Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Albert Camus
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Cazaubon
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Bill Hayton
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Duyên Khánh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E. M. Forster
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Georges Condominas
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Diễm
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Bảo
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hứa Lập Chí
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Kha Tiệm Ly
- Khải Đơn
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Hạnh
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Mão Xuyên
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Mai Phong
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Việt Trung
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyễn Bính
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Ngân Vi
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Thịnh
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phan Quế Mai
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Ái Tiên
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Hồng
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thụy Anh
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn An
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Trứ
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Âm
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Dao
- Quỳnh Hợp
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rachel Adams
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefan Dege
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tawada Yoko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Bình
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thích Quảng Độ
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tom Fawthrop
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Trọng Phụng
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Hỗ Ninh
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ỷ Lan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yên Thao
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Văn Hải ngoại sau 1975 (123): Nguyễn Thạch Giang – Yêu Nữ
Yêu Nữ
Trên tạp chí Văn số tháng 11-1987 Mai Thảo giới thiệu người viết mới Nguyễn Thạch Giang với truyện ngắn: Yêu Nữ. Ngay tức khắc tôi chú ý tác giả này vì khả năng tái tạo khung cảnh xã hội miền Nam ngay sau 75 với những kiếp đời trôi nổi như cánh lục bình trong các khu dân sinh, nước trôi đến đâu lục bình trôi đến ấy, đến khi nước ròng trôi ra biển lớn… Là câu chuyện của Phương Huệ, một thiếu nữ làm lẻ rồi yêu Danh, với tất cả phóng túng của tuổi trẻ. Ba thập niên sau người đọc còn cảm thấu văn phong rất nhiều nữ tính của tác giả, cùng chất tinh nghịch duyên ngầm của nhân vật không tương lai, không ngày mai, với ước mơ vượt biên đành phó thác cho tử vi...
Vài số sau, Mai Thảo giới thiệu tiếp truyện ngắn thứ nhì của Nguyễn Thạch Giang: Người Tình Part Time. Tựa truyện tự thân là một hấp dẫn. Nhưng Người Tình Part Time không kiêng dè mỹ tục mà cực thực. Ít năm sau Mai Thảo sang Pháp, tôi hỏi: Vì sao bác chọn đăng? Mai Thảo gắt: Nhà văn không phải là nhà đạo đức! Câu trả lời, tự thân cũng là một quyến rũ.
Ba thập niên sau tôi vẫn không biết Nguyễn Thạch Giang là ai, tên thật hay bút hiệu, nam hay nữ? Nguyễn Thạch Giang cộng tác duy nhất với tạp chí Văn, bút hiệu khách: Ý Ngôn, cũng trên Văn. [Trần Vũ]
Thi rớt vào đại học, tôi lấy chồng. Bởi làm thân con gái, trước sau gì cũng có chồng, tôi lấy chồng cho rồi. Nếu là một tài tử điện ảnh, tiêu chuẩn kén chồng của tôi sẽ theo thứ tự ưu tiên như sau: Thứ nhất, chàng phải đẹp trai (tôi luôn luôn mê kép đẹp). Thứ nhì, chàng phải có học thức, và có địa vị cao trọng trong xã hội. Sau cùng, chàng phải có nhiều tiền. Đó là câu trả lời cho câu hỏi: “Mẫu người đàn ông lý tưởng của cô như thế nào?”
Nhưng thực tế, tôi chỉ là một đứa con gái tầm thường, thi rớt lên rớt xuống. Nên chồng của tôi chỉ là một Thiếu úy Pháo binh. Chàng là dân “đề lô”. Chàng của tôi không cao, không thấp, không mập, không ốm. Không xấu, không đẹp. Không nghèo hèn mà cũng chẳng giàu sang. Nói tóm tắt, chàng là người trung bình về mọi phương diện.
Lấy chồng lúc 20 tuổi, thuở đó tôi cứ tưởng mình đã đủ khôn lớn, để có chồng. Giờ đây, đôi lúc ngồi tính sổ lại đoạn trường… hiến binh, tôi cứ tiếc cho tuổi trẻ, và cứ tự hỏi tại sao tôi có thể lấy chồng ở cái tuổi “con nít trân” như vậy cho được chứ.
Tôi quen chàng sơ sơ rồi lấy đại làm chồng. Tôi quyết định có hơi vội vàng, một phần cũng vì áp lực của ông già, bà già dữ quá! Không phải ba má tôi muốn gả tôi cho chàng. Không, ông bả muốn tôi lấy một người bạn của gia đình: “Chú Hùng”. Ông chú này là bạn của Ba Má tôi. Tuổi của ổng không nhỏ hơn tuổi của Ba tôi bao nhiêu. Được một cái chú Hùng có rất nhiều tiền. Chú lại là người có học thức (nghe đâu cử nhân Luật gì đó). Chú lại có địa vị trong xã hội. Nhưng than ôi! Cái tuổi trẻ khờ dại của tôi chỉ “yêu” được mấy chàng thanh niên trẻ tuổi, đẹp trai. Còn tiền bạc, tôi chẳng màng, dù đôi khi tôi chẳng có một đồng xu dính túi.
Cái số của tôi rất kỳ cục. Nhiều lúc tôi tự hỏi tại sao nó có thể ngộ nghĩnh đến như vậy được. Tôi chưa từng thấy đứa bạn gái nào giống như tôi cả. Tôi thường được – hoặc là – mấy đứa con nít nhỏ tuổi hơn mình chọc ghẹo, nếu không, thì cũng mấy ông xồn xồn theo tán tỉnh. Điều này đôi lúc làm cho tôi tức tối ghê lắm. Hồi tôi học lớp 6, lớp 7, chuyên môn bị mấy anh chàng lớp 11, lớp 12 ghé mắt xanh. Chừng tôi học lớp 12, mấy đứa con nít lớp 9, lớp 10 gửi thư tình. Trong khi tôi phải lòng một tên học trò cùng lớp, thì có ít nhứt hai ông già muốn hỏi cưới tôi làm vợ! Trời đất! Thật là tréo ngoe, tréo cẳng ngỗng.
Chú Hùng là bạn của ba tôi, mỗi khi chú đến nhà, tôi lễ phép vòng tay chào hỏi. Đôi lúc tôi rót nước trà, có khi tôi mời chú một miếng mứt, miếng bánh tôi vừa mới học được của con nhỏ bạn. Tôi nhiều chuyện kể chú Hùng về một bài thơ nào mà tôi thích, tôi hát chú Hùng nghe một bài ca nào tôi yêu. Chú Hùng ăn bánh, ăn mứt của tôi làm. Chú Hùng nghe tôi hát. Chú “mê” tôi hồi nào không ai hay. Tới chừng chú ngỏ ý muốn cưới tôi làm vợ, cả nhà bật ngửa. Vậy mà Ba, Má tôi cũng chịu. Ba tôi nói, thời buổi này tìm đâu ra được người đàng hoàng, tử tế như chú Hùng.
Tôi tức giận cho cái số phận oái ăm của mình. Tôi muốn thách thức với ông tơ, bà nguyệt. Tôi bạo gan cải số trời. Tôi lấy thiếu uý Trần, một người tôi vừa quen khi đi coi phim “La fille de Ryan” (có Robert Mitchum đóng) chiếu ở Mini Rex. Chú Hùng buồn bã, xin đổi về làm việc ở Cần Thơ, sau này chú Hùng lấy vợ. “Vợ chú không trẻ hơn tôi mấy. Chú cưới về cho đỡ lạnh lùng.”
Đám cưới xong, chúng tôi chưa kịp hưởng tuần trăng mật, trăng đường gì cả, chàng phải trở ra đơn vị, bởi chàng là lính tác chiến. Một câu thơ nào đó của Hữu Loan muôn đời vẫn có ý nghĩa cho nhiều cặp vợ chồng son trong thời chinh chiến. “Cưới nhau xong là đi”.
Tiểu đoàn của chàng đóng tại một địa danh nào đó bắt đầu bằng chữ “Lệ” ở tỉnh Pleiku. Chàng nói lúc ông Diệm nắm chính quyền, Ngô tổng thống đưa dân miền Trung lên cao nguyên khai hoang, lập ấp, lập Khu Dinh Điền, Khu Trù Mật. Bà Nhu đã mang chữ lót tên “Lệ” của bà đặt cho nhiều nơi ở ngoài ấy. Lệ Trung, Lệ Thanh, Lệ Ngọc, Lệ Kim, Lệ Minh… chàng nói lúc Dinh Độc Lập bị dội bom, một đứa con gái nhỏ của bà Nhu tử nạn. Bà mang xác đứa con đó chôn tại một nơi mang tên người con vắn số của bà. Tôi hỏi làm sao chàng biết. Chàng cười hì hì, nghe người ta kể như vậy.
Đơn vị chồng tôi đóng quân tại một nơi đèo heo hút gió, nên chàng bỏ tôi ở lại Sài Gòn. Thành ra, mang tiếng có chồng, tôi vẫn phòng không, gối chiếc. Thời giờ trống trải chẳng biết làm gì, tôi đi học Anh văn ở trường Nguyễn Ngọc Linh. Hàng ngày tôi thường mặc mini jupe thật ngắn, mang giày bata trắng, khi tan trường về, tôi ôm cặp bước đi nhún nhảy như một con chim non. Má tôi quở, coi bộ tướng con Phương Huệ, có chồng rồi cứ như con nít.
Khi tan học, tôi thường ghé qua ăn bánh cuốn, bánh chả, uống đậu đỏ bánh lọt ở mấy xe bán thức ăn dọc lề đường Trần Quý Cáp. Một hôm đang mút cà rem cây, tôi bắt gặp một thằng nhỏ ngó mình lom lom, thằng bé này khoái tôi dữ. Tôi đi bộ, ôm cặp nhún nhảy trên lề đường, nó dẫn xe đạp đi kè kè một bên mông. Nó làm thinh đi theo tôi cho tới khi tôi về đến nhà. Đôi lúc nó láp giáp một điều gì đó bên tai, tôi không trả lời và cố nín cười. Nó xưng tên Trí, học lớp 11 trường Pétrus Ký. Nó hỏi còn Huệ, lớp mấy, trường nào. Chúa ơi! Sao nó biết tôi tên Huệ. Cái kiểu nói chuyện xưng tên của nó nghe sao mà dễ thương, bé bỏng hiền lành quá đỗi. Chắc nó tưởng tôi cũng cỡ lớp 10, lớp 11 là cùng chứ gì.
Thằng Trí bắt đầu gửi thư tình. Tôi chìa bàn tay có đeo nhẫn nhận thư. Ngón tay tôi đeo nhẫn sờ sờ vậy mà nó không chịu thấy. Mà sự đời có nhiều chuyện éo le. Thiếu khối gì người có gia đình mà họ có bao giờ chịu đeo nhẫn cưới đâu. Trong khi mấy đứa con gái độc thân, hàng trăm, hàng vạn đứa thích đeo nhẫn ở ngón áp út. Chiếc nhẫn ấy thực sự chẳng nói lên một điều gì rõ ràng cả.
Thư tình của thằng Trí mùi tận mạng. Chữ viết hoa hoè, hoa sói, bay nhảy như chim, như bướm. Lời lẽ ướt nhẹp như văn chương Quỳnh Dao. Tôi kể cho chồng tôi biết, tôi gửi thư tình cho chàng xem đỡ buồn lúc hành quân. Tôi nghĩ chàng sẽ không nghi ngờ… gì cái tiết trinh của tôi. Nhưng chàng viết thư trả lời bảo dẹp cái vụ ấy đi, tội nghiệp thằng nhỏ.
Tình hình chiến sự trở nên sôi động, Trần điện tín bảo tôi ra “ở” với chàng. Tinh thần chồng tôi có hơi xuống thấp. Chàng cần một “người vợ” ở kề cận để chia sẻ mùi chiến tranh. Nhưng khi có tôi ở một bên, chàng càng khó tính, khó lo liệu hơn nữa.
Vừa xuống phi trường Cù Hanh, Pleiku thì cũng vừa có lệnh tạm ngưng các chuyến bay của hàng không Việt Nam. Tôi đến với Trần khi đơn vị chàng bị vây tứ phía, suốt ngày ở dưới hầm chờ pháo kích. Sau cùng, chàng liều mạng xách xe đưa tôi về thị xã Pleiku, đúng lúc thành phố đang xôn xao di tản chiến thuật.
Thế là tôi và Trần nhập vào đoàn người lội suối, băng rừng theo con lộ 7 kinh hoàng tìm đường xuống Tuy Hoà. Khi không đang ở Sài Gòn yên lành, tôi bay ra thăm chàng, để cùng chạy giặc. Thật là hết chỗ nói.
Chúng tôi về đến Sài Gòn chưa đầy một tháng thì mấy “ổng” vào tới. Chàng bị “Giải Phóng” vào tù mút chỉ. Tôi về sống với Ba, Má ở đường Lê Văn Duyệt, chờ ngày chàng trở lại.
Nhưng chàng không bao giờ trở lại, với người vợ bé bỏng, nhỏ nhen này. Lúc Trung Cộng tấn công sang biên giới Bắc-Việt, chàng mất hẳn liên lạc với tôi từ đó.
Sau khi bị “đổi đời” anh em chúng tôi xúm nhau về nhà cha mẹ ăn bám. Thời buổi khó khăn, tiền làm không ra mà mấy anh, mấy chị tăng gia sản xuất dữ quá. Chỉ mới mấy năm mà Ba Má tôi cháu ngoại, cháu nội lũ khũ. Lúc đầu còn cưng chiều, săn sóc, riết rồi chịu hết nổi, ổng bả bỏ bò lăn bò lóc. Đồ đạc trong nhà bắt đầu đội nón ra đi. Chúng không có chân, có cẳng mà đi ra thật lẹ. Nặng như cái tủ lạnh, mà nó cũng đi cho được. Cái hôm biết Má tôi bán cái tủ lạnh, tôi buồn hết năm phút. Bởi vì tôi luôn luôn uống cái gì cũng kiếm cho được nước đá bỏ vào. Trời Sài Gòn nóng nực, uống nước đá lạnh thấy cũng khoẻ.
Cuối năm 1978, Ba Má tôi chịu đời không thấu, bán nhà về quê nội ở Cao Lãnh làm ruộng. Đành cam từ giã Sài Gòn. Hôm Ba Má tôi về quê, hôm bán nhà ở cái xóm Lê Văn Duyệt - Trần Quý Cáp, tôi buồn muốn chết, mà khóc không nổi. Anh em tôi mạnh ai nấy lo. Tôi bám víu ở lại thành phố. Cuộc đời thả trôi từ đó. Tôi chẳng khác nào cánh lục bình, nước lớn trôi vào sông rạch, nước ròng trôi ra biển.
2.
Tôi quen chị Năm Chà khi đi cầm đồ ở nhà Dì Hai. “Năm Chà” vì chị đen như Chà và. Lớn hơn tôi 6 tuổi, nhưng hai đứa tôi đi chơi với nhau như bạn bè. Sau này khi về ở chung, đôi lúc tụi tôi gọi nhau mày tao nữa chứ.
Ở góc đường Phát Diệm - Nguyễn Cư Trinh, có một con hẻm lớn, bà con bày hàng quán, buôn bán dọc theo con hẻm. Lâu ngày trở thành một cái chợ, chợ Xả Rác. Tôi đi hỏi bà con từ đầu hẻm tới cuối hẻm, không ai biết vì sao lại “Xả Rác”. Tới chừng đi hỏi chị Năm Chà, bị bả làm cho một trận. Con nhỏ này ưa hỏi lôi thôi, người ta gọi “Chợ Xả Rác”. Đi thắc mắc làm gì mấy cái tên gọi cho mất thì giờ. Bả làm một hơi, tôi nín khe.
Đi sâu vào con hẻm chợ, qua chừng một chục lần quẹo phải, hai chục lần quẹo trái thì tới nhà Dì Hai. Nhà Dì Hai vách gạch, mái lợp tôn. Đứng bên ngoài ngó vào, có thể nghĩ chủ nhân chẳng giàu có gì. Bước vào trong, căn nhà hơi tối, bày biện đơn sơ. Một căn phòng rộng vừa là phòng ngủ của Dì Hai, vừa là phòng khách, một góc có để bàn ăn và một cái bếp nấu ăn. Xéo góc trái là nhà tắm, cầu tiêu. Dì Hai có cho cất thêm một cái gác lửng bằng ván để Dì lập bàn thờ Phật, bàn thờ tổ tiên.
Dì Hai sống bằng… viện trợ Mỹ. Đứa con gái và hai thằng con trai của Dì đều ở Mỹ. Thành ra Dì Hai khoẻ ru, lâu lâu đi lãnh quà ở Tân Sơn Nhứt một lần. Dì Hai cũng gần 60, nhưng da dẻ hồng hào, tướng người mạnh dạn, Dì Hai làm việc loay hoay cả ngày; Dì quen hoạt động, nên ở không hoài cũng thấy buồn. Sẳn có tiền dư chút đỉnh, Dì cầm đồ, cho tiền góp và chơi hụi.
Dì Hai ăn trầu bỏm bẽm, lúc Dì xỉa thuốc, có cảm tưởng như bà Tuý Hoa đóng vai bà Hội Đồng. Nhưng thực sự, Dì Hai hiền hơn nhiều. Đôi lúc dì ăn nói rổn rảng, lại có khi nói dai nhách, nhưng bụng dạ Dì rất hiền, rất tốt. Dì ăn chay một tháng 8 ngày và thường nhờ chị Năm Chà chở Dì đi chùa. Thỉnh thoảng Dì cạo đầu trọc lóc, tóc ra lún phún như tân binh ở quân trường.
Hằng lớn hơn tôi hai tuổi, là cháu gọi Dì Hai bằng Dì. Có nhà có cửa đàng hoàng ở miệt Phú Lâm, xa cảng miền Tây, nhưng thích đi hoang, bỏ nhà xuống ở với Dì Hai. Năm Chà thì lý lịch không ai biết, (mà ai cắc cớ hỏi bả, lớ quớ bị xì-nẹc) – cũng trôi sông lạc chợ như tôi, tấp vào nhà Dì Hai tá túc.
Tôi đến nhà Dì Hai hỏi tiền góp, con nhỏ Hằng và chị Năm Chà chịu tôi liền. Hai bà dẫn tôi ra quán chị Thanh, ở đầu đường ăn hủ tiếu và uống cà phê đá. Năm Chà hút thuốc lá… như Mỹ. Hai bà biết tôi lang thang… như đoá hoa lục bình, bèn rủ rê về nhà Dì Hai ở cho có bạn, cho có bè, có lũ. Từ đó ba đứa tôi trở thành ba con yêu – thường gọi đùa là yêu nữ – phá làng, phá xóm, quậy đục cái xóm chợ nhỏ ở đường Nguyễn Cư Trinh - Phát Diệm.
Chị Năm Chà chuyên nghề mánh mung. Lấy đồ người này, đem bán người khác ăn lời. Nhờ trời thương, bả trúng mánh đều chi. Dẫn tôi đi ăn sáng, uống cà phê. Tôi mang bịnh ghiền cà phê đá từ cái năm bả hên, tiền vô như nước, dẫn tôi và con nhỏ Hằng đi quán lia chia. Cũng có khi bả gặp nhằm năm cùng, tháng tận. Áp phe cứ trật vuột hoài, đói meo, tụi tôi phải “hỏi vay” Dì Hai xài đỡ. Ăn trước trả sau, vốn là sự thường tình của ba con yêu nữ nhà này.
Hằng đã ngoài 30 tuổi, mà sắc đẹp vẫn còn mặn mà như con gái. Mới nhìn thoáng qua cứ tưởng bả là Trang Bích Liễu. Có nhiều bữa bả ngắm nghía, săm soi trong gương, bả nhìn nghiêng qua bên trái rồi lại nghiêng qua bên phải. Rồi bả chạy đến chiếc gương lớn ở tủ kính, cầm chiếc gương nhỏ để một bên, nhìn vào gương lớn xem ảnh nhìn ngang của bả ra sao… Con nhỏ Hằng than van, phải chi sóng mũi của mình cao hơn một chút, mình sẽ đẹp như… Phương Hồng Ngọc… Tôi thiệt là chán chê cho cái cảnh già mà còn làm điệu của bả, tôi nói đẹp cỡ như bồ… ra đường thiếu gì đàn ông dòm ngó. Tại bà chẳng chịu đá lông nheo với ai đó thôi. Bả cười khoái chí khi nghe tôi khen bả đẹp.
Con nhỏ Hằng không biết buôn bán, mánh mun, chợ trời, chợ đỏ gì cả. Nhưng bả có tài nịnh, bả gọi Dì Hai bằng Má… nghe ngọt còn hơn đường phèn. Nhiệm vụ của nó là đi thâu tiền hụi, tiền góp cho Dì Hai. Thường thường nó ưa mượn và không hề nhắc. Khi nào có thì trả lại cho Má Hai ăn trầu. Dì Hai cho tiền góp, một trăm ngàn góp thành trăm mốt. Mỗi tháng góp mười ngàn, góp 11 tháng thì dứt. Dì quen gọi tiền theo… chế độ tiền cũ. Một trăm ngàn của Dì tương đương với hai trăm đồng tiền Bác Hồ; Lối cho vay của Dì thấy cũng ham, nhưng tính kỹ ra… lỗ quá trời. Một trăm ngàn của Dì, lúc cho vay, mua được một chỉ vàng. Chừng thâu xong cả vốn lẫn lời, mua được chừng sáu, bảy phân là cùng. Nhưng ai trong nhà đừng có tài lanh giảng nghĩa cho Dì biết. Ba cái từ leo thang, lạm phát thiệt là rắc rối. Tính đơn giản như dì, một trăm ngàn bỏ ra, thâu vào trăm mốt là được quá rồi chớ gì. Dì Hai lại tu hành ăn chay nằm đất, giúp đỡ cho bà con lối xóm mà tính quá vậy con. Trời đâu có cho. Sống như Má Hai, tà tà… không sức mà ăn. Dì Hai nói cũng phải, tính toán quá làm gì. Miệng nói tôi thì giỏi, nhưng có làm ra được đồng ten, cắc bạc nào đâu.
3.
Tôi không có tài cán gì cả, nhờ “có duyên” chút đỉnh nên thường được đàn ông bảo bọc. Hằng làm mai “anh Chiến” cho tôi. Gặp nhau ảnh chịu tôi liền. Tôi còn hơi dụ dự vì nghi ông này đã có vợ. Chị Năm Chà và con Hằng xúi tôi “chịu đại”, bắt địa xài đỡ. Ai có biểu bà làm hôn thú đâu mà ngại. Anh Chiến cứ đến o bế tôi hoài, thằng chả tung tiền thật nhiều, cố tình mua tôi cho bằng được. (Sau này chả nói với Dì Hai, thấy tôi đỏng đảnh… khó ưa. Chả “cua” tôi cho thoả lòng tự ái. Trời ơi, nghe qua tôi nổi giận đùng đùng. Muốn bỏ chả cho chả thấy tôi cũng có lòng tự ái như ai – nhưng dây nhợ dính líu tùm lum… lỡ rồi.. gỡ làm sao cho ra).
Lúc đầu, tôi chỉ “bắt địa” anh Chiến. Lâu ngày, xài tiền của ổng quen tay, tôi đâm ra ghiền tiền của ổng, như người ta ghiền thuốc phiện. Thành ra, cứ dính líu hoài, già nhân ngãi mà non vợ chồng.
Trên căn gác xép của Dì Hai, một bên là bàn thờ Phật, bàn thờ ông Ngoại, bà Ngoại. Phía cửa sổ là cái giường để tôi và Hằng ngủ chung. Năm Chà thì tình nguyện ngủ dưới ván. Nhứt là từ khi có sự hiện diện của anh Chiến, chị Năm Chà chê cái giường của tôi đầy mùi u ám, mùi tục lụy… bả không chịu nằm.
Tôi mua vải bông may thành một tấm ri-đô để khi có ông bồ của tôi tới thăm, hai đứa tôi kéo màn hát cải lương. Chàng đến bất thình lình, rảnh giờ nào tới giờ đó, không có thời khoá biểu gì cả. Có hôm sáng tinh sương chả vác mặt mo đến gõ cửa, nhỏ Hằng còn say ngủ, bị tống xuống nhà dưới, vừa đi vừa cằn nhằn, làm ăn gì hừng sáng vậy cha nội.
Lúc đầu tôi có hơi ngượng, nhứt là khi có sự hiện diện của Dì Hai ở nhà. Cái gì mà giữa trưa, chúng tôi đang ngồi chơi vui vẻ, ổng từ đâu tới, dẫn tôi lên gác kéo ri-đô nói chuyện tâm tình. Cái cảnh này diễn ra hoài, riết rồi nhàm. Tôi chai đá – coi như đó là một sự thường tình xã hội, chẳng có gì xấu phải mắc cở. Hằng, Năm Chà riết rồi cũng coi như pha. Cả đến Dì Hai nữa trời ạ! Một hôm tôi và chàng ở trong màn, Dì Hai đứng bên ngoài bảo giùm Dì một bài toán – đại khái tiền lời, lỗ… con khỉ gì đó. Có lúc nhỏ Hằng cần tiền gấp, đứng bên ngoài hỏi tiền. Nó tỉnh bơ đứng bên ngoài chờ đợi, tôi móc tiền vén màn đưa cho nó. Thật là chẳng coi đạo đức ra gì cả. Ba con yêu nữ… xóm chợ nhỏ này.
Tôi đi lại với Chiến khá lâu mà thật tình không thể nào yêu chàng nổi. Anh ta thuộc “tuýp” người tôi thích: mặc dù chàng là người rộng rãi, có lòng tốt với mọi người. Chiến chưa bao giờ nói với tôi là chàng đã có gia đình hay chưa. Mà chàng cũng không hề hỏi cưới tôi làm vợ. Nhưng tôi không mong đợi điều đó. Chàng hiền lành tử tế, nhưng dưới mắt tôi, đôi lúc, cù lần quá. Chàng lại ăn mặc xuề xoà, đi dép lệt bệt. Tôi muốn, bồ của tôi, lâu lâu cũng phải ăn diện một chút chớ. Nhất là khi đi phố Lê Lợi, Nguyễn Huệ. Nhưng điều mà chàng làm tôi nản hơn hết là cái mùi… “mồ hôi” của ổng. Có hôm trưa nắng, chàng đến người đầy mồ hôi nhễ nhại. Sờ vào thân hình rin rít của chàng, tôi có cảm giác hơi gớm. Vì vậy tôi thường là người thụ động, cứ để mặc chàng muốn làm gì thì làm.
Chiến thích được vuốt ve, âu yếm. Tôi cũng thích được vuốt ve, âu yếm. Nhưng tôi không thích làm cái chuyện đó với chàng. Chiến thích hôn môi, nhưng tôi cố tránh, vì không thích mùi thuốc lá quá nặng. Răng của thằng chả cũng không được đẹp, đôi lúc dính thịt gà, thịt vịt… thật khủng khiếp. Cho nên tôi luôn xoay mặt tránh chỗ khác. Chàng có hơi bực với thái độ hờ hững này…
Một hôm lúc đang ăn ổi với Hằng và Dì Hai thì chàng đến. Ông lôi tôi lên giường, tôi để mặc chả muốn làm gì thì làm tôi tiếp tục ăn ổi. Hôm đó chắc bị bà xã xì-nẹc sao đó, ổng nổi sùng cầm trái ổi tôi đang ăn vụt mạnh xuống sàn… đụng đồ kêu rổn rảng. Dì Hai ở nhà dưới quở, cái gì vậy tụi bây. Chàng nói bà làm thiệt là giống mấy em ở Hạnh Thông Tây, Gò Vấp. Tôi nổi nóng nói ông tới thiệt là bất tử, bất thình lình, làm như tôi lúc nào cũng sẵn sàng ứng chiến trăm phần trăm. Chàng hầm hầm mặc quần áo đứng dậy bỏ đi không nói một tiếng với Dì Hai. Tôi tiếc rẻ trái ổi đang ăn dở dang.
Năm Chà trở về rủ chúng tôi đi coi “Dưới Hai Màu Áo” ba con yêu nữ thả bộ tà tà đến rạp Hưng Đạo. Phương Hồng Quế hát mở màn, đẹp như hoa hậu. Con nhỏ Hằng khều tôi nói nhỏ, ê Lệ Thu đi nữa rồi đó. Năm Chà nói thích Thanh Tuyền hát bài “Đất Đỏ Miền Đông”. Tôi nói Lê Hành hát bài này hay hơn. Nhỏ Hằng nói riết rồi ca sĩ hay đi ráo trọi. Hai bà xúm nhau hả họng cười khi Kim Cương, một cô gái bán hột vịt lộn, được ăn mặc sang trọng, đi guốc cao gót té lên té xuống. Lúc đầu mới xem, tôi cũng cười. Nhưng coi mãi đâm ra nhàm. Tôi rủ hai bà về nhà ngủ sướng hơn, nhưng mấy bả đòi ở lại coi cho tới vãn. Tôi buồn bực bỏ ra đứng trước cửa rạp hát ngó ông đi qua, bà đi lại.
Có một thanh niên đang mua thuốc lá gần chỗ tôi đứng. Chàng nhìn tôi cười cầu tài và sau đó bước đến hỏi có phải Phương Huệ, nhà ở chợ Xả Rác. Thật tình tôi không biết hắn là ai, nhưng thấy hắn có vẻ dễ thương, nên đi bộ tà tà nói chuyện… Trên đường trở về. Nhà hắn ở gần tiệm cơm Thanh Sơn. Lúc đi ngang, hắn rủ tôi vào… chơi. Hai đứa ngồi nói chuyện ở phòng khách, đèn chong mờ mờ không để đèn sáng. Hắn bắt đầu đụng chạm, tay chân táy máy. Tôi cũng chịu đèn nên làm thinh. Sau đó hắn dẫn tôi vào phòng tắm. Trời đất ơi! Phòng tắm chớ không phải phòng ngủ. Tôi ngoan ngoãn đi theo như một người bị thôi miên. Khi hai đứa đang ôm nhau mùi mẫn thì có tiếng gõ cửa dựt giọng. Anh Ba ơi! Mở cửa cho em đi cầu một chút coi, quýnh quá rồi nè! Tôi cài nút áo và nói hắn mở cửa cho thằng nhỏ vào kẻo nó “ể” trong quần. Hắn kéo màn tắm vào bảo tôi đứng yên đừng thở mạnh.
Không biết thằng nhỏ ăn cái giống gì mà tôi chịu gần.. bể cái lỗ mũi. Khi đã xả bầu tâm sự, thì thằng bé bước lại gần hỏi anh làm gì trong này vậy anh Ba. Con nít Sài Gòn thiệt là khôn, nhứt là kể từ khi nó được giải phóng, phỏng giái.
Tôi về đến nhà thì bị Năm Chà và con nhỏ Hằng xúm lại chửi rủa. Quỷ ơi! Bà đi đâu mất tiêu, mất dạng vậy. Tôi chu cái miệng nói nhõng nhẽo. Dạ em bị một người nam thôi miên dẫn em vô buội rậm. Tôi hỏi ê Hằng, bà có nhớ thằng cha ngó bà cười lúc Thái Châu hát bài Lá Đỏ không. Nhỏ Hằng chớp mắt lia lịa. Đàn ông, con trai ngó tôi cười mím chi cọp thiếu gì. Bà nói kiểu đó, ai mà nhớ cho ra. Tôi nói tôi bị thằng cha đó thôi miên, tôi đi theo hắn về nhà. Nhỏ Hằng tiên đoán, rồi chàng dẫn bà vào phòng ngủ phải không. Tôi nói không phải phòng ngủ, phòng tắm. Năm Chà trợn mắt, ở trong nhà tắm? Rồi bà đứng ngồi, nằm ở chỗ nào. Tôi nói tỉnh queo, tôi ngồi tựa lên lu nước. Năm Chà dang tay lên trời! Chúa ôi! Con nhỏ này chết xuống mười tầng địa ngục. Tôi chấp tay nói Mô Phật, khi em chết em chỉ thích xuống địa ngục. Ba con yêu nữ cười vang vang rung rinh căn gác xép.
Chiến giận tôi vụ “trái ổi” chàng không đến thăm. Cả tuần... cho tới khi tôi nằm nhà thương. Một hôm người bần thần, uể oải tôi với chai thuốc đau lưng nhức mỏi của Dì Hai. Ngờ đâu chai thuốc đó kỵ đàn bà có thai. Mà tôi có bầu lúc nào tôi cũng chẳng biết. Uống thuốc được một buổi thì tôi bị đau bụng dữ dội, sau đó ra huyết phải vào nhà thương. Cô y tá nói với nhỏ Hằng, trễ chút nữa là trời cứu! Năm Chà mặt mày buồn xo như nhà có đám ma.
Chiến hết giận đến thăm tôi mang theo một bịch cam. Chàng nói lỡ rồi, phá làm chi. Tôi làm thinh không giải thích. Mà có nói đâu ai hiểu cho tôi. Chính nhỏ Hằng và Dì Hai còn tưởng là tôi cố tình tống khứ cái của nợ đó chứ. Chiến ra về nhét dưới gối năm trăm. Tôi vẫn thường nhận tiền của chàng, nhưng lần này tôi thấy tủi thân. Tôi ứa nước mắt, thương cho thân phận lục bình. Tôi đã quá bệ rạc. Bệ rạc thân xác mà bệ rạc luôn cả linh hồn.
Tôi buồn muốn đi xem bói. Tôi muốn hỏi thầy bói vì cớ gì mấy năm qua tôi đều gặp chuyện xui rủi, chằng rây. Chiến đưa tôi đến nhà bà Tám ở đường Trần Bình Trọng – Bà Tám chuyên coi chỉ tay, bói bài. Bà còn biết xem bốc dịch, đoán tử vi và lên đồng nữa chứ. Bà thờ xác cô, xác cậu nào đó. Nghe nói nhập vào bà, tiên đoán mọi việc trúng phong phóc. Dân chúng Sài Gòn đổ xô đến tìm bà Tám nhờ xem chuyện gia đạo, giải tai nạn, giải xui... đông như kiến.
Nhà bà Tám thầy bói thuộc loại xưa, cột bằng gỗ to tròn màu đen, mái lợp ngói âm dương. Trong nhà hơi tối lại bày thêm bàn thờ tổ... nên trông có vẻ lạnh lùng ma quái. Bà Tám dành một phòng riêng để tiếp khách. Căn phòng ngó ra sân vườn phía sau nhà. Tôi thật kinh ngạc và không thể tưởng tượng nổi ở giữa Sài Gòn hoa lệ này lại có một khu vườn với đầy đủ cây ăn trái như thế này.
Bà Tám khoảng 50 tuổi, người trắng trẻo, bới tóc ăn trầu bỏm bẽm, nhìn qua có vẻ hơi quê mùa. Theo lệ thường, các thầy hỏi người đi xem muốn xin quẻ gì, tình duyên, gia đạo, công việc làm ăn hay là theo một việc rất thời sự... chuyện vượt biên. Đằng này bà Tám không cần hỏi tôi muốn gì. Vừa ngồi xuống ghế, bà xem tướng của tôi liền. Chiếc mũi tốt không lo nghèo, ngặt lỗ mũi hơi trống tiền vô nhiều mà ra cũng lẹ. Cặp môi đầy đặn, người chân thật, chơi với bạn không lừa lọc, xảo trá. Gương mặt phúc hậu, không sợ yểu mạng. Cuộc đời thường gặp nhiều may mắn, có người tử tế giúp đỡ. (Nghe qua tôi cũng vững lòng. Ừa phải rồi, đời tôi có nhiều lúc thật khổ, nhưng rồi đâu cũng qua, cũng êm xuôi). Bà Tám bảo tôi xoè bàn tay cho bà xem, thấy không, bà la lớn, có rất nhiều đường may mắn. Bà bảo tôi nắm bàn tay lại, đường tình duyên cũng lận đận, phải hai ba đời chồng. (Trời đất ơi! Chi nhiều dữ vậy. Tôi có phải là đào hát Hồ Ly Vút đâu?). Bà thầy bói thình lình bảo tôi đưa bàn chân cho bà xem, bà nói tôi có đường xuất ngoại. Chắc chắn số tôi phải sống xa nhà. Ông bồ của tôi đưa tay che mặt, cười diễu cợt. Tôi cũng không nhịn được cười vì có vẻ tiếu lâm khôi hài quá.
Bà Tám vói tay lấy bộ bài trên bàn thờ tổ. Bộ bài ny-lông mới tinh. (Tôi thắc mắc, đồ của Mỹ ngụy sao còn tàn tích tới giờ này). Bà bảo tôi thầm khấn vái điều cầu nguyện. Tôi vái ông thần, bà thần bài cào có linh thiêng ứng vào quẻ bài cho tôi biết chừng nào tôi trúng số cá cặp. Bà Tám bảo tôi xào bài và bắt hai lá, tay mặt một lá, tay trái một lá. Tôi rút bài mà thầm van vái cho nhằm lá ách chuồn. Giờ phút này tôi yêu tiền hơn bao giờ hết. Quẻ bài không xấu không tốt. Tôi muốn biết khi nào bài lên toàn chuyện mà tôi không cần biết. Tôi có được một người đàn ông trẻ tuổi thương mến, si mê, theo đuổi. Tôi sẽ bị một người đàn ông khác lường gạt (nếu đã bị rồi thì thôi). Tôi nhìn Chiến, thằng chả nhăn mặt, trề môi ý chừng không phải tui đâu à nhe. Tôi có số may mắn, có người âm theo độ mạng. Tôi suy nghĩ ai vậy ta, không lẽ ông chồng của tôi. Trời ơi! Chàng đã chết thật rồi sao. Quẻ bài còn nói tôi bị nhiều chuyện tai tiếng, xui rủi, nhưng không sao vì con ách bích chĩa mũi dùi sang hướng khác.
Thằng con của bà thầy bói bước vào nói má ơi có thím Năm qua mượn đỡ một trăm, chừng tối chồng thím về sẽ trả lại. Bà Tám bước ra ngoài tiếp khách, con trai bà Tám khoảng hơn 20 ngoài. Tôi hỏi em có biết coi bói không? Khi nãy má em nói con ách bích không chĩa thẳng ngay chị là sao, chị không hiểu. Thằng nhỏ cầm con bài xoay ngược chiều, mũi nhọn chĩa thẳng vào con đầm cơ. Tôi à một tiếng, hỏi nó em cũng biết coi bói nữa hả. Nó nhún vai, bả dạy em hoài để mai sau có nghề kiếm cơm. Nhưng em ghét bói toán, đồng bóng lắm. Coi làm chi, việc gì sẽ tới, biết trước tương lai, hồi hộp thấy bà. Tôi nói sướng chưa. (Thiên hạ đem tiền tới cho má em nuôi em – mà nó ăn nói như vậy đó!)
Bà Tám trở vào móc 20 đồng cho thằng con, dặn nó đi chơi chiều nhớ về ăn cơm. Bà xếp bộ bài lại, để ngay ngắn trên bàn thờ. Bà bảo tôi ra vườn hái một chiếc lá. Tôi thấy có hai đóa hoa lài vừa hé nụ, ngắt đại vào cho bà xem. Bà Thầy Tám cầm đóa hoa đưa qua đưa lại, ngắm nghía. Sướng chưa ! Bảo đi hái lá lại đi hái hoa. Cái này là rõ ràng tại cô. Số trời chạy đâu cho khỏi. Màu trắng tượng trưng cho cung ly, mùa hè tới cô sẽ gặp người đàng hoàng, tử tế, sẽ có đôi có cặp. Hai đóa hoa vừa chớm nở, thơm ngát, con nhà lành đó nghe. Tôi rầu rĩ ngó ông bồ của tôi, định hỏi bà Thầy. Vậy chớ còn cái ông thần thừ đó bỏ cho ai. Thằng chả mặt nhăn như khỉ vì ngồi chờ lâu quá.
Tôi cám ơn và hỏi tiền quả bao nhiêu. Công coi chỉ tay, chỉ chân chẵn hai chục. Bói bài 20. Xem bốc dịch 20. Bớt 10 đồng, lấy 50 thôi. Anh Chiến móc túi đưa tờ “Bác Hồ nhìn thẳng” màu đỏ. Tôi bước ra ngoài nói bà Tám sống khoẻ ru. Thời buổi này, biết được một thứ là sống nhàn hạ, đằng này bà Tám làm đủ thứ. Bốc dịch, lên đồng, bói bài, xem chỉ tay rồi con xem chỉ bàn chân nữa chứ. Gì chứ món này khỏi sợ ai cạnh tranh. Đi khắp Sài Gòn - Chợ Lớn, chưa có ai biết xem chỉ bàn chân như bà. Anh Chiến nói thiệt là tào lao, ông địa, vậy mà bà cũng tin. Hồi nãy tôi nghe bà nói mai mốt gì đó bà sẽ được con trai nhà lành hỏi cưới, tôi nhịn cười muốn chết. Bà mà đi lấy chồng, tôi tình nguyện dọn dẹp, rửa nhà, rửa chén ba ngày ba đêm. Tôi cười hí hí nói ai mà biết được chuyện ngày mai.
Năm chà và con nhỏ Hằng nghe tôi kể chuyện đi coi bói tụi nó cười muốn vỡ bụng. Tưởng sao hai bà biểu tôi dẫn đi xem (mình ngu mà có đứa ngu hơn). Năm Chà khoái cái vụ xem chỉ bàn chân, bả lo tu hành còn mơ chi ba cái vụ vượt biên, vượt biển. Ra xứ ngoài biết có chùa mà đi lạy Phật không đây. Nhỏ Hằng thì khoái cái vụ bốc dịch. Nó phân bì với tôi sao cái số của bà gặp hết người này tới gặp người khác. (Nó làm như chuyện thiệt!) Tôi dặn nó khi nào bà Tám thấy bói bảo hái cái lá, thì hái đóa hoa. Mà nhớ lựa hoa còn búp. Không chừng sẽ gặp con trai đồng trinh.
Ba con yêu nữ lại cười… muốn vỡ nhà.
Mấy tuần sau chúng tôi trở lại nhà bà Tám thầy bói để cho Năm Chà và Hằng “thoả mãn” – Nó cứ rủ rê, rù rì một tai. Hèn gì nhà bà Tám lúc nào cũng đông… khách thập phương.
Rủi thay hôm đó, bà không có nhà. Chỉ có thằng con lớn đang đứng nấu cơm, kho cá. Thằng nhỏ cũng bặt thiệp dữ, xưng tên Danh và mời mấy chị ngồi chơi, chờ Má em, chắc cũng gần về rồi đó. Tôi không chịu ngồi một chỗ mà đi vòng quanh xem cái này, ngó cái kia. Tôi bước lại gần xem thằng Danh làm bếp. Chà, nấu canh chua cá lóc ngon dữ. Nó biết lấy trứng cá cá lóc để vào chén, dầm cho nát ra rồi bỏ vào nồi, nổi lên mặt vàng óng… thấy thèm. Tôi đứng gần, chắc lưỡi hít hà. Con trai mà giỏi quá vầy nè. Mai mốt đố khỏi làm mọi cho vợ. Thằng nhỏ chẳng vừa đáp lễ, vợ mình mình làm mọi, chớ có làm mọi vợ ai đâu mà sợ. Năm Chà và con Hằng cười rúc rích. Hai bả đang lấy bộ bài của bà Tám binh xập xám.
Thằng Danh hỏi tôi cái anh hôm trước đâu sao không thấy. Có phải chị là vợ của ảnh. Tôi nói phải, nhưng chị chỉ làm vợ thuê, vợ tháng mà thôi. Thằng nhỏ có vẻ không hiểu rõ. Tôi nói thêm, nghĩa là ảnh bỏ tiền ra thuê chị làm vợ, giống như người ta thuê người làm vậy đó. Nhỏ Hằng nghe vậy nói vừa phải thôi chứ bà, lên đây binh xập xám nè. Thằng Danh nghe vậy lật đật chạy lên phòng riêng của Má nó, mặt mày xanh lét, trời đất ơi! bộ bài của má em để dành coi bói. Bả về thấy được chửi ba ngày chưa dứt. Năm Chà lẹ tay xếp gọn để vào chỗ cũ. Tôi đùa dai, làm bộ đến chấp tay xá xá, nói xin ông thần bài cào, tha tội cho ba con yêu nữ này. Thằng Danh hỏi tôi sao gọi yêu nữ. Tôi nói với nó, một cách rất nghiêm trang, yêu nữ nghĩa là người nữ rất đáng yêu.
Ngồi chờ bà Tám từ lúc thằng con trai bà nấu cơm… cho tới khi cơm chín, cá kho, canh chua bay mùi thơm phức mà bà cũng chưa về. Thằng con trai cũng bặt thiệp, sẵn bữa mời ba chị dùng cơm nhà nghèo với tụi em. Ba chị chỉ chờ có thế, nhào vào ăn liền một cách rất tự nhiên. Nhỏ Hằng nói mình đi ăn chực, ngon thì thôi!
Cơm nước no nê, Năm Chà bắt đầu thèm thuốc lá. Bả ngó tới gói Samit để trên bàn thờ tổ lom lom, nhưng còn kiêng dè sợ phạm thánh. Tôi thì thèm cà phê đá, rủ mấy bả đi về cho rồi, bữa khác trở lại coi bói. Thằng Danh ham vui, đòi đi theo, nó nói em cũng ghiền cà phê đá nhứt nhà.
4.
Một buổi sáng Chiến xách xe Honda rủ đi Vũng Tàu. Tôi bỏ hai bộ quần áo vào cái túi xách đi theo chàng, không kịp cho Dì Hai biết tin.
Đến Cấp đã quá trưa, chúng tôi ghé vào quán ăn cơm và sau đó tìm mướn khách sạn. Chiến uống bia người mệt mỏi nằm ngủ say vùi. Tôi bỏ chàng nằm chèo queo trong phòng, xuống biển tắm một mình. Khi trở về lại khách sạn, Chiến tỉnh giấc, chàng ôm tôi hôn lấy hôn để và đòi làm tình. Tôi nói ông đi tắm rửa sạch sẽ tôi mới cho yêu. Chàng ngoan ngoãn bước xuống giường đi vào phòng tắm.
Sau đó tôi và Chiến đi ăn cơm tối, Chiến lại uống rượu. Tôi nói sao bữa nay ông hứng uống dữ vậy. Chàng nói buồn quá. Chúng tôi trở về khách sạn, chàng ôm ấp tôi một hồi mà không đủ sức làm tình, quay ra ngủ như chết. Tôi buồn bã một mình lang thang về phía biển.
Tôi ngồi dưới gốc cây ở vệ đường bãi trước ngó về phía ngoài khơi xa thẳm. Đêm không trăng, biển Vũng Tàu tối âm u, gió từng cơn làm cho tôi thêm u buồn. Lần đầu tiên trong đời tôi thấy cuộc sống của mình thật bấp bênh. Liên hệ với Chiến chẳng đem lại cho tôi một chút an ủi nào. Đời sống của chàng và tôi càng ngày càng có nhiều trái ngược. Nghĩ đến cảnh chàng đang nằm ngủ vùi trong phòng khách sạn, tôi thấy thật không hợp với chàng một chút nào cả.
Tôi định đứng lên bước ra về thì bật chợt gặp Danh, thằng con trai bà Tám thầy bói. Vừa lúc nó gặp tôi mừng rỡ gọi chị Huệ, chị Huệ. Nó rủ tôi vô một cái quán ở bãi trước ăn khô mực, uống la ve. Tôi nói em mà cũng uống la ve nữa hả. Nó than buồn quá. Tôi nhớ lời Chiến than hồi chiều, buồn quá. Danh hỏi tôi khi xa Vũng Tàu có buồn không. Tôi nói sống ở một phố biển là điều tôi ước mơ. Nhưng Sài Gòn là nơi tôi có nhiều kỷ niệm nhất. Khi nào xa Sài Gòn, chắc tôi sẽ nhớ ngôi chợ Xả Rác đến ốm o gầy mòn. Danh uống thêm một hớp rượu và than buồn quá. Tôi thấy nó hình như có một điều gì muốn giấu giếm.
Trời đã khuya, bãi biển bắt đầu vắng người. Tôi đứng dậy nói thôi về đi Danh ơi, con nít uống rượu nhiều không tốt. Danh hỏi chị ở đâu. Tôi chỉ về khách sạn ở phố ngang nhà lồng chợ. Danh nói em phải về Long Hải ngay bây giờ, chắc thằng Trí và con Liên đang trông em dữ lắm. Tôi hỏi tụi em làm gì ở bên đó. Thằng nhỏ nhìn tôi buồn bã, giọng của nó còn buồn hơn, chắc em không có dịp gặp lại chị nữa đâu. Tôi chợt hiểu, và một nỗi buồn man mác chợt dấy lên trong lòng.
Danh dẫn tôi đến chỗ nó gửi chiếc xe Honda. Thằng nhỏ nổ máy mà còn luyến tiếc chưa muốn đi. Tôi nói chúc bình an. Danh bỗng dưng rủ tôi đi với nó về Long Hải và không hiểu sao, tôi leo lên yên sau ôm eo ếch nó cứng ngắt. Thằng Danh phóng xe như bay trong đêm tối.
Đến Long Hải lúc gần nửa đêm, trời tối đen, đâu đây tiếng chó sủa làm tôi rùng mình. Danh đưa tôi đến nhà chủ ghe, nơi có hai đứa em nó ở đó chờ từ mấy ngày nay. Vừa bước đến cổng, tôi đã có linh cảm không ổn. Hai, ba tên phường đội cầm súng đứng phía trước nhà. Danh khôn hồn nắm tay tôi vọt lẹ. Chừng một khoảng đường mấy trăm thước, Danh lủi vào một căn nhà ở mé biển, tôi run sợ đứng khép nép ở ngoài hiên.
Một người đàn bà bước ra nói trời ơi! Danh mày đi đâu mất tiêu vậy, tao tưởng mày dính rồi chớ. Thằng Danh hỏi hai đứa em tôi có sao không bác Tư. Người đàn bà nói nho nhỏ, không có sao, chẳng có ai bị gì cả. Bà ta nhìn tôi có ý muốn hỏi chị này là ai đây. Tôi hiểu ý, mỉm cười nói thiệt may quá. Người đàn bà đó dẫn tôi và Danh đi đến một cái chùa ở gần đó, bà ta nói mầy ở tạm đây đi, yên ổn hơn đằng nhà tao.
Tôi và thằng Danh được đưa vào hậu liêu của một ngôi chùa… lánh nạn. Đây cũng giống như nhà bếp, nhưng có đặt thêm một chiếc đi văng bằng gỗ, ở chính giữa nhà có đặt bàn thờ Phật, góc trái có đặt bàn thờ ông Quan Thánh Đế Quân.
Chùa không có điện. Một ngọn đèn dầu lù mù trên bàn Phật. Không có ai ở dưới hậu liêu này, bốn bề im vắng thật dễ sợ. Tôi và Danh ngồi trốn ở một góc phòng, hồi hộp chờ đợi. Tôi nghĩ chuyến đi đã bị bể, chủ ghe bị bắt và chẳng mấy chốc công an sẽ đến đây tóm cổ cho mà xem. Nghĩ đến Chiến đang nằm chèo queo ở Cấp. Bể chuyện ổng sẽ chửi tôi thậm tệ. Thằng chả sẽ nói đáng kiếp cho đồ… phản bội. Thật là oan ơi ông Địa. Khi không vướng vào cái vụ kỳ cục này. Người ta đi vượt biên bị bắt đã đành, còn tôi đi theo chơi bị bắt thiệt là hết chỗ nói.
Tôi kề tai Danh nói nhỏ, có sao không, chị hồi hộp quá. Danh nắm tay tôi trấn an, không sao đâu, số của em may mắn lắm. Em có số vượt biên, Má em coi ngày, coi tuổi cho mấy tụi em rồi mới cho đi chớ. Bàn tay Danh nắm tay tôi một cách rất đàn ông. Nó nói chị có mệt, dựa lên vai em mà nghỉ. Tôi tựa sát vào người nó, một hơi hướm đàn ông thật dễ chịu.
Thằng Danh không ngồi im mà cựa quậy. Người nó ấm dần. Tôi nghe tiếng nó thở dồn dập một bên tai. Nó bắt đầu đưa bờ môi mơn trớn vành tai của tôi. Tới chừng nó nhẹ đưa đầu lưỡi chạm vào lỗ tai thì tôi chịu hết nổi. Tôi đẩy nó ra bảo đừng Danh. Nó ngồi im được một chút xíu rồi lại bắt đầu cái mửng cũ. Tôi xô nó ra nói thôi mà, làm ở trong chùa tội chết. Nhưng thằng nhỏ giờ phút này còn có biết gì nữa, công an nó còn chưa sợ, sợ gì tội. Tôi ngó lên bức hình ông Quan Công trên bàn thờ, tôi nói coi chừng cái ông cầm cây Thanh Long đao kìa. Danh bước đến thổi tắt phụt ngọn đèn dầu. Trong phòng bỗng tối mực. Danh đã cởi áo tự hồi nào. Nó kéo tôi nằm ngửa ra nền xi-măng. Bóng tối như đêm làm cho dạn dĩ hơn, không còn mặc cảm tội lỗi nữa, tôi ôm Danh với tất cả ham mê. Thằng nhỏ tuổi trẻ mà tài cao. Nó làm tình như giông, như bão.
Tôi hối thằng Danh mặc quần áo vào. Công an đến bắt tụi mình phạm hai tội một lượt. Nó ôm tôi hôn lên gáy nói thương quá, thương quá, cử chỉ thật đàn ông.
Tôi nghe tiếng chân người đi, trống ngực đánh thình thịch. Số tui xui lắm, rớ vô ông nào ông đó thân bại danh liệt. Tôi chắc mẻm sẽ bị công an tới bắt dẫn về bót cho mà coi.
Cánh cửa phòng nhẹ mở, một giọng nói nho nhỏ. Danh, Danh. Thằng Danh đứng dậy nắm tay tôi đi theo người đàn bà ban tối. Chúng tôi âm thầm đi với nhau trong đêm len lỏi qua xóm nhà dân chài bờ biển Long Hải. Một chiếc ghe nhỏ đậu chờ sẵn. Người đàn ông trên ghe nói với người đàn bà, ba anh em thằng này thôi phải không. Còn cô kia, đi cách nào vậy? Tôi bỗng cảm thấy thừa thãi, trơ trọi. Bị bỏ lại trong hoàn cảnh này hơi tủi thân dù ba cái chuyện đi đứng tôi chưa bao giờ mong tới. Thằng Danh nói với tôi cứ nhảy xuống ghe đại, không có sao đâu. Ở đầu mũi chiếc ghe có úp một chiếc thúng rất lớn, Danh bảo tôi nhảy xuống ghe nằm trốn trong đó. Bỗng đâu có khoảng bảy, tám người từ trên bờ chạy đến canh me. Người đàn ông la lối om sòm. Hắn chửi thề ỏm tỏi. Hắn doạ ra khơi sẽ thảy xuống biển cho cá mập làm thịt. Thừa lúc lộn xộn thằng Danh thảy tôi xuống ghe. Nó lấy cái thúng úp tôi lại. Tôi nằm im lặng, lâu lâu hé miệng thúng để thở… chút không khí ngoài trời. Biển đêm tối như mực, tiếng ghe chạy êm ru giữa vùng vắng lặng. Ghe chạy độ hơn một giờ thì đến điểm hẹn. Chiếc ghe lớn đậu sẵn chờ rước khách. Tại đây, xảy ra một cảnh hỗn loạn hơn khi trước. Rất đông người đi canh me. Họ chờ chực, canh từ ghe con qua ghe lớn. Thằng Danh lo cho tôi và hai em nó chu toàn. Con tàu từ từ tiến vào biển Đông trong màn đêm.
Khi mặt trời lên cao, tàu chúng tôi đến được hải phận quốc tế. Chiều tối hôm đó con tàu đè ngang Côn Sơn. Thủy thủ cố tránh, lái thật xa. Danh chỉ tôi nhìn về phía trong kia xa thẳm, nó nói Côn Sơn. Tôi chỉ thấy trời mây bát ngát.
Một tuần lễ sau tàu chúng tôi đến được một chùm đảo nhỏ thuộc Nam Dương. Bước lên trại Kuku người tôi còn say sóng đi đứng lạng quạng. Đầu óc cũng chưa tỉnh táo hẳn. Chẳng khác nào một giấc chiêm bao. Mấy đêm liền tôi cứ mơ thấy về Việt Nam. Tôi thấy Dì Hai, Năm Chà và con nhỏ Hằng. Trong giấc chiêm bao, tôi thấy như đang đi trong chợ Xả Rác thân quen. Có lúc tôi thấy như đang về thăm nhà cha, mẹ ở Cao Lãnh. Có khi tôi thấy bị công an Việt Cộng bắt. Tỉnh dậy tôi vẫn còn bàng hoàng, khi thấy thằng Danh nằm ngủ cạnh một bên mới biết là mình đang ở Indonesia.
Thật là tức cười. Khi không vượt biên. Nghĩ đến cảnh Chiến nằm ngủ một mình ở khách sạn, chàng sẽ nghĩ gì về tôi. Tôi sẽ nói thế nào với con nhỏ Hằng và Năm Chà về cái vụ này. Rời Việt Nam tôi để lại hai tháng hụi chết chưa đóng. Còn thiếu Dì Hai ba trăm đồng. Ngoài ra còn tài khôn đi cầm giùm con Diễm chiếc nhẫn xoàn 4 ly. Đi Vũng Tàu với Chiến, tự nhiên tôi mất tích. Chẳng ai biết sống chết ra sao. Chắc tụi nó xúm lại làm thịt ông Chiến. Đâu có ai ngờ tôi đang ngồi rầu rĩ tại một hải đảo xa xăm này đây.
Đảo Kuku có một trại tạm trú cho phần đông người vượt biển đến được Nam Dương. Nơi đây chỉ là chỗ ở tạm, nhà cửa ọp ẹp thô sơ. Chúng tôi chiếm một căn nhà nhỏ, gần bệnh xá. Mái nhà lợp lá đã cũ, mục nát. Có nhiều đêm mưa to gió lớn, nước mưa rơi xuống mặt, xuống chân lộp bộp. Chúng tôi xin được hai cái mùng cũ, tôi ngủ một mình, Danh và hai em nó ngủ chung. Hai cái mùng giăng kề nhau trên một chiếc chõng làm bằng những thanh cây nhỏ.
Thằng Danh nằm cạnh tôi. Nó thường thò chân, thò tay qua chỗ tôi nằm. Tôi mang mặc cảm tội lỗi từ cái đêm làm bậy, làm bạ ở trong chùa nên không muốn cảnh đó tái diễn. Để ngăn ngừa, tôi cho phép thằng Danh mỗi lần chỉ được xâm phạm biên giới một món mà thôi. Nếu cái đầu ló qua, thì bàn tay bàn chân phải ở vị trí cũ. Thường thường thì Danh tôn trọng cam kết lúc đầu hôm. Tới chừng giữa khuya, khi hai em nó đã ngủ mê, nó xé thoả ước chun qua mùng tôi luôn. Và thường thì chừng đó tôi đã hết mặc cảm tội lỗi, tôi phó mặc chuyện gì tới… cứ việc tới. Trời lại mưa gió ầm ĩ… thằng Danh nằm trong mùng tôi cho tới sáng bét… mới chịu trở về. Vậy mà hai đứa em nó cũng chẳng hay, chẳng biết.
Cái vụ này kéo dài hoài không dứt được. Càng gần gũi, Danh càng mê, càng ghiền. Nó đang sức lớn, khỏe như voi. Danh làm tình như giông gió… Khi rời đảo Kuku, chuyển qua trại Galang, thằng Danh sắp xếp cho tôi ở một góc kẹt của barrack. Dĩ nhiên nó cũng giăng mùng nằm kế cận.
Anh chàng đóng kịch rất tài. Ban ngày nó xưng em và gọi tôi bằng chị. Tôi với nó cứ chị chị, em em mà tối nào cũng ôm ấp yêu thương. Vướng vào cái vụ tình cảm này, tôi rầu ghê. Tôi đã nói trước rồi, cuộc đời tôi luôn luôn gặp chuyện tréo cẳng ngỗng. Tiếu lâm hơn nữa là Danh lại khoái làm lớn. Hằng đêm, ở trong mùng, nó gọi tôi là cưng và xưng anh. Đối với nó, hễ làm đàn ông… là làm anh.
Tôi gửi thư về cho Dì Hai, Năm Chà và con Hằng. Tôi chỉ nói đại khái tôi đã ra đi một cách rất tình cờ. Nhưng tôi giấu, không cho biết đi với ai. Làm sao tôi có thể thú thiệt với họ là tôi đi theo thằng con bà thầy bói đây hở trời! Tôi gửi lời thăm Chiến, mong chàng sớm quên… một đoá hoa lục bình. Giờ đây đã ra biển lớn… trôi về một phương trời xa thẳm. Tôi nhờ Năm Chà đóng giùm tôi hai tháng hụi và lo tiền chuộc chiếc cà rá cho con Diễm. Khi nào sang Mỹ, tôi sẽ gửi trả lại… có tiền lời đầy đủ.
Lúc gần đi định cư tôi nhận được thư nhỏ Hằng. Nó đại diện cả nhà, viết thư chúc mừng tôi… đã tới được thiên đường. Mở đầu thư, nó sỉ vả tôi trước. Nó nói bạn bè thiệt là xấu, có gì ngon… giấu ăn một mình. Nó nói tôi tính vượt biên, sao không rủ rê bà con với. Nó bảo ông Chiến rầu rĩ tới mấy tháng trời… ổng sợ bà nhảy xuống biển tự tử. Tới chừng được tin bà bình an ở xứ người, ổng than không dè bị bà đá đít. Đau còn hơn bị thiên sắc. Nhỏ Hằng nói cở này ông Chiến trúng áp phe lia chia. Tiền vô như nước. Ngày nào ổng cũng xuống chở nó đi ăn nhậu. Nó còn phán một câu, số bà thiệt xui, dính vô ông nào, ông đó mạt rệp. Coi nó ăn nói như vậy đó. Nhỏ Hằng cho biết nó có trở lại nhà bà Tám xem bói. Nó nói cố làm theo lời tôi dặn, lúc bà bảo nó ra vườn hái cái lá – nó cố tìm một đoá hoa còn búp – nhưng rủi hôm đó trong vườn chỉ còn mỗi một đoá hoa đã nở rồi. Nó hái đại, có còn hơn không – hoa cũng còn sắc, còn mùi thơm. Tôi nghĩ đến ông Chiến. Tôi chưa bao giờ mong đợi điều này. Nhưng biết đâu chừng nó sẽ đến. Cái gì mà tôi không mong… nó cũng đến. Sau cùng Năm Chà có vài lời nhắn gửi, mừng cho tôi. Số bà coi vậy mà hên lắm đó nhe. Chị ta bảo tôi đừng lo ba cái vụ nợ nần, tính xong rồi. Chỉ mong sang Mỹ đừng quên, lâu lâu gửi về một thùng quà là được.
Đọc thư tôi thấy vui vô cùng. Nhớ dễ sợ cái xóm nhỏ ở chợ Xả Rác. Tôi đi rồi, hai con yêu kia chắc sẽ lo tu tỉnh làm ăn. Tôi thì kể như rồi đời, có muốn quậy cũng không được.
Tôi đã mang bầu hai tháng. Lúc này phải mặc áo rộng để tránh sự tò mò của bà con trong trại ưa dòm ngó. Danh khoái chí sắp lên chức. Buổi tối nó chun vô mùng tôi sớm hơn thường lệ. Không còn đợi đến nửa đêm thanh vắng như trước. Nó làm cái điệu “cha của đứa con tôi” không bằng.
Danh tuổi còn nhỏ, nhưng tư cách rất đàn ông. Nó có nhiều điều rất hợp với tôi. Lâu dần tôi cảm thấy… thương nó ghê. Nhất là kể từ khi tôi có bầu.
Tôi tựa đầu lên vai Danh âu yếm, nữa mình đặt con tên Việt Nam hay tên Mỹ. Nó mỉm cười hiền hỏi em muốn thế nào. Tôi hỏi nó có cho Ba, Má bên nhà hay chưa. Danh nhìn tôi cười, chưa. Ai dám, biết được ổng, bả giũa chết. Và chừng như sợ tôi buồn, nó xoay ngang ôm tôi hôn. Danh luồn nhẹ bàn tay lên bụng tôi. Nó nói thương cục cưng này lắm à nhe. Nó an ủi. “Mà ổng, bả biết cũng chẳng có sao. Ở tuốt bên Việt Nam xa lắc làm gì được mình.”./.
NGUYỄN THẠCH GIANG
Hoa Kỳ, 1987
Trần Vũ đánh máy lại từ bản in trên tạp chí Văn số tháng 11-1987