Tiêu Dao Bảo Cự

Phụ lục A

Thơ Hữu Loan, Bùi Minh Quốc, Nguyễn Bắc Sơn, Nguyễn Mạnh Tấn, Tiêu Dao Bảo Cự

Hữu Loan

Chuyện tôi về

Hữu Loan là thực
hay Hữu Loan chỉ là mơ
Anh còn sống
hay anh mới hiện về
từ xa lắm ngày xưa
từ mới khai sinh chế độ ?

- Kính chào anh Hữu Loan
anh Từ Thức Nga Sơn
ba mươi năm về động Hoa Vàng!
Đấy là câu chào tôi
ở trụ sở Hội Nhà văn Bình Trị Thiên
của Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Anh ơi! Khi đình chùa,
hay thắng cảnh danh lam đều phá sạch
thì làm gì còn
những động Hoa Vàng
ba mươi năm tôi trốn đời
giữa chợ!

Ba mươi năm là theo ý riêng mình
ở một chính thể không ai được
có thái độ thứ ba
ba mươi năm khắp nước
bạn bè run sợ
tò mò vô vàn
nhưng đến thăm
đến thăm
thì đều nơm nớp
sợ liên quan
chỉ biết rằng
cái tên Hữu Loan
đã đi vào truyền thuyết
vậy thì
những chuyện xung quanh
Hữu Loan
là có thật
hay là thêu dệt

Ba Tư có chuyện một nghìn lẻ một đêm
vận mệnh một bà phi một mất một còn
vô cùng căng thẳng trước một tên bạo chúa
Chuyện Hữu Loan là chuyện
một vạn chín trăm năm mươi ngày đêm gấp hơn
mười lần chuyện Ba Tư
vô cùng căng thẳng
giữa hai bên
một bên là chính quyền có
đủ thứ nhân dân
quân đội nhân dân
toà án nhân dân
nhà tù nhân dân
và nhất là
cuồng tín nhân dân
thứ bản năng ăn sống
nuốt tươi
ăn lông ở lỗ nguyên thuỷ
được huy động đến
tột cùng
sẵn sàng huỷ
cũng như tự huỷ...
một bên nữa là
một người tay không
với nguyện vọng
vô cùng thiết tha
được làm người lương thiện
nói thẳng
nói thật
bọn ác
bọn bịp
thì chỉ tên vạch mặt
người nhân thì
xin thờ
như Thuấn Nghiêu

Ba mươi năm không phải chuyện
một sớm một chiều
một ngày tù đã dài
như thế kỷ
đấy là tù trong ngục tối
không nghe thấy gì
không nhìn thấy gì
khác vô cùng với tù
ngoài đời, tù giữa chợ
lúc nào cũng phải chứng kiến
phải thấy
phải nghe
một thứ tội hình
tâm lý chiến
lăng trì
hoặc không cho vợ đi chợ
hoặc không cho mình đi thồ
hoặc tháng mấy lần
phải lên Huyện Công An
bắt làm lại làm đi
nhai lại nhai đi
thứ tự thuật mớ đời
một trong những kiểu vân vân
người làm tội sống người

Dưới đây là đối thoại
bất đắc dĩ
cố tránh mãi
nhưng không sao tránh nổi
đến phải liều
phải nổ tung
để khỏi phát điên:
- Anh oán Đảng?
- Mấy lần bỏ về
mấy lần mời ra
cho đi nước ngoài mấy lần
không đi
bỏ Đảng
mấy lần mời lại
không lại
Đảng không dìm
ưu đãi vô cùng
làm sao lại oán ?
- Không oán sao lại bỏ về ?
- Vì sợ không đủ tư cách làm
Đảng viên
ăn cắp, khinh dân
nay hứa mai hứa suông
mà không biết nhục
dốt mà cứ bám địa vị
không chịu về
là hại dân hại nước
dốt như tôi mà chịu về
có hại chỉ hại vợ hại con
- Sao anh không làm nhà?
- Vì tôi mắc làm người

Tôi đẩy xe đi
đá nặng dốc dài
Dốc chang chang
trên nắng dưới người
Nắng chảy ròng ròng
từ lưng trần
từ râu không cạo
Họ lại ngứa mồm:
- Đá anh thồ có nặng không?
- Lịch sử một đêm đã hỏi
Rùa bia Vĩnh Lăng:
- Bia đá dầy cao Rùa thồ có nặng?
- Văn bia nặng hơn đá vạn vạn lần cộng với sức nặng
thời gian mốc meo từ đầu kỷ mười lăm.
Trong quá trình xây dựng
quốc gia này
Ta luôn luôn có mặt
đã cho An Dương Vương
móng thần
để giữ Loa Thành
lại về hồ Ngọc Sơn
chờ Lê Lợi
để dâng gươm báu
trước khi về đội bia Vĩnh Lăng
nếu không vì đức lớn
của Ức Trai
thì đâu ta đã chịu nằm
mấy vạn năm rồi
ta xa sông Lạc
nguồn gốc huyền vi
của vũ trụ huyền vi
nguyên lý Dịch Kinh
vua thánh Phục Hy
đã đọc ở lưng ta
sách gọi Lạc thư

Cuộc đối thoại
đã mang lại gì
cho đương sự ?
Ngày hôm sau
Phòng thuế công an ráp vây
bắt chợ
đem bánh bún vợ tôi hắt xuống
rãnh giao thông
và đi dép lào lên trốc
Hôm ấy mất gạo con
vợ tôi về
vừa đi vừa khóc
cháo lá lang già
đổ xuống gầm mâm
tôi phải vẹt lên ăn
ăn cả đất
nhắc lại bây giờ
vẫn còn nghe ghê kến
trong răng
Ngày hôm sau
tôi đang thồ
công an không cho tôi đi
bắt quăng đá xuống
khắp người tôi lạnh
nổi da gà
tôi run bắn
nhưng kịp thời trấn tĩnh
- Như thế là các người không
cho tôi làm ăn lương thiện
chỉ có bọn làm ăn bất lương là tha hồ tự do ?
Cấm làm ăn lương thiện
chưa có nước đế quốc
thực dân nào
dám to gan vi phạm ?
tôi chỉ còn mỗi cách
làm ăn lương thiện
là mai tôi đi ăn mày
và đừng nói là tôi
bôi vàng
bôi đen
ai cả!
- Tại sao lại không đi làm
cán bộ?
- Đi làm cán bộ và đi ăn cắp là tôi không đi
Người công an vội vã lên xe và như ném lại đằng sau:
- Thôi anh cứ việc thồ

Thế là tôi lại xếp đá lên xe
và lại khom lưng đủn
như Jesu cõng cây
thập tự
vừa đủn xe
tôi vừa hát lên í ử:
- Xe thồ ơi!
có phải ta cộng nhà ngươi
là phiên thân hiện đại của
Rùa
trong thế giới quan lượng tử ?

Tai hoạ lớn nhất của các quốc gia là liên tiếp dắt dây
những sai lầm lịch sử
những sai lầm được
đội vương miện
mặc long bào
được vừa tung, vừa thổi
rất cao
lên tầm siêu vũ trụ
Người chịu kiếp kiếp đời đời
trâu ngựa
vẫn là người dân đen
nhất là người phụ nữ
vốn dĩ hiền lành và nông nổi
dễ tin
Hỡi những sử gia
của các dân tộc khắp miền
phải đánh giá lại
thế nào là cứu tinh nhân loại
thế nào là cứu nước cứu dân
và phải đặt những tiêu chuẩn nào
để được tôn thờ là
anh hùng dân tộc.

Thế là tôi đã làm được
cho họ chán tôi
làm họ chán họ mới là
cái khó
nhưng việc này hình như
không phải việc người
mà là việc của quỷ thần
Họ chán tôi nên
tôi được đi thồ quanh quẩn
huyện nhà
Họ giữ đăng ký xe
cho tôi khỏi đi xa
vì họ sợ tôi còn thích làm
chính trị
Không bị quấy rầy
tôi thồ liền
không ngày nào nghỉ
nên đã mua được xe cải tiến
trung quốc cho mấy thằng
con trai cùng đi làm trâu
thồ như bố
và đứa con gái bé đi học
đã có xe phượng hoàng nữ
Họ chán tôi nên
tôi được tí teo dễ thở
Nhưng họ chưa chán họ
Cái ác càng ngày vẫn còn
Thấy mình là muôn
trượng đỉnh cao
bắt đứng lại
thời gian
và quát tháo trăng sao
dưới chân đang
Đất sụt

Tháng 6-88

Bùi Minh Quốc

Những ngày thường đã cháy lên

“Cái ác, nếu được ý thức không phải với

một thái độ ghê tởm, sẽ chỉ đẻ ra cái ác lớn hơn”.
- Dostoievski
Không có ai
Không có ai
Có thể ngẩng nhìn trời
Bình tâm mỗi sáng
Khi những thằng đểu còn trong Đảng

Không có ai
Không có ai
Yên nghỉ đời đời
Hồ Chí Minh
Trần Phú
Minh Khai
Mắt các Người làm sao nhắm được ?

Những người mẹ vô danh
Những người lính vô danh
Đã nằm xuống những nẻo đường dằng dặc chiến tranh

Mắt các Người làm sao nhắm được ?

Xương máu các Người đã nhào nên đất nước
Từ dưới mồ trừng mắt nhìn lên
Ai đổ máu xương cho Đảng cầm quyền ?

Khi bọn đểu còn trong Đảng
Ai có thể bình tâm mỗi buổi sáng?

Chừng nào còn một kẻ quyền uy
Nghênh ngang lâu đài phía nam vi-la phía bắc
Bước lên bục cao rao giảng trơn lì
Về sự quên mình cho dân cho nước
Đất nước thêm một lần ô nhục.

Chừng nào còn một kẻ quyền uy
Nhấc điện thoại đổi đen thành trắng
Bước lên bục cao rao giảng trơn lì
Về dân chủ
Đất nước thêm một lần khốn khổ.

Đồng chí - tiếng ấm nồng máu đỏ
Sao có lúc vang lên lạnh rợn thế này ?
"Đồng chí"- dao đã nằm ém nhẹm dưới lòng tay
Mưu mô đã xong và mọi ngả đường đã

giăng cạm bẫy.

Khí trời, khí trời mỗi ngày ta thở
Bị ô nhiễm bởi bao lời dối trá
Phổi ta nám rồi - ta dẫu có làm sao...
Nhưng lũ trẻ, trời ơi, lũ trẻ
Chúng lớn lên sẽ hít thở thế nào
Nếu dối trá vẫn chồng lên dối trá

Khi bịp bợm còn vung muôn trò xiếc vô hình
Khi ngu dốt còn kết thành thế lực
Tấm thẻ đỏ tim tôi còn thét lên trong ngực
Tiếng hét hãy vang xa rung chuyển thế gian này.

Ta đau sự nghiệp này
hơn hết mọi niềm đau
Thưa mẹ
Đau cùng cực
như đất trời vò xé
Như thuở nào quằn quại mẹ sinh con
Suốt một đời bạc tóc dưới mưa bom
Mẹ lầm lũi đào hầm nuôi cách mạng
Con xin nói
với tất cả tấm lòng và lương tri cộng sản

Mẹ chẳng phải đảng viên
Nhưng mẹ có tấm-thẻ-đỏ-trái-tim ròng máu ứa
Chính mẹ chứ không ai - mẹ phải nắm quyền
Hỏi tội những thằng thẻ đỏ tim đen.

19-8-1988

Không có gì quý hơn độc lập tự do

Bao nhiêu năm ta ngỡ mình tự do
Những giáo điều đã thành tín điều từ khi nào vậy ?
Chất độc ngấm ngọt ngào không ai nhận thấy
Đất sét nhào nên thần tượng để tôn thờ

Không có gì quý hơn độc lập tự do
Chân lý ngỡ thấm rồi ngờ đâu chưa hiểu hết
Sau bao phen đối đầu cùng cái chết

Vẫn chưa tan nỗi sợ trước uy quyền

Bao từ ngữ nhờn trơn che đậy cường quyền
Bọn đểu cáng mặt mày đạo mạo
Chúng nó ác hơn sói hùm và tinh ranh hơn cáo
Lò sát sinh toả hương vị thiên đường

Các nhà tiên tri dự báo tai ương
Bị bóp cổ giữa ban ngày bí mật
Những con hoạ mi bị đốt mù mắt
Líu lo khắp nơi
Giọng hoan ca lấp tiếng quỷ ma cười

Không có gì quý hơn độc lập
Không có gì quý hơn tự do
Ai đoạ đầy ai vì một lời nói thật ?
Ai yên lành nhờ uốn lưỡi vòng vo ?

Không có gì quý hơn
độc lập
tự do
Ta hôm nay lại ôm đầu đánh vần từng chữ
Việc chi mà xấu hổ
Khi mỗi giọt máu mình khát độc lập tự do.

Mátxcơva, tháng 4-1988

Đà Lạt, tháng 9-1988

Mẹ đâu ngờ

Mẹ đã bao phen đưa ngực gầy
Lẳng lặng trước những trận đòn chí mạng
Sau lưng mẹ - là Tổ quốc mình trong khổ nạn
Là những đứa con nằm vùng mẹ nuôi giấu ngày đêm
Có những lúc mẹ chưa kịp nhìn rõ mặt biết tên
Chỉ biết nó là cách mạng.
Mẹ đâu ngờ
Sau lưng mình là máu đẫm trồi lên
Chiếc ghế
Có thằng con thoát chết vụ khui hầm
Trở về ngồi chễm chệ
Cái mặt nó bây giờ mới đạo mạo làm sao
Nói năng đứng ngồi quan trọng

Thâm tâm chỉ nghiền ngẫm cách nào
Cho mỗi ngày chiếc ghế thêm cao
Cao
cao
cao.
đến tận chỗ không còn nghe tiếng cuộc đời oan trái
Không còn thấy trên con đường gập ghềnh
của Tổ quốc đau thương
Có người mẹ tóc bạc chân trần oằn lưng
dưới chồng đơn khiếu nại
Nặng hơn dẫy Trường Sơn.

8-1988

Nguyễn Bắc Sơn

Bài thơ tình viết khi nổi sùng

Thời mạt thế người ta yêu nhau bằng cái búa
Và tặng nhau hàng chục nhát dao găm

Anh, kẻ chập chờn giữa càn khôn lảo đảo
Tặng cho em nguyên một đoá trăng rằm

Thôi, thời đại chúng ta, thời của những thằng lăn dưa đá cá
Tâm hồn em ô nhiễm cũng là thường
Trời đất đã cho anh nụ cười bất sá
Sá gì cái chuyện tơ vương

Cám ơn em đã viết cho anh những bức thư tình
Tình thảo nguyên hoa quỳ vàng đắm đuối
Em không nói tiếng người, em nói bằng
tiếng chim, em nói bằng tiếng suối
Tiếng nói em thơm ngát suốt đời anh

Cám ơn em đã đi cùng anh trong khu vườn xanh
Vườn trĩu trái trái hồng như trái ngực
Anh thương những loài cây suốt ngày bực tức
Vì giận mình sao chưa biết đi
Dù cho cây biết đi như mây bay

Vẫn còn thua bước chân người tình đầy dấu ấn
Khi loài chim bước tình cờ tha thẩn
Là lúc tâm hồn anh đầy những dấu chân
Cám ơn ngôi nhà em, ngôi nhà đã bao dung người thiếu nữ
Vừa ngọt ngào vừa cay đắng như em
Những đêm khuya em có thắp ngọn đèn
Để soi sáng những góc lòng đen tối

Thôi câu chuyện tình nói cho nhiều rồi cũng vậy
Trăm năm dài rồi sẽ đụng nghìn năm
Tất cả sẽ qua đi, điều gì còn ở lại
Một đoá hoa Quỳnh trong cõi trăm năm

Nguyễn Bắc Sơn

Chuyện hai bố con tôi

Cái ngu đần của kẻ thông minh
Là Cái Đó chính là Cái Đó

Bố qua đời đúng năm năm
Tôi viết bài thơ này
Để tâm sự cùng một người khuất núi
Thuở sinh tiền
Ông rất thương tôi
Và tôi rất thương ông
Nhưng hai chúng tôi
Đúng là hai người đàn ông có bề ngoài lãnh đạm

Bố tôi ước mơ làm cho loài người sung sướng
Và thế là ông từ tuổi thanh xuân
Cùng bạn bè đi làm cách mạng
Ông càng làm cách mạng chừng nào
Thì loài người càng thêm sặc máu

Tôi ước mơ cõi đời tốt đẹp
Và thế là tôi làm thơ ca tụng loài người
Tôi càng ca tụng chừng nào
Thì loài người càng xấu xa chừng nấy

Bi kịch của bố con tôi
Là bi kịch của hai thằng tây đen
Cùng đi kiếm con mèo đen
Trong đêm đen mù mịt

Các vị thánh hiền thời xưa
Bảo thế giới loài người
Giống như chiếc đuôi cong
Của loài chó
Chúng ta là những đứa trẻ con
Chổng khu vuốt chiếc đuôi này cho thẳng
Vuốt cho thẳng rồi
Thả tay ra là nó cong trở lại

Nếu mỗi chúng ta có làm điều gì tốt đẹp
Chẳng qua là để phát huy một tấm lòng son
Còn trái đất cứ ngày đêm sáng tối
Thịnh đã rồi suy
Suy rồi lại thịnh

Bố ơi bố đã ra về
Con ở lại làm thơ và chữa bệnh
Chúng ta đến nơi này để phát huy một tấm lòng son
Thành hay bại chỉ là chuyện vặt

Nguyễn Mạnh Tấn

Sáng nay

1. Thời chiến
Sáng nay
Thức dậy
Mới thấy mình còn sống

2. Thời bình

Sáng ra

Hết gạo, hết cám, hết mắm
Anh ơi
Vợ bó gối, con gục đầu nín lặng
heo tung chuồng, vì thiếu cám cả tuần nay
Nhưng...
Vật giá cứ gia tăng, gia tăng mãi
Người cùng heo chung số phận cuộc đời

Sáng nay
Đi học nghị quyết
Nghị quyết nào cũng hay nhưng thực hành quá dở
Để lấp kín chuyện này
Người ta đẻ ra nghị quyết thứ hai
Và cứ thế

Hàng trăm nghìn nghị quyết được tung ra
Để xoa dịu cái dạ dày
Để thấy rằng không bất lực

Sáng nay
Đi ra ngã sáu
Nhìn Đông, Bắc, Nam, Tây...
Thấy cả một rừng cờ, pa-nô áp-phích
Cái gì cũng hoàn thành kế hoạch
Cái gì cũng vượt lên chỉ tiêu
Thế, người ta vượt biên chi nhỉ ?

Sáng nay
Thấy
Đứng trên bậc cao
Nhìn sáu mặt cuộc đời
Chúa biến thành tượng đá

Sáng nay
Thấy
Nằm giữa cái bùng binh
Trước sáu mặt cuộc đời
Xe tăng ngủ vùi trên tảng đá

Sáng nay đi qua nhà thờ
Thấy Chúa vẫy chào
Người ăn xin và chiếc xe tăng ngã sáu

Sáng nay
Thức dậy
Thấy mình sắp chết

Buôn Ma Thuột
QK, 1988

Tiêu Dao Bảo Cự

Mở cuộc giao tranh

Chúng tôi đi
Khi cơn bão bắt đầu
và những cơn địa chấn rùng mình
trong lòng dân
trên dặm dài đất nước

Chúng tôi đi
vì không thể ngồi yên
"khi những thằng đểu còn trong Đảng"[1]
khi những tên tuổi văn nghệ lẫy lừng
hiện nguyên hình
lộn trái ra

vung máu mủ ô nhiễm cả khí trời ta thở
những tên đổi mới ngoài mồm
chụp lên đầu
người làm văn nghệ hôm nay
những mưu đồ chính trị

Chúng đâu biết rằng
có nhà thơ
"không làm nhà vì mắc làm người"[2]
chúng không muốn nghe
những niềm đau
trong thời chiến
"sáng ra
thức dậy
thấy mình còn sống"
trong thời bình
"sáng ra
thức dậy
thấy mình sắp chết"[3]

Chúng tôi đi qua
bờ tre ruộng lúa
mái tranh tiêu điều
những em bé chăn bò trên đỉnh đèo Ngang

ngày chỉ ăn một bữa cháo mụt sắn
ngọn khói buồn quê hương
còn vương mãi suốt ngàn năm

Chúng tôi đi qua
những biệt thự lâu đài nguy nga
bọn vua chúa thời nay vẫn còn ngự trị
rượu bia và thức ăn thừa mứa
đủ nuôi hết những người đói khổ
và người ăn mày trước cửa
vẫn run rẩy chìa tay
đợi chờ tuyệt vọng

Nhà thơ đã kêu lên thống thiết
"mả cha cuộc đời quá vô hậu
cơm không có mà ăn
ngó tới ngó lui không biết thù ai
những thằng có thịt ăn thì chẳng bao giờ ỉa vất" [4]

Những chiến sĩ núi Thành năm xưa
nhắm kẻ thù dương lê xốc tới
nay dưới chân tượng đài
đang đỡ gạt đường lê"đồng đội"[5]

đâm chéo từ sau lưng

Chúng tôi đi
âm vang lời tâm huyết
"Oan Ức Trai sáu trăm năm trước
bọn gian thần đổi dạng vẫn còn đây"[6]
chúng tôi đi
giữa đồng bào đồng chí
vang lời thơ sắt thép
không để bọn gian thần múa mép nghênh ngang

Ai cộng sản
ai giả danh cộng sản
chân lý chói ngời sự thật
mắt nhân dân xuyên suốt lũ gian tà

Lẽ nào ta hiến mình đổ máu bao năm
cho một lũ cường quyền ngồi chễm chệ
lẽ nào ta cúi đầu khuất phục
uốn mình ca ngợi lũ lưu manh
lẽ nào ta chỉ biết nhỏ máu trong thơ
khi tiếng cười ma sặc mùi hoan lạc

Trên đường chúng tôi đi qua

bọn hèn mạt cuống cuồng run sợ
lũ cơ hội mặt mày dáo dác
chuồn ngõ sau mật báo tâu trình
thư nặc danh gửi đi lén lút
điện thoại reo gào lên khản cổ
chặn đường lại
thành luỹ ma đã rung chuyển tới chân tường
vô ích thôi
đường ta đi
nào có biết lùi

Giành quyền sống chứ không xin quyền sống
ai đổi mới và ai không đổi mới
ai chống Đảng và ai dựng Đảng
ai phá nước và ai dựng nước
phân tuyến ra và mở cuộc giao tranh

Đà Lạt 4-11-88

Hà Nội 30-11-88

[1] Thơ Bùi Minh Quốc, Đà Lạt

[2] Ý thơ Hữu Loan, Thanh Hoá

[3] Thơ Nguyễn Mạnh Tấn, Buôn Ma Thuột

[4] Thơ Trần Vàng Sao, Huế

[5] Ý thơ Nguyễn Tấn Sĩ, Quảng Nam - Đà Nẵng

[6] Thơ Đặng Thị Vân Khanh, Hà Nội