Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatoly Gavrilov
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Siemens
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Han Dang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Poniewozik
- James Stavridis
- Janos Kornai
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Palmer
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter Hansen
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Taras Shevchenko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Tại sao chủ nghĩa dân tộc tỏ ra thành công và tại sao nó không chịu biến mất
Andreas Wimmer, “Foreign Affairs,” March/April 2019
Trần Ngọc Cư dịch
Bữa tiệc ngoài trời mừng Quốc khánh Mỹ 4/7 ở Brooklyn, New York, July 2018. Christopher Lee / The New York Times
Andreas Wimmer là Giáo sư Xã hội học và Triết lý Chính trị tại Đại học Columbia và là tác giả cuốn “Xây dựng Quốc gia: Tại sao một số nước thành tựu trong khi các nước khác tan rã,” [Nation Building: Why Some Countries Come Together While Others Fall Apart.]
Ngày nay chủ nghĩa dân tộc [nationalism] mang một tiếng xấu. Trong đầu óc nhiều trí thức Tây Phương, đấy là một ý thức hệ nguy hiểm. Một số người nhìn nhận những đức tính của chủ nghĩa yêu nước [patriotism] được hiểu như là tình quyến luyến dịu hiền đối với quê hương; đồng thời họ thấy chủ nghĩa dân tộc là hẹp hòi và vô luân, cổ vũ lòng trung thành mù quáng với một nước, bất chấp các cam kết sâu sắc đối với công lý và nhân loại. Trong một diễn từ đọc vào tháng Giêng 2019 trước ngoại giao đoàn tại nước ông, Tổng thống Đức Frank-Walter Steinmeier đã đưa ra quan điểm này bằng những từ rõ rệt: “Chủ nghĩa dân tộc,” ông nói, “là một thuốc độc ý thức hệ.”
Trong những năm gần đây, những nhà chính trị dân tuý chủ nghĩa [populists] khắp Phương Tây tìm cách đảo ngược trật tự đạo lý này. Họ hãnh diện khoát lên chiếc áo chủ nghĩa dân tộc, hứa hẹn bảo vệ lợi ích của đa số nhằm chống lại các nhóm thiểu số nhập cư và giới tinh hoa xa rời đại chúng. Trong khi đó, những người chỉ trích họ vẫn bám vào sự phân biệt cố hữu giữa chủ nghĩa dân tộc độc hại [malign nationalism] và chủ nghĩa yêu nước quí báu [worthy patriotism]. Trong một lời đả kích không mấy che đậy nhắm vào Tổng thống Mỹ Donald Trump, người tự xưng theo chủ nghĩa dân tộc, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố tháng Mười Một vừa qua rằng “chủ nghĩa dân tộc là một sự phản bội đối với chủ nghĩa yêu nước.”
Sự phân biệt thịnh hành giữa chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa dân tộc phản ánh sự phân biệt được các học giả dùng để đối chiếu chủ nghĩa dân tộc “công dân” [civic nationalism], theo đó mọi công dân, bất luận thuộc về thành phần văn hoá nào, đều được coi là thành viên của dân tộc, so với chủ nghĩa dân tộc “sắc tộc” [ethnic nationalism] trong đó tổ tiên và ngôn ngữ quyết đinh bản sắc dân tộc. Tuy nhiên, các nỗ lực vạch ra một đường ranh rạch ròi giữa chủ nghĩa yêu nước tốt đẹp và chủ nghĩa dân tộc sắc tộc xấu xa đã bỏ qua gốc rễ chung của cả hai. Chủ nghĩa yêu nước là một dạng của chủ nghĩa dân tộc. Chúng là anh em ý thức hệ, chứ không phải là những người bà con xa.
Trong cốt lõi, mọi dạng thức dân tộc chủ nghĩa đều có chung hai nguyên tắc cơ bản: một là, các thành viên của dân tộc, được quan niệm như là một tập thể gồm các công dân bình đẳng, có chung một lịch sử và định mệnh chính trị tương lai, phải làm chủ quốc gia của mình, và hai là, họ phải hành xử như vậy vì quyền lợi của dân tộc. Chủ nghĩa dân tộc, vì thế, chống lại sự cai trị bởi ngoại bang nghĩa là bởi thành viên của các dân tộc khác, như diễn ra tại các đế quốc thực dân hay nhiều nước vương triều [dynastic kingdoms]. Chủ nghĩa dân tộc cũng chống lại những nhà cai trị coi thường viễn ảnh tương lai và nhu cầu của đa số dân chúng.
Trong hai thế kỷ qua, chủ nghĩa dân tộc đã kết hợp đủ mọi cung cách với các ý thức hệ chính trị khác. Chủ nghĩa dân tộc tự do-bình đẳng đã phát triển mạnh tại Châu Âu Thế kỷ 19 và Châu Mỹ La tinh, chủ nghĩa dân tộc Phát xít giành thắng lợi tại Ý và Đức trong thời kỳ giữa hai cuộc Thế chiến, và chủ nghĩa dân tộc Mác xít đã thúc đẩy các phong trào chống thực dân khắp “Miền Nam kém phát triển của địa cầu” khi Thế chiến II vừa chấm dứt. Ngày nay, gần như mọi người, cánh tả cũng như cánh hữu, đều chấp nhận tính chính đáng (legitimacy) của hai nguyên tắc cơ bản nói trên của chủ nghĩa dân tộc. Điều này trở nên rõ ràng hơn khi ta đối chiếu chủ nghĩa dân tộc với các học thuyết khác về sự hợp pháp của một quốc gia. Trong các thể chế thần quyền, quốc gia được cai trị nhân danh Thượng đế, như tại Vatican hay chế độ giáo chủ Quốc gia Hồi giáo (hay ISIS). Trong những nước vương triều, quốc gia thuộc về và được cai trị bởi một gia đình, như tại Saudi Arabia. Tại Liên Xô trước đây, quốc gia từng được cai trị trên danh nghĩa một giai cấp: giai cấp vô sản quốc tế.
Kể từ khi Liên Xô sụp đổ, thế giới đã trở thành một thế giới của những quốc gia-dân tộc [nation-states] được điều hành theo các nguyên tắc dân tộc chủ nghĩa. Đồng hoá chủ nghĩa dân tộc đặc biệt với xu thế chính trị hữu khuynh [the political right] tức là hiểu lầm bản chất của chủ nghĩa dân tộc và bỏ qua sự kiện chủ nghĩa dân tộc đã ảnh hưởng lên hầu hết các ý thức hệ chính trị một cách sâu sắc như thế nào, kể cả các ý hệ tự do-bình đẳng và tiến bộ. Chủ nghĩa dân tộc đã tạo nền móng ý thức hệ cho các định chế như thể chế dân chủ, nhà nước phúc lợi, và giáo dục công, tất cả những thực thể này được biện minh trên danh nghĩa một dân tộc thống nhất có một ý thức chung về mục đích và nghĩa vụ đối với nhau [a shared sense of purpose and mutual obligation]. Chủ nghĩa dân tộc là một trong những lực tác động vĩ đại đã giúp đánh bại Đức Quốc xã và Đế quốc Nhật. Và các nhà tranh đấu theo chủ nghĩa dân tộc đã giải phóng đại đa số nhân loại khỏi ách thực dân Âu Châu.
Chủ nghĩa dân tộc không phải là một tình tự phi lý có thể loại bỏ khỏi chính trị đương đại bằng một chính sách giáo dục khai mở dân trí; nó là một trong những nguyên lý nền tảng của thế giới hiện đại và được chấp nhận rộng rãi hơn những người bác bỏ chủ nghĩa này nhìn nhận. Có người Mỹ nào chịu chấp nhận sự cai trị của giới quí tộc Pháp không? Có người Nigeria nào muốn công khai kêu gọi người Anh trở lại đô hộ họ không?
Với rất ít ngoại lệ, ngày nay tất cả chúng ta đều là những người dân tộc chủ nghĩa.
SỰ RA ĐỜI CỦA DÂN TỘC
Chủ nghĩa dân tộc là một phát kiến tương đối gần đây. Vào năm 1750, các đế chế đa dân tộc rộng lớn — Áo, Anh, Trung Hoa, Pháp, Ottoma, Nga, và Tây Ban Nha — ngự trị hầu hết thế giới. Nhưng sau đó xảy ra cuộc cách mạng Mỹ năm 1775 và cách mạng Pháp năm 1789. Học thuyết chủ nghĩa dân tộc — hay chế độ cai trị nhân danh dân chúng theo ý nghĩa dân tộc — dần dần lan rộng khắp địa cầu. Trong hai thế kỷ sau đó, các đế chế lần lượt tan rã, biến thành một chuỗi các quốc gia-dân tộc [nation-states]. Năm 1900, khoảng 35 phần trăm diện tích địa cầu được các nhà nước-dân tộc cai trị; khoảng năm 1950, con số tỉ lệ đã lên đến 70 phần trăm. Ngày nay trên thế giới chỉ còn dăm bảy nhà nước vương triều và chế độ thần quyền.
Chủ nghĩa dân tộc phát xuất từ đâu, và tại sao nó được lòng dân đến thế? Chủ nghĩa này có gốc rễ từ lúc Châu Âu bắt đầu bước vào thời kỳ hiện đại — khoảng Thế kỷ 16 đến Thế kỷ 18 — mang đặc tính của các cuộc chiến tranh ác liệt giữa các nhà nước quan liêu ngày một tập trung cao độ. Khoảng cuối Thế kỷ 19, những nhà nước này gần như đã thay thế các định chế khác (chẳng hạn các giáo hội) để đóng vai trò cung cấp các công ích quan trọng trong lãnh thổ của họ, và trước đó họ đã loại bỏ hay kết nạp các trung tâm quyền lực kềnh cựa nhau, như giới quí tộc độc lập chẳng hạn. Hơn nữa, nỗ lực tập trung quyền lực đã thúc đẩy việc sử dụng rộng lớn một ngôn ngữ chung trong mỗi quốc gia, chí ít giữa những người biết chữ, và cung cấp một điểm hội tụ chung cho các tổ chức xã hội dân sự đang xuất hiện, những tổ chức này sau đó lại bắt đầu quan tâm đến các vấn đề quốc gia.
Hệ thống gồm nhiều quốc gia tranh giành quyền lực và hiếu chiến tại Châu Âu đã thúc đẩy các vua chúa ngày càng gia tăng thu thuế từ dân chúng và nới rộng vai trò của giới bình dân [commoners] trong quân đội. Sự kiện này, do đó, đã cho giới bình dân một lợi thế để đòi hỏi từ vua chúa quyền tham gia chính trị rộng lớn hơn, quyền bình đẳng trước pháp luật, và việc cung cấp các lợi ích công cộng tốt hơn. Nhiên hậu, một khế ước mới bắt đầu xuất hiện: vua chúa phải cai trị vì lợi ích của dân chúng, và bao lâu họ còn làm như thế thì người dân có bổn phận phải trung thành với họ về mặt chính trị, phải đi lính và đóng thuế. Chủ nghĩa dân tộc cùng một lúc phản ánh và biện minh cho khế ước mới này. Nó chủ trương cả người cai trị lẫn người được cai trị phải thuộc về một dân tộc và do đó có cùng một nguồn gốc lịch sử và định mệnh chính trị tương lai. Tầng lớp tinh hoa chính trị sẽ chăm sóc lợi ích của người dân bình thường chứ không phải chỉ lợi ích của một triều đại.
Tại sao mô hình nhà nước mới này có sức thu hút đến thế? Những quốc gia-dân tộc đầu tiên — Pháp, Hoà Lan, Anh, và Mỹ — nhanh chóng trở nên hùng mạnh hơn các nước vương triều và các đế chế. Chủ nghĩa dân tộc cho phép các nhà cai trị thu thuế nhiều hơn từ người dân và dựa vào sự trung thành chính trị của họ. Có lẽ điều quan trọng hơn cả là, các quốc gia-dân tộc chứng tỏ có khả năng đánh bại các đế chế trên chiến trường. Chế độ trưng binh phổ quát [quân dịch] — phát kiến của chính phủ cách mạng Pháp — cho phép các nhà nước-dân tộc tuyển mộ những đạo quân hùng hậu, trong đó người lính cảm thấy phấn khởi chiến đấu vì tổ quốc của mình. Từ 1816 đến 2001, các quốc gia-dân tộc thắng khoảng từ 70 đến 90 phần trăm các cuộc chiến của họ chống lại các đế quốc và các nhà nước vương triều.
Khi các quốc gia-dân tộc Phương Tây và Hiệp Chúng Quốc bắt đầu khống chế hệ thống quốc tế, giới lãnh đạo đầy tham vọng khắp thế giới tìm cách đuổi kịp quyền lực quân sự và kinh tế của Phương Tây bằng cách bắt chước mô hình chính trị dân tộc chủ nghĩa của họ. Có lẽ ví dụ điển hình nổi tiếng nhất là Nhật Bản, trong đó một nhóm quí tộc trẻ đã lật đổ chế độ quí tộc phong kiến, rồi tập trung quyền lực trong tay Nhật hoàng, và lao vào một chương trình đầy tham vọng để chuyển hoá Nhật Bản thành một quốc gia-dân tộc công nghiệp hoá, hiện đại — một thời kỳ phát triển được mệnh danh là cuộc Duy Tân Minh Trị. Chỉ trong vòng một thế hệ sau, Nhật Bản đủ sức thách thức sức mạnh quân sự của Phương Tây tại Đông Á.
Nhưng, chủ nghĩa dân tộc không những bành trướng vì nó hấp dẫn giới lãnh đạo chính trị. Nó còn thu hút người bình dân, vì nhà nước-dân tộc cống hiến một quan hệ tương tác giữa dân với chính phủ tốt đẹp hơn bất cứ mô hình nhà nước nào trước đó đã cống hiến. Thay vì các quyền dân sự được xếp theo đẳng cấp dựa vào địa vị xã hội, chủ nghĩa dân tộc hứa hẹn quyền bình đẳng của mọi công dân trước pháp luật. Thay vì giới hạn quyền lãnh đạo chính trị vào giới quý tộc, chủ nghĩa dân tộc mở rộng sự nghiệp chính trị cho người bình dân có tài năng. Thay vì giao việc cung cấp lợi ích công cộng cho các phường, hội, làng xã, cơ sở tôn giáo, chủ nghĩa dân tộc vận dụng quyền lực nhà nước hiện đại vào việc thúc đẩy lợi ích công cộng. Và thay vì kéo dài mãi sự khinh thị của giới tinh hoa dành cho quần chúng thất học, chủ nghĩa dân tộc nâng cao địa vị người bình dân bằng cách coi họ là gốc rễ mới của chủ quyền quốc gia và bằng cách đưa văn hoá đại chúng vào trung tâm của vũ trụ biểu tượng.
CÁC LỢI ÍCH CỦA CHỦ NGHĨA DÂN TỘC
Tại các nước mà khế ước dân tộc chủ nghĩa [nationalist compact] giữa các nhà lãnh đạo [the rulers] và người dân [the ruled] được thể hiện rõ ràng, thì dân chúng bắt đầu đồng hoá ý niệm quốc gia với một đại gia đình trong đó các thành viên phải trung thành và nâng đỡ lẫn nhau. Nghĩa là, nơi nào các nhà lãnh đạo làm tròn nghĩa vụ đã cam kết, người công dân đều chấp nhận một thế giới quan dân tộc chủ nghĩa. Sự kiện này đặt nền tảng cho một loạt các phát triển tích cực khác.
Một trong những phát triển này là thể chế dân chủ, một thể chế tăng trưởng mạnh mẽ ở nơi nào bản sắc dân tộc có thể khuynh loát các căn cước khác, như bản sắc tôn giáo, sắc tộc, hay các cộng đồng bộ lạc. Chủ nghĩa dân tộc trả lời được câu hỏi cổ điển về biên giới của thể chế dân chủ: Ai là nhân dân mà chính phủ phải nhân danh để cai trị? Bằng cách giới dành quyền bỏ phiếu cho các thành viên dân tộc và loại bỏ người nước ngoài ra khỏi các cuộc tuyển cử, thể chế dân chủ và chủ nghĩa dân tộc đã bắt đầu một cuộc hôn phối trường cửu.
Đồng thời với việc chủ nghĩa dân tộc thiết lập một thang bậc mới về dân quyền giữa thành viên (công dân) và phi-thành viên (người nước ngoài), chủ nghĩa này có xu hướng thúc đẩy quyền bình đẳng trong bản thân dân tộc. Vì ý thức hệ dân tộc chủ nghĩa chủ trương nhân dân là một khối thống nhất không phân biệt địa vị, nó củng cố lý tưởng của Thời Khai sáng là mọi công dân phải được bình đẳng trong con mắt của luật pháp. Nói cách khác, chủ nghĩa dân tộc đi vào một quan hệ cộng sinh [symbiotic relationship] với nguyên tắc bình đẳng. Đặc biệt tại Châu Âu, sự thay đổi từ chế độ vương triều sang nhà nước-dân tộc thường đi đôi với một sự chuyển đổi sang chính thể đại nghị [representative form of government] và chế độ pháp trị [rule of law]. Những nền dân chủ đầu tiên này ban đầu vẫn còn hạn chế các quyền bầu cử và pháp lý đầy đủ cho nam giới có tài sản [male property owners], nhưng qua thời gian, các quyền này được nới rộng cho tất cả mọi công dân của cộng đồng dân tộc — tại Hiệp Chúng Quốc, đầu tiên nới rộng cho nam giới da trắng nghèo, rồi mới đến phụ nữ da trắng và người da màu.
Chủ nghĩa dân tộc cũng hậu thuẫn việc thành lập các nhà nước phúc lợi hiện đại [modern welfare states]. Ý thức về nghĩa vụ tương thân tương ái và về một định mệnh lịch sử chung đã quảng bá rộng rãi quan niệm cho rằng các thành viên của dân tộc — thậm chí cả những người hoàn toàn xa lạ — phải có bổn phận giúp đỡ lẫn nhau vào những lúc khốn khó. Nhà nước phúc lợi hiện đại đầu tiên được thành lập tại Đức vào cuối Thế kỷ 19 do chỉ thị của Thủ tướng bảo thủ Otto von Bismarck, người đã coi nó như một phương cách để đảm bảo sự trung thành của giai cấp công nhân đối với dân tộc Đức chứ không phải với giai cấp vô sản quốc tế. Tuy nhiên, đa số nhà nước phúc lợi Âu Châu được thành lập sau những giai đoạn tinh thần dân tộc chủ nghĩa lên đến mức cuồng nhiệt, nhất là sau Thế chiến II nhằm đáp ứng lời kêu gọi đoàn kết dân tộc sau những đau thương và hi sinh mất mát chung.
NHỮNG LÁ CỜ ĐẪM MÁU
Tuy nhiên, như mọi nhà nghiên cứu sử đều biết, chủ nghĩa dân tộc cũng có một mặt đen tối của nó. Lòng trung thành với dân tộc có thể dẫn đến một thái độ thù nghịch với kẻ khác, hoặc là người nước ngoài hoặc là các nhóm thiểu số bị cho là thiếu trung thành với dân tộc. Trên thế giới, sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc đã gia tăng tần số chiến tranh: trong hai thế kỷ qua, việc thành lập tổ chức dân tộc chủ nghĩa đầu tiên trong một nước có liên quan với một gia tăng xác suất hàng năm [an increase in yearly probability] cho thấy nước ấy sẽ trải qua một cuộc chiến tranh thật sự, từ trung bình 1,1 phần trăm đến trung bình 2,5 phần trăm.
Khoảng một phần ba tất cả các quốc gia đương đại được khai sinh trong một cuộc chiến tranh giành độc lập dân tộc chống lại các đội quân đế quốc. Sự ra đời của các quốc gia-dân tộc mới cũng thường đi kèm với một số đợt thanh trừng sắc tộc dữ dội nhất trong lịch sử, nhắm vào các nhóm thiểu số bị coi là thiếu trung thành với dân tộc hay bị nghi ngờ hợp tác với quân thù. Trong hai cuộc chiến tranh Vùng Balcan trước Thế chiến I, các nước mới giành độc lập như Bulgaria, Hy Lạp, và Serbia đã xâu xé những phần đất của Đế quốc Ottoma tại Châu Âu, trục xuất hàng chục triệu người Hồi giáo qua phần còn lại của đế quốc này. Tiếp đến, trong Thế chiến I, chính phủ Ottama lại mở ra những đợt thanh trừng rộng lớn nhắm vào thường dân Armenia [theo Thiên chúa giáo]. Trong Thế chiến II, chiến dịch tuyên truyền của Hitler nhằm bôi bẩn người Do Thái — nhóm thiểu số mà y quy trách nhiệm về sự trỗi dậy của chủ nghĩa Bôn-sê-vich [Bolshevism] — nhiên hậu đã dẫn đến cuộc tàn sát hơn 6 triệu người Do Thái tại Châu Âu [the Holocaust]. Sau cuộc chiến ấy, hàng triệu thường dân Đức lại bị trục xuất khỏi Tiệp Khắc và Ba Lan là những quốc gia vừa mới được tái tạo [re-created]. Và vào năm 1947, nhiều con số đông đảo tín đồ Ấn Độ giáo và Hồi giáo bị giết hại trong các cuộc bạo loạn cộng đồng khi Ấn Độ và Pakistan trở thành những quốc gia độc lập.
Thanh trừng sắc tộc [ethnic cleansing] có lẽ là hình thức bạo động dân tộc chủ nghĩa ghê rợn nhất, nhưng tương đối hiếm khi xảy ra. Thông thường hơn, đấy là các cuộc nội chiến, được phát động bởi các nhóm thiểu số dân tộc chủ nghĩa muốn ly khai khỏi một quốc gia hiện hữu hay giữa các nhóm sắc tộc cạnh tranh nhau để nắm quyền kiểm soát một quốc gia mới độc lập. Từ năm 1945 đến nay, có 31 nước từng kinh qua các cuộc bạo động ly khai và 28 nước từng chứng kiến các cuộc đấu tranh vũ trang liên quan đến thành phần sắc tộc trong chính phủ quốc gia.
CHẤP NHẬN VÀ LOẠI BỎ CÁC NHÓM KHÁC (INCLUSIVE AND EXCLUSIVE)
Mặc dù chủ nghĩa dân tộc có xu hướng dẫn tới các cuộc bạo động, tính bạo động đó được phân bố không đều. Nhiều nước vẫn giữ được cảnh thái bình sau khi chuyển đổi sang quốc gia-dân tộc. Muốn hiểu lý do tại sao, chúng ta cần phải tập trung theo dõi cung cách các liên minh trong chính phủ xuất hiện như thế nào và các biên giới quốc gia được vẽ ra như thế nào. Tại một số nước, từ ban đầu, các sắc tộc đa số và các sắc tộc thiểu số đều có đại diện ở cấp cao nhất trong chính phủ quốc gia. Thụy Sĩ, chẳng hạn, hợp nhất ba nhóm nói tiếng Pháp, tiếng Đức, và tiếng Ý vào một kế hoạch chia sẻ quyền lực bền vững mà không ai có thể ngờ vực, kể từ khi quốc gia hiện đại này được thành lập, vào năm 1848. Do đó, cuộc thảo luận dân tộc chủ nghĩa của Thụy Sĩ sẽ mô tả cả ba nhóm ngôn ngữ như những thành viên có giá trị ngang nhau của gia đình dân tộc. Chưa bao giờ có một phong trào được phát động bởi nhóm thiểu số Thụy Sĩ nói tiếng Pháp hay tiếng Ý đòi ly khai khỏi quốc gia này.
Tuy nhiên, tại những nước khác, nhà nước nằm trong tay giới lãnh đạo của một nhóm sắc tộc đặc thù muốn tiến hành việc loại bỏ các nhóm khác ra khỏi quyền lực chính trị. Sự kiện này dựng lên bóng ma không những của các cuộc thanh trừng sắc tộc được giới lãnh đạo nhà nước đa nghi theo đuổi, mà còn của phong trào ly khai hoặc nội chiến được phát động bởi chính các nhóm bị loại ra ngoài, khi họ thấy nhà nước thiếu tính hợp pháp vì nó vi phạm nguyên tắc tự trị của chủ nghĩa dân tộc. Nước Syria đương đại đưa ra một ví dụ cực đoan của kịch bản này: tổng thống, nội các, quân đội, mật vụ và các cấp cao trong bộ máy thư lại, tất cả đều nằm trong tay người Hồi giáo Alawites mặc dù họ chỉ chiếm 12% dân số trong nước. Không mấy ai ngạc nhiên là, nhiều thành phần trong cộng đồng đa số Ả Rập Sunni tại Syria quyết tâm chiến đấu trong một cuộc nội chiến trường kỳ và đẫm máu chống lại những gì mà họ coi là sự thống trị của người ngoài.
Cấu hình quyền lực [configuration of power] trong một nước cá biệt phát triển theo một chiều hướng chấp nhận hay bài bác các nhóm thiểu số là một vấn đề lịch sử, có nguồn gốc từ trước khi có sự trỗi dậy của quốc gia-dân tộc hiện đại. Các chính phủ liên hiệp chấp nhận các nhóm thiểu số — và chủ nghĩa dân tộc phóng khoáng tương ứng — có xu thế xuất hiện trong những nước có một lịch sử nhà nước thư lại, trung ương tập quyền lâu đời. Ngày nay, những nhà nước này có nhiều khả năng hơn trong việc cung cấp các tiện ích công cộng cho công dân của mình. Điều này làm cho nhà nước trở nên hấp dẫn hơn trong vai trò đối tác liên minh [alliance partners] với các công dân bình thường, khiến họ chuyển sự trung thành chính trị của họ từ các nhà lãnh đạo sắc tộc, tôn giáo, và bộ tộc sang nhà nước; việc này cho phép xuất hiện các liên minh chính trị đa văn hoá. Lịch sử lâu đời của nhà nước trung ương tập quyền còn thúc đẩy việc chấp nhận một ngôn ngữ chung, một lần nữa làm cho nỗ lực xây dựng các liên minh chính trị vượt qua các làn ranh sắc tộc trở nên dễ dàng hơn. Cuối cùng, tại các nước mà xã hội dân sự phát triển tương đối sớm (như tại Thụy Sĩ), các liên minh đa sắc tộc với mục đích thúc đẩy lợi ích chung có khả năng xuất hiện hơn, nhiên hậu dẫn đến các tầng lớp lãnh đạo chính phủ đa sắc tộc và các bản sắc dân tộc phong phú hơn.
XÂY DỰNG MỘT CHỦ NGHĨA DÂN TỘC TỐT ĐẸP HƠN
Đáng tiếc là, các gốc rễ lịch sử sâu sắc này ngụ ý rằng, thật là khó khăn, đặc biệt đối với người ngoại cuộc, để có thể thúc đẩy các liên minh lãnh đạo chấp nhận mọi thành phần tại các nước vốn thiếu các điều kiện cho những liên minh này xuất hiện, như trường hợp của nhiều nước trong thế giới đang phát triển. Các chính phủ Tây Phương và các định chế quốc tế, như Ngân hàng Thế giới, có thể giúp tạo các điều kiện này bằng cách theo đuổi các chính sách dài hạn nhằm gia tăng khả năng của các chính phủ trong việc cung cấp các tiện ích công cộng, khuyến khích việc phát triển các tổ chức xã hội dân sự, và thúc đẩy hợp nhất ngôn ngữ. Nhưng những chính sách này cần phải tăng cường vai trò của các nhà nước, chứ không xói mòn sức mạnh của chúng hay tìm cách làm thay các chức năng của chúng. Viện trợ trực tiếp của nước ngoài có thể làm suy yếu, chứ không củng cố, chính nghĩa của các chính phủ quốc gia. Phân tích các cuộc thăm dò dư luận do Asia Foundation tiến hành từ 2006 đến 2015 cho thấy người dân Afghanistan có một cái nhìn tích cực hơn đối các hành vi bạo động của Taliban sau khi người nước ngoài trực tiếp bảo trợ các dự án lợi ích công cộng trong địa phương của họ.
Tại Mỹ và nhiều nước dân chủ kỳ cựu khác, vấn đề củng cố các liên minh lãnh đạo gồm nhiều thành phần và các bản sắc dân tộc được đặt ra một cách khác hơn. Nhiều bộ phận của các tầng lớp lao động da trắng tại những nước này đã từ bỏ các đảng trung-tả [center-left] sau khi những đảng này bắt đầu tiếp nhận người nhập cư và mậu dịch tự do. Các tầng lớp lao động da trắng cũng oán ghét tình trạng bị cho ra rìa trên lãnh vực văn hoá [cultural marginalization] bởi giới tinh hoa theo chủ nghĩa tự do - bình đẳng [liberal elites], cổ vũ tính đa diện văn hoá trong khi mô tả người da trắng, những người dị tính luyến ái [heterosexuals], và giới đàn ông như kẻ thù của sự tiến bộ. Các tầng lớp lao động da trắng nhận thấy chủ nghĩa dân tộc đại chúng hay dân tuý [populist nationalism] có sức hấp dẫn vì nó hứa hẹn dành ưu tiên cho những quyền lợi của họ, giúp họ tránh sự cạnh tranh của người nhập cư và lao động rẻ nước ngoài, đồng thời phục hồi vị trí trung tâm và có phẩm cách của họ trong văn hoá quốc gia. Các nhà chính trị dân tuý không cần phát minh ra khái niệm cho rằng nhà nước phải chủ yếu chăm sóc các thành phần cốt lõi của dân tộc; khái niệm này đã ăn sâu trong cơ cấu định chế [institutional fabric] của nhà nước-dân tộc, sẵn sàng được kích hoạt mỗi khi khối thính giả tiềm năng đủ đông đảo.
Việc khắc phục tình trạng tha hoá và bất mãn của những công dân này sẽ đòi hỏi các giải pháp vừa văn hoá vừa kinh tế. Các chính phủ Tây Phương phải phát triển các dự án công ích có lợi cho mọi chủng tộc, vùng miền, và thành phần giai cấp, nhờ vậy tránh được cảm thức tai hại về một chủ trương ưu đãi sắc tộc và chính trị. Việc trấn an những khối dân chúng thuộc tầng lớp lao động và mất thế đứng kinh tế, rằng họ cũng có thể dựa vào tình đoàn kết của những đồng bào [đồng công dân] giàu có hơn và có sức cạnh tranh hơn, có thể là một nỗ lực lâu dài nhằm giảm bớt sức thu hút của chủ nghĩa dân tuý có động cơ thù hận và chống người nhập cư. Công tác này phải đi đôi với một dạng thức mới của một chủ nghĩa dân tộc chấp nhận mọi thành phần [a new form of inclusive nationalism]. Tại Mỹ, các người theo chủ nghĩa tự do-bình đẳng [liberals] như sử gia trí thức Mark Lilla và các học giả bảo thủ ôn hoà như nhà nghiên cứu chính trị Francis Fukuyama gần đây đã cho thấy rằng người ta có thể kiến tạo một lập trường dân tộc như thế: bằng cách chấp nhận cả các nhóm đa số lẫn các nhóm thiểu số, nhấn mạnh các lợi ích chung của cả hai bên thay vì dùng người da trắng để chống lại một liên minh gồm các nhóm thiểu số, như cả phe tiến bộ lẫn phe chủ nghĩa dân tộc dân tuý đang làm.
Trong thế giới phát triển cũng như đang phát triển, chủ nghĩa dân tộc vẫn còn tồn tại không biết cho đến bao giờ. Hiện nay vẫn chưa có một nguyên lý nào khác hơn để đặt cơ sở cho một chế độ nhà nước quốc tế [international state system]. (Chủ nghĩa cộng đồng nhân loại phổ quát [universalistic cosmopolitanism], chẳng hạn, không thu hút được ai ngoài các phân khoa triết học của các đại học Tây Phương.) Và không ai biết chắc là liệu các cơ chế xuyên quốc gia như Liên Âu có đảm nhận được không các chức năng cốt lõi của các chính phủ quốc gia, kể cả phúc lợi xã hội và quốc phòng, những chức năng sẽ cho phép chúng có được chính nghĩa hợp lòng dân.
Một thách thức đối với các nhà nước - dân tộc, cũ và mới, là đổi mới khế ước dân tộc giữa lãnh đạo và người dân bằng cách xây dựng — hoặc tái xây dựng — các liên minh chấp nhận mọi thành phần, vốn là những thực thể gắn kết chính phủ và nhân dân lại với nhau. Các dạng thức tốt lành của một chủ nghĩa dân tộc hợp lòng dân sẽ diễn ra sau khi tạo được sự hợp nhất mọi thành phần chính trị. Không thể áp đặt các liên minh chính trị này bằng cách giám sát ý thức hệ từ trên xuống, cũng không thể làm việc này bằng nỗ lực giáo dục người công dân về những điều mà họ có bổn phận phải coi là quyền lợi chân chính của họ. Để thúc đẩy những dạng thức tốt đẹp hơn của chủ nghĩa dân tộc, các nhà lãnh đạo sẽ phải trở thành những nhà chính trị dân tộc chủ nghĩa tốt đẹp hơn, và phải biết chăm lo quyền lợi của tất cả nhân dân của mình.
Andreas Wimmer