văn việt: Vĩnh Quyền – những thú thật

Danh ngôn

Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.

We need, in every community, a group of angelic troublemakers.

(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)

Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.

It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.

(James Baldwin - No Name in the Street 1972)

Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.

While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.

(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)

Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.

There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.

(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)

Vĩnh Quyền – những thú thật

Nguyễn Quang Lập

1. Thú thật quen Vĩnh Quyền từ 1982 nhưng tới 1998 tôi mới thật lòng yêu mến anh. Chỉ vì mặc cảm ông bọ nhà quê ít học gặp cái nhìn cố tình chiếu cố của ông mệ Huế có bộ não trác tuyệt. Tôi không thích những người giỏi quá, vì với họ tôi là kẻ cực dốt. Vĩnh Quyền giỏi đến nỗi muốn biết gì là biết được cái đó, biết không còn cho ai biết thêm được gì.

Buổi chiều tháng 12 năm 1998 Vĩnh Quyền ngồi với tôi, Bảo Ninh, Phạm Xuân Nguyên nơi khách sạn nhà ga Đà Nẵng. Ngoài việc cho chúng tôi một bữa no về văn hoá cung đình, anh còn lo cho chúng tôi khách sạn 3 sao ăn ở thoải mái cả tuần. Khi đó tôi mới biết ông mệ Huế này yêu và trọng thật lòng mấy nhà văn quê bọ chúng tôi, tất nhiên trừ những thằng ngu và láu.

2. Thú thật tôi đã đọc tất cả các cuốn sách của Vĩnh Quyền, từ “Vầng trăng ban ngày”, “Mạch nước trong”, “Người tử tù không chết”… đến “Chiều hoang đứt gãy”, “Sói hoàng hôn”, “Màu da thượng đế”…. Trừ cuốn “Debris of Debris” (Mảnh vỡ của mảnh vỡ) chỉ đọc được cái bìa vì toàn tiếng Anh, và cuốn “Mạch nước trong” phải đọc kỹ vì biên tập, hầu hết sách Vĩnh Quyền tôi đều bỏ dở giữa chừng.

Không phải vì đó là những cuốn sách dở, chúng khá hay, thậm chí rất hay như cuốn “Trong vô tận”, nhưng đó là những cái hay tôi đã biết. Tôi chờ đợi ở Vĩnh Quyền những cái hay chưa biết, những cái hay chỉ mỗi Vĩnh Quyền có, chờ mãi. Cũng như Nguyễn Khắc Phục, những gì Vĩnh Quyền viết ra còn quá xa những gì anh đã nói ra. Tiếc quá là tiếc. Đôi khi chợt nghĩ, Bọ mà có bộ não của Vĩnh Quyền thì Bọ đã giật giải Nobel từ tám hoánh.

Văn Vĩnh Quyền có đủ cả, tầm vóc của tư tưởng, sắc sảo của chữ nghĩa, vững chắc của bố cục, còn thiếu mỗi sự quyến rũ. Mọi thứ đều có thể có nhờ cố gắng trừ quyến rũ. Đấy là thứ trời cho, trời không cho có mà cố đằng giời.

3. Thú thật tôi đã từng tin Vĩnh Quyền thuộc típ mấy ông sĩ lười biếng, “dài lưng tốn vải ăn no lại nằm” giống hai ông Cao Duy Thảo và Thái Bá Lợi. Gọi điện cho anh lúc nào cũng nghe anh nói đang ăn, đang ngủ, đang nhậu… kể cả khi anh viết cuốn “Debris of Debris” bằng tiếng Anh quần quật trong 7 năm tôi vẫn cho vì anh giỏi chứ chẳng phải siêng năng kiên trì gì sất.

Một ngày đẹp giời thấy anh tung ra lên facebook những bức ảnh chim và voọc rừng Sơn Trà, mới ngã ngửa người, té ra Vĩnh Quyền là kẻ sĩ siêng năng kiên trì bậc nhất nước Nam. Viết 5,7 ngàn chữ không mất công hao hơi tốn sức như rình chụp cho được một bức ảnh ưa ý về động vật hoang dã. Ở đây còn phục cả Hồ Trung Tú, Huỳnh Ngọc Chênh nhưng hai ông này không bì được với Vĩnh Quyền về độ siêng năng kiên trì.

Không cần biết Vĩnh Quyền thức ngủ với rừng Sơn Trà ra sao, chỉ cần xem những bức ảnh của anh trên facebook, đặc biệt trong cuốn sách “Sơn Trà- Rừng trong phố biển” thì thấy ngay sự lao động kiên trì vô biên của Vĩnh Quyền, cùng với đó người ta còn đọc được khát vọng sáng tạo vô biên của anh.

Cũng như những cuốn sách văn của Vĩnh Quyền, những bức ảnh thiên nhiên Sơn Trà cũng có đủ cả tư tưởng, bố cục và ngôn ngữ – sắc sảo, vững chãi và đẹp. Chúng còn hơn những cuốn sách văn của anh là sự quyến rũ. Sự quyến rũ lịm người trời không cho trong văn nhưng đã cho trong ảnh của Vĩnh Quyền.

Sự quyến rũ của màu sắc. Màu vàng tươi rói của nắng trên lá và quả, cái màu vàng có thể ăn được ngon lành ấy chẳng phải nhờ máy Dương Minh Long và Lê Thanh Phong mua cho, chính là nhờ trực cảm về ánh sáng trời đã ban cho Vĩnh Quyền. Cùng với những sợi sáng trắng mê hoặc, những đốm đỏ thảng thốt, màn sương blue tươi non mơ màng, và chiếc lá green xanh đến nỗi như đâm ra từ trang sách, màu vàng tươi rói ấy đã hút hồn những người mê nhiếp ảnh.

Đặc sắc nhất là những bức ảnh về thế giới Voọc Sơn Trà. Đó là những bức ảnh độc và lạ bậc nhất. Bố cục chắc như Sarah Cheng, De Winne, màu sắc quyến rũ như Hans Strand và những bức ảnh chân dung các chú voọc vá chân nâu sống động và đời đến nỗi những tay máy chân dung số một hành tinh như Rehahn, Manny Librodo cũng phải thèm. Tôi không thèm nói ngoa.

Vì sao có thể so sánh tay máy nghiệp dư Vĩnh Quyền với các tay máy chuyên nghiệp hàng đầu thế giới? Xin thưa, vì đó là ý trời. Trời đã muốn Vĩnh Quyền chụp ảnh thiên nhiên và ngài đã giúp anh làm điều đó.

Sài Gòn ngày 03/02/2020
NQL