn lại không biết, đó là mọi điều trong đời cô chỉ làm theo hứng thú. Vì thế, sự từ chối của cô làm hắn chưng hửng.
Hắn gỡ gạc:
“Nhưng cô vẫn sẵn sàng hợp tác với tôi chứ?”.
“OK”, cô nói.
Hắn chào cô:
“Thật sự tôi rất tiếc”.
Cô cũng cười:
“Thấy tiền mà không cầm được tôi cũng tiếc. Mong, mình vẫn là bạn của nhau”.
Thế rồi, một ngày trời vẫn đẹp, nắng vẫn vàng, gió vẫn lộng, dưới mái chùa yên tĩnh, nhân vật đóng vai sư nói với cô:
“Đây là cơ sở tôn giáo và nó chỉ thuộc về giáo hội. Mọi liên hệ của cô với chùa coi như đã hoàn tất”.
Cô trợn mắt:
“Ý thầy là sao? Tính ăn cướp của tôi hả?”.
Người giả làm sư nói:
“Cô bình tĩnh, tất cả mọi đóng góp của Phật tử xưa nay vẫn được coi là cúng dường”.
Không giữ được bình tĩnh, cô nhảy xổ vào cào cấu đánh đấm ông sư, gào thét:
“Quân ăn cướp”.
Cô bị tống ra khỏi chùa như một kẻ phạm thượng. Lưu tình, họ không gọi công an bắt cô.
Đúng là vô thường như cô đã nghĩ về nó. Cô bán bớt dần nhà cửa lấy tiền tiêu xài. Sự buồn chán càng khiến cô phung phí. Dẫu sao, cô cũng cảm thấy mình thong dong hơn.
Du lịch khắp nơi, cô tìm trai lạ. Và cô hoàn nguyên đĩ tính của mình một cách hoàn hảo. Có tiền cũng tốt, không tiền cũng chẳng sao. Cạo sạch lông và tóc, cô phục sinh trong ngọn lửa khởi nguồn sự sống. Tàn bạo và bất chấp.
Đàn ông điêu đứng vì cô. Đàn bà kinh khiếp cô. Cô bảo “Chỉ vui thôi mà”.
Lúc ấy, cô chưa biết ở phía bên kia dốc gió, tôi đang chờ cô.
Nhấp nhổm mà không biết làm gì, tôi chờ đợi trong mơ hồ một điều gì khác để thay đổi đời tôi. Nhưng tôi không đủ mạnh mẽ để tự đập vỡ mình, phá bỏ những ràng buộc vô hình. Bởi thế, tôi bồn chồn mà vật vờ.
Tôi không biết sống để làm gì nhưng vẫn chờ đợi.
Làm giáo viên ở một tỉnh lẻ, tôi như bị gói trong lớp lá chuối. Lên men. Nếu không có núi để tựa lưng và hướng vọng, chắc tôi chết. Ngọn núi trong tôi và ngoài tôi như một công án thiền tôi chiêm nghiệm và tôi mơ mộng. Thỉnh thoảng, tôi vẫn leo núi. Tôi leo lên cuộc đời mình và nhìn xuống vực thẳm. Và tôi khao khát nhảy xuống. Nhưng tôi chỉ là một giáo viên hèn mọn. Sự cháy bỏng của tôi được thắp lên bằng rượu và cái im lặng của núi. Tôi nằm trong nhà và tôi chết. Ngọn núi trở thành nấm mồ của tôi.
Thế nào mới là sống? Tôi không thể trả lời.
Nhiều cô giáo hỏi tôi:
“Sao anh không lập gia đình?”
Tôi nói tôi cần một cô gái hơn cần một gia đình. Đấy là một nhân sinh quan không thể chấp nhận được. Họ bảo tôi vô luân.
Nhưng đâu là cô gái của tôi?
Bà mẹ dân tộc đứng dậy bảo:
“Em về đây”.
Tôi không nói gì, ôm bà hôn nhẹ.
Những khi có bà, tôi như một đứa trẻ, kể cả lúc làm tình. Tôi mường tượng bà như tổ mẫu Âu Cơ tái giá.
Suốt thời trai trẻ, tôi đóng vai một ông cụ nghễnh ngãng. Dẫu không giáo điều nhưng tôi truyền thống cả trong các suy nghĩ. Sự nổi loạn đôi khi của tôi cũng chỉ là cái thất chí bất phùng thời. Tôi chưa bao giờ dám đi tới tận cùng những vấn nạn con người của chính tôi. Chỉ đến khi về hưu, tôi mới dần gột rửa những hệ lụy của ước lệ văn hóa và định kiến nhân cách để sống như sơ nguyên vô sở trú. Dù tôi cũng không chắc đấy là minh triết hay mông muội. Thật ra, minh triết hay mông muội cũng không phải là điều tôi quan tâm. Tôi chỉ tin chắc một điều, lịch sử con người là một lộ trình sai lầm.
Bước xuống mê lộ, tôi tìm cảm giác mình vẫn sống. Nắng làm tôi xây xẩm choáng váng. Tôi cố gắng đi bộ hết một con phố nhỏ rồi quay về. Cái tổ của tôi chìm trong nắng, nhưng âm u. Tôi nằm vật xuống giường. Thở dốc.
Khi bán đến căn nhà cuối cùng, cũng là thời điểm tiền mãn kinh của cô, cô muốn thay đổi. Trên Zalo, cô treo bảng: NHẬN ĐẺ MƯỚN. Và cô coi đây là niềm vui cuối cùng của mình.
Một người Trung Quốc tìm đến cô. Anh ta nói:
“Tôi mướn cô trước sáu tháng. Giá mỗi tháng một ngàn đô. Nếu cô có thai là con trai, tôi sẽ mướn cô tiếp cho đến khi đứa bé đủ ba tuổi.”
Một phú hộ nhà quê, hiền lành. Cô bằng lòng đi theo anh ta.
Cô dạy anh ta làm tình và dường như anh ta cũng nhận ra đàn bà không chỉ là cái máy đẻ. Anh ta cày bừa cô hết công suất. Cuộc sống không đến nỗi tẻ nhạt, đôi khi cô cũng cảm nhận được sự yên ấm của gia đình, cho dù tạm bợ. Và cô học cách để làm một người vợ truyền thống.
May mắn cho cô, đến tháng thứ ba thì cô có thai một thằng cu. Cô được cung phụng hết mức để cưu mang kẻ nối dõi tông đường Hán tộc.
Nhưng phúc phần của cô chỉ đến thế, đứa bé chết trong bụng mẹ trước khi được sinh ra. Không phải vì hợp đồng hết hạn, cô mang nỗi đau khổ của người mẹ mất con về lại Việt Nam.
Trải nghiệm bất thành của một người mẹ khiến cô khác đi. Đây mới thật sự là thay đổi của cô. Bao dung hơn, dịu dàng hơn. Cô bắt đầu biết quan tâm đến người chung quanh mà không phải làm từ thiện như trước kia.
Đấy cũng là lúc tôi gặp cô khi cô chọn về sống ở tỉnh lẻ này. Và tôi gọi cô là bà mẹ dân tộc bởi trái tim biết thấu cảm của bà.
Bà hỏi tôi như nhiều người đã từng hỏi tôi:
“Sao anh không lấy vợ?”.
Tôi đùa:
“Có lẽ anh chờ em”.
Bà bảo:
“Cũng lạ nhỉ. Anh đâu phải là người không biết tán gái”.
Tôi nói:
“Lấy vợ sẽ là một thất bại của anh”.
“Đừng tự ti thế chứ”. Bà nói.
Tôi giải thích:
“Không phải vì anh sợ mình không mang lại hạnh phúc cho người khác, mà lấy vợ sẽ là sự đầu hàng của tự do trước những bất trắc của cuộc sống”.
“Vả lại, anh là một người ích kỷ”. Tôi nói thêm.
Bà bảo:
“Em nghĩ là anh chưa gặp đúng người mình cần thôi”.
Tôi thành thật:
“Có thể”.
Bà nói tiếp:
“Tình yêu đích thực thì đơn giản. Không biết yêu cũng thiệt thòi như không được yêu”.”
Tôi cười như thể nhìn nhận bà nói đúng.
Bà nhìn tôi dịu dàng:
“Anh đừng làm em lầm tưởng là trai tân đấy nhé.”
Tôi đùa:
“Ở một khía cạnh nào đó, có khi anh zin thật”.
Bà kêu lên:
“Má ơi, con sắp phá trinh trai già”.
Chúng tôi cùng cười ngặt nghẽo.
Ai cũng có quyền mưu cầu hạnh phúc cho bản thân, cớ gì chúng ta phải nghiêm trang đạo đức giả?
Bà ấy tôn trọng sự độc thân độc lập của tôi, cũng như tôi chấp nhận cái chung chạ của bà. Thế giới đại đồng. Chúng tôi tự do và chia sẻ với nhau điều mình thích.
Khi có món gì ngon, bà mang cho tôi. Khi cần ôm ấp, tôi gọi cho bà. Tuy nhiên, không phải lúc nào tôi cũng được đáp ứng. Bà vẫn có những niềm vui khác. Bà là bà mẹ dân tộc, vĩ đại và bao dung, vì thế bà sẵn sàng san sẻ cho tất cả những ai cần đến bà. Dẫu sao, bà ấy vẫn cần có tiền.
Có lẽ, bà cũng chưa thật sự biết tôi còn zin chỗ nào. Ngay cả với tôi, cái bản nguyên lành lặn ấy cũng mơ hồ. Mặc dù, tôi chắc chắn rằng nó chưa hề được khai mở. Có thể, đấy là điều sâu kín nhất khiến tôi vẫn sống trong cảm thức cô độc. Tôi không muốn phá vỡ cái bí ẩn tối thượng này nhưng đồng thời tôi cũng muốn lột truồng nó như một dấn thân đến tận cùng cõi sống.
Thì đấy, tôi vẫn nửa vời giữa sống và chết, giữa quyết liệt và trốn chạy.
Bà mẹ dân tộc nói:
“Cái của anh nó xìu xìu ểnh ểnh không ra làm sao cả”.
Tôi bảo:
“Biết sao được”.
Bà ấy nói:
“Có cách cả. Vấn đề là muốn hay không”.
Không cần chờ ý kiến tôi, hôm sau bà đến mang cho tôi một chai rượu ngâm linh tinh các dược liệu, nói:
“Anh uống cái này mỗi tối trước khi ngủ”.
Rượu ngon, ngủ tốt. Sau một tuần, bà đến. Sờ mó tôi, bà nói:
“Chất lượng được cải thiện thấy rõ”.
Quả thật, tôi đã có thể giương cờ khởi nghĩa. Lâu lắm, tôi mới lại tìm được cảm giác mạnh mẽ của giống đực. Tôi cướp chính quyền. Cách mạng vô sản muôn năm.
“Bụp là chân lý”. Bà mẹ dân tộc phát biểu.
Chân lý thì không cần bàn cãi. Và tôi tái lập chân lý từ nỗi suy tàn của tuổi già. Hưởng thụ cuộc sống một cách đơn giản.
Tôi nói:
“Em là quà tặng của thượng đế”.
Bà mẹ dân tộc bảo:
“Anh tùy nghi sử dụng”.
Nhưng tôi không đủ tự nhiên để thỏa mãn những khao khát thầm kín của mình.
Như bị treo lơ lửng, tôi chênh vênh trong mọi cảm xúc.
Bà mẹ dân tộc nói:
“Đừng ngại ngùng. Cứ để cho suối nguồn tuôn chảy”.
Chúng tôi uống chung một ly rượu. Đêm tối chìm sâu. Tôi mù mịt, ôm chặt bà. Và bà xoa đầu tôi.